Baner ac Amserau Cymru

MANCHESTER. okylDewi.-GydiVrbrwdfrYdeddgwl&dgaTOI a cheBedlaetbol arferoi, cafodd yr wyl eleci ei datbin gydag anrhydedd gan Gymry twymljt galon y dref hon. Cynnallodd yr uwch fonedd- wyr eu clniaw blynyddol yn y Grand Hotel, a daeth tna tbrigaln yngbyd i fwynhan y wledd. Mr. W. C. Jones, nchel sirydd Caerhirfryn, oedd y llywydd Be yn mhlith eraill a draddodaeant anerchiadau yr oedd y Barnwr Parry, Mr. John Lluyd, y Parchn. W. Armon Ellis, a'r Proffes wr Thomas Jones, yr hwn sydd yn myned i Ddeheudlr Aflftica, i ofaln am yr ysbytty Cym. reig a drefnlr yn bresennol i welnyddn ar y mil. wyr clwyfedlg Y r oedd donloldeb neilldool yn nodwedda lllaws o'r anerchiadau, nes gwneyd i'r Cymry Saesnig oedd yn y He deimlo dylan. wad dyda gwy] ein nawdd sant i uno calon wrth galon. Ciaiaw Arall. Cynnaliodd y Gymdeitbas Genedlaetbol eu gwledd hwythan yr nn noson, yn Neuadd Newydd y Marsiandwyr, Bu rhifedi oedd o ddentu hanner cant. Wedi i'r lliaws fwynhan y danteithion rhagorol a ddarparwyd ar en oyfer, a bwyta nes methu bwytaohwaneg, difyrweh mawr oedd gweled mor rwydd y llyngcwyd cymmaint o wahanol destynau dra- chefn cyn ymadael. Llywyddwyd yn ddeheuig gan Mr. Evan Robeits. Wele restr o'r llwngodestynan I Y Frenhines,' gan y llywydd. 'Dewi Sant,' gan Mr. T. Jones, Pendleton. I Y Gymdeithas,' gan y Mrl. R. Kyffin, J. E. Lister, a D. Samuel. eyrary M%neeinion,' gan Mr. E. M. Powell. Y Boneddigesao,' gan y Mil. R. Williams a Gomer James. Traddododd Mr. L. Jones anerchiad teilwng iawn hefyd. Efe yw ymgeillydd saneddol bwr. iadedig y blaid Ryddfrydig dros ddeheubarth y dref. Y prif ymwelydd oedd y Cynghorwr Davies, Colwyn Bay, yr hwn a fn yn trigiannu yn y dref hon am ngain mlynedd, 80 anerchodd yntau yn wir dda yo yr iaith Saesneg. Yr oedd y ffraeth Mr. Daniel Pickering yn bresetinol-Cymro o sir FBint, sydd wedi ei fcynnysgaeddu gpn natur A phertrwydd affraeth. ineb anghyffredin. Datganodd Mri. D. E. Williams, Moss Side, a John Jones, Pendleton, ral o'r hen alawon Cymreig. Chwerthlnllyd lawn oedd clywed lliaws yn caou pennillion y naill ar ol y llall ar y ddn Hob y derl dando.' Yr oedd yr ystafell trwy hyn mor debyg I hen aelwyd Gymreig fel yr anghofiodd rhai yn mha 10 yr oeddynt, 800 fe gafodd y llywydd drafferth dlrfawr I dywallt dlgon o ddwfr t roddi y tftn cerddorol hwn allan. Noson hwyliog iawn a gafwyd trwy y wledd gorphorol a meddyliol hon, mewn gwir dawel- wch a cbydgordlad, yn nghanol miri rhyfelgar pendronol y Saeson wrth orfoleddu am waredlgaeth ein mUwyr yn Ladysmitb. Darlith.-Nom Wener.odan nawdd yr un gym- deithas, daeth y Parch. Dr. Johnstone, Bolton, i'r Standard Chambers, I ddarlithlo ar 'Dewl Sant.' Dyddorol oedd clywed Ysgotyn yn traetbn el farn am hen hanesyddlaeth y genedl Gymreig, Bydd ran o'r hil Geltaidd y perthyna ef iddi; an hawdd deall ei fod yn cymmeryd dyddordeb netllduol yn mhob path Cymreig. Gadawaf heb roddi dyfynladan hyd, fe allai, y tro nesaf. Cymmerwyd y gadair gau Dr. A. Emrys Jonee, prillywydd y gymdeithas. Cunaherdd. —Nos Sadwrn, cynnaliodd y Cor Meibioll Cymreig gyngherdd yn yr Athenaumj ao fel yr oeddis yn disgwyl, yr oedd yn llawn yn tan, ao gftn i gyd.-Gohebydd.

BWRDD GWARCHEIDWAID RHUTHYN. HELYNT Y OLADDU YN LLANDYRNOG. DADL DDYDDOROL. I DYDD Linn, oynnaliwyd oyfarfod pythofnosol y bwrdd hwn, o dan lywyddiaeth Mr. John Ffoulkes. Y cwestiwn pwysicaf ar y rhaglen oedd, ail ystyried y pwngc a ohiriwyd o'r cyfarfod blaenorol; sef, claddu dyu tlawd o'r enw David Vanghan. Fe gofia ein darllenwyr fod y gwar- cheidwaid, yn y cyfarfod blaenorol, wedi trafod ymddygiad rbeithoriaid Bjdffaii a Llandyroog- y oyutaf am wrthod oaniatau i Vaughan gael ei gladdu yn mynweut y plwyf hwnw, a'r olaf am wrthod cauiataa elorgerbyd plwyf Llandyrnog i gludo y gweddillion o'r ttotty-lie y bu v dyn farw -i Laudyrnog, lie y claddwyd ef. Peuderlyn wyd gohirio yr adeg hono er rhoddi cyfleusdra i reithor Llandyrnog, yr hwn sydd yn aelol o'r bwrdd hwn, i wneyd eglurhad personol. Yr oedd y honeddwr parchedig vn bresennol yn y oyfarfod hwu; au tel y gwelir oddi wrth yr adroddiad, gwn»eth eglurhad rnaitn. Mr. Owen Williams, yr hwn a barodd i'r ddadl gael ei gohirio, a agorodd y gweithrediadau yn y cyfarfod hwn. Dywedodd ei fod yn gofldio yn fawr fod yn rhaid galw sylw at bwngo mor boenae, a'i fod yn teimlo ei fod yn anfri, braidd, eu bod hwy, fel gwarcheidwaid, yn cael eu gorfodi i ddadleu y mater, na bod singenrhaid gofyn am eglurhid ar y mater. Yna, dywe iodd eu bod oil yn gwybod fod David Vaughan yn perthyn i deulu hynod o barcbus, end yn antfodus, ei fod wedi myned yn dlawd, a di-gartref; a bu raid iddo droi ei wyneb i'r Tlotty. Dywedodd fod rheithor Bodtfari, mewn ymddiddan a gafodd gyda gohsbydd y wasg, wedi ceisio clirio ei hun o bob bai yogln â'r mater hwn, trwy gyfiawnhau ei ymddygiad. Dywedodd mai rheswm y rheithor dywededig dros wrthod claddu Vaughan yn mynwent eglwys Bodffari ydoedd, nad oedd gan y diweddaf un hawl i Met ei gladdu yno. Ond, daliai ef (Mr. Owen Williams) y byddai iddo ef fyned mor bell a dyweyd fod ganddo hawl gref i gael ei gladdu yn Bodffari. Yr oedd ei dad, ei fam, a'i chwaer, wedi cael eu claddu yno; ae os oedd gan rywun bawl i gael ei gladdu yn medd banner llawn ei chwaer, Dayid Vaughan oedd hwnw (clywch). Y cwestiwn oedd gauddynt hwy i ymwneyd ag ef y diwrnod hwnw ydoedd, a ddarfa i'r "Parch. Mr. Williams wrthod caniatau defnyddio elorgerbyd Llandyrnog i gludo corph y dyn hwn o'r Tlotty ? Yn y cyfarfod diweddaf, yr oedd Mr. T. H. Roberts wedi atteb y cwestiwn trwy ddyweyd ei fod yn hollol wir. A chan mai felly yr eedd pethan, dywedodd y carasui ef gael gwybod ar ba dir yr oedd y Parch. Mr. WHliams yn gwrthod yr elorgerbyd i un yr oedd efe yn ei yetyried yn un o'r plwyfolion, ac yn un oedd yn meddu hawl i gael ei gladdu yn Llandyrnog. Dywedodd, hefyd, y oarasai wybod, paham y darfu iddo awgrymu, wrth y genad a ddaeth ato, mewn perthynas ¿'r claddu, fod y corph yn cael ei gludo at derfyn y plwyf mewn trol ? Y Parch. David Wiliiams, yn nghwrs araeth hynod o faith, a ddywedodd ddarfod i'r elor- gerbyd gael ei phrynn gydag arian a gasglwyd mewn rhoddlon gwirfoddol yn y plwyf. Tros- glwyddwyd hi drosodd gan y pwyllgor I'w ofal ef a'r wardeniald Eglwyslg, ar yr ammod nad oedd i fyned allan o'r plwyf i gyrchu neb i mewn. Yr oedd i fod, wrth gwrs, at wasanaeth y plwyfolion a phe eleddid rhai o honynt hwy y tu allan fr plwyf, byddai yr elorgerbyd at y eyfryw wasanaeth. Ond nid oedd dan nnrhyw amgylchiad i fyned allan er cyrehn nnrhyw gorph I mewn. Dyna nn rheswm dros iddo ei gwrthod I glndo corph David Vanghan o'r Tlotty; ond el brif reswm dros wrthod oedd, nad oedd neb beb fod yn perthyn i'r plwyf i gael ei defnyddio, ac fe ddaliai ef allan nad oedd D. Vaughan yn nn o blwyfolion Llandyrnog. Mae yn wir ddaifod iddo ef roddi canistid 1 gladdn y dyn yn Llandyrnog, ond rhyw fath o wendid yn'ddo ef oedd caniatan hyny. Dyna'r man gwan yn ei achos IC yr oedd gaoddo oln ddarlod iddo roddi ei ganiatftd er mwyn yr hyn allai alw yn boblogrwydd rhad (chwerthin). Ar yr un pryd, daliai nad oedd Vaban yn perthyn i Landyrnog; ac nis gallai Mr. Owen Williami, trwy unrhyw ddytais, ddyweyd mai i Landyr- nog y perthyn-ii. Uwir fed yr elorgerbyd wedi myned allan o'r plwyf i gludo corph Thomas Jones, y beili, ond yr oedd ef yn un o'r plwyt- olion. Er hyny, yr oedd ammodan y cyttnndeb wedi en tori wrth wneyd hyn. I Bodffari y pertbynsi Vanghan yno y dylesid el gladdn, ac elorgerbyd Bjdffari ddylasai gyrchu ei gorph. Yr oedd ele, er hyoy, yn barod i addef hyn. Os gellid dangos fod y dyn yn perthyn i Lundyrnog, yna, fe syrthiai ef ar ei fai am wrthod yr elorgerbyd. Os, ar y Haw arall, mai i Bodflari y perthynai, nid oedd arno ef fai o gwbi. Drwg ganddo fod yr helynt wedi dig- wydd; er hyny, daliai allan yn gadarn mai i Bodffari y perthynai y dyn. Os felly, disgwyl- lasal ef gael rhyw gymmaint o ganmoliaeth am giniatan bedd iddo; ond yn hytrach na hyny, yr oedd ele wedi cael gwerri ofnadwy i seSyll i tyny yn y dyfodol dros iawnderan el blwyfolion (chwerthin). Nid oedd gosodiad Mr. Roberts, Plas Bennett, yn y cyfarfod diweddaf, fod yr elorgerbyd yn eiddo y Cynghor Plwyf yn gywir. Ni ba a wnelo y cyngbor o gwbl A hi a drwg ganddo fod y fath haeriad di-sail wedi el wneyd. Drwg ganddo, hefyd, na buasai eadeirydd y bwrdd (Mr. John Fionikeb), yr bwn, hefyd, oedd yn aelod o Bwyllgor yr Elorgerbyd, yn ei am- ddiffyn ef yn y cyfarfod diweddaf, am ei fod yn gwybod, cystal ag yntan, amgylchiadau yr achos. Mr. T. H. Roberts (Plas Bennett), a ddywed- cdd fod y rbeithor wedi tori yr ammodau yn ng! £ n &'r elorgerbyd; ac felly, fod yr olaf yn dyfod yn eiddo y Cynghor Plwyf drachefn. Yr oedd y cerbyd wedi bod allan o'r pI wyl mewn achosion eraill. Y Parch. David Williams' NI ddarfn i mi yn bersonol dori'r ammodau.' Mr. Owen Williams a sylwodd fod yn amlwg ddigon fod yr elorgerbyd hwn wedi bod mewn plwyfydd eraill. 0 berthynas i addeiiad y rbelthor nad oedd yn gwybod darpariadau y ddeddf i'r perwyl fod y Tlotty, i ameaniou eladdn, o fewn y plwyf o ba nn y daeth y mar w, fe ddylasai fod yn gwybod Et fusnes oedd gwybod, PriodoUi y gftr parchedig y ffalth ddarfod iddo ganiatan man beddrod i David Vaughan i wendid ar ei dn ef ond nid oedd y Parch. Mr. Williams yn ddyn mor hynod wan a hyny (chwerthin). Nid oedd perygli Vaughan gael ei gladdn yn Llandyrnog os nad oedd gan. ddo rbyw fath o hawl (clywch). Telmlai ef ei bod yn hen bryd iddynt basio penderlyniad yn erfyn ar i'r Llywodraeth wella Deddf Claddu Mr. Osborne Morgan yu y fath fodd ag a rodd- al dertyn bythol ar helyntoedd fel hyn ynglýn a chladdu'r marw (cymmeradwyaeth). Yr oed I gan barsuniald lawer gormod o awdurdod ar fynwentydd. Gwnaent fel y mynenfc; a deallal ef fod plant, nad oeddynt blwyfolion, ae yn byw banner esin milldir ymaith, yn cael en cia Idu yn Modtfarl ae yn.ddlweddar, claddwyd gwralg o Nannerch yno yn ddistaw a di-dwrw, er nad oedd hi yn pertbyn i'r plwyf. Y eadeirydd a ddywedodil el fod yn cyttufto A'r hyn ddywedodd y Parch. D. Williama am yr elorgerbyd oddi eithr mewn un cyfeirlad. Nid oedd y cerbyd i fyned allan o'r plwyf i gyrehu un o'r plwyfolion. Y Paroh. D. Williams --I Mae'n berffalth wir fod yr elorgerbyd i fod at wasanaeth y plwyf- olion. Dyweder fod uu yn marw yn Llanyny., yr oedd y cerbyd i'w gyrchn oddi yno. Ond pa. ham y rhaid I chwi wneyd helynt ynghylch aehos David Vanghan, ac yntllu heb fod yn un o'r plwvf ?' Mr. Henry Williami a farnal en bod wedi siarad digon ar y mater. Yn y cyfarfod o'r blaen, toeddent i weled bai ar barson Bodffari am ei angharedigrwydd yn gwrthod iddo gael ei gladdn yn mynwent y plwyf hwnw, a pharson Llandyrnog am el angbaredig- igrwydd ya gwrthod yr elorgerbyd. Yr oedd Mr. Williams wedi egluro, ac wedi dyweyd fod yn ddrwg ganddo am yr hyn a ddigwyddodd. Credai ef (Mr. Henry Williams) y dylent dder- byn yr eglurhftd heb chwaneg o siarad. Arolhyn, bn dadl frwd ar y cwestiwn 'pa an ni i Llandyroog at B tdffari y perthynai David Vaughan.' Daliai y Parub. O. Williams a Mr. T. H. Roberts mai i Aberwbaeler (rhan o blwyf Eglwyslg Bodffiri) y perthynai, tra y mynai Mr. Owen Williams a'r clerc mai i Lan- dyrnog y perthynai. Wedi chwaneg o ymgecru, pasiwyd darbyn eglurhftd y Patch. David WtIliaml. aa i ddiolch iddo am ddyfod I'r cyfarfod i'w roddi. Mr. Owen Williams.-—'Nid wyf fi yn ddiolchgar iddo o gwbl. EI ddyledswydd oedd dyfod yma; ac nid wyf ii yn ddiolchgar am yr hyn sydd yn deilwng i ni gael.'

ERTHYGLAU 'COLOFN Y MERCHED.' FONEDDIGHBAU A BONEDDIGION, -1 Nid am nad oes digon o ddadleu ynghylch uoiondeb y gwatth o fyned i rifel i'r Transvaal yr ydwyf fi yn gosod fy ysgrlfell ammherffalth ar bipur y tro hwn ond, yn hytrach, am y telmlaf rywbeth tebyg i ddy- ladsnydd yn fy nghymmhell i wneyd hyny. Y mae llawer o feio yn bod am fod teyrnasosdd yo ymoilwng i ryfela "0 gilydd a da iawn pe dsual y beio yn llawer mwy oyffredinol etto, a hyny net y llwyr argyhoedder pawb mat gwall mawr ydyw. Ond, te!mlaf, hefyd, fod un peth yn myned yn mlaen yngiyo &'r belo yma ag sydd yntau, hefyd, yn haeddu oael el felo, t't ddwyn I gyfrif; lef, ymosodladau enllibaldd ao annheg. Heb ymdroi a rhagymadroddi rhagor ar y pWDgC, dymnnaf, mewn modd goatyngedig, alw sylw y aoirllea- ydd at y llythyrau a wellr yn wythnosol yn Ngholofn y Merohed, gan un a etlw el hun yn Neli. Y mae Neli wedi oanlatan I'r rhyfel preaennol gael than buramlwc yn ei llythyran et's that wythnosaa, bellacb; aD nid wyf yn balo dim am hyny, gan ei fod megyi yn bwngo y dydd. Y mae Ndi yn beio yn fawr ar y bidog, a'l drlnwyr (y Prydeinlald, oofier); ond hyd y gallaf n weled, y mae I'r bldog reolau llawer mwy anrbydeddns nokg sydd I bin ysgrlfenu Neli, Yr ydwyf yn addef fod hwn yn ddywedlad mawr a difrlfol; ond gadawer Iml ddwyn rhai ffeithiau I brofi hyny:— Yn gyntaf, dymnnaf gyfelrio y darllenydd at el ncdiadau ar Adroddind y Paroh. Owen Watklns, yn Adroddiad y Feibl Oymdeith&t, am fii Ionawr. Y mae yn belroladu yn Ilymdost-psnid gyda llymdoster, gallaaal hwnw fod yn barohtu aa aurhyd due-ond gydag ymadroddion yn dangos diffyg chwaeth, heb s6n am wyleidd dia Pa beth ond hyny yw y 16, fl, wrth gwr«,' sydd ganddl fel gwatwareg wrth grybwyll am y oenhadwr yn dyweyd ei brofiad a'i farn ? Yn nelaf, dyfyna o yegrtf oyfaill o Pretoria, ddlwsdd y flwyddyn ddiweddaf; a dyma ran o'r hyn a ddy- fynir Y mae y rhan fwyaf o'r cenhadon, a'r gwelnldoglon sydd yn y Transvaal, yn ddynion di-synwyr, diog, a thrataaas ofnadwy.1 Y mae hyn yn ormod o lawer I'w yigrtfenu am ddoihaith o ddynton orefyddol, a pharch- ttg, o ran eu swydd, ar Ball Hythyr oddi wrth un dyn, yr hwn nad ydyw yn smmhosslbl nad allai fod o dan ddylanwad rbagfarn, oulnl, neu rhyw ohwerwder ysbryd. Hefyd, ni ddylid ypgrifean y fath beth ar y fath sail, am et fod yn taflu anfri nid yn unig ar y dotbarth pwysig y mae yn gyhnddo, ond, hefyd, ar gyfarwyddwyr y gymdeithas genhadol y mae y cen- hadon yma yn perthyn Iddl. Y llythyr arall y nylwa arno ydyw yr un aymddang- osodd yn y FAN KB am Mawrth 7fed. Nid myf am gymmeryd y gorchwyl amaf fy hun o droi yn ol yr holl bethan annheg a ohamUwlol sydd yn hwn mewn perth. ynas &'r rhyfel, nid am y byddai llawer o anhawsder I wnoyd hyny; oanys 01 byddai angen am i mi ond ei ohyferbynu Ag erthygl arweiniol yr un rhifyn o'r FANBB, a'r rbifynau blaenorol 1 hyny. Y mae y FANER, rhwng erthygl y golygydd ae eiddo Neli, megys pe byddai wedi ymrnnu yn en herbyn eu bun. Er enghraifft, dywed erthygl arweiniol y FANER (&'r hyn y cydsynla y papyran bron yn ddl eithriad), mal llwyddlant dl fwlch sydd wedi bod I ryfclgyrch- oedd Roberts a Kitchener yn y gorllewinbarth; ond dywedlr yn ngholofn Neli fod Cronja, a'l wfr, wedi mwy na banner baeddn y ddau gadfrldog, a's milwyr, am gryn ntfer o ddyddiau a notweithian. Yr wyf wedi addaw (er oigol meltbder), peidlo a myned drolr hall bethau camlivriil; felly, sylwaf ar un nodwedd ar y Prydeiniald a osodir allan ganddl fwy nag; unwaith; sef, cranlondeb. Y mae yn ystyried defnyddio bidogan mewn rhyfel yn walth 'annynol a chigyddol,' an nad oes dlgon o'r nodwedd yna yn y Bwrlaid i'w defnyddio. Pe darllenai Neli rago., a byny heb wydr namHwlol rbagfarn, cawsai reswm arall paham na ddefnyddlat y Bftrlald fidogau; ac hefyd. pe darllenaaal fwy yn y modd a nodwyd, crodaf y byddai i byny ei chynnorthwyo I wnenthur un o ddau beth; sef, ysgrifenu i'r KANKR ya foneddlgaldd, a ehyda gonestrwydd a thegweb, non beidio ysgrlfenu i'r FANE., nac unrhyw newyddladnr arall, o gwbl. Etto, mewn eyssylltiad i'r oreulondeb a ddangoswyd taag at y merohed anffodus oedd gyda byddln Orot.je, darllened. ao ail feddylied, pa un ai Roberts al Cronje sydd I'w feio am hyny. Nid ymhelaathaf ar hyn o bryd, gan fy mod o'r un feddwl a'r Arglwydd Roberts, mat nid da ydyw gwlawlo llawer o din ar y gwragedd a'r merohed; ond 01 y parhint yn gyndyn,'nid oes dim I'w wneyd ond fel y gwnaeth yntau, rhoddi oawod feohan yn awr a phryd i araii. Yr eiddoch, &-a., MTNTDDWR.

YMDDIRIEDOLWVR. I ffOOTWDIBIO*. I Gyda'u pethau pwysicaf y mae dynlon yn fwyaf dl. fraw a He y mae elsleu sylfaen gadarn, y mae dynlon yn oymmeryd gwellt, gwalr, a sofl, ynlle oralg yn sylfaen. Mewn perthynas Ag ymddlrledolwyr eln haddoldal y < dymuttwn alw sylw etch lllosog ddarllenwyr yn y llythyr hwn. Nil gwn pa fodd y gwnelr gydag adelladu aglwysydd ao ysgoldat. Ond gyda nl, fel Ymneflldnwyr, telmlo yr ydym fod peth anghyseondeb ynom, fel gyda'r ymddlrledolwyr. We), yr ydym yn eodi ymddlrledolwyr I fod yn ddynion o ymddlrledaeth fel melohiafon am y swm a fenthyoir I adelladu ein capelan. Weitblau, bydd elsleu dwy fit nen dsiv a bannau at adelladu eapel; so yna, dewtstr denddeg, nsu uglln o ymdd riedolwyr, a'r rhai hyny y rhai mwyaf anghymmhwys yn y wlad. M, anghymmbwys mewn pob ystyr; ao y mae byny yn rbyfedd, codi ymddirledolwyr anghymmhwys mewn perthynas I addoldy oyhoeddns 10 aohos Daw I Sonlt welthiau am ami I wratg I st bod hi yn rhy faloh I gymmeryd dim ac goel,' fod yn well ganddl gardota na myned I ddyled. Ond fe ddywedir am y llall, Dewch i to, taled'a dalo;' rhedeg y byd a wna hon, a rhedeg I ffwrdd yn y diwedd. Y flaensf sydd yn lawn, wrth gwrs; a dywed ben ddiareb am Faen yr Athronydd mai dyna ydyw— Pay as you go I'hyny ydyw, talu wrth fyned yn mlaen. Dynl.'r talu ffordd oywlr a gonest. Onld dyw Duw yn Ddnw rby urddasol, 01 goddefir y galrri 7 fyned I deml, a hono yn plygn o dan bwy. dyled Os oes unrhyw dt I fod yn rhydd a dl-ddyled, t, Dduw ydyw hwaw; a dylem aberthu yn mlaenaf a pbeoaf er Met tt Ddnw ya ddi-ddyled ac o bob arwerthlaut, y mwyaf difrlfol ydyw Hrwerthlant ar if Dluw. Yr oeddwn yn paslo, y dydd o'r blaen, hen addoldy wedi el droll gadw gwirodydd, lie y ba addoll Duw a phreg- etbu Out, oud yn awr yn llawn o gasgiau a mfloedd o boteli yo cael ea llenwi, ao iaith anaMas yn cacl el defnyddio o fewn y lie. Yn yr amgylobiad hwn, yr oedd ein oaloo yn lIolgl ynom a chya dyweyd galr ar yr ymddlrledolwyr, dywedwn, o ran paroh I D iuw, y dylld rhyddfrelnio oapelau; ao hefyd, na ddiltd oael adeiUdu oapal nao eglwya heb fod dlgon o arlan I dalu wrth eu hadeilada, fel ar ddiwrnod el agoriad y dylai fod yo glir. O. bydd torf yn galw am g.pol, ao o yabiyd addas, gallant gasgln digon at adeiladu. Neu, pa fodd y maent yn dlagwyl tala am dano wedi el adellada? Llawer a ddywedir am gynnal c^ngherdJau a darlithiao, a ohyfarfodydd adlonladol, I leihau y ddyled.' Onld elllr gwneyd hyny cyn adelladu ? le, so yn fwy effcithiol o lawer; ceil mwy o gydymdeimlad, ai yoadleng;8 gwell yabiyd aberthol yn y iltoteu. Pe byddal nifer o ddynion yn bendeifyuol o gael adelladu tf Dduw, ac o daln am daiio cyn dechreu I addoll, byddai Daw yn slcr o'u benJfthio, a byddai yo slor o agor calonan boneddlglon i gyfrann. Ond pa fodd y disgwyllr I DJuw agor calonau a tbryaorau cyf- oethoglon. tra y mae dwylaw a llogellau y rhai it elwii yn ymddirledolwyr fel wedi eu cloi, ao yo ddlffrwyth. Os oes mwy o ddyled ar rhywral oa'lI gilydd gydag ale'ladau oyhjeddus, yr ymddirledolwyr ydyw y rhai hyoy. Ond dyma y dosbarth mwyaf orintachyddo! o'r owbl. Felly, y mae hyn yn dyfod yn aDghymmhwys- der ynddynt I lanw y awydd. Gan nad ydynt am roddi dim o'r eiddynt eu hucain, a oes fan(lay Lit bawl I ddisgwyl wrth eraill gyfranu a thoddi eu bar an ? Hefyd. oyhoeddwyd yn ein oapel ni yn ddlweddar fod oyfarfod ymddiriedolwyr i'w gynnal nos Fercher. Edryohals ar yr ymddiriedolwyr, rai o honynt, yn myned, y rhat tlotaf yn y wlad oeddynt. Yrariillrttd- olwyr ctpel. yn wir Nid coldynt ya d- twag 0 ymddlrledaeth owt lelr, heb s6n am dwlc mochyn, Yr oedd oawell aderyn yn ormod I'w ymddiried idlynt a dyna y fath doloshaith ydyw yr yn. ldirled dwyr. Pe baasal elsleu benthyg arlan o'r arlar, rhald cnel dyn kg enw nohel iddo, ac yokydig o dan ei ewlo. Os eir i Ilwb benthyelol, y mae y n?iU yn barod I d<da dros y fitU. Ond am y.ddiriedolwvr ein c?petan. rhai nad oes ganddynt ddlm ydynt. Yr oedd gan Job cragen I ymgritfu A hi. Ond am lawer o ymidirledolwyr eln capelan, gallasent gyatadln & Job, to ennlll arnobelyd. Ao y mae eraill yn ymddlrledolwyr nad oes ganddynt tgwyddor I dalu. Welthiau, bydd tipyn o anghyd- welediad o berthynas 1 elateddle; ac y mae elaleu penderfynu y mater. Rbald cael cyfarfod o'r ym ddir ledolwyr. Diohon y bydd dyo egwyddorol a obyfranwr da, oyn belled ag y medr, yn ymgeisydd am sH 1. Oad yr ymddirledolwyr eydd yn penderfynu. a twythaii heb gyfranu dim! A beth a feddyliech chwl, Btri. Go' o lawer o'r ymddlrledolwyr yn gommedd talu am en helateddleoedd su hunaln; ao yn y diwedd, yn myned I reoleiddio talladau a aeddau pobl eraill I' Bydd rhywun elsleu benthyg y capel, hwyracb, Dichon mai brawd afiaoh a cbyfyng el amgylebiidau fydd elsleu darlith neu gyngherdd. Wel, rhaid oael cyfarfod o'r ymddiriedolwyr; yno y bydd y dyledwyr daaf a'r orlntachyddion mwyaf yn llathenu 80 yn mesur. Nen, dichon fod un capsl yn y gymmydog. aeth yn lied fychao, to fod gan yr enwad hwnw gyfar. fod mawr a pbregethwyr gallnog. Wei, rhatd gofyn am fenthyg y capsl mawr. Ithaid cael ovfsrfod o'r ymddirledolwyr, ao yno y cilff rbagfarn ddangos el phlg. I Y mae dally byd hwn yn myned helblo,' ie, gyda golwg ar gapelau 1 Y mae angen paentio tlpyn ar y capel, non godl y llawr, hwyraoh, neu elsleu cael Senestrl newyddloB, neu oriel newydd. RhMd cael cyfarfod o'r ymddlrledolwyr wed'yn, a phenderfyna gwneyd. Ië, ond gwneyd ar draul rhywral eraill. Yr ydym yn belo llswer ar y dClwm. Ond y mae genym lie I felo yr ymddiriedolwyr. Y mae y rhai hyn ya barod i gymmeryd hanner, Ïq, holl gyflog gwelthwyr, ao nl roddant ddlm o'u helddynt eu hunain tuig at yr achos, ond rhoddi belohiau ar eraill, ar y wlail, 80 heb fod yn barod I gario dim eu hunain. Ant o dO I dt I gasglu, gwertbant dooynau. Ar noson y cyngherdd, neu y ddarllth, Ant at y drws He y bydd gwerthu tooynau, a thlpyn o arlan o dan eu dwylaw. Ond beth a roddant eu hunsizi ? Ydwyf, Ao., "IIN Y MYNYDD.

GENEDIGAETHAU. JONIS—Mawrth 4ydd, priod Mr. Charles Jones, PlAt, Tregelriog, ar fereh. JONES Mawrth lOfed, polod Mr. Edward Jones Jestamlne House, South Street, Oaerwys, ar feroh. LIOYD—Mawrth 3ydd, prtod y dlweddar Mr. Robert Lloyd, 1 Gerddi, Cefndy Road, Rhyl, ir fab. MORRIS Mawrth 3ydd, prlod Mr. Jaoob Morris, Frondeg, Glynoelriog, ar fab. ReRenTs-Mawrth 4ydd, pr'od Mr. Evan Roberts, joiner, Hall Street, Llangollen, ar fetch. WILLIAMs-Mawrth laf, priod Mr. Robert Williams, slater, &o, Cross Lane, Llangollen, ar fercH. PRIODASAU. DAVIES -BURGESS -Mawrtb 3,d.i, yn nghapel y Wes. leyald, Brunswick Street, Rhyl, yn mhresennoldeh Mr. Edward Mills, oofrestrydd, Dinbych, gan y Parch. R. Rowlands, Rhyl, yn cael elgyDDorthwyo gan y Patch. Robert Or ffiths, Diobycb, Mr. Thomas DivieB, book-'ravdlet yn awyddfa y FANER, & Mrs. Anne Burgess, Tj Ysgol y Bwrdd, Frongoch-y ddau o Ddinbych. IIITGRCFA-JONYS-Bfawrth 3fdd, yn Swyddfa'r Cof, restrydd, Llanelwy, ger bron Mr Davli Hughes, cofrestrydd, a Mr. J. Wynne Davies, i<-a>-o!ygydd cofrestrnl, Mr. Charles Hughes, 6 Mount Pleasant, i Miss AT! ry Ellz*tbeth Jones, 4 Mount Pleasaut-y ddan o Ab rgele. JONKS—JOBES—Mawrth 3ydd, yu nghapel Ebenez«r, Llanelwy, gan y Parch. Jonathan Jones, Bryn Go- btlth, Llanelwy, yn mhresennoldeb y IOfreetrydd (Mr. David Hughes, argraphydd), Mr. Afaurice Jones, 121 Vale Road, 4 Miss Mary Jones, Victoria Road-y ddau o Rhyl. SOLOMON WILLIAMS Ohwefror 28ato, yn nghapel y Methodlsttaid Calfinaidd Oarrog, gan y Parob. Ellis Edwards, Bala, Mr. Griffith 0. Solomon, Com- merce House, Llanrwst, A Jennie, merch bynaf Mr. John Williams, Berwyn Terrace, Carog. MARWOLAETHAU. CRMMINGS Mawrth 5ed, yn 71iiin mlwydd oed (yr hoo, ar ol tori drws y ty, a gafwyd wedi marw), Miss Catherine Cummlngs, Joaet* SqnMe, Llanelwy. DAVIES-Mawrth 6ad, yn 483in mlwydd oed, Mr. John Davies, Cioppa, Cyrnybwch, ger Croesoswallt. EDWABDS-Mawrth 5ad, yn 73aln mlwydd oed, Eliza. beth, gweddw y diweddar Mr. Elias Edwards, Penbedw Cottage, Llangollen. HAtt Mawrth 9fed, yn 37aln mlwydd ced, Mr William Hall, git, Trefriw Terrace, Dinbych. 0 ddentu pythefnos yn ol, eafodd yr ymadawedlg ym- oiodlad ffyrnig o'r pleurisy; ond drwy fawr ofal » thynerwoh el ieddyx t't deulu daeth yn llwyddiannus drwy y gwaethaf, fel y tybid ond yn drs sydyn ac annisgwyliadwy, gwelwyd el fod yn gwaethygu prydnawu ddydd Gwener, a gwaethygu a wnaeth nes y daeth y diwedd. Gadawodd weddw a dau o blant, a modryb (chwaer i'w tam). mewn dwfn alar ar ei ol, Yr oedd yn aelod o gwmni y Gwlrfoddol- wyr, a rboddir iddo gladdedlgaeth mllwrol ddydd Iau, yn mynwent yr Eglwys Wen. HuGlizs-Mawrth 3ydd, yn nh £ el meroh, yn Nghyn- wyd, Mrø. Hughes, gynt o Glan Aber, Gwyddel- warn, yn 92ain mlwydd oed. Yr oedd Mn. Hughes yn aelod o'r eglwys Wesleyaidd yn Ngwyddelwern, ac yr oedd yn Grtstlon gloew as yn Wesleyad selog ar hyd ei hoes faith. Bn fyw yn hynod o ddlargy- boedd. Yr oedd ei oharedlgrwydd a'i ffyddlondeb t'r achos yn perl el bod yn gymmeradwy gan bawb. Yr oedd yn et onymmeriad y petuau prydferth hyny oedd yn ein galluogl I greda ei bod yn Israellad yn wir.' BI1 el thy yn gartref nlyd a dedwydd i'r preg- etlawyr yn Ngwyddelwern am lawer lawn o flyuydd- eedd. Byddai drw. yr Hendtef bobamserynagored, a gwên slriol at wyneb Mts. Hughes. Yr oedd et oharetligrwydd mor bur a chryf fel iuas gallat neb auimheu el ihywlrdeb. Galhr yu ddibetrai ddyweyd amdanlhi, 'Yr hyo a allodd hon hi aM gwtaeth.' Bu yn y wlnllan ar hyd y dydd; ac er fod yr haul.