Yr Herald Cymraeg

RHAID GADAEL BERLIN ,wv,idiati o Amsterdam a edrydd fod Lly«.vodr«.e,hwr BerEn, v Ca-difrid-cg Von .Tv'-w"- ;:r a.\vtrrvm:?d t- Can,ghellvdd, wedi hyy.bvrn v sorfo'dir i bob Brydeinig -el rlrof ar Ohrw-efror 6ed. Rvdd i dren jri'ifr>. a cym-eryd i Horatd. Er dechreu v mae v merched ryp vn gorfod ar- w vdd.) am. Hen wan yn v id hedd- ■?>?:d vi-dol dd.wywaith yn y d;dd!

MARW Y PRIFATHRAW W. D. WILLIAMS, B.Sc. Dyma Gymro brwdfrydig, gwladgarol, dor. wyd i lawr yn gynar er galar i gylch eaivg o gydnabod. Ganed yn Nant FfTancon yn y flwyd-dyn 1874. Hanai o deulu adnabyddus Maes Caradog, a mab ydoedd- i'r cf .weddar Daniel Williams. Derbyniodd ei addysg ym moreu ei ces yn Ysgol Tan.y Capel, Bethesda, ac wedi gorphen ei dymor yn llwyddianus ym> aeth yn athraw i Carno ;t ysgol a gedwid Ljau ei frawd. Byr fu ei arosiad yng Ngharno oo- legid cawn ef yn adyn leeaii-c yn dringo gr!n- iau dysg j'ng Xgholeg y Brifysgol, Aberyst- wyth. Yn 1895. eth-olwyd ef yn a thro yn Y gol Ganolig y Bechgyti, llc'idng. Bu yn y dref boblog hon am ugain ralynecd, ac cs- gynodd drwy holl gylcnoed-d pwysig addysg o dan ofal pwyllgor addysg y dref. Tra yr oedd yn dilyn ei waith yma hefyd yr enillodd y radd o B.Sc.. a chyn ei, farwolaeth yr oedd yn brif.athro Ysgol Drafuidioi Read'ng. Dydd Merc her, Iohawr 19eg, rhoddwyd ti weddillion i orwedd yng Nghladdfa Gyhoedd- us Reading, yng ngwydd tyrfa fawr a'i parch. ent. Cafwyd gwasanaeth dwys yng Nghapel y I yr Anibynwyr, Br^ad Street, dan arwein.ad y Parch. W. Rawlinson. Carrwyd yno yn mysg eraill yr hen don- Gymreig adnabyddus a "Aberystwyth" ar "Jesu" lover of my soul." Yr oedd cynifer a t-he'.r-a.r.ddeg o flodeudyrch i'w gweled ar ei feddrod ddydd ei angladd, v rhai a daangctsent. yn eg'tur mor gyffredlnol oedd ei barch gan v dinaswyr. Wele rai o dystiolaethau y Saeson i'r CnJl- ro galluog hwn fel yr ymddangosent yn y "Reading Standard" am y 22ain e-N,Bsol,- "Fel p-r f-athro Y sd Drafnidiol Reading y colir am Mr. W. D. Wi'lliams. Ei feddyl. ddrych ef ydoedd hon. Talodd sylw manwl a beirniadol iddi, a daetli vn ihollol argy- hoeddiadol mai dyma'r math o ysgolion oedd i rodd ffurf ymarferol i addysg ein hysgolwn dyddiol. Nid ydvs eto wedi cydnabod yr yni a'r gweithgarweh ddanghos dd Mr. Williams yn nghamrau cyntaf gwaith yr ysgol hon. Ond afe, mae'n d'dyledus iddo i ddweyd hyny osododd i lawr y sylfa-en ar hyd pa un y rhaid i'r math yma o ysgolirul ymddalt.1hlygu am lawer 0 blwyddyn. Yr cedd yn un o aelodau nr.vy.it poblogaidd yr Athenaeum Club. Bendithiwyd ef ag ysbryd hoew, liawil o natur dda, a gwnaeth ei duedd hawddgar lawer o gyfe.iMion iddo. Sicr yw, yr erys argraff ei bersonol. iaeth a'i gryfder yn anileadwy ar yr ysg >1 oedd iddo ef yn brif waith ei fywj'jd. Gwyr ei gydweithwyr na syrth d: gynlluniau i an- rhefn ac nad a.iff ei laifurwaith ar gdll yTt. 0: farwolaeth ef ei hunan." Yng nghyfarfod Pwyllgor Addysg Reading a gynhaliwyd yr 20fed cyfisol gwnaed cyfei.r. wdau at ei farwolaeth mewn teimladau dwys. Dywedodd y clerc, Mr H. T. Pugh, fod y pwyllgor yn cofio'n dda mai Mr. Williams "0 gyflwynod'd gynta-f y cyn-llun o Y'sgol DIM r i- diol Ragbaratoawl. Ei syniad gwreiddiol ydoedd, a cha,fodd weled ffrwyth (C dde!rry L Cynygiwyd penderfyniad gan Faer y dr^f i osod ar gof a chadw eu gwerthfawrogiad o wasanaeth Mr. "Williams yn yr ysgolion am yr ugain mlynedd diweddaf. Bn ei wa.th yn gymorth raawr i'r Pwyllgor Addysil. ac enill odd serch ac edmygedd pawb. Eiliwyd y penderfyniad gan Miss Edith Sutton, a dy- wedodd fod personola eth Mr. Williams yn wrol, cryf. a clilir. Yr oedd unplygrwydd yn un o'i arbenigion. Efe oedd bywy'd yr ysgol a'i awydd angerddol ydoedd ei gwueyd yn llwyddiant tra heb chwenych dim Intnan- gbd. Hunea mewn h".dd yu nbir yr estron.

Mr. EDGAR JONES, A.S. Ei Eglurhad Yn ddiweddiir golynwyi cwestiynau yn y Senedi ynglyn a Mr. Edgar Jones, ,yr A el id Sen.eddol dros Ferthyr, yr hwn sydd 37 mi. joed, ac a aeth yn ddia-edd-ar ar ymweled a IgW'l'a.d dramor dros y Y.M.C.A. [ Dj-dd Llun, yn Nhy'r Cyffredin, gwnaeth Mr. Edgar Jone.- eglurhad persori'^j yngiyn i safle. .Dywedodd iddo ganf<4d, pan y dychweL odd gartref fod Mr K.<ng a Syr A. B. Mark- ihttm wedi gofyn cwestiynau, gan awgrvmu ei fad wed>i mvned ar neges dros y Y.M.C.A., afti o'r sefydliadau sydd yn gwneuthur mwyaf afti o'r sefydliadau sydd yn gwneuthur mwyaf d wasanaeth ynglvn a'r rhyfel er osgoi gwas- anaeth m-lwTol. CTÙfynwyd cwestiynau yn ei gylch i'r cyf. ^eir ad yma, "Beth ydych yn ei feddwl ohono yn awr? Nid aiff i fae", y 'gad." Gwyddai 3wb ikldo ef {Mr. Jones) ar ddechreu y rhy- f,e.) wneuthur a ailai dros tymuno yn ei tthol. aeth, yn ogystal ag mewn rhanau eraill o'i etholaeth. Gofynodd am ganvitad y Svvyddfa Ryfel i god; catrawd arbenig o filwvr yn ei etholaeth, yn yr hon y gaJlaj gael swydd' fel swyddog. Ar ol peth oediad. eyd.synii dd y Uys Milwrol i hvn, a gofynwvd iddo ymohebu gyda'r aw- durdodau milwrol. Y'na dechreuodd1 yr hel- ynt. Ysgrifenwyd Uythyrau am amser, ac YIl awr gofidiai ei fed wedp eu hysgrifenn mewn dull mor dynex. Fcdd bynag, yr oedd yr oil yn anfuddiol. MYNED I FFRAIXOC. Yn y cyfwng yma gofynwyd iddo fyneti i helpu v Y.M.C.A. i godi -sefydlL?:(dau yn Ffraingc yngQ-yn a'r rhyfiel. CfredLai e" fod trwv hyn yn gwasanaethu ei wlad yn He eÜ,- tedd i lawr yn segur igartref, tra eraill yn ym. ladd di-osto. Yn ddiweddarach gofjmwyd iddo a gymer- ai swydd j-n y fyddin, a. pha swydd ddewisa.. Atebodd yntau ,y cymerai lVwbeth, r.s gallai gael myned gyda cliatrawd i faes. y gad. Nid oedd anhawsder yn hynyna., ond cododd aji. ,hawsder oddiar bWlllC arall, a darfu i'r Moi- lys atal y cynllun ymuno yn sydlyn. Oddeutu diwedd mis Mawrth neu ddechreu m s Ebrill, gofynwyd iddo fyreed i gynortli. wyoi gydag ymuno yn y rwiad hon. Gofygai hyny y caffai y swydd o gadben yn y fyddin. Dywedodd j-nddo ei hun, "y mae y swydd i. yna yn eithaf i hen filwyr, ond nid yw yn iawn i mi ggsio ca.el dynionj ienainge i fyned i faes y gad tra yn aros gartref fy hunan." Gwrthododd y swydd, gan ddewis yn hyt- rach aros gartref yn ei ddillftd ei hun na cher- ddecl, y wlad fel ifiig-fijwr" (cymeradwyaeth). DaFúdd i weithio yn FfraOngc gyda 'r Y.M.C.A., nes y bu gorfod arno ddychwe'iVd gartref oherwydd damwaiii fechan. Ar ol hyn gweithiodd yn Swfyddfa Cparpar heb dderbyn dimasi am ei wasanaeth. Ar ol gwella, yn nechreu Tachwedd, ceisiodd e 1- waith gael Lie feil swyddog yn y fyddi.n. Yr oedd ganddo ffurflen wedi ei llenwi gan swy. ddog llywyddol milwrol, ond, oherwydd nad oedd y meddyg yn ei igymeradwyo, gwrthed. wyd iddo fyned i'r fyddn. Yna gofynodd y Y.M.C.A. iddo eu helpu yn GallipoJi. Dyna fel v diangodd i ddiogelwch y Mediterranean (ohwerthin). Gobeittoai eto gael ymuno fel milwr cj-ffredin i, ymladd a'r Almaeniaid. Yn y oyfamser gweithiai yn y !Y lleoedd oeddynt yn a gored 'ddo. Yr oedd llawer o'r cyfryw leoedid yn agqred, ond nid oedd ond un lie o anrhydedd yn agored, sef yn y llaid a'r ffosydd ar faes y gad (cymera- dwyaeth). Rhoddodd Mr. King rybudd y ddai, iddo egluro ed safle yn y mater y cyfle cyntaf gaffai.

——i ——. THAT I IVERISH STATE Arty man or woman is liaible to fall into a wretched liverish state, just through unsuit- able food, or change of weather, or through neglecting to give the liver a little occasional help in the form of a suitable tonic; such as Mother Seigel's Slyrup. Liverishness leads straight to headaches, s;ekness, t^rturins; bouts of biliousness, to irritability, blurred vision, bad com.plexion .a.nrl drowsy eyes, and chronic weariness. It must be ram.embered, too, that a torpid, inactive liver Hoes not a,d the bowels, as it should, and the consequence is constipation, with all t.he ills that follow in ts train. It is a simple matter to take thirty drops of Mo'tn-er Seigel's Syrup in a little water, when, ever you feel the tendencv to liverishness. or have partaken heartily of food that is liable to d'teagree with you yet thousands of people av,d the consequences of biliousness and indigestion in just this simple way.—Try it!

AMDDIFFYNWYR EU GWLAD I Pte D. S. PUGH. SicnnJle.r E. J. PUGH I I Dariun'au yw yr uchod o ddau faib Mr David Pugh, 7 Beulah Square, Caernarfon. Private l)i-v:,d Samuel Pugh a SignaLer Ed- ward John Pugh. Perthyiva Pite. D. S. Pugh, yr hwn sydd yn 21 ml wyd d oed, i l-6ed Fataliwn y Royal Welsh Fusiliers, ac v mae ar hyn o bryi yn yr Aipht. iCymerodd ran ym mrwvdr Suvia Bay ac ym mi'wydrau hpoli hyd në; v symndwyd v mi!wyr Pryd- einig odd yno. Y mae wedi dod drwy'r cwb'i hyd yn hyn heh yr un niwed. ei swyddogion ef fel un o "f-ec-hgyn gwrolaf y owmnj" y perthynai iddo.-—Perthyna Signal- ler Edward John Pugh i'r Welsh (Carnarvon- shire) R.G.A. Ac- y mil? ar hyn o bryd yn Bed-ford. Xid yw ond 19 ml'Wydd oed. I Cpl E. J. WILLIAMS. Gr W. R. ROBERTS. I Perthynai Coiiporail ESilg J. Wiliiams. 4 ErYTi Terrace. Caernarfon, i'r l-6ed iR-oyal Welsh Fusiliers. Y ma,,e wedi b,-)(i -n gwas-.$ anaetliu yn y Dai-dank-Ile. ac v mae ar hyn o bjyd mewn jv-tbyty ym Ma.nceinion.—Y'n Kempstone v mae Gunner W. R. Roberts, 22 Clarke S-reet, gyda'r Royal Garrison Artil- lery. Gr. W. H. ROBERTS. Gr. R. J. ROBERTS iMae Gunners W. H. Roberts R. J. Ro- berts. 4 Eryri Terrace. Caernarfon, vn gwM- aiiaetdiu yn Kempstone gyda'r R.G.A. L-Cpl R SALISBURY. L-Cpl W. J. EVAN? Fertnynai Lance-Conporai n. Salisbury, 11 Clarke Street, Caernarfon, i'r 2-6ed Royal WeL,h Fueiliers, ac v mae ar hyn o bryd vn Bedford.-Y mae Pte. W. J. Evans, Cae Phillip, ger Caernarfon, yn gwasanaethu yn F-frainc gyda'r lSfed Fat-aliwn R.W.F. (1st London Welsh). Cyn i'r rhyfel dor: allaii gw.asanaethai C-onpl. Kvans gyda Nil-, Peter Robinson a'i Gwmni. dilladwyr, Llundain. a chyn hyny gyda Mr E. Owen yn yr Angor I Aur, Caernarfon. Pte R. ROBERTS. Cpl ROBT ROBERTS I Yu fuan wedi i'r rhy.iel oor. aiian ymllIl- odd Pte. Richard Roberts, 3 Well Street, Porthaethwy, a.'r l-6ed Royal Fui- liel a 'bu yn yntladd yn y Dardanelles gyda'r fatahwn bono. Pan vu gwasanaethu ei wlad clwyfwyd ef yn ei ysgwydd gan eniper. Ar ol bod yn yr ^ysbytv am bei>h am-i-fr ajifonwyd ef yn ol i r gwarchffosvdd Erys ar hyn o bryd yn Cairo yn dio-idei oddiwrth aelodau wedi rhowi.Bra.wd Pte. Richard Rot)ert, v.w Corpi. Robert Roberts, 4 Greenfield Terrace, Porthaethwy. Pan dorodd y rhyf&l aKan yr oedd yn gwasan- aethu g'da'r Denbighshire Yeomanry. Yn ddiweddarach cafodd ei dro^glwyddo i'r 2-6ed Fatali-wn R.W.F., ac y mae ar hyn o bryd yn Bedford. Pte 0. H. OWEN. Pte. J. PRTTCHARD. LMab hyuaf Mr a Mrs Matthew Owen, High Street, Porthaethwy yw Private 0. H. Owen. Perthyna i'r l-6ed Roval Welsh Fusiliers, a chKvyfwyd ef yn Gailipo.i Aw,t 12fed. Y mae er hyny wedi bod mewn yslbytv yn Alex andri-a, yn Warrington. Cyn ymuno air fyddin gweithiai fel llythvi'-i^ludydd vm Mhcrthaethwy. Yr oedd hefyd yn aelod o Glwij Peldroed Porthaethwy.—Perthyna Pte. G-wvnllyrs, LiarJbari.«, i'r 14th RC}v;Ll Wf -sslt Fusiliers, a chyn i'r rliyfei d" -ri allan gwe:hiai yn Chwarei Dinonvlg.

"NEWID Y GLWYDAD" j -so. Gwyr g wlad wyr ystyr gyffredin yr uchod. I rai ddichon fod heb wybod, dyma ydyw,- gw,aith melinydd yn symud yd fo wedi crasu (Lgon, er gwneyd lie i "giwydad" arall. Wrth svlwi ar fyd—ac cg'Tys, o ran hyny —yn y reddt hunanol -brelityn i'r cryf, yn y nail: -vlch a'r Hall, i wneyd y gwan yn wan- &.< 0 01 acli. a hyny da-n gochl gwladgarwch, eyfiawn- dei a ctivefydd. daetli yr hen arfer wledig, ond iiolloi. anhebgor .uchod, i'n meddvvi, mewn dull awgrymiadol. Xid oes neb effro a wad nad oes rhyw ] ddrw- ofnadwy o'r tu ol i'r barbareidciiwch a t diefligrwydd gwaUgof mae'r rhyfel yn gorffoi'lad mor crchyll otiono drwg meddwn, sydd eto heb ci addet na'i ddadieiiu, ond; ftsur prin, a hynv am resymau direswm, teil- wng o ystad tfasiynol wailgof yr argyfwng. Ond er cymaint w-aeddir, ac a gamwaeddir ar "yinadd tros gyliawnder," "rhvddid," "cnydraddold-eb, dywed rhyfel vnddo ei Ond er cymaint w-aeddir, ac a gamwaeddir ar "yinadd tros gyliawnder," "rhvddid," "cnydraddold-eb, dywed rhyfel vnddo ei hun na, fit gwledyddCristianûgül na chani- baliaid erioed mor bell ag ydynt heddyw o demilo gwir angen am y naiil na'r Hall; a'r blaid, neu'r genedl gryfaf sy'n teimio leiaf, y -,v er mai hi sy'n gwaeddi mwyaf am y cyfryw A fu erioed y fath,ragrithV Ac a fu erioed y fath ddaliiineb ar lygad gweriu byd iia. welent y tiethau y mae cymaint gwahaniaeth rhyng- dciynt? Ond mae'n bryd i'r cyl'ryw, gyda gy.erin Iwerddon, y Blaid Lafiir, a pnob plaid arall sy'n maiio mwy am gyfiawader l'iiwng dyn a dyn, nag am hnnangais a gortli- rwn ciosbarth, waeddi ar y rhai y perthyn ■iddvnt wybod. fod yn hen bryd ac yu rhaid "Newid y Giwydad." Wrth ddweycl hyn, nid ydym yn awgrymu Dadgorphoriad Senedd, ewrogi ar raib segur- sswyudwyr, yn gTuideithasol a crefyddol, fel v cyfryw • ond fel y niaent, yn. cynrychioii ai.gnyiiawndtir a thrais ar ddyn fel dinesvdd a Liod moesol. Ditfyg syiweddoli hyn yn oleu, pwyllog, a gnyi,ol o diVY bob! gylfredin sy'n cyfrif am bosibilrwydd, nid yn unig y J'hyid hon, ond pob rhyfel arall; oherwydd I)-ii-,am, y werin raid ddioddef mewn bod yn gyfryng-au i acliosj'r dxalil a'r trueni, yn gystai ag i ddwyri y baich wedi hyny. Yn gyson a hyny, nis gall yr achos o du'r cryf a'1" trahaus fod yn amgen na hunangarwch yn v ffurf fwyaf bwystfiiaidd, greulon a gorth- rymU'S, vr hyn a alwant hwy yn amd-diffyn ccnhedloedd bycham, etc. Yn ol hanes ymarferol cenhedloedd bych- neu werinoedd gwledydd pob gwlad yn ddiwahaniaeth, barned (y diragfarn a'i gwir, vntc anwir yr haeriad. Dichon fod cvtlwr. nio yn unig* Belgium, ond gwledydd ereill, tebyg iddi, yn ddigon o atebiad. Rhyfei yw rhyfel, pa nn bymag a'i amdAiffynol a'l ym- oJdol fyddo; ac fel rheol, y gwanaf raid golii'r dydd. Ac in of wir a hyny, nid yw "hawHau" ond pethau ailraddol; pe amgen, deuai'r cryf a'r gwatt i g3-d-ddealltw,rakth, u cu lle eu hunain, yn hyt rach na cholli'r goreu. Ond goreu'r cryf, y balch, a'r tra- tiaus, yw hunan, ac ni falia drwy ba ffordd yr jyirigvraedd ato. Ac yn y pen draw, dyna wir "ryddid y cryf, -ar deymas fawr; nis gvaeth pa deyrnas ddichon fod. IRhyddld seiliedig ar egwyd-dor "Pwy a fydd fwyaf," nid pwy a fydd decaf a chyfiawnaf tnagat ddvii a chenedl, cryf neu wan, diiii gwahan- iaeth. Yn wyneb "hyn oil, ynghyda'r cnaf- ciddiwch i geisio daliu'r werin j weled gWil hanes pethau. dywedwn eto, fod "Newid y Giwydad" wedi dod yn fater difrifol, ac yn fatei- bodolaeth gwerin. byd. oni ddeffry yn unol a phenderfynol dros ei hawliau fel dyn- ion, rhai sy'n meddu rheswm a chydvvybod ppthall Had oes gan Llywodraeth gwlad tin- rhyw iiawl -1 ymyryd mewn mesur yn. y byd a hwv. Ond yn wvneb Deddf Gorfod mae n vm- cidangos na cnydnabyddir dj'n yn ddyn, fel v cyfryw. Pe:riant diewyllys, digydwybod, a hollol oddefol ydyw. Un o deganan chware y "bobl fawr" ydyw, yn enw arnddiftyn gwlad! I ni, duE rhyfedd yw amddiffyn urrhyw wlad drwy ddinystrio gwlad yn yr vstvr uchaf ,sef ei. dynoliaeth. a hono ar ei goreu. 0, falchder dall, ystyfnig, a chreulon Kirwe^nwyr J.wip)j ("Gtiistk>no«ol!" Beth, mewn difrif, ddisgwylir yn ad-daliad am y nJlivnau dynion ieuainc, ym mlodau oed ran, a hvrddiwch i dragiyyddoldeb yn anamserol mewn oed a chyfiwr, bob dydd? Wcun v gwledvdd, a chwi yn gweled llanw gwaed gWirio'n eich cymrodyr yn ymchwyddo megis dros Gyfandir, onid oes amoch awydd dweyd ut waith ac am byth fod yn :rhaid "Newid v Giwydad," neu ynte, gvmeryd "newid" eich wyueban, er "amddiffyli" eiddo'r gelyn? *Xid ydym heb barch i ddynion galluog, cvmwvs, a chydwybodol, sydd wrth awenau cjfrifoldeb ym mhob cylch, ond deuwn i yni- deirnlo fwv fwy oddiwrth gynydd a phwys ac vstrvw se'^ur swyddwyr, bob dydd', mai nid a- "oleunf dydd a dm1" y Ixiddlonant-fvw. Ac os nad oes ganddynt awdurdod i "ladd a d'.strywio," y tfordd* yr elont; eto, "lladd- ant" vii eu ffyrdd eu hunaint gymaint a fedr- ant. Brodyr'i rai ychydig mwy gwaedlyd lythrei^i ydyn-t hwyt-hau. Dywedant yn^ chw\-rn am drais Caiseriaeth ar werin, tri brad medrod, sef y gelyn mewnol, mwy !v.eler a dinvstrio'l, vn oblj'gedig yn eu cen- hadaeth gywVain-ddenol. Ond ymddengys fol y gelya mewnol yn ymhyfhau, gan estyn ei balf ewinog vn lied bell allan ym myd yr an.aethwr. Wrth gwrs, nid "nod y bwyst- ffl" sydd ar ei dalcen yn Uythrenol^ ond nod "gwladgarwch," "darbodaeth, a "threfn. Ond "wrth eu ffrwythau yr ad- nabyddweh hwj'nt." JVlawrhawn ym^jaia y Llywodraeth au Pyrddau Lleol yn eu gwaith yn ceisio deffro r amaethwr i'w gyfrifoldeb a.'i ddyledswydd mewn trin. a chodi ohwaneg o gynyrch tir. I) i iawn. Ond pa I.e mae cysondeb yr anog- aeth? "Y mcddyg, iacha dy hun." Y rL utiiongvrchol, achosa'r rhyfel ddau amhosib- iirwvud amlwg i gyfarfod yr apel yn ymar- ft-rol Ymlaenaf, mae nife;r llafurwyr am- aethyddol yu ilai; ac yn ail. mae treulian bvwvd a byd, vn gyfatebol uwch. Ofer son i awr am Sicrwvdd Daliadaeth, na Mesur Tir, etc. Ceisied "v Thai y perthyn iddynt v/nevd vr hyn mae hawliau rheswm a iheg- wch nieistr a thir-ddaliwr yn ei ofyn. Rhodd- er tir am ei werth cymliarol. Mae y^sod tir tan c-i werth i un, mor afreolaidd atliiheo- a gosod tir uwchlaw ei werth i arall. Nid invmowy ac arfer ddylai fod y safon, ond gwerth cvmharol y cyf- ryw. Yr egwyddor ddiegwyddor hon 'gyfrif am v ca-noedd erwau segur, a pheth tir da sydd vn Eifionydd yn un.g. Cy-w-1- ydd o berth y,W bod angen deddf i orfcdi r'Ij svdd mewn en.w yn "fonsddigio-i, wneyd eu dvled-swydd. -Ila,e'r un mor gywilvddus I.fod a,n.gen yr UiIl peth i rwyetro rhai amaeih- wyr i fradychu'r naiil y Hall mewn Ti.o. cvmorth i'r meistr tir fod yn orthrym-yi mwy. A'r bodau digydwybod hyn, wedi r cy.fan, glywir yn i'lafa.n uchaf am Fesur 1 r Onid oes angen newid v giwydad.' Ond pwv ond ygwan ddylasai deimlo gyntaf am ■yr angenrheidrwydd o hyny? Yn ddiwedd- ar yng nghynydd addysg nid peth dieithr V.w"gweled .glaslanciau diibrofiad yn crwydro igwlad er addyssgu rhai sy'n ysgol sylwadaeth a phrofiad ar hyd eu hoes. iNid ydym yn amen nad oes gwedd wyddorol a chelfyddyd- ol i amaiethyddiaeth, a goreu po fwyaf cyi- ■arwydd yn yr ystyr hono fyddie; ond fel y 'dvwe-da.i Amaethwr" wythnos neu ddwy yn ol, hatwddach rhoddi cyngor na rhoddi yr adnoddau i'w weithredu yn ymarferol Gwyr v Llyiwodraeth hyny pan y gwna gymaint ,slwr ,gyd,a, Tkir y Goron, etc. Pan vn blant vsgol cofiem am chw ireu ch- fyr, yr hwn alwem yn "Chwareu Rownders." A phrif camp hwn oedd llwyddo i redeg rownd" gan ochel ergyd y bel. Dyna vvna e'n harweinwyr—" rhedeg round!" Ydyw, mae'r hWll a syrthiodd ymysg lladron ar ffordd "i Jericho yn wir fyth mewn egwyddor a- banes. Ac mewn ystyr eang, dyn yn \re- dec round i',w gvd-ddyn yn ei waed. a'i arch- bllion dylfnion j:w y rhyfel anaele hon. Os oes y fa-th un pa Is mae'r "Samaritan" tyh- cd? A raid ei ddisgwyl drwy bvrth^ amgen i byrt-h yr Fglwys Gristionogol tybed? A li. dan ben tryimaf baich y cyfrifoid.ob a.r. y rhyfel a yw yn beth tdby.gol y da-w y cyfryw drwy ei phyrt.h hi o gwibl? ra.e'n wir y gwneir llawer yn enw Crist- ionogaeth er g.wella bri.w a. sir.ioli vr a.rcho'ii- edig" ond saif dyledswydd hanfodol yr Eg- 1wn; tuagat y byd, am yr hyn a esgeulusodd, sdf syinud yr achf>s; a hyny yn fwy heddyw hag erioed o'r blaen. Rh;¡,j o'r gwendilrin sy'n cyfrif am fethiant cymharol yr Eiglwve heddyw yw pwyso gormod ar v traddodia-tol a'r r'ffsiriadol yn ei by,wyd. Rhoddi gormod wvs ar Ie ac amser, ar draul anwybyddu ysbrydolrwydd a bywyd, yr hw-n sy'n salhi

r ORUL LE GRM ILLS ESIAMPL O LYTHYRAU A DDERBYNIR YN DDYDDIOL. GAN BERCHENOG GEORGE'S PILE AND GRAVEL PILLS Park House, Salisbury Road, Cardiff, Chwefror 24ain, 1894. Mae fy anwyl fam wedi dymuno arnaf lawer o weithian i ysgrifenu atoch i ddiolch i chwi o waelod ei chalon am y Ileshad y maewedi dderbyn trwy eich Pelenau. Y mae yn 73 mlwydd oed; ac y mae yn hapus genyf ddyweyd y mae yn teimlo yn hynod o iach a hoenus. Priodola sefyllfa ei hiechyd i ddau beth, a defnyddio ei geiriau hi, sef yn gyntaf i drugaredd jTr ArglwTydd, ac i'ch Pelenau chwi yn ail. Dioddefodd boen dirfawr yn ei chefn am lawer o flynyddoedd, ond tua thair blynedd yn ol penderfynod^" geisio blychaid o'ch Pelenau chwi, a mawr Ileshad a dderbyniodd yn union. Mae ei genau yn agored wrth bawb am y lies y mae wedi deimlo, a.c yn parhau i dderbyn o hyn. Teimlai rwymedigaeth arni i gyhoeddi hyn er budd ereill. Ydwyf, yr eiddoch yn ddiffuant, D. BEYNON, Coal Merchant. LLYTHYR ARALL ODDIWRTH MR.BEYNON. Hydref 22ain, 1904. Anwyl Syr,—Deng mlynedd yn ol, ar gais fy anwyl fam, ysgrifenais yn gynes iawn i ddiolch i chwi am eich Pelenau Rhif yr Ail (No. 2 Pills). Mae mam eleni* yn bedwar ugain a phedair oed, ac yn mwynhau iechyd da, diolch i'ch Pelenau chwi a thru-garedd yr Arglwydd yn benaf, wrth gwrs, ys dywed hithau.—Ydwyf, etc., D. BEYNON. Pont-y-Gwaith, Glam. Anwyl Syr,-Dymunaf eich hysbysu gyda diolchgarwch, a hyny er mwyn ereill a all fod yn dioddef fel y bu'm i cyn i mi ddyfod yn adnab-vddus o'ch Pelenau clodfawr chwi-sef GEORGE'S PILE AND GRAVEL PILLS. Flynyddoedd yn ol, pan mewn poenau mawrion yn gorfod cadw'm gwely gan gefn dolurus, ac wedi treio pob peth a allwn i ac ereill feddwl am dano, nes wedi cwbl ano- beithio, a chredu nad oedd gwellhad i'w gal i mi, daeth cymydoges i mewn i edrych am danaf. Pan y gwelodd fy sefyllfa dywedodd: Ddyn I Paham y byddweh farw pan y mae meddyginiaeth yn ymyl? Y mae yn rhaid i chwi gymeryd GEORGE'S PILLS, a hyn ar unwaith. Gyrwyd am danynt; ac wedi i mi eu cymeryd ryw bedair gwaith cefais y fath ryddhad nas dichon neb ei gredu, er drwy boenan mawr, ond y mae y ffaith yn aros. Nid wyf byth oddiar hyny wedi cael y fath boenau; a phan y teimlaf fod y poenau fel yn awyddrw am ail ymaflyd ynwyf, nid oes genyf ond tro1 at y blwch a chymeryd y dogn arferol, sef dwy o No. 1 wrth fyned i'r gwely, a bydd pob arwyddion ohonynt wedi eu gyru ar ffo cyn y boreu. Ydwyf, yr eiddoch, etc. T. THOMAS. Gwerthir y Peleni byd-glodus hyn yn mhob man mewn Blychau 1/5 a 3s yr un; gyda.'r Post, Is 4c a 3s 2c yr un. Y mae y Feddyginiaeth werthfawr hon i'w chael mewn tri ffurf:- No. 1 -George -s, Pile and Grauel Pills (Label Wen). No. 2—George'8 Grauel Pills (Label Las). No. 8-George's Pills for the Piles (Label Gocn). RHYBUDD.—Bvddwch ofalns wrth brynu "PILE AND GRAVEL PILLS," eich bod yn ew y Genuine Pills, sef PELENI GEORGE PERCHENOG J. E. GEORGE, M.R.P.S., HIRWAIN, GLAM.

DOLUR FEL CWPAN DE ZAM-BUK YN UNIG ALLAI EI WELLA. Daw tystiolaeth arall o werth anrhaethol Zam-Buk o gartref yn swydd Efrog. "Bedair blynedd yn ol," medda'l Mrs. Higgins, 131, HuddersfieLd Road, Dewsbury, wrth ohcib ydd, "teimlais rhywbeth yn llcisgi ac yn ddo- lurus yn fy nghoes chwith. Ni chanfyddwn yr un achos o hyny, ond er cymhwyso amryw o bethau tuag ato aeth yn waeth. Aeth yn goch, ac yn fuan torodd y exoev- Yn fuan drachefn yr oedd dol'\ll' ar fy nghoes chwith bron mor fawr a chwpan tde ac yr oedd y poenau yr oeddwn ynddynt yn betha-u; i'w cofio. Yr oedd y dolur yn un ma.wr, ac yr oedd rtiyWbeth yn rhedeg allan ohono. Yr oedd yn gwaedu hefydi, ond yr oedd yn rhyw waed tywyll amnhur. "Dywedodd y meddygon ei fod yn achos drwg, ac er cymeryd pob gofal gydag ef aeth y dolur o ddrwg i waeth. Cymerais wyliau oherwydd dywedodd v wrthyf mae eisieai i,nii orphw.vs digon oedd, ond nid aeth y dolur yn ddim gwell. "Yr oedd fy nghoes yn ddrwg fel hyn am dair blynedd, ac yr oi»ddwn mewn poenau. Yna darllenais fel yr oedd Zam_Buk wedi gwellat person oedd yn dioddef o dan yr un anhwylider a mY, a chvmerais un blwch o'r I balm. Ar ol ei ddefnyddio ychydig o weith- iau gallwn gysgu yn y nM, a dalLiis i ddefn- yddio Zam-Buk, ac yn fuan igwellhaodd fy nghoes. "Pan ddarfu i Za.m_Buk wella y dolur daeth croen newydd dros y doluT ac mewn ychydig amser n'd oedd son am y dolur. yr hwii oedd wedi pery cymaint o boen i mi."

Y mae 264 o bob mil o drigohon y byd vn ddeilia«id Prydain Fawr. 90 o boib mil Rwsi.i, 63 Ffrainc, 60 Unol Dalaethau. a 49 Ger- ma-n,.

COFIWCH Y MORWYR (At Olygydd yr "Heraiid Cymraeg.") Syr.—Goddefwch air ar ran ein morwyr, y rhai sydd gyda'r Llynges, y mine-sweepers a'r llongau masnachol. Llawcr o gofio y mij. wF y sydd, ac nid wyf yn gwarafun yr uti gymwynas iddynt, oblegyd haeddant bob help, ond esgeulusir i raddau y rhai sy'n gwyt'cd' ein glanau, yn clirio'r mor o'r sub- marine's a'r mines, ac yn cario e:n hymborth. Oni buasai am y rhai'n buasaj ein cartreti wedj eu chwalu, a'n teuluocdd wedi eu gwas garu. a'u newynu. Yng nghanol oerni Mor y Gogleu a moroedd eraill meiitra.r morwr ei fywyd ddydd a nos, ac amdditedir ef o gysuroiL lawer a hyny er mwyn ein cysuron 11;. Cofier am dano. Mae yn fv meddi-ant rai Uythyrau oddiwrth forwvr ym Mor y Gog- kdd. a dyma frawddeg o un, wedi ei ehyi- ieithu, "Y mae'n oer ddifrifol yma., a ptie ba i ein cyfei-llion caredig yng Nghymru yu meddwl cymaint am v morwr ag a wnant am f y milwyr, caws-em ddigonedd o bethau gwl- aiieti ;'n cynhesu, yn arbeiug pan fo'r tonlatt !n tor: dros ein llesiri gan ein gwlyohu at y croen a'n dillad yn rhewi am danom." Dyua | ddigon, coeliaf, i argyhoeddi pawb o'r angca am gofio'r hen adnod, "Cofiwch y morwyi. Y inae, ei beryglon yn lliosog, "brad yn llechu yng nghysgod pob ton." Pwy gofia am dano? Diolch lawer am r hyn a wneir yn barod ond credaf y gellid g-.vneyd mwy. Bydd yn bleser gerivf dderbyn unrhyw rodd i'r gyni- deithas sydd ai gofal yn fawr heddyw, fel -bob amser am y morwr, sef y British and Foreign Sailors' Society. Cofier am bethau er eu (Jiydwch, megys mufijex's, mittens, jerseys, singlets, ho.-anau, ctc., wedi cu gweu o liw glas neu lwyd. Gofalaf yr a pob dill- edyn i'r lie pricdoi os yr anfonir hwy i mi. 0s oes rhywun e;.<iau llyfryn ur sut i weu a beth i weu, anfotiir ef gyda phleser. Unwaith etc. "C-afiwch y morwyr." Teimlaf yn ddiolchgar am hen gyfnodohon (mag-a-ziiiis Cymraeg a SaesiK g. N ac anghofier hefyd H "i am bell ochenaid i'r nef ar ran ein mor- wyr. "0 Dad, cc-fia'r morwr ^.nwng cyfno. a gwawr, Mae'i gweh .nor fychan, A'th for Di /nor fawr." Yr eiddoch, (Parch) H. M0XFA PARIU, (Cynrj-chiolvdd y B. and F.S.S.). I 71. Newry Street, Laergybi. I

I XURSE MORRIS A GWRAIG Y TYDDYX Ymwe-lodd gwraig y Tyddyn a Nun-a Mc¡rrt.s y dydd o'r blaen. Vr oedd mewn trwbl a phryder mawr. Yr oedd ei gwr ya cael ei ddirdyrm gan bes torcalonus, fel pe bydd- ai yn mygu. ac yn rhoddi. yr anadl diweddaf, merch, a-r y M.rA arall, w-clil dbd ad!>f mewn guvendid ac selder ysbr.yd mawr. Yr oedd wœ clywei f,4 Nurse Morris wedi rhoddi cyngbor a fr yn fendithiol i iachau pen hwsmon B- C- oddiwrth gaethdra. a phesweh ac hefun o feibion P- E-, oedd wedi gorfod dod adref o'r col eg oher. wj-dd gwendid ac older ysbiyd. Ar ol gosod ei chwyn, dj-wtai d Nurse Morris yn ddi- betrus mai y peth -,reu a a-liad hi ei gymer. adwyo i'r gwr yd<(id Sudd DaiJ. Carn yr Ebot a ddai-perir gan Griffith Owen, drugeist, Caernarfon; ei fod yn treiddio at wraidd y drwg, ac yn rhyd-lhaa y phlegm, ac yn i r- eiddio y lungs. "Hefyd," rneddai, "yr wyf wedi cael prawfion t tddhaol mai y peth goreu at wendid ac iseldei ysbryd ydyw Gwin C-och Tango. Mae y gwh; hwn yn tra. rihagori ar winoedd cyffreidin <)!ierwydd ei fod yn cya. wys baiarn, am ei I'bd. yn tyfu ar dir o &n- sawdd haiam. Kid oes ei gyffelyb am dwehu a meithrin gwaed our a nert-hol, a chrvfihau v nerfau yn ogystal ago adfywio yr ysbryd. Pe diwch ag oedi, rhoddweh brawf ar un hotel 1/1 £ o'r Sudd, hotel o'r Gwin Covh Tangfo goreu, a chewch weled drosoch eich hun eu rhinwe-J.<Kr bendithiol."

Yr oedd Bob One&t yn cael 6': gyhucWo o flaeu ynadon Mor-lydon y dyidd o'r blaen. la.drata maen lJrfn. ac yr oedd y cyfreithiwr oedd yn erlyn yn yr achos yn gofyn! iddo:- "Ac mi dd'anifh gymeryd maen Ilifo'r dyn tlawd yma ?" "Do, syr," ebai Bob. "Be' baredd vneyd v fath beth?" "Mynyd o wendid, syr," ebai Bob. "Mynyd o wendid yT, Beth fua" chi'n gymeryd pe buasech chi'n gryf* Clochdy'r Eglwy" yna. debyg."

ogi dyn i "orchfygu ar y maes" fel y canodd 'Ann Gruffydd. Crefydd y w-raig wrth ffyi- non Jacob gynt, yw crefydd ymanferol yr ugeiirfed ganrif. Ac y mae i bab achos ei etfaith.. Wele rai o'r achosion Yr ysbryd 'eniwadol fel y mae yn creu treuliau afreidiol mewn adeiladau goraml a goriwycb, a thrwy !hyny sychu i fyny yr hyn sy'n gvnorthwy i ly na-tur a llydanrwydd crefydd fel Crafydd Ysibrydol. Rhoddi mwy pwys ar ffurf nag ar fywyd. Yr achos arall ydyw hunangarweh pffeiriadol. CymeTer y cronfeydd cynorth •wj'ol diweddar yn un enhrÚfh o'r difiPyg iSydd a'r rhaib ariangar hwnw. (Mae'n deh- 'yg mai dym'r cysondeb oedd yng ngwaith y cyfryw yn galw a,m Ddatgyeylltiad coi-ff arall o grefyddwyr! A oee; angen newid v ghvy'dad tybed ? Ond yng ngwyneib baich llet-hol rhjifel croclilelir yn dduwiol rv fed do I o cryfeiriad cronfa a j>hwyligor am ddyblu'r c.vfraniadau at yr achos gagoneddus h") Tu sicr mae mwy nag un 1e,"ur Gorfod A ydyw hyn tybed yn nodweidiadol o Y:n- heillduaeth a brawdoliaeth Gristionogol: Dywedir y bydd yr fjglwys Gartredo! aau or fod i aiw nifer o gen.hadon o'r meusvdd dramor yn wyneb y diffyg cyllid a ac-1, gan y rhyfel gyfiawn" hon. Wei, a. ohyrn- haru bywyd v gwledydd paganaidd a bvwyd gwledydd Crist -i-onocrol" Iwrop heddyw, eu galw adre:f bob coip-a wa'.ltog fuasai fwy:1Í "cryson a'r armigykhiadau. Hefyd, nid etu hangeix mawr yw mwy o arian na mwy o ddynion fel v cyfrvw, ond mwy o'r hyn Iddynion ac arian yn allu mwy dihunan. fl: Irii, ac ymaberthol. Yn fiicr daeth v dydd 1 ddweyd nad bywoliaeth barchus yw r oil 'olyga gweinidoga.eth dan y Te«tament Xew- Vdd; nid a<ct perthynol i ddefod, Jle mae 'amser chwaith yw'r oil olyga crefy.id ymar- ferol v Gwr o Nazareth. Mae llygiJ tostur- 'iol y Grwr Hwnw heddyw ar y gwin a'r r- 'thrymedig ym mhob cvlch o fywyd, a dyiai I'lygad Ei Eglwys fod i'r un cyieiMid yn gys- tal a'i llaifi a'i llaw fe-I cyfrwng üï bla d. Miater difrifol yr Fglwys heddyw yw a vdyw yn rhodio ac yn cerdded yn ffordd ei Brenin. Teyrnae yr Hwn nad yw o'r yd hWIJ. ond sydd vnddo er hyny? Tebygwn hefyd weled '"Ardderchog Lu'r Merthyri" a'u treni iistud ar -Seion wan" a dych.mygwn weled ar cu fewadd arwyddion o brudd-der ac eidd'gedd lta,ii,t)aid dros aches vr Hwn sy'n e'steid yr Orsedd-fainc. Rhyfeddu maent at r. lis tawrwvdd v ".tystion" hvawdl -f)'ut d'o- Frenin Oariad a Hedd. Ac vn y rhvteddn ) eiddi^edd.ut? hwnw tebygwn en clywed yn nni I ar "Gan Moses a Chan vr Oen, ac ar •"iSeion wan" a'r "tystioi, gwael eu gwed 1 "erf.yniol ga-nant un o emynau Ann GruiTy-ld— O. ddatguddier v coJo-fnau Wnaed i'w chynal yn y nos," etc. -Yr eiddoch, etc., AMOS.