Y Darian

Llythyrau at y Gol. I DIWYGIO'R WYDDOR. J Syr,-Diddorol iawn oedd nodiadau Bera yn ei golofn ar ddiwygio'r wydd- or, ac ni allaf na dderbyniwyf ei wahoddiad a cheisio traethu'm lien ar y pwnc. Nid yw'r wyddor yn unrhyw iaith namyn casgliad o'r holl arwydd- ion, (neu lythrennau) a arferir wrth ysgrifennu'r iaith, ac a gynrychiola ar bapur y seiniau a glywir ar dafod. Cyn y byddo'r wyddor yn berffaith a chyflawn, rhaid iddi fedru boddloni tair hawl, sef (I) na byddo un sain heb arwydd syml ar ei chyfer; (2) na byddo ond un arwydd ar gyfer pob sain, a (3) na byddo un arwydd ar gyfer mwy. nag un sain. Gall y Cymro ymffrostio bod iddo wyddor a ddaw'n nes at berffeithrwydd1 na nemor un. Eithr "nid da lie gellir gwell." Pa ddiffygion sydd iddi o'i barnu yn ol y tri phrawf a enwyd eisoes. (I) Nid arwyddion syml yw ch, dd, ff, ng, 11, ph, th. Cynygiodd Bera welliantau neilltuol, ond gwell gennyf i yr eiddoch chwi yn eich atodiad. Ni wna dewis unrhyw arwydd wrth fodd a mympwy, ond anharddu gwedd yr iaith 'a chreu gagendor ddiangen rhwng yr hen ddiwyg a'r newydd. Y mae i bob llythyren ei hanes a'i helynt, ac ni ddyiid ei chipio drwy drais allan o'i harfigylchoedd priodol. 0 ddef- nyddio'r arwydd x, gwell o lawer ei roi yn lie ch, ac nid yn lie dd; cyflawnai felly swydd nad yw'n'hollol ddieithr iddi, fel y gwybydd y neb a fyrutio olrhain ei hanes. Purion peth fyddai adfer i'r wyddor v y Mabinog- ion, a rhoi f yn lie ff (a ph). Gellid dilyn hen arfer hefyd drwy dynnu llineN gydiol drwy'r ddwy 1 (11), a gwneud o honynt felly un llythyren. Nid anodd, fel y crybwyllwch, fyddai i'n hargraffwyr ddilyn arfer ysgrifenwyr Haw, a mabwysiadu llythyrau dlos yn lie dd. A phaham na ellid yr un modd a. t yn lie th? (Beth ddywed y cysodydd ?) Gwyr seinyddwyr am arwydd syrnl a ddefnyddir mewn gweithiau gwyddon- ol yn lie ng. (2) Ceir un sain a dau arwydd ar ei chyfer, sef, ff a ph. Gellid yn hawdd hepgor yr olaf. Nis defnyddir ond pan fyddo'n dreigliad o p, ac anghyson ddigon yr ydym yn hynny, oblegid ysgrifennwTn "ei phen" ond gorffen," er mai'r(un yw hanes y sain yn y ddwy enghraifft. (3) Cynrychiola'r un arwydd y ddwy sain, megis yn y gair "myn- ydd. Credaf nad oes bellach wa- haniaeth rhwng sain y yn "dyn" a sain u yn "hun." Paham ynteu na ellid defnyddio'r llythyren u bob am- ser i gynrychioli'r sain honno, ac ysgrifennu "mynudd" yn lie "mynydd"? Diolch i Bera am ei golofn lan; enillodd iddo'i hun eisoes safle anrhyd- eddus fel athro iaith a lien ym Mhrif- ysgol werinol y "Darian. Y r eiddoch, etc., O.K. P.. I CYMANFA C-ANTI CENEDLAETHOL. Mr. Golygydd,— Ar gais Ysgrifennydd y Gymanfa Ganu Genediaethol a gynhelir yn Birkenhead Medi 7, 1917, dymunir hysbysu Pwyllgorau Cymanfaoedd Canu y gwahanol enwadau y bydd taflen y Gymanfa uchod allan o'r wasg ymhen pythefnos. Taer erfynnir ar yr holl eglwvsi i gydymffurfio a'r mudiad gwert-hfavvr hwn. Mae'n bur debyg y cynhelir amryw gynu-nfaoedd undebol Ileol yng ngwahanol rannau o'r wlad ar wahan i'r un Genedlaethol, a ehymhellir y cyfryw i ddefnyddio'r Rhaglen Genedlaethol. Felly, er mwyn cael amcan-gyfrif o nifer y rhaglenni fydd yn angenrheidiol, bydd yn fantais fawr ymhob ystyr i ysgrifenyddion pwyllgoravi y cymanfaoedd undebol i ym- ohehu yn ddioed a'r ysgrifennydd cvffredinol, sef Mr. R. Vaughan Jones, 52 Hertfoi-d Road, Bootle, Liverpool. Yr eiddoch, yn bur, I T. HOPKIN EVANS.,

Eisteddfod Penygroes. Dymunwn gydnabod derbyniad v cyfan- soddia&u canlynol ar gyfer Eisteddfod y Morwyr a'r Milwyr y Sadwrn nesaf:— Pedwar penill wyth llinell: George y Gwr; Limmil; Un yn dechreu; Tybic-fab; Llinos Cledfwlch; lfor y Cwm; Arwr yr Encilion; Hiraeth Enaid; Bardd y Nos; Bugail y Mynydd; Shaci'r Crydd; Ar y Maes; Chwech Heol; Gwilym; Ehedydd Cynnar; Llygad y Dydd. Englyn: Dafydd Caerbrvn; Wilberforce; Hwyr y dydd; Ehedydd -y bore; Maesy- bont; Perorydd Gibelltyn; Giwrnfab; Nantfin; Private; O! wel, te wir; 60 miles a minute; Hitchwr partin y ffos; Un o'r hen awelon; Bach bach yn examino'r stan- llyd; Gwlithyn; Min vr Hwyr. Pryddest—Testun, "Torri'r blwch en- naint" Brig yr hwyr; Un gar ei berarogl; Hedd y bannau; Ar y ffordd i Bethania; Hedd y oyfddydd; Cyfaill Mab y 8aer; Bardd y Pentre; Egwan Ebinyn; Arddel- wr yr Hardd Ddelw. Essay: One competitor, Historian. IRLW'YN.

I Maesteg a'r Cylch. Cynhaliodd Eglwys Canaan (A.) ei chyfarfod blynyddol Sul a Llun, Ebrill 29ain a'r 30ain. Pregethodd y Parchn. T. Esger James, Capel Mair, Aberteifi, a, D. J. Davies, B.A., Capel AIs, Llanelli. Oaed pregethu grymus, a,c odfeuon dan yr enein- iad. Cynhaliodd Zion (B. Saesneg) ei chyfar- fodydd blynyddol Sul a nos Llun, Ebrill 29ain a'r 30ain, pan gafwyd gwasanaeth gwerthfawr y Parch. T. M. Richards, Rhymni. Cafwyd bias a hyfrydwch wrth wrando arno. Cynhaliodd Seion (A.), Caerau, ei chyf- arfod hanner bIynyddoI SuI a nos Llun, Ebrill 29ain a 30ain, pryd y' gwasanaeth- wyd gan y Parch. Ben Davies, Pant-teg. Y mae ei. enwi ef dd igon o wystl i ni gael gyfarfodydd da. Yr wythnos ddiweddaf daeth y newydd trist i Nantyffyllon fod Capten Oscar D. Morris, B.A., Glen View, wedi ei ladd yn Ffrainc. Bachgen a gend gan bawb oedd Oscar, a chydymdeimlir yn ddwys a'i ddau f?'a sydd eto ar faes y ryfel a.'r holl berthnasau yn eu profedigaeth. I BRYN. u

Y RHWD. Tra segurdod fod di-fudd,—daw y rhwd j I roi yn ddirybudd Ei liw coch o'i ddwylaw cudd, Daena ofid anufudd. Y DRYW.

I The Welalmuui's Favourite. MASON Sauce yw Aa good as its Name. DON'T FAlL TO GET IT. nuumoes. Ik. Pow St., Caniit. 1 ■mm m-y••m mwmiiiwiimwwh^IIIIIW Printed and Published for the Pro prietors; The Tarian Publishing Co.. Ltd., by W. Pugh and J. L. Rowlands., at their Printing Works, 19 Cardiff St.. Aberdare, in the County of Glamorgan

Glyn Nedd. Cynlialiwyd cyfarfodydd hanner-blynydd-, ol Capel-y-Glyn Sul a Llun, Ebrili 29ain a'r 30ain, pryd y pregethwvd gan y Parchii. Ben Evans, Barry, a W. Thomas, Llanboidv. Dydd Mawrth, Mai laf, claddwyd ym Mynwent Ebenezer, Pontneddfechan, Mrs. Ann Rowlands, Heol Poruneddfechan, yn 59 mlwydd oed. Bd farw yn dra di- symwth. Gadawodd detilu Iluosog a pharchus ar ei hoi. Dydd Mercher, ym Mynwent yr Addoldy. claddwyd Mr. David Thomas, mab hynaf Mr. John Thomas, Oak Villa, ar ol llawer bhvyddyn o flin afiechyd. Mae cydyin- deimlad mawr a'r hen dad sydd ymhell dros y pedwar ugain oed, yn ei alar.

j Ysgrifenna » 1: Miss MARIE NOVELLO, t Y Pianydd Cymneig Enwog, 1 J am Biano Bell: U Y r wyf yn ei gael yn hynod am gryf- 1 .f der a pharhad yn eitht iadol am, ateb i'r teimlad. t. Y r wyf ers amser maith wedi edmygu nodwedion rhag- ? | orol y tf Bell." J Darllener hefyd a ddywed t Mr. WATKIN MILLS, Y Basswn Seisnig Enwog, I [ u Mae'n un o'r ofFerynnau godidocaf a welais yn :( unrhyw !e mae iqdo'r don lydan, gyfoethog, I f lawn, sy'n hanfodol gydag unawdau," t 1 Ai ni charech alw gyda ni a rboi prawf lIt arno drosoch eich hunain? t ¡ Yr ydym yn gwerthu Pianoi ac Organnau Bell, a I i naill ai yn rhoi lwc dda" hael pan delir lawr neu yn j 1 trefnu telerau i ateb eich cyfledstra chwi. MERTHIR FURKtSHtNC Co ] j 44 High Street, Mefthyf. !I ] T 44 High Stpeetg Meipthyp. I  );: ?, T. t* < —— V ———— T t —————  —————. ————  ——  u T ——    ?  ;?

Bu Mr. A. J. Balfour, Ysgrifennydd Tramor Prydain, yn annerch Ty'r Cynrych- iolwyr yn Washington dydd Sadwrn di- weddaf, a chafodd dderbyniad brwdfrydig. Rhoddir cryn bwys ar yr amgylchiad hwn mewn rhai cyfeiriadau, a gobeithir y bydd yn gam tuag at dorri i lawr hen arferion ceidwadol Seneddau. Paham na ellid cyn- nyg at sylweddoli proffwydoliaeth Tenny- son a chael "Senedd Cenhedloedd ac Un- deb Byd?" .1.

I Brynaman. Yr wythnos hon eto daw hanes am farw un o heii- frodorion yr ardal, sef Richard Jones, Chapel Street, yn 75 mlwydd oed. Richard Joes y Puddler" y gelwid ef. Gwr didramgwydd a fu efe ar hyd ei oes. Hoff bysgota, a physgotwr heb ei ail yd- oedd. Bu n ddiacon yng Ngibea am flyn- yddoedd. Dydd Mercher, Mai 2il, cladd- wyd ej? ?-edddlon ym Mynwent yi- eghvys wyd ei weddillon ym Mynwent yr eglwys hon, pryd y gwasanaethwyd gan v Parchn. W. D. Thomas, Gibea; John Llewelyn,. Bethania; J. Lee Davies, Siloam; S. '\Vj}- liams, Pontardawe. Gedy i alaru ar ei 01 weddw oedranus a naw o blant. Llongyfnrchwn blant Ysgol Sul Siloam ar eu llwyddiant yn ennill gwobrau blaenaf y Gymanfa yn yr arholiad diwedd- af. Y wobr flaonaf i Miss Edna Morgan, meixih Mr a Mrs. Tom Morgan, Rose Cot- tage. Yr ail wobr i Miss Elizabeth Aim Lewis, merch Mr. a Mrs. Evan Lewis, Glyn Road; a'r trydydd wobr i Miss M. A. Davies, merch Mr. a Mrs. William Davies, Glyn Road Rhwydd hynt iddynt i ennill eto. Nos Lun, Ebrili 30, cynhaliwyd cwrdd croesawu Stoker Ja-ck Johns, H.M.S., yn y Capel Saesneg, dan lywyddiaeth Mr. David Kliis Evans, Park Street, a chyfiwynodd hefyd y rhodd o ddwy bunt ar ran pwyll- gor y mudiad. Cawd cwrdd rhagorol, a phob un yn dymuno yn dda i'r morwr Jac Johns. Eto, cynhalinvyd cwrdd cyffelyb yn Ebeneder nos Fawrth, Mai 1, dan lyw- yddiaeth Mr. Tom Peregrine, Neuadd Road, i Gunner Arthur Jones, H.M.S., mab Mr. Tom Jones, Glyn Road, a fe gawd cwrdd blasus. Diolchir yn gynncs gantorion ac adroddwyr y lie am eu gwas- anaeth gwerthfawr yn y cyfarfodvdd hvn. Gwelwyd hefyd Gunner Fred Harries, A.L.C.M., H.M.S., gartref yr wythnos hon am dro, ac mae vntau yn edrych yn gampus, ar ol misoedd caled rywle ym Mor y Gogledd. k

CWRS Y RHYFEL. (Parhadotudalenl.) heddyw na Germani ar y tir. Ond mewn cyffelyb fodd trawsffurfiwyd cawrfil Germani i lun morfil, a heddyw drwy ei suddlongau mae Ger- mani yn bygwth trechu Prydain ar y mor. Canys, fel ag y dywedwyd yn yr ysgrifau hyn wythnosau lawer yn ol, os ca Germani y trechaf arnom ar y mor ni waeth pa fuddugoliaeth a enilla ein Byddin ar y tir, canys collir yn y rhyfel a wnawn. Y cwestiwn mawr i'w benderfynu yn y rhedegfa rhwng suddlongau Germani a Byddin Prydain yw-Pa un o'r ddau all gyrraedd y nod gyntaf? Nod sudd- longau Germani yw newynu Prydain ,cyn y gorchfygir Germani ar y tir. Nod Byddin Prydain yw gorchfygu Germani ar y tir, a'i gorfodi i ildio a gwaeddi am heddwch, cyn y bydd i'w suddlongau hi greu newyn ym 1 Mhrydain. Ymddibynna ffawd a diwedd y rhyfel ar pa un o'r ddau nod hyn a gyrhaeddir yn gytnaf. Yr ail redegfa yw eiddo suddlongau Germani yn erbyn adeiladu llongau i Brydain. Mae tair wffordd i gael y trechaf nr suddlongau Germani, sef i. Gorchfygu Germani ar y tir cyn y cieIo newyn i Brydain. 2. Dal, neu ddinystrio, suddlongau'r gelyn ar y mor. 3. Sicrhau digon o longau newydd o hyd i lenwi lie a gwneud gwaith y llongau a suddir gan y gelyn. Yr ydys yn awr yn ceisio o ddifrif ,enill buddugoliaeth drwy bob un o'r tair ffordd. Yn yr aif a'r trydydd o'r dulliau hyn y mae Unol Daleithiau yr America bellach yn rhoi cymorth amhrisiadwy. Lliosogodd eisoes nifer y llongau cyflym i hela llofruddion y mor; mae wrthi a'i holl egni yn adeila4u llongau i lenwi lie y rhai a suddir gan y gelyn. Ac wrth wneud yr ail o'r ddau beth hyn mae yn torri ar draws arfer yr oes, gan ei bod (a) Yn adeiladu nifer mawr o longau bach, (b) Yn adeiladu llongau coed vn lie haearn. Drwy (a) sicrheir y bydd y golled yn llai, yn ogymaint ag y gofynnir ,cymaint o ymdrech i suddo llong fechan ag a fydd i'r gelvn suddo Hong fawr. elly llongau yn cario llwyth o ryw dair mil o dunelli yr un fydd, fel rheol, y llongau a adeiledir gan yr America. Drwy (b) sicrheir dau beth tra phwysig, sef: — i. Gellir eu hadeiladu yn fwy ,cyflym. Bydd nifer mawr o longau yn cael eu hadeiladu o'r un maintioli, ac o'r un patrwn a mesuriad, fel y bo unrhyw ran a fwriedid ar gyfer un- rhyw un allan o, dyweder, gant o longau yn y dosparth hwnnw, yr un mor addas ac yn ffitio yr un mor gywir i bob un o'r llongau eraill fo'n cael eu hadeiladu gan nad pa le bynnag yr adeiladir hwynt. 2. Bydd yn fwy ana'idd sincio'r llongau coed nag ydyw i sincio Hong haearn. Amcan cyntaf a phennaf y llongau coed newydd hyn a adeiledir yn America fydd cludo bwyd i Brydain ac felly cadw'r newyn ymhell. Rhedegfa felly yw hon rhwng- y dinystrydd yn Germani a'r adeiladydd yn America. A all Germani ddin- ystrio llongau ar y mor yn gyflymach nag y medr America adeiladu llongau i gymeryd eu lie? Dyna'r cwestiwn i'w benderfynu yn y rhedegfa hon. Egfuro'r Sefyllfa Filwrol. I Gwelir felly fod cwestiwn y sudd- longau yn rhan hanfodol o holl gwestiwn Cwrs y Rhyfel, ac yn rhwym o ddylanwadu yn fawr ar y sefyllfa fiiwrol ar y tir. Os edrychir ar y map gwelir fod Germani, drwy oresgyn Belgium, wedi meddiannu glan y mor agosaf i Brydain, ag eithrio glan mor Gogledd Ffrainc. Ceisiodd, er yn ofer, ddwy flynedd yn ol, gyrraedd Calais, a meddiannu arfodir Gogledd Ffrainc hefyd. Petae wedi llwyddo i wneud hynny buasai wedi peryglu bodolaeth holl Fyddin Prydain yn Ffrainc drwy beryglu ffon ei chynhaliaeth o Bryd- ain, yn gymaint ag na allem yrru nac adgyflenwad nac ade-vfnerthion i'r Fyddin yn Ffrainc pe bae Germani yn dalmeddiant o ddrws y Sianel rhwng Dover a Chalais. Mae hanner nerth suddlongau Ger- mani yn dibynnu ar eu bod yn cael dinas noddfa ym mhorthladdoedd Bel- gium mor agos i Brydain. Pe y collai Germani feddiant o lan y mor yn Bel- gium dyblid a threblid anawsterau ei suddlongau, gan nad oes iddynt noddfa arall nes myned i'r gogledd o Holand ac i gyffiniau Denmarc, a, buasai yn llawer rhwyddach cadw gwyliadwriaeth arnynt yno. Esbonia hyn paham y mae'r Ger- maniaid yn dal eu tir mor gyndyn, ac yn aberthu ei milwyr wrth yr ugeiniau o filoedd yng N gogledd Ffrainc. Drwy ddal Byddin Prydain rhag gwthio vmlaen yngogledd Ffrainc y medr Germani gadw meddiant o lann y mor yn Belgium. Pe y gwthid y Germaniaid ymhellach yn ol yngogledd Ffrainc, rhaid fuasai iddynt gilio yn ol o holl lan y mor yn Belgium 0 Antwerp hyd Ostend. I A.B.C.D. Prydain yn Ffrainc. Os edrychir ar y map, lie mae'r brwydro yn Ffrainc, gwelir ei fod yn ymarferol yn ddarn ysgwar o wlad, a thref bwysig ar bob un o'r pedair congl. Y trefi hyn yw Arras a Bapaume ar ochr orllewinol yr ysgwar, a Cambrai a Douai ar yr ochr ddwyreiniol. Gwelir fod y pedair tref yn dechreu gyda'r llythyrennau A. B. C. a D. yn eu tro. A dyna A. B. C. y sefyllfa fiiwrol i Brydain yn Ffrainc. Mae A. a B. (Arras a Bapaume) wedi eu hennill gan Fyddin Prydain. Mae C. a D. (Cambrai a Douai) yn aros ym meddiant Germani, "ond Byddin Prydain yn agoshau atynt o ddydd i ddyd-d, a'r Germaniaid yn aberthu o ddydd i ddydd fwy o fywydau i'\v cadw. Oherwydd natur y tir, trefn y rheil- ffyrdd a'r ffyrdd, a chysylltiadau han- fodol y Fyddin, byddai colli Douai yn golygu colli Cambrai, a byddai colli Cambrai yn golygu gorfodi Bvddin Germani i gilio yn ol hyd lannau yr Afon Meuse, ac felly i golli meddiant o lan y mor yn Belgium. A cholli medrant glan y mor yn Belgium, fel yr eglurwyd uchod, yn torri yn yr hanner nerth suddlongau Germani, ac mewn canlyniad yn lleihau i'r hanner berygl Prydain oddiwrth newyn. Cadwed y darllenydd felly ei lygaid y dyddiau nesaf ar ddigwyddiadau y rhyfel yn C. a D. yn A. B. C. Prydain yn Ffrainc. Yn Cambrai a Douai y penderfynir llanw neu wacau cwp- wrdd bwyd pob teulu ym Mhrydaih.