READ ARTICLES (3)

News
Copy
YETWEN. GAN Clwydwenfbo. MAE llawer o enwau hynod i'w cael ar leoedd yn Nghyraru, a thebyg y saif swydd Benfro ar ben y rhes mewn peth o'r fath, sef hynodrwydd enwau lleoedd. M.ae hyny i raddau i'w briodoli i agosrwydd y Saeson, gan fod haner isaf y sir yn Saeson, neu yn Fflemingiaid. Yeiiven, neu fel yr ysgrifenir weithiau Ietwen. Mae y pwyslais ar y sill olaf, Yet wen, neu let wen. Peldier pwyso ar yr Yet neu'r let. illao yu y gymydogaeto hon hefyd Yetgoch, ac Yet- y-bylchau. Beth yw Yet rieu let ? Gate yn y Saesoneg Geata yn y Gaelaeg (Ysgotland), ac yn y Wyddelaeg Olea, Doarlish, Cooylley, Grinney. yn y Fanawaeg; Porth, tal-ddrvvs, Iiidiatt, ciwyd, yn y Gymraeg. Giet, yet, neu iet, clwyd, ddywed pobl rhanau o'r Deheudir liidiart, ebc y Gogleddwyr. Gwrthrvch yn troi ar ei golyu ydyw hwn, yr un fath a drws. Ond y mae ystyr arall iddo. Mewn hen eiriadur, tua dau can' mlwydd oed, ceir yr eglurhad can. lynol, yn ol ei gy íieithu Mvnedfa i ddinas yn swydd Lincoln, heol (street) vn Ngog'edd Lloegr, ffordd neu lwybr. Nid y "glwyd neu y liidiart, dybiaf, feddylir wrth Yet wen, Yet goeb, ac Yet-y-bylchau, ond y trarawyfa, ffordd, tnynedfa, llwybr. Yet-wen felly ydyw y fynedfa, y tfordd, oedd i'r waen fawr oedd dan y brvll, cyn bod y cae ni pressnol wedi en c ui i mewn, megys Blaengerwen, blaen y garw waen. Dyna waen wedi ei fyrhau i wen. Yr Yetwen hwn sydd dy a fferm, hen breswyl y doethawr, y dysgedig, y duwiuydd, a'r duwiol Barcii John Davies, Glandwr a Moriah, yr hwn wedi hyny a symudodd i Yetygarn, y ffordd i'r Garn, agos i Moriah. Ysgrifenai dan wahanol enwau, megys De Castello, bhon o'r Castell, Castellanus, Shon Llethi, a Shon Gymro. Efe a brynodd y ddau to, Yet" en ae Yetygarn, yn eiddo iddo ei hun. Prynodd Yetwen, Mehefin lleg (Gwener), 1846, adeiladodd y ty presenol arno, a symudodd iddo o Benrallt, Danwinio, dydd LluD, Gorpheuaf 17eg, 1848. Liawer darn o ddiwrnod, a llawer hwyrnos gauaf, dreuliodd yr ysgrifenydd yn YeWen, gyda'r plant, Mary Anne, John, ac Eliza, ei gydysgolheigion, a chymdeithion boreu oes, i chwilio llyfrau, i gwestiyuo eu giiydd mewn dysg, ac i ryddyrnddyddan wrth dan y gegin, tra yr oedd Derric, y ci, yn gorwedd ger Daw, ac weithiau yn cyfarth yn ei gwsg. Ci hynod 0 gyfeillgar oedd Derric. Deuai y doethavcr i iawr atom o'i ystafell a'i lyfrgell weithiau, a rhoddai ofyuiadau i'n gyru i ddyrysweh. Yr oedd ei ddyfodiad, fynychaf, yn arwydd ei bod yn bryd i'r ysgrifenydd gychwyn i'w gartref.

News
Copy
Y GOLOFN WLEIDYDDOL. GAN GWLEIDYDDWR. Selynt y Papyrau. Y mae sefyllfa y Wasg ddyddioi yn ei pherthynas a'r rhyfel yn peri tipyn o helynt I 11 yn myd y papyrau, a gall daioni ddyfod ohono. Nid cynt y cymerodd y cyfnewidiad le yn nglyn a'r Daily Chronicle nag yr oedd Golygydd yr JEcho yn ymddi- swyddo ar yr un tir ac am yr un achos ag yr aeth Mr Massingham o Swyddfa y Chronicle. Hysbysir yn awr mai nid lleihad yn nghylch- rediad y papyraau barodd i'r perchenogion ymyryd fel y gwnaethant. Yn wir, y tebygol- rwydd yw mai yn awr, ar ol yinadawiad y gol- ygwyr medras, v gwelir y lleihad hwnw. Ond y mae y .ffaith fod. y papyrau oil yn cymeryd golwg gymharol nnochrog ar y rhyfel ya peri i lawer agor eu Ilygaid, ac i ymofyn a yw y sefyllfa yn un ddyogel. Canlyniad hyn, meddir, yw yr ymgais i gael pIPIt' newydd, a dywedir fod miloedd lawer yn bared i'r amcan. Ymgymeriad pwysig ac anturiaetii a; uthroi yw cychwyn papyr dyddiol newydJ yn Liundain ond gyda swm digonol wrth gain, a medrus- rwydd i'r gwaith, geilir dysgwyi llwyddiaut. Sonir fod triugain mil o bunni eisoesyn addaw- edig i'r amcan, ac yn sier dylai y fath swra fod yn efFeithiol i roddi cyehwyniad arddercliog i'r aymudiad. Ni dlywelir fod bwriad i beaodi Mr H. W. Massingham yn olygydd, ond diau y bydd ganddo ef law yn y gwaith. Cydnabyddir ei fod yn un o'r ysgrifenwyr galluocaf a fedd y Brifddinas. Yr hyn sydd yn rhodcli boddion- rwydd i lawer ydyw yr ymgais i gael papyr uwchraddoi i wnslnaethu dosbarth goi ea y boblogaeth. Un o'n prif angenion yw hwn. Prin y dealla yr un papyr sefyllfa a chwyn Ym- neiilduaeth, Rhoddir colofnau lawer i adrodd- iadau a duedda.it i iygray darlleawyr. G-vvlhir pethau crefyddoi i'r gongl. Israddol yn eu golwg yw prif symudiadan erefyddol y genedi. Pwysicach o lawer ydyw difyrwch yn ei wahanol ffurfia-vi. Teimia pobl oreu Cymi,u- yn enwedig y Deheudir—11 ad oes yma yr un papyr a wasanaetiia eu haracanion uchaf. Meithrinir ehwaeth isel drwy adroddiad manwl yn ngholofoau y papyrau sydd genyrn o arferion bwystfilaidd a budreddi cymdeltiitis. N id oes neb yn gwarafun i le cymedrol gael ei roddi at wasanaeth y bel dro'ed a chwareuon ereill. Dos- raner yn dog, ae yna ni bydd achos cwyno. Ond, yn arbenig, ymgadwer rhag croesi y Werydd i geisio defnydd oolofnau o hanes bwystfilod yn ifurf dynion yn euro eu giiydd. y i Ceisied arweddwyr y pipyraa hefycl gofio mai hwy sydd yn gytrifol am cuwaL-Lh eu dirlicn- y I wyr i raddau pell, ac na ehwenychid y pethau hyn p9 IH chyhoeddid hwy. Tybed nad 00s digou o gyfoefch yn Neheudir Cyrnru i papyr dyddiol fyddo yn deilwng 0 gefnogaeth pobl oreu y wlad P Yr unig ffordd effeithiol i atal y drwg y cwynir o'i blogid fyddai hyny, Ymddengys.mai oferydyw apoiio at awdurdodau y rhai sydd yraa eisocs am ddiwygjad yn eu cynwysiad a iiawn mor ofer fyddai csisio cyf- artaledd priodol yn yr amiygrwydd a roddir i fuddianau yn ol eu teilyngdod. Os llwyddir i gael papyr dyddiol 0 Lundain i wneyd i fyny y diffyg a deimiir er's blynyddoedd, bydd mil- oedd yn wir ddiolchgar am yr helynt a fu yn foddion i sicrhau y fath gaffaeliad. Dichon y cyffroir Cymm i ddilyn yr un esiamp!. Araeth Leicester. Os oedd Mr Chamberlain yn awyddus i alw syiw uto ei huu drwy ei araeth vn Leicester. y mae yn derby n ei wobr mewn helaethrwydd mawr. Llwyddodd i wneyd ei hun yn dcstyn sylw Ewrop ac America ond lU-yddodd i wneyd peth arall hefyd sydd yn bwysicach iddo ef ei hun na hyny. Yn ol pob arwydd, peader- fyuodd ei dyoged mewn rlian, os nad yn hollo), fel swyddog trarnor. Methir cyfrif am y iroiou chwithig yma yn ei hanes. Pa eiyn sydd yn ei erbyn fel y gwaa y fath ddinystr arno ei hun yn awr ae yn y man P Ymddeugys fel ps byddai y geiyn hwn yn ei oddiweddyd yn an- nysgwyliadwy, ae yn ei ddwyn i drybini yn y man. Cyn yr araeth yn Leicester, ele oedd seren esgyuol y Weinyddiaeth. Wrtho ef y dysgwylid, ac efe oedd brenin y dyfodol, Haul yn machlud oedd hyd yn nod Ardalydd Salis- i bury yn ffurfafea Toriaeth, ac nid oedd tynged ei I nai addawol' yn ddim gwell. Y gwr 0 Highbury oedd ben, ac yn ei Jaw ef yr oedd y llywodraeth. Hhyfedd ei fod agos bob amser yn holl hanes ei fywyd gwleidyddol yn liwyddo yn eithriadol i syrthio i'r dyfnder o uchder ei bobl- ogrwydd. Ni bu yn fwy gwir am neb erioed nag am dano cf, mai awr ei Iwyddiant yw awr ei fethiant. Un prawf ar fawredd a gwerth dyn ydyw ei allu i lywodraethu ei Iwyddiant. Os oedd golwg Mr Chamberlain ar y Swyddfa Dramor, fel y dywed rhai, cymerodd ffordd effeithiol i ddifetha ei amcan. Heb i ryw gvf- newidiad mawr gymeryd lie ynddo ef neu y wlad, neu y ddull, efailai, prin y daw awenau y Swyddfa hono byth i'w iavv. Teimlir fad gor- mod 0 awdurdod tremor eisoes yn ei feddiant, a gwoa ei araeth yn Leicester i amryw a dybient cyn hyny fod y rhyfel yn anooheladwy i ad- chwilio yr achos Fodd bynag, nid oes neb a dybia yn awr ei fod ef yn unrhyw help iben- derfynu yr anghydwelediad yn hcddychol. Ar bob cyfrif, gwr i'w gadw yn mheli oddiwrth bob awdurdod a chysylltiad tramor yw efe, os am sicrhau heddweh parhaol. Yr oedd Mr Glad- stone yn ei adwaen yn rhagorol, ac am hyny gofalodd yr hen wron ei gadw yn Llyvrydd Bwrdd Masaach. Gwir iddo draaigwyddo ei fawrhydi yn favrr wrth ei unfon yn ol i'r un swydd yr ail waith, ond beth arall oedd i'w wneyd â dyn oedd yn deall masnach yn well na dim arall. Ctjfarfod y Cyfrin-gynghor. GALWYD cyfarfod o'r Cyfrin- g y n g h 0 r yn bur ay dyn 1 dydd Gwener diweddaf, ac anhawdd iiwvbod vn iawn beth oedd yr achos. Ond dichon mai i'r cyhoedd yn nnia yr oedd yn sydyn. Hyd y geilir clealli, nid oedd dim navvydd na si tu 01 Ïr alwad. Digoi posibl fod eisieu cyfar- fod i yrudriu ychydig yn nghyleh rhaglen y Seaedd-dymhor nesaf, ac yn sier y mae yu ofyuol ystyried traul y rhy lei. Deg mili Ifn yn unig a b'eidleisiwyd yn y tymhor diweddaf; ac nid yw y swm hwnw ond cyfran fechan iawn o'r hyn fydd yn ofynol. Dywedodd Mr John Morley ar y cychwyn y byddai eisien 0 leiaf hauer can' mi iiwn, a theimlir yn awr ei fod ef yn mliell islaw y nod. Lie digon anghysurus sydd i'r Canghellydd yn y Cynghor yn awr. Ar ei waethaf ef y caed y swm cyntaf. Ond pa waeLh iddo ymgyndynu ? Polisi arall oedd yn boblogaidd. Aeth yntau i lawr yn ngolwg ei blaid. Bellach y mae yn rhaid cario y gwaith i'r pen, a tnalu am dano. Pa ddyfais a gymerir i gyfarfod a'r di-aul sydd rfdirgelwch. Gwaith y Canghellydd ydyw dyfod o hyd i'r cynllun, ac nid oes neb yn ceufigenu wrtho druan. Yr oedd yn Ilawenydd i'r holi wlad fod y Prifweinidog yu aimog i fod y n bresenol yn y cyfarfod. Adferwyd of yn bur fuan, ac ymddengys ei fod yn well yn mhob ystyr nag y dysgwylid ei weled. Sibrydir fod araeth Leicester wedi bod yu gryn help i'w adferiad, a sier yw ei bod yn penclerfynu nad ymedy ef a'r Swyddfa Dramor t¡'a pery y Senedd bresenol. Daeth ei werth fel Ysgrifenydd Tramor gymaint i'r golwg drwy gymhcrth yr araeth hono, fel yr aeth ilais unol o'r holl wlad ato i'w fendithio, ac i ddeisyf arno barhau yn ei swydd. Bu yr araeth hono yn gwymp a chyfodiad. Ni raid enwi y sawl gaf- odd y cwymp, ond bu yn gyfodiad i Ardalydd Salisbury a Iarll Rosebery. Diau mai yr olaf yw dyn pwysicaf a mwyaf dyddorol y deyrnas ar hyn o-bryd. Nid yw heb ei ddiffygion, ond mwy o lawer yw ei ragoriaethau, ac y mae ei gymhwysderau y fath fel y teimlir ei fod yn angenrhaid. Ei fflangell ef oedd yr effeithiolaf i Chamberlain 0 ddigon. Dysgwylir v bydd. dadblygiadau rhyfedd yn y byd gwleidyddol cyn hir iawn. Felly y mae wedi arfer bod o ran hyny. Ond nid oes yr un byd mor anwadal a'r un gwleidyddol. Diareboi fyr yw ei gof, a chyfnewidiol iawn yw ei boblogrwydd. Gail eilun heddyw fod yn ellyl) yfory. Dechreuir dywedyd eisoes yr anghohr araeth Leicester yn fuan. Dichon hyny ond y fantais yn nglyn a'i hawdwr ydyw fod sicrwydd am un arall gyda bod bono yn eael ei hanghofio. Hwyrach mai dyma yr unig eifen o gysondeb sydd yn Chamberlain. Nid oes son yu awr am ymddi- swyddiad y Prifweinidog, a gall mai efe a fydd yn apelio at y wlad ar Ddadgorfforiad y Senedd, pryd bynag y daw. Sonir llai gan y Toriaidam gael etholiad y flwyddyn nesaf. Gwelir fod cwrs y rhyfel yn llai ffafriol nag y tybid y buasai. Dechreua dynion feddwl mwy hefyd. Unwaith y gorseddir rheswm yn Ile nwyd, cymerir golwg wahanol ar bethau. Pa hwyaf y byddom heb etboliad, ansicraf oil fydd ei ddyfarniad.

News
Copy
'=- mae mor ieuanc ei ysbryd, ac inor iaeh a cbryfed ei feddwl a'i wedd ag y bu erioed. Mae wedi gwneyd swm anbraethol o ddaioni yn ei oes, a pbarha i'w wneyd gyda uiedr ac yni dibail. Ymddangosodd ynddo yn ystod y fiwyddyn ddiweddaf rai o'r ysgrifau trymaf eu pwjs a newydd eu nodwedd ag a I Z, gafwyd mewn uurbyw fisolyn Cymreig. Os bydd rhywbetb yn cyrby, rfu'r meddwlmewn Duwinyddiaet.li neu grefydd, mae y Dysg- eCtycld bob amser yn un o'r rhai cyntaf i roddi mynogiad iddo. Mewn adeg pan mac addysg elfenol a cbanclraddol yn gwneyd carnrau mor fras, a'n hieuenctyd yn ymgyf- arwyddo mwy a'r Saesoneg, dylai ein cyleh- gronau euwadol gaol eefnogaeth barhaus a ehynes pob gwir Aunibynwr. Os na chant, eiddilod fcvjir, ac a Annibyniaetb yn wanach. Hawddaraor Hon Ddysgedydd, a bydd fyw byth. H.