Seren Cymru

D. THOMAS Hafod, Swansea. | Wedding Ring's & Keepers, Gold and Silver Chains, &c,, Electro Plate. Spectacles, &c. Large Assortment, various qualities, lowest prices. Any article sent car- riage paid. Gwerth Amrywiaeth a Rhagonaet*

'ADGOFION AM Y DIWEDDAR BARCH. JOHN JENKINS, Oenadwr cyntaf y Bedyddwyr yn Llydaw. Mac y Parch James Williams yn lied adnabyddus yn Xghymru fel llestr othol- edig y Trefnyddion Calfinaidd i ymdrechu 0 'chwalu y tywyllwch Pabyddol sydd yn gor- doi ein cydgenedl yn Llydaw. Yno y bu yn cydoesi, ac i raddau yn cydlafurio, a'r diweddar Barch John Jenkins, yr hwn a aeth yno o dan nawdd Bedyddwyr Morgan- wg, ond a weithiodd drwy y rhan fwyaf o'i yrfa dros Gymdeithas Genadol ein henwad. Amlygodd Mr Williams wrth amryw o'i gyfeillion yn mhlith y Bedyddwyr y carai drosglwyddo iddynt hwy wybodaetli am lawer o bethau mewa perthynas a Mr Jenkins oeddynt yn gyiyngedig iddo ef- pethau a farnai efe ddylasent fod ar got a chadw. 1'r dybcn hwnw arfaethodd ddwy- waith ncu dair roddi anerchiad, yn cyn- nwys hanesion am ei hen gyfaill ymadaw- edig, yn Birkenhead, ond lluddiwyd ef gan y naill beth a'r llall. Dyoddefa gymmaint gan gryd y cymmalau, fel y mae yn boen corfforol iddo ysgrifenti llawer. Ond cafodd gyfleusdra o'r diwedd i wneuthur adroddiad i ddau neu dri o dystion, ac yn eu plith i'r Parch Joseph Davies, Birkenhead; cym- merwyd ei eiriau i lawr gyda'i gydsyniad calonog ef ei hun, a dyma sylwedd ei ad- roddiad. Bwriadwyf roddi i chwi yn awr ycliydig ffeithiau am fy nghafaill fel y deuant i'm cof, a phan ddychwelaf adref i Gaer ym- drechaf gyda bywyd ae iechyd olrhain fy mhapyrau, fel y cewch ychwaneg etto, ac yn fwy trefnus, os caf yr hyfrydwch o ddyfod yma, fel y gobeithiwyf, yn mhen ycliydig fisoedd I Mr Jenkins y mae yn rhaid priodoli fy sefydliad innau yn Genad- wr yn Llydaw, ac fel hyn y daeth hyny oddiamgylch. Yr oedd efe yn ddiwyd iawn yn cyfansoddi traethodau yn Llydawaeg, a riiyw fodd nCll gilydd daeth un o honynt i C, y ddwylawgwr parchus yn cin henwadni- Robert Roberts y Rhos. Wedi edrych drosto, eb efe, Math o Gymry yw y bobl hyn, a rhaid i ni wneuthur rhyw ymdrech i'w goleuo." Ymddyddanodd a brodyr da eraillyn y corff, a thaniwyd ysbryd cenadol yn eu plith, fel y chwiliasant am ryw un i'w anfon drosodd i Lydaw fel cenadwr drox y cyfandeb, a syrthiodd eu coelbren ar Jim Bicli, fel y'm gelwid yn y dyddiau hyny. Aethum i'r Dalacth yn y flwyddyn 1844, deg mlynedd ar ol i Mr Jenkins ymsefydlu yn Morlaix, a llcttyais y flwyddyn hono yn ei dy ef am oddeutu chwech wythnos. Cefais felly gyfleusdra cynar i'w adnabod yn dda, a buom yn gyfeillion da am yr wyth mlynedd ar hugain a gyd-dreuliasom yn 0 oy Llydaw, sef liyd ei farwolaeth ef yn Hydref, 1872. Yr oedd ein prif orsafoedd driugain milltir y naill oddiwrth y llall, efe yn Mor- laix, yn Xgogledd Finistere, a minnau yn Quimper, yn- rhan Ddelieuol yr un adran o Lydaw; ond yr oeddym yn gohebu yn fynych, ae yn gweled gwynebau ein gilydd mor ami ag y gallesid dysgwyl o dan yr amgylchiadau. Yr oedd ychydig o Brotest- aniaid brodorol yn Llydaw (yr Huguenots), y rhai ynt yn gyfyngedig yn benaf, os nad yn hollol, i'r trefi mwyaf, Nantes, Rennes, a Brest. Caffai Mr Jenkins a minnau gyf- -arfodydd undebol gyda gweinidogion yr Huguenots, a chynnelid hwy ar y cyntaf « unwaith bob chwc' mis yn olynol yn Brest, Quimper, Morlaix, a L'Orient; ond yn ddi- weddaracli cynnelid hwy unwaith bob tri 11ns.. Yn gyffredin galwyd ar Mr Jenkins i weddio ynddynt; gwnai y gorchwyl hwnw a rhyw ddifrifoldcb mawr. Dyben penaf ein cyfarfodydd oedd ymgyngliori yn nghylch y mesurau goreu er lies Protestan- iaetli yn gyffredinol yn y wlad. Teimlem yr angen am hyny yn ngwyneb ymdrech unol a diflino yr offeiriaid Pabaidd yn ein herbyn. Aeth Mr Jenkins a minnau am dair neu bedair blynedd i gyfarfodydd mawrion Protestaniaid Ffrainc a gynual- iwyd yn Paris. Cofiwyf yn dda am un o'r eyrddau hyn, yn yr hwn yr oodd Mr Ad- -olplie, Monod, y pregethwr hyawdlaf a gyfodwyd yr oes hon yn Ffrainc, yn cym- meryd rhan yn y-gwasanaeth ac yn anerch yr orsedd. Eb de yn ei weddi, "0 Dad, bendithia Jenkins, Morlaix, a Williams, Quimper, a llwyclda eu gwaith.' Cafodd ei ciriau argraff fawr ar y dorf o Ffrancod, yn neiiiduol ci droediad ar hvybr mor ansathr- edig ag ydoedd ein grllw ni wrth ein hemy- au.yn ci wcldi, a nieddyliais fad yr hwyl Gymreig wedi disgyn ar y cyfarfod hwnw yn Paris. Argraffwyd hanes y cyfarfodydd hyn yn y "Bulletin de la Basse Bretagne," cyhoeddiad a llawer o gylchrediad iddo yn Llydaw. "Ni ddylanwadodd y cyfarfodydd un- debol hyn i wneuthur Mr Jenkins yn llai o Fedyddiwr nag oedd o'r blaen. Cyfansodd- odd draethawd ar Fedydd yn Ffrancaeg, a danfonaf engraifft o hono atoch. Par- 0 odd cyhoeddiad y traethawd hwn beth an- foddlonrwydd i un o'i brif gyfeillion, Mr 11 y Le Fondrey, gweinidog yn Paris. Dechreu- odd y gwr hwn ei yrfa fel cyfreithiwr, a bu ei wybodaetli o gyfreithiau Ffrainc o les dirfawr i Mr Jenkins ar lawer amgylchiad. Dyma un o honynt. Yr oedd y 'gcri marwol' yn tori i lawr ar dde ac ar aswy yn Llydaw, ac wedi ymweled a theulu Mr Jenkins, yr hwn a gollodd ddau o'i blant yn yr wythnos. Mawr oedd cydymdeimlad trigolion Morlaix ag ef, a daeth amryw o brif foneddwyr y dref i'r angladd. Ond pan gyrhaeddwyd y bedd gwelwyd iddo gael ei dori lie yr arllwysai hpll fudreddi y gymmydogaeth iddo. Yr oedd Mr Le Fondrey yno, a chafodd ar ddeall fod y torwr beddau wedi dewis y fan o dan gyf- j arwyddyd offeiriad y plwyf. Gwrthododd Mr Le Fondrey dderbyn y fath fedd, a dychwelodd yr angladd gyda'r corff i dy Mr Jenkins. Teimlais yn ofidus iawn drosto ef a thros Mrs Jenkins. Aeth Mr Le Fondrey at Faer y dref, Pabydd Iled ben- boeth, ond yn ofer; yna ysgrifenodd at y swyddog priodol yn Paris, ac a'r diwedd dywedodd y Maer wrtho am ddewia lie ei hun, a chladdwyd y corff yn mynwent y dref. "Treuliodd Mr Jenkins a minnau un- waith ddiwrnod cyfan i ymdrin a phwnc bedydd, ond nis argyhoeddodd efe ii, ac nid oy argyhoeddais innan 1110 hono yntau; o hyny allan, gyda math o ddealltwriaeth dilafar, gadawsom y pwnc or neilldu. Pan ddaeth Mr Jenkins drosodd dysg- odd Lydawaeg cyn dysgu Ffrancaeg, a hyny yn ddiau am fod hono yn gymharol hawdd i Gymro ei meistroli. Ar ryw achlysur dygwyd ef ger bron llys lie yr eisteddai ynadon Ffrengig, a synasant yn fawr pan ddeallasant fod Sais, fel y tybiasant hwy, wedi dysgu Llydawaeg yn hytrach na Ffrancaeg. Cafodd y Bedyddwyr yr anrhydeddo gyfodi yr addoldy newydd cyntaf a adeilad- wyd yn Llydaw er yr amser pan oedd yr Huguenots yn allu yn y Dalaeth, ddau can' mlynedd yn ol. Agorwyd ef yn y flwyddyn 1846, a phump o weinidogion yn gwein- yddu, sef yr holl weinidogion Protestanaidd yn y Dalaeth, eiddo yr Huguenots yn Brest, Rennes, a Nantes, a'r ddau Genadwr Cym- reig. Ond cawsom aflonyddweh mawr gan ryw ddihyrod, y rhai, fel y barnem, a ddan- fonwyd i'r dyben hwnw gan yr offeiriaid. Cynnygiodd perchenog gwestty yn y dref fenthyg ystafell i bregethu yncldi; derbyn- iwyd ei gynnyg, a chafwyd cynnulliad mawr ynddi. Modd bynag, pregejihodd gweinidog Rennes yn yr addoldy dranoeth, sef dydd LIun, ac ni bu yr aflonyddweh lleiaf. "Y fiwyddyn ganlynol cyhocddodd Mr Jenkins ei Gyfieithiad o'r Testament Ne- wydd yn Llydawaeg, a dygodd amryw ar- w C, graffiadau o hono drwy y wasg ar ol hyny. Yn yr argraffiad lhvnw cafodd gynnorthwy 0 oy gan Recon, bardd enwog yn yr iaith, a chyficithydd iddi o waith poblogaidd yn Ffrainc—' Chwedlau La Fontaine.' Gelwir ybélrdd hwn, Burns Llydaw. Dacth yn Fedyddiwr o hono ei hun drwy ddarllen yr Ysgrythyrau. Pan yr hebryngwyd ef i'w hir gartref daeth torf fawr iawn i dalu y gymwynas olaf iddo, a chafodd Mr Jenkins gyfleusdra i bregethu i gynnulleidfa fawr yr 0 adeg hono. Erbyn hyn yr oedd ganddo amryw o ddychweledigion, ac yn eu plith ddau neu dri a ddaethant yn Feibl-gludwyr, o ba rai y mwyaf diwyd oedd brawd da o'r enw Omnes. Ennillodd lawer o gyfeillion. Tra ar y pwnc hwn gallaf ddywedyd yn y fan yma y daeth Mr Frederic-Monod, un o fedyddiedigion Mr Spurgeon, a mab i bre- getliwr h} awdlaf Ffrainc, i lettya gyda Mr Jenkins. Arosodd yno oddeutu dwy flyn- edd, ac aeth oddiyno i Paris. I fyned yn ol. Yn 1848 cymmerodd chwyldroad le yn Ffrainc, a sefydlwyd Gwerin-lywodraeth, ond ni pliarhaodd ond ychydig, a siomwyd ni yn y. gobaith fod adeg rhyddid wedi gwawrio arnom. Dygpwyd Mr Jenkins ger bron yr ynadon o dan y cyhuddiad o wasgaru llyfrau a thraethodau lieb drwy- dded, ond llwyddodd Mr Fondrey i'w rydd- hau. Cefais inuau fy nghyhuddo o'r un trosedd, pe yn drosedd hefyd, a chefais fy I nghollfarnu. Priodolais hyny i ddylanwad Esgob Quimper ar swyddogion cyfiawnder yn y dref. Rhoddwyd felly atalfa ar led- aeniad llenyddiaeth Efengylaidd yn nghym- mydogaeth Quimper am ysbaid, ond aeth Mr Jenkins yn mlaen fel cynt yn ardal Morlaix. Un rlieswm, o leiaf, dros hyny 1 ydoedd na ddug neb gyhuddiad yn ei erbyn I,y wedi ei ryddhau iddo fyned oddiamgylch heb drwydded. Gwneuthum I bob ym drech i gael trwydded, treuliais bedair blynedd yn yr ymdrech, teithiais yn fynych i Paris gyda'r gorchwyl, cefais yno bob cynnorthwy gan Mr Adolphe Monod, a chyfeillion galluog eraill, a llwyddais ar ol yr hir oediad, ond o dan yr amod fod y swyddog gwladol—y Prefect—i roddi ei nod ar bob 11yfr a thraethodyn a wasgarwn. 11 Daeth Dr. Edwards, y Bala, ar ymwel iad i Lydaw. Aethum gydag of i Morlaix, y a gwneuthum ef a Mr Jenkins yn gydnab- yddion; ac aeth ant yn gyfeillion mawr weddill eu hoes. Mewn He o'r enw Landernau, ar y ffordd rhwng Morlaix a Brest, yr oedd tref- edigaeth o 130 obobl a ddaethant o'r Alban yno. En Mr Jenkins yno yn pregethu iddynt yn Saesonaeg, a chafodd ddylanwad da arnynt. Cefais I bob cymhorth dichon- adwy ganddo at fy ngliymwyso i'm gwaith yn y Llydawaeg ac yn y Ffrancaeg. Yn ei dy ef y pregetliais am y waith gyntaf erioed yn Ffrancaeg i ychydig deuluoedd a arfer- ent ymgynnull i'w cly. Barnwyf na wybu Bedyddwyr Cymru ddigon am y gwr da hwn, nac am yr amryw deithu rhagorol a'i hynodent; ei amynedd mawr yn ngwyneb rliwystrau, yr aberth a wnaeth yn ngwyneb y cydnabyddiaetli bychan am ei lafur, a'i gwbl gyssegriad i'r gwaith yr ymaflodd ynddo. "Gobeithiwyf gael cyfleusdra etto i roddi i chwi ychwaneg o fteitliiau am dano, fel y gellwch roddi n barn deg arno ef a'i waith yn. Llydaw." C, Diau y tcimlir yn ddioichgar i Mr Wil liams am ei adroddiad gwerthfawr, a gob" eithir y caitF bob rhwyddineb i gyliawn* cyn bo hir ei addewid garedig am ychwaneg etto o hanes ei gydlafurwr yn mysg ein cefndyr yr Llydaw.

RODEnT BHOWNIXG. Y mae yr enw uchod wedi meddu swyn i garmoedd er's llawer o flynyddau bellacli, ond o hyn allan bydd yn appelio at gylch eangach nag erioed. Tra yr oedd gyda ni yn y cnawd, nid oedd ein meddyliau yn troi ato yn ami iawn, er ein bod yn hoff o hono. Drachtiai awelon balmaiddyr Eidal, rliodiai trwy weddillion temlau Groeg, a sugnai ysbrydoliaeth o Lyfr Duw ac lianes ei anwyl gyfaill Iesu o Nazareth rliodiai yn isel-leocdd y ddaear er ymgydnabyddu a chydymdeimlo a dyn, a throai yr holl bethau hyn yn ei galon dyner, bur, a duw iolfrydig, gan eu harlhvys allan yn ffrydlif loew o farddoniaeth ddyrchafol, nefol, lan, i loni a disychedu y byd ond ehedodd ei enaid at Dduw yr hwn a'i rhoes ef. Nis gellir dweyd iddo farw, rhywfodd. Er ei fod yn yniyl y pedwar ugain, ni heneidd- iodd ei galon, ac ni phylodd ei ddeall. Cafodd lawer o'i gernodio yn moreu ei oes. Gwelai ei feirniaid lawer o aneglurder yn ei arddull, a phropliwydent ei ddinystr. Y maent hwy a'u henwau wedi marw. Do, symudwyd ef, ac yr ydym yn hiraethu ar ei ol. Canodd lawer i ni, ac y mae ei ganeuon genym, ond ni welwn ei wynob mwy. Gellid galw Browning yn fardd y ffydd; meddai ar ffydd anorehfygol yn Nuw ac yn nyfodol y ddynoliaeth. Tra y bydd Shelley arddunol a Byron dalentog yn isel yn y pruddglwyf, yn gwaeo dydd eu geni, ac yn llewygu wrth ganfod doluriau y galon ddynol, cyfyd Browning fel yr oryr cryf, ar aden iach i fyny, gwel ddyfodol y teulu dynol, gwel y nerthoedd cl wyfol sydd ar waith yn dyrchafu, ae wqdi llanw ci galon a'r liyder hwn, disgyna gan adeiladu ei nyth yn nghraig gadarn sicrwydd am Avirionoddau Duw. Tuedd fawr ei farddon- iaeth ydyw eangu a lloni y galon. Y11 niwedd ei oes medrai ddweyd, Na freudd- wydiodd, cr i gyfiawnder gael cam, y buasai annghyflawnder yn cael goruchafiaeth." Dyi^a Ymneillduwr osododd urddas ar ei frodyr, ar ei wlad, ac ar ei oes. Coron ei gymmeriad oedd ei grefydd, swyn ei gymdeithas oedd symledd ci galon, a char- n y I", trefai ei gryfdcr yn nghywirdeb ei ysbryd.

Y RHYW DEG, Syndod fel y mae pethau yn cyfnewid yn ddiweddar. Yn y dyddiau gynt byddai ainbell i goegen yn gosod ei hiachawdwr- iaeth yn' ei gwisg, a chredai ambell i un arall nad oedd ond dau beth rhyfedd gwerth b eu gweled ar y ddaear, sef clun-bren gorcyn" Mr Lewis y Neuadd al het copa- uchel hithau. Lalchder y fcinir gj'nt oedd gallu godro a chyweirio ymenyn, ac ni chyf- rifai yn un iselhad ami fod ganddi ddwy- law celyd yn dwyn olion gwaith. Erbyn heddyw pa nifer o'r dosparth yma sydd yn ymfalchio mewn gallu gweitliio a chadw ty ? Os bydd y tad yn wr sobr a cliynnil, ac yn neillduol os yn fasnachwr neu gapten gwaith, rhaid gwneuthur teacher neu milliner o'i ferch ef. (Da chwi, Mr Gol., peidi wch gosod geiriau Cymreig am y rhai hyn, nid ydynt yn ddigon nice). Gwelwch arni yn awr yn ymbyncio yn y drych; rhwbia y glycerine ar ei dwylaw, lavender ar ei chadach, ac olew persawrus ar ei gwallt. Eistedda wrth y berdoneg i ch warea ychwaneg o donau cyffredin yn gyffredin ddigon; yna am dro at ei llyfrau" a'i "hoff awduron "-y nofelwyr Scisnig gwaelaf. Dyma famau y genedlaeth nesaf] 0 y t) Beth fydd y plant? Dywedai Napoleon mai trwy ddysgu y mamau yn dda y mae dyrchafu cenedl. Beth ddaw o Gyniru yn ol yr egwyddor hon 1 0 dadau a mamau duwiol Cymru paham y dysgasoch cich plant i fiieiddio gwaitli a dinaygu llafur? Y mae breninesau a thywysogesau lawer yn medru coginio a gwasanaethu wrth y bwrdcl heb wrido gallant wnio pob peth angen- rheidiol ar eu teuluoedd, a gall ami un o honynt olchi crys yn lan hefyd. Os dis- gyna llygaid rhyw fam fiol neu eneth goeg- falch ar y llinellau hyn, bydded iddynt eu hargyhoeddi o'u cyfeiliornad. Pwy ddyn ieuanc, a llygad yn ei ben, a briodai ddoli- gwyr. Ferclied ieuainc, mynwch ddysg os gellwch, mynwch berdoneg os gellwch, ond 0 0 er dim peidiwch esgeuluso eicli prif alwed- igaeth, sef cadw ty. Y mae gwyneb llyfn- deg a gwêri ennillgar yn dderbyniol ddigon; dymnilol yw genyf y Haw fain, yr ysbryd cain, y gan felus, a'r chwareu medrus ond pwy deulu fedr fyw arnynt hwy yn unig. Diwygiwch fetched, ac yna priodweh. Cofiwch eiriau yr hen Wyliwr.

Y RHÔD YN TROI. Y chydig flynyddau yn ol ar berygl o golli ei fywyd y byddai yr Ymneillduwr yn addoli ei Dduw. Erlidid ef gan waedgwn y brenin, bradychid ef gan offeiriaid a lieygwyr Eglwys Loogr, a dirniygid of gan benaethiaid y wlad. Yn ddiweddarach, pasnvyd "Dcddf Goddefiad," a goddefid iddo addoli Duw yn ei ffordd syml' a phur of ei hun. Erbyn heddyw yr ydym yn abl i chwerthin am ben goddefiad, a chlywn ruddfanau ac ocheneidiau yr Eglwys fydol, greulawn, drahaus, fu yn ein drygu cyhyd o amser. Cyfoeth Eglwys Loegr oedd, nid ei gras ond ei degwm, ac nid oedd y cyfoeth hwnw ond lladrad. Y mae am hir amser wedi llwyr fwyta tai gwragedd gweddwon, ond y mae dydd y cyfrif yn yr ymyl. Y mae yr arthes wedi myned a Hawer oen o'r praidd, ond wdo' bugail Dafydd yn cydio yn ei gwar. Caled yw gan Eglwyswyr feddwl am golli eu hyspail. Y maent yn llawn gruddfan a chryndod o uchelion Archesgob Caergaint i lawr hyd drothwy diddymdra a dinodedd, lie y triga Richard Lewis, Llandaf. Teimla Iarll Selborne mai y peth pwysicaf iddo ef ydyw amddiffyn yr Eglwys. c' Gwelais yn y New Review am lonawr, 1890, misolyn ieuanc, nerthol, a gyhoeddir yn Llundain, ysgrif gan Arglwydd Wolmer, A.S., ar Sut i basic Mesur y Degwm drwy Dý y Cyffredin." Baich hon ydyw ceisio profi mai eiddo yr Eglwys ydyw y degwm; fod yr Eglwys wedi cael cam dybryd oddiar law Annghydffurfwyr, am y dylasai fod ganddi £2,000,000 yn ychwanegol at yr hyn sydd ganddi yn flynyddol. Ceisia alw ar Eglwyswyr i ddeffroi a gorfodi Aelodau Seneddol i basio Mesur v Degwm yn eis- teddiad nesaf y Senedd. Ccisia gyssoni cyfoeth Eglwys Loegr a geiriau digywilydd Esgob Llanelwy, parthed offeiriaid newynog In y 0 ac angenus. Gorfodir hyd y nod yr esgob- olion uchelgloch heddyw i'n cydnabod yn rhywbeth amgen "asyn yn gorwedd rhwng t) y 11 dau bwn." Wele dystysgrif arwyddedig gan Lord Wolmer, M.P., o lythyr yr hwn y dyfynaf a ganlyn :—" Educated men, such as Members of Parliament, journalists, or Nonconformist Ministers." Y GWYUWR, -0- NANTYIMOEL.—Cynnaliodd yr eglwys Seis- nigyn y lie uchod ei chyfarfodydd blyn- yddol Sul a'r Llun, lonawr 12fed a'r 13eg, pryd y pregetlnvyd gan y Parchn. W. Davies, Britton Feny, a J. O. Hughes, Cwmogwy. Cafwyd cyfarfodydd rhagorol yn mhob ystyr. Mae'r achos goreu yn gwisgo agwedd ddymunol o dan ofal yr hybarch T. D. Mathias.

I LargestStock of Gold AND SILVER GOODS IN WALES. I. SPECIALITIES: 22et. «oId Wertsliitg Kinss. 18ct. Gold Seepei-sf English Patent Lever Watches. Brazilian Crystal Spectacles. W. WFLLTAMS, WATCHMAKER & JEWELLER, I 29, Castle Street, SWANSEA. Gymry hoff dewch at y Cymro, Os am heirdd fodrwyau aur, Oriaduron, ae awrleisiau, Gemau, a chadwynau claer; Yspectol gelfydd, hin-fynegydd, Gwres-fesurydd. Cwmpawd mor Geir gan WILLIAMS, Heol-y-Oastell, 1 Trowch i mewn i wel'd ei stor.

CYMMAXFA DDWYREINIOL. MOR- GAN WG. Cynnaliwyd y cwrdd hanner-blynyddol perthynol ïr gymmanfa uchod yn Xgwael- CIY 9 odygarth, ar ddyddiau Mercher a Iau, Ion 8fed a'r 9fed, 1890. Llywyddwyd y gyn- nadledd gan y Parch B. Evans, Gadlys. Wedi canu mawl ac i'r Parch C. Davies, Caerdydd, anerch gorsedd gras, penderfyi-- wyd,— 1. Fod penderfyniadau y gymmanfa i gael eu derbyn a'u cadarnhau. 2. Fod y Parch J. F. Williams, Penartli, i gael derbyniad gwresog i'r gymmanfa. 3. Fod caisy Parch J. T. Morgan (Thal- amus), am lythyr gollyngdod o'r gymmanfa 0 0 lion i gymmanfa New York, yn cael ei ohirio hyd y gymmanfa nesaf, am fod y ZD uiwyafrif yn y gynnadledd yn barn u nad yw ein Rheolau yn caniatau rhoddi llyt-h- yron felly ond yn y gynnadledd flynyddol. 4. Darllenwyd ^lynegiad Pwyllgor Achos Gilfach Goch. gan yr ysgrifenydd, Mr T. Jones, Llwynpia, a cliafwyd addewid ion am K lis. 6c. ar y pryd tuag at yr achos. 5. 1 enderfynwyd fod a pp el iad yn cael ei wneyd unwaith etto at yr eglwyti sydd heb gyfranu yn ol swllt yr aelod, yn taer ddym- uno arnynt i wneyd hyny y cyfieustra cyntaf, ac fod y Parchn W. Morris, Treorci, a B. Evans, Gadlys, i ymweled a phersonaii unigol o fewn cylcli y gymmanfa ar ran yr achos Hefyd, fod y swm ddichon fod yn fyr i gwrdd a chynuygion caredig y rhai sydd wedi myned yn feichiau yn yr achos i gael ei godi, a bod y personau canlynol i n fyned yn gyfrifol am yr hyn a godir J. Roberts, Rhydfelcn H. Abraham, Forth; W. Williams, Tonypandy B. Evans, Ci-ad- lys; O. Harris, Heolyfelin T. Edmunds a John John, Mountain Ash; Dr Roberta Pontypridd; W. Lewis, Pendarren, a E. Meredith, Llwynpia. 6. Fod cais Ysgrifenydd y Gj-nideitliax Adeiladu i gael ei ohirio hyd y gyiiiiiiarifa. 7. Ein bod yn gwrthod ymdrin ag achos y rhai diarddeledig ac ereill o eglwys Blaenycwm. 8. Ein bod yn dymuno rhoddi datganiad o'n cydymdeimlad^ag eglwys barchus a o cl charedig Penuel, Pentyrch. yn ngwyneb marwolactli ei gwemidog anwyl a ffyddlon, y diweddar Bareh T. Jenkins. Cydym- deiiiilwn hefyd a'i berthynasau holt', a gweddiwn am i Dduw pob dyddanweh ei dyddanu. 9. Ein bod yn llawenhau fod ein lianwyl fravrd, y Parch Dr Roberts, Pontypridd, I wedi cyhoeddi llyfr gwerthfawr ar yr Epistol at y Galatiaid, ac yn dymuno ei I gyHwyno yn wresog i sylw yr eglwysi er helaethu ei gylchrediad. 10. Ein bod fel cynnadledd yn mawr lawenhau fod Undeb Ysgolion Sul Bedydd- o wyr Cymru a Sir Fynwy wedi ei sefydlu, a'n bod yn tacr gymliell holl ysgolion Sul y gymmanfa i fabwysiadu gweisi"yr Undeb n o o hyn allan, gan ein bod yn credu y bydd y o y cynllun newydd yn symbyliad i addyso- Feiblaidd yn ein plith fel cyfenwad cref- yddol, ac hefyd i roddi y gefnogaeth wres- ocaf i'r misolyn cyhoeddcdig gan vr Undikb sef ,Yr 0 H. Fod pwyllgor cyninvysedig o'r brodyr Dr Roberts, irontypridd; H. Jones, Dinas- E. Meredith, Llwynpia; Dl. Tlionis, Tre- alaw, a T. Jones, Llwynpia, i ymweled ag eglwys Gilfach Goch, er ceisio dwyn yr an-