Papur Pawb

YR ALLTUD YN bychan oedranus oedd yn tynn, efallai, ar ei driugain, gycla llygaid pruddaiid, ond llais melus, a gwen a yrai yn ami bob arwycld o bruddglwyf oddiar ei wvnebpryd. Darfu i William — prif swyddog mown ty cogimo yn un o r trefydd —ymsorchu ynddo y tro cyntaf y daeth i gyfarfyddiad ag ef, ac yn fuan cafodd allan focl Gruffydd, fcl ei hnuau, yn alltud wedi f;i yru o'i wlad oherwyd I ei syniadau gwleid- iadol. Dywedodd William ei lianes wrth yr liea wr wodi hyn, a dywododd yr hon wr rywiaint o'i lianes yntau wrth William. Yr eadd gwahaniaetli, wir, yn eu sefyllfa- oodd mown bywyd, oblegid yn ei wlad ei hun troai Anthony mewn cylch nchel, tra nad oodd William ond peiriannydd dibrofiad. "Ac yr ydych yn myn'd mewn gwir- ionedd!" ebai William. "GweIaf eicli cisieu yn fawr. I b'le y bwriadwch fyn'd ? I'r Eidal, i Ffrainc, neu i Rwsia ? Clywais fod gcnych engagements yn yr holl wledydd liyn." Na, na," ebai Antony yn drist, nid i un o'r lleoodd hyn. 'Rwyf wodi gorphen a'r byd mown ffordd. It wyf yn myn'd adref." "Beth!" ebai William a'i lygaid yn tan- boidio, adref i'r hen wlad anwyl ?" Na, na! byth yno mwy. Both wahan- iaotli am faddenant brenhin nou frenllines.) A all brenhin wolla ealon doredig hyd yn nod po gallasai adfer fy meddiannau ? A allaf edrycli lieb ofid ar y bryniau a'r dyffrynoedd coediog a faont unwaith yn eiddo i mi ? A allaf 1i gymdeitliasu a'r bobl dda sydd yn preswylio yno hob dristwch ? (Na, William, na. Mae 'nghartref gerllaw Llundain—cartref yr alltud—yr unig ddinas yn yr holl fyd yn nghanol berw a thwrw yr hon y gall alltud geisio anghofrwydd." Oedai William ger y bwrdd am encyd yr oodd mewn dwfn fyfyrdod. Antony, ebai o'r diwedd, cael gwaith yn Llundain sydd wedi bod i mi yn freuddwyd hoffus-yn gastell yn yr awyr; gelwch e' both a fynoch. Atgas i mi yw y wisg o wasoidd-dra yn yr hon y gwelwch ii. Mao adegau, Antony, pan yr wyf yn cordded fy ystafell drwy'r nos, yn wyllt fy meddwl, am y credaf fy mod wedi fy ngeni i bethau gwell! Eto, coisiaf wneyd fy nyledswydd." Ie, ie, ie," ebai Antony yn fwy bywiog na'i arfer. Eitlia' dt-gwlieiveli eich dyledswydd. Hyderaf 'mod I yn gwneyd fy nyledswydd er mor isel yw. Na chaffed balclider ymyru a'r ddyledswydd hono. leidiwch bod yn hunanymwybodol. Rhowch cich holl fryd a'ch holl yni yn eich gwaith, both bynag fyddo. Credvrch fi, William, mac rhyw ogoniant yn goreuro pen y dyn neu'r ddynes sy'n gwneyd yn galonog beth bynag yr ymaflo ei law ynddo i'w wneuthur, gan deimlo fod dyledswydd yn beth cysegredig. Astudiwch i fod yn foddlon i'r cyfhvr yn yr hwn y mae Rhaglnniaeth wedi eich gosod. Astndiwcli hyny, astudiwch hyny." Ond, Antony, a adawech chwi ucliel- gais allan o'r cwestiwn?" I 1 0 n a; ond gadewch i'ch uchelgais fod yn wasanaetligar i'ch dyledswydd. Mae ym- gyrch deall—ymgyrch y byd—o hyd rhag ei 11 iiaen. Gwellwcli eich hunan ar bob cyfrif os medrwych; wrth hyny gallwch wella'r byd. Ond ni ddylai meddyliau uclielgeisiol byth ymyru a'ch oriau llafur. Perthynant hwy i'ch meistr, William. Gyda llaw, dyma docyn i chwi i'r cyngherdd heno. Aros- wch i mi ar y diwedd, a chawn swper gyda'n gilydd." Yr oodd Antony yn grythwr ardderchog, a byddai unrhyw gerddorfa yn Ewrop yn falcli i'w gyflogi, a rhoi tal da am ei wasan- aetli. Ond er nad yn gyfoetliog, nid oedd byth yn yr unfan. Crwydrai o wlad i wlad. Bu y noson liono yn bwysig yn ngliynged William. Swperodd gydag Antony, a cliyda gwir fossgarwch ychydig neu ddirn ddywed- odd yr hen wr am dano'i hunan, ond arwein- iodd y gwr ieuane i adrodd wrtho ei holl obeithion a'i gynlluniau. Cynllun mawr William oedd yn nglyn a, tlirydaniaetli, nid yn unig i oleuo tai, ond fel gallu ysgogol y dyfodol, a gwyddai Antony ddigon am fferylliaeth i ganfod y byddai i gynlluniau William, trwy gael eu gweitbio allan yn briodol, ei arwain i enwog- rwydd. Cyn ymadael, cytunodd y ddau i fyned gyda'u gilydd i Loegr. Mae yr olygfa yn ein symud i dv bychan, destlus, yn un o siroedd deheuol Lloegr. Saif ar lechwedd bryn prydferth, yn gladd- edig bron mewn cood gwyrdd-ddeiliog. 1:1 0 "Ie, William," ebai Antony, tra yr eis- teddai'r ddau mewn pabell fechan ar y lawnt, 'dyw'r ty, y gorddi, na'r wlad odidog, ddim yn ymddangos yr un oddiar y darfu i Mair, fy nierch, fy ngadael. 'Dyn nhw ddim yr un, oblegid yr wyf fi yn hynach 'nawr. 'Alia' i ddim gwelcd a'r un llygaid na chlywed a'r un clustiau ymddengys fod eaddug y bedd yn dechreu ymgau oddiam- gylch i mi." Ond fe all Mair, eich merch, ddod nol." "Na, y balchder a barodd iddi fynod a'i rhwystra i ddod 'nol. Ni ddaw hi byth yn 01." Yr oedd William yn ddistaw. Ychydig eiriau brysiog, arlieiny gen' i- —ychydig achwyniadau ar y dynged a ddarfu fy ngyru o wlad fy ngenedigaeth, a'm ham- ddifadu o'r teitlau a feddwn— i ddirwyn allan fywyd truenus mewn gwlad ddieithr trwy gymhorth fy nghrwth. Nid oeddwn yn golygu awgrymu fy mod yn achwyn ar y ilafur oodd yn ei chadw hi fol boneddiges, ond ofnwyf iddi hi gredu hyny a buaswn yn foddlon, y foment nesaf, i osod fy mywyd i lawr p8 gallaswn dynu fy ngeiriau creu- lawn yn ol; ond y fynyd nesaf yr oedd Mair wedi myn'd. Wedi myn'd—ie. wedi myn'd, a dagrau ar ei gwyneb, ae, fe ddichon, calon doredig, ac oddiar hyny yr ydwyf wedi coisio ac wedi cael ymrwymiadau yn mlirif drefi Ewrop. Hyd yma yr wyf wedi bod yn crwydro, gan dybied o hyd y cawn i afael yn Mair, oblegid dywedodd y nodyn bychan— yr unig un a dderbyniais, ei bod cyn belled yn annibynol, ac mai ar ei llais yn unig yr hyderai am ei bywoliaeth. Ond yr wyf fi yn ilin ac yn druenus." Ac felly yn wir yr edrychai. Aeth bhvyddyn heibio. Ni ymddangosodd yr hen wr mwyach mewn un gerddorfa. Yr oedd gobaith ei hun wedi dianc o'i galon, a thristhai am ei fercli fel am un nad oedd mwy. Yr oedd William yn fynychydd i'r ty ar y llechwedd. Helpai Antony ef yn ei uchel- gais, a daeth yn feistr ar bob anhawsder, ac yr oedd eisoes a'i droed ar ffon isaf yr ysgol sydd yn arwain i anrhydedd. Dygai ei waith ef yn ami i'r Eidal ac i Rufain, enwog yn ei gorphenol. Cymerodd amgylchiad le, yr hwn sydd yn gyffredin ddigon yn mywyd y rhan amiaf o ddynion iGuainc-syrthiodd William mewn cariad. 'Dwyf fi ddim yn ei feio, oblegid yr oedd holl Rufain wedi ei syfrdanu gan lais melus a duliwedd swynol cantores ieuane a ddygwyd allan yn ddiweddar gan feistr enwog mewn cerddoriaeth. Noswaith ar ol noswaith, pryd bynag y canai, yr oedd William yno, yn gwrando mewn perlesmair. Ond methai gael ei gyf- lwyno iddi. Yr oedd mor agos ac eto mor bell. Wrth fyn'd adref yn hwyr un noson oddi- wrth y dyledswyddau oeddynt wedi galw am ei sylw am yn agos i wyth awr a deugain heb fawr hamdden i gysgu, clywodd y waedd ddeffrous "Tin I" Dilynodd y dorf a'r peiriant afler drwy heol dywyll, gul, yr hon, a barnu wrth y gwreichion a'r mwg, a ym- ddangosai yn dan o benbwygilydd. Aeth William ar bwys yr adeilad oedd ar dan, a helpiodd i weithio'r peiriant. Ond yr oedd gwaith arall a dewracn yn ei aros. Fry yn y ffenestr, dacw wynebau pobl ieuaine a phlant yn wallgof gan fraw. Pwy a ddringa yr ysgol fratiog yna trwy y gwreichion .a r mwg ? Pwy anturia i'w hachub ? Mae William yn barod. Neidia at yr ysgol; lawr a fyny, lawr a lyny, ac mae wedi achub tri. Mae wedi ei losgi yn ofnadwy, ond nid oes dim yn ei droi yn ol. Y diweddaf a arbeda, er ei syndod, os nid er ei lawenydd, yw y gantores leuane. Tra y cludir hi ymaith mewn dyogelwch, mae ef yn llewygu ac yn cwympo. A dau ddiwrnod heibio cyn y daw i'w synwyrau yn y gwesty. Fe ofyn wythnosau cyn y bydd yn holliacli. Pa wahaniaeth ? Daethai hi bob dydd i'w weled ac holi am ei lielynt. Nid oedd yn ddim ond yr hen, hen hanes. Ond ni ddywedodd efe mohono y pryd hwnw. Dywedodd wrth y gantores ieuane hanes o nodwedd wahanol, am dv tlws yn nghanol prydferthion anian yn neiieubarth Lloegr, ac am hen wr oedd yn marw o dristweh am na ddeuai ei ferch byth yn ol. A phlygodd yr eneth ei phen, ac ocheneidiodd, a darfu i'r dagrau hyny ddyweyd yr oil wrth William. Yr oedd llawenydd yn y ty ar lechwedd y bryn pan ddaeth Mair yn ol. Gyda hi y daeth tes-tes i aderyn a blodeuyn a choeden, a thes i galon Antony. Mae ty mwy yn awr yn nghanol y coedydd deiliog ar ael y bryn. William yw ei berchenog cyfoetliog, Mair ei feistres. Ac hir yn wir fyddai y diwrnod na ddygai iddynt ymweliad oddi- wrth yr hen wr caredig, Antony.