Y Cymro

CEILF. ■■ Poster Hysbysebu Aberystwyth: H. Williams, Mynydd Mwyn, Llanerchymedd. » Cyfres o aharluniau: Gwladys Hall, Caernarfon. Dodrefnyn derw Llewelyn Hughes, Llundain. Casgliad 0 chwyn, dail, &c. W. Craven Llewelyn, Bangor. Darluniau: B. A. Lewis, Morfa House, Caer- fyrddin. Darluniau mewn olew: Misis Graves, Harlech. Rhoed gwobr o £ 2 10s. hefyd i Tim Evans, Taly- cafn..

CERDDORIAETH. Unawd ar y crwth: .Miss A. M. Reynolds, Ponty- cymmer. Unawd ar y Sodd-grwth: Gwilym Thomas', Cwm- avon, Port Talbot. = Ganu'x pianb ar yr olwg gyntaf: D. J. Evans, S'tmghenydd. Unawd Soprano: I Miss, Hannah Williams, Clyd- ach, Abertawe; 2 Madame Jennie Ellis-, Garngwrach, Dyffryn Nedd. Unawd ar y piano (ieu.) i Miss E. D'. Rees, Up- lands, Abertawe 2 Leslie James, Abertileri. Pedwarawd George Evans a'i gyfeillion, Amman- ford. Unawd i fechgyn: i Idris Daniel, Pencader; 2 Richard Jones, Penrhiwoeiber. Unawd Bass: i J. Morla-is Evans, Llangennech; 2 Gwilym Lewis. Corau Merched: i Nottingham; 2 Carno.

LLE NYD'DI AETH A CHERDDORIA KTH. Awdl y Gadair: Y Parch. J. Ellis Williams, Bangor. Cyfieithu o'r Lladin i'r Gymraeg: Mri. D. E. Walters, Abertawe, a D. Emrys Evans, Lletty Bugail, Dyffryn Abertawe. Traethawd Hanes cynnydd a dylanwad y Cym- deithasau Cymreig yn ystod y ddeunawfed ganrif" Parch. D. Davies, Penarth, Caerdydd. iLlinellau oof am y diweddar Emlyn Evans Parch. J. Jenkins (Gwili). Traethawd, Yr egwyddor ogenedlaetholdeb gyda chyfeiiriad arbennig at Gymru:" Parch. D. Davies, Penarth. Traethawd, "Llen Gwerin a Hen Draddodiadau Sir Aberteifi:" Mr. W. Davies, Talybont. Adrodd: Mr. John Roberts, Glanamman.

OR YSTWYTH I'R DDYFI. Ysbyty Ystwyth.—Dydd Gwener, Awst ii, cynhal- iwyd Eisteddfod' Flynyddol Glannau'r Ystwyth mewn cysylltiad agachos y Methodistiaid Calfinaidd yn y lie uchod, yr hon a drodd allan yn llwyddiant ymhob ystyr. Y beirniad cerddorol ydoedd y Proff. T. J. Morgan, F.T.S.C., R.A.'M., C'wmbach, Aberdar, ar beimiad llenyddol ydoedd y Proff. T. Gwynn Jones, M.A., o Goleg y Brifysgol, Aberystwyth. Rhodd- odd y ddau feirniad bob boddlonrwydd felheirniaid cymwys a galluog. Y llywyddion oeddynt Dr. Morgan, Y.H., Mount Hazel, a John Jones, Ysw., RbiwLas. Gwnaeth y Parch. T. M'. Jones, Trisant, arweinyddi cymeradwy iawn. Cyfeiliwyd yn -fedrus gan Miss Katie Griffiths, L.L.C.M., Talybont. Yr ysgrifenydd ydoedd Mr. Tom Morgan, Tangelli, Pontrhydygroes.

NODION 0 LEYN Mae argoelion fod Ynys Enlli yn mynd i gael cat- rawd o wirfoddolwyr gyda'r gweinidog—y Parch. W. J. Jones, yn gapten. Ar hyn o bryd nid oes yn Enlli na thafarn i>a heddgeidwad, na threthgasglydd na pherson plwyf, na gefail na siop. Apeliai y gweini- dog yn Nhribunlys Pwllheli yr wythnos ddiweddaf am esgusodiad i wyr priod yr Ynys oherwydd am- gylchiadau arbennig y lie, a chan fod y dynion di- briod wedi cael esgusodiad yr oedd yn naturiol fod yr un peth yn cael ei ganiatau i'r gwyr. Ond mae yn rhaid i bawb sydd yn cael esgusodiad ymuno a'r gwirfoddolwyr, a chan fod tair milltir o for rhwng Enlli a'r Tir Mawr, 'doedd gan aelodau y Tribunlys ddim ond erfyn ar y gweinidog gychwyn cwmni a mynd yn gapten arno. Bydd raid i'r gweinidog roddi un pen yn ychwanegol yn ei ddarlith ar yr Ynys rhagllaw! Mae y gweinidog wedi gwneud ei hun yn bopeth i'r ynyswyr, ac y mae eu parch iddo yn fawr iawn.

NODION 0 ARFON. Gwahoddwyd dau i Sasiwn Bangor, sef y Parch. David Williams, M.A., Aberystwyth, a'r Parch. Peter Hughes Griffiths, Llundain. Nid ydyw y cyritaf yn gallu dod, ac y mae y Parch. Philip Jones, 'Bridgend, yn dyfod i gymeryd ei le. Y mae y Parch. R. W. Jones, M.A., Garlan, wedi gwrthod galwad i Moss Side, Manchester. Cynhaiwyd Cyfarfod Misol Arfon yn Llanrug, y Llun diweddiaf, a phregethwyl yn yr hwyr gan y Parch. Hdwell Harris Hughes, B.A., B.D., Lerpwl. Silbrydir fod un o brif weinidogion Caernarfon yn debvg o gael galwad i un o eglwysi Lerpwl. Gwell peidi,o dweyd yr enw; ond gallaf ddweyd os" y daw hyn i ben y cedwir i fyny draddodiadau Ler- pwl am ou cariad at ddynion o'r un enwau.

;=; kins fod yn trigo yno am f'ynyddoedd, a sicr gennyf iddynt wneud' llawer gy,da cherddor- iaeth yn ystod yr amser y buont yn y drei, ac hefyd am fod yno gerddorion enwo? a p h ru- ffes.edig yn byw ar hyn 0 bryd. Yn y fan hyn goddefer imi ddatgan' mai diffygiol iawn ydoedd yr hysbysu fu am Eisteddfod 1916. Yr unig ddango,s,eg o'ï bodolaeth a welais ydoedd un poster, a hwnnw yn un digon bychan., ac heb gynnwys. rhai o'r prif betiiau ag y dylai pawb gael eu gwybod. Nos Fawrth ni chafwyd ond ychydig iawn a gwsg, gan fel oedd yr hogyn yn edrych ym- laen at godi'n fore i fyned gyda'r tren cyntaf Bump o'r gloch y bore neidiais o'r gwely teimlwn, yin sionc re,it: ym,o,lcl-iais;, ymwisgais, ac wedi dweyd fy mhader (yn frysiog" ofnwyf), aethum ar frys i lawr i alw ar yi forwyn yma i wneud boreufwyd imi: y troi hwn, chwarae teg ,iddi, cododd ar frys, a paratodd y Pryd mewn byr amser, ac yr oeddwn yn barod i adael y ty 6.45: aethum i'r orsaf ymhell cyn yr amser (ffaith eithriadol yn fy hanes). Yn yr orsaf nid oedd greadur bylw Cyn bo hir dyma un o'r swyddogioni yn gwneud ei ym- ddanghosiad, a gallwn feddwl nad oedd wedi hanner deffro! Gyda hyn dyma y tren (G.W.) at y- platform: yr oedd bron yn amser cychwyn. Nifer fechan iawn o drafeilwyr oedd wedi' b-wcio. Dim ond tri neu bedwar am yr Eisteddfod Ychydig iawn, godwyd, ar hyd y daith i Aberystwyth. Yn yr orsaf nesaf i'r dref clywais fachgen yn gwaeddi Programs yr Eisteddfod." Tyred yma, machgen i," meddwn inna, a daeth ataf ar garlam. Dyma yr arwydd cyntaf fod y fathi beth a 'Steddfod i'w chynnal yn Aberystwyth. Agora is, ac eis at y gnrchwyl o'i ddarllen. Bum yn.hir cyn dod o hyd i'r program proper oherwydd yr hysbysiadau,hyll oedd yn gym- ysg-edig- drwyddo draw: wfft iddynt! Pa'm na rodder hwynt ar eu pennau'u hunain :hefyd nid ydyw yr argraffwyr wedi gwneud eu gwaith yn glir, glan, a destlus: llytkrennau rhy facho lawer. Ar gloe yr orsaf yn 9.30 pan gyrhaeddwyd pen y daith. Yn ol y pro- gram yr oedd y First Eisteddfod Meeting i gychwyn am 10 o'r gloch (sharp): felly, fy hunan, cyfeiriais tua'r babell-neu y tent. Nid oedd yn yr orsaf, y tai, ystrydoedd, nag unrhywadeiladau eraill ddim yn arwyddo diwrnod cyntaf yr Wyl Genedlaethol—ddim Ychydig cyn. cyrraedd y tent, gwelwn ychydig faneri (dime neu geiniog yr un)! Edrychwn yn sobr o'm cwmpasi: llawer o bobl ar hyd yr ystrydoedd, ond ychiydig" iawn oedd yn myned tua'r tent, a digon hawdd oedd gweled .nad Eisteddfodwyr oeddynt, ymwelwyr ar eu holidays. Cyrhaeddais y babell 9.55. Nid oedd yma onid ty gwag Rhyw un dyp ar yr esgynlawr! Y d,o,oir-keep,ers yn eu lleoedd dyma'r cwbl ar y foment yr oedd y cyfarfbd i ddechreul Eistieddais. yn agos i'r stagle yna cymerais stoe o'r tu fewn i'r tent. Wel, tent g-omon iawn-I teby:g, i dent circus, neu cattle show nid ymddangosai yn rhyw fawr iawn fel lie i gynnal Eisteddfod Genedl- aethol. Tu fewn yr oedd yn llwm a moel! Dim addurniadau, &c., o gwbl! Hollol an- nhei.lwng o'r hen Wyl, ac o; Queen of the watering resorts." Dyma hi yn 10.30, a dim teíbyg i ddechreu rhyw ddau ddwsin i mewn, a'r stagle absolutely deserted Ah! ym- hen rhyw ychydig funudau dyma, rhyw stwr tu allan: edrychais i gyfeiriad y drws nesaf i'r stage, a dyma yr orymdaith farddol i mewn—0ll tyn eu gwisg-oedd Eisteddfodol— nis gwelais erioed o'r blaen-nis gallaswn ad- nabod y rhai oedd oddifewn i'r gwisgoedd hyn—Cadfan oedd yr unig un' a adnabum. Beth y mae y g-wisg-oedd hyn yn ei ddynodi nis gwn: a,ethant ymlaen, ,ar y sta,e-edrych- ent fel Company of Priests." T.ellach mae pelydr o ob,a,ith y dechreuir ar waith anferth y dydd: dacw yr arweinyddion yn gwneud eu hymddangosiad. Tarodd fi yn sydyn, reit- dacw dri Meirionwyr! Llew Meirion, Llew T:e,gid, a'r Athro Edward Edwards—y ddau ddiw,eddaf o,'r pentref LJan-u, w,'c.-hllyn. Eto, yn y ddirprwyaeth o* Birkenhead, y prif aelodau oeddynt y Parch. Tecwyn Evans a J. H. Jones, bechgyn yr hen Sir, ac i goroni, y cwbl, v ddau o Talsarnau Am y ddau Lew, gwyddwn beth allent hwy fel arweinwyr, hen stagers, wneud; ac aeth y ddau trwy eu g-waith anhawdd er clod iddynt eu hunain. Am yr Athro. Edward Edwards, dyma ei, ym- ddangosiad1 cyntaf arlwyfan y Genedlaethol, ond yr wyf yn sicr mai nid dyma yr olaf: aeth trwy ei waith yn gampus m.ae ynddo hanfod-' ion Arweinydd Eisteddfodol, a chyda gofal, daw yn deilwng oiynydd i Mynyddog He saved the situation fwy nag unwaith: byddai cwrs o voice-trainings yn fantais id do. Ychydig cyn 11 o'r gloch dyma yr Athro yn cymryd yr arweniad; cyfrifais y presenolion ar y pryd,—51 Ond buan y cyn- hyddodd y gynulleidfa, a chyn pen ychydig o funudau cododd yr Athro foawb i hwyh Eis- teddfodol, a hynny mewn dull syml, naturiol, a hynod ddirodres. Aed ymlaen yn ol y dull tra.ddodiad,oil--un cyfarfod wyth neu naw awr 0 hyd! Pa synwyr sydd yn hyn i Mae yn flin, beichus, ac yn tynnu bias oddiar bopeth. 'Yn sicr byddai cynal dan gyfarfodyn llawer iawn gwell a mwy rhesyimol, dyweder am 10.30 a 2.15 ü'r gloch! a: awr o interval. Clywais amryw 01 ddieithriaid yn cwyno'n arw The thing is ridiculous shall never dOl it again." Eisteddfodwyr Birkenhead mynwch chwi y .clod 01 ddwyn y diwygiad hwn i'r hen Sefydliad. Gellwch hefyd yn rhwydd ddod a gwelliantau lawer eraill. Nifer items y eyfarfodydd oedd—Mercher, 31; Iau, 34; i gyd, 65. O'r nifer yma yr oedd 26 yn gerddorol OI'r 26 yma yr oedd 12 yn offervnol: dai iawn hyn. Dygwyd i mewn ddau newvddian—sefr chwame yr organ a chwarae y berdoineg ar yr olwg gyntaf; campus oedd hyn. Cynhwysai brolllbob cystadleuaeth gerddorol ddau ddarn, ac yn ddieithriad cenid neu chwareuid y ddau, a detholid tri neu ragor i ganu neu chwarac ar y stage. Buasai un darn yn llawer iawn ,gwell, ac yn ddigon a mwy ma digon o brawf r unrhyw gystadleuydd. (I'w barhau). —