Tarian Y Gweithiwr

TAITH 0 GYMRU I PERU. Saint Thomas sydd borthladd Danaidd, gyda mynedfa gul iddo, eithr yn lledu ychydig wedi yr eir i mewn. Cymaint o gelfyddyd sydd i'w ganfod yma yw y Float- ifbg Doct- bychan ar y chwith with fyned i mewo. Cludir yr holl nwyddau o'r steamers i'r dref mewn badan pwrpasoi, a'r teithwyr yr un modd, os na fyddant yn dewis nofio. Y mae yma ddigon o ddwfr i ddyn nofio, er nad oes digon i agerlong. Cyn pen dau fynyd wedi sicrhau y Moselle, yr oeddem wedi em hamgylchynu gan heidiau o niggers, duon fel brain; ea crwyn yn dysgleirio fel botas^u, aristocrat, eu danedd mawiiou fel drysau carchardy, ond mor wyned a phar- wydydd wedi eu gwyngalchu, a'u llygaid eryraidd yn ffLickio tAn alhn yn mhob edryciiad o'u heiddo am passengers; hefyd, yr eferld eu penau crynion wedi eu gorchuddio a rhywbeth tebyg i fwswgl. Pwy gawsai fwyaf o ddychryn, wys, pe dygwyddai un o'r bodau hyn a 'Ladi Wen' gyfarfod a'u gilydd ] 0 ie, bum bron anghofio, yr oedd ganddynt dafodau hefyd can deced a gwe coryn; gofynent mor llariaidd, ;dymunol, ond taer, "Are you going on shore, sir i shall I take you to shore, sir f X home a beaut ful boat, sir; come with me to see the town, "bly &c. Felly y bu, aethpwyd gyda un o honynt yn ei beautiful boat, a chyrhaeddwyd y Ian yn ddyogel; ac 0 1 mor hyfryd a dymnnol y teimlem wedi cael ein traed ar ddaear gad- arn. Gallem feddwl mai tebyg yw bywyd morwr i fywyd ar ryw ynys fyddo yn cael ei hysgwyd o un ISTadolig i'r llall gan ddaear gryn nerthtfl. Soniai y morwyr am Sex leg, a sicrhaent ni y cawsem hwynt yn mhen ychydig ddyddiau wedi ymadael o South- ampton ond cymaint a wyddwn ni ydyw hyo, mai ereill a gafodd yr eiddom ni, os cafwyd hwynt o gwbl. Modd bynag, dyma ni unwaith eto a daear gadarn dan ein gwadnau, ac yn medru cerdded fel dynion sobr, yn lie fel meddwon, "gan daro y naill ar draws y llkll fel ar y bwrdd: Amgylohynir St. Thomas, h.y., y dref o du y dwyrain a'r gogledd, gin fynyadoedd cym- edrol serth, yn ymgodi i tua chewcfh neu wyth cant o droedfeddi o uchder, ac o du y gorllewin gan glwstwr o ynysoedd bychain pigfain. Saif yr adeiladau gan mwyaf gyf- erbyn a'r Entrance ar odrau y mynyddoedd o du y gogledd ar dri o glogwyni a ymwthiant eu hunain allan fel pe byddent yn feichiog ond yn methu esgor. Yn ngodreu y-clog- wyni hyn, gyda glan y mor, y mae y brif heol, yr hon a gynwysa braidd holl gyfoeth a go- goniant y dref, heblaw tai y British, Ameri- can, German Consuls, &c., y rhai sydd yma a,thraw uwchlaw y dref aw y mynyddoedd. Oddiar y brif heol, y mae heolydd croesion yn rhedeg i f y-ny tnag at y bythynod, lie mai yr anffodusion yn trigo yh dyrau ar draws eu gilydd, fel y maent (neu yr oeddynt yn hytrach) yn pedair rhestr Si»howy; Paddy's Spuare, Tredegar, &c., &c., gyda hyn o wahaniaeth, sef fod glanweithdm i'w gan-; fod yma. Golwg dylawd a llwm oedd ar yn werm yma, llawer o fenywod a phlant yn noethlymyn, (deallwch nad oes perygl cael anwyd yma) a'r holl o honynt a darn o sur cane yn ei law yn ei gnoi a'i sugno. Yn addurno yi, bdf heol, y mae ystorddi go wych, eithr argynllnn gwabanol i'. hyn y maent gyda chwi gartref; nid oes yma ffenestri o gwbl, eithr drws tebyg i ddrws y yopd Tre- degar i'r siopiau mawrion, a drysau llai i siopiaullai. Ar yr bool hon y mae y Fort, adeilad o briddfeini cochion; troseddwvr gan mwyaf a breswyliant ynddi, maep. debyg yr eedd llawer o honynt allan yn gweithio, yn gwneuthur ffordd newydd yn ymyl y brif'heol drwy graig galed (granite), .gydag heiyrn. trymion yn gadwynedig wrth- ynt, a'r Boss yn eu gwylied gydag Umbrella uwch ei ben i w gysgodi rhag y gwres, ond y poor fdlows yn gorfod gweithio heb un eyagod. Y mae yma French Hotei grand iawn hefyd, yn nghydag Eglwys Babyddol gy w^rain, wecfi ei hadeiladu a cheiyg cabol- edig oddiallan, ac oddimewn yn cynw^?s Dunian a delwaa seintiau riiinweddol dy- chymygo|,nasgwyrnebbyweuhenwauheblaw y llylr yn yr hwn eu hysgrifenwyd. Heblaw" a nodwyd, y mae yma ysgolion dyddiol Ffrancaeg, ztiisptmaeg, o Saesonaeg dad- genid lyfr Beu weithiau Moody a Sankey, yniULa iawn gan y plant. <t j JSYn.ol a glywais,;tir diffrwyth sydd yma,' hi nid ya. nollol felly deallwch; cynyrchir y^yd^OTfWythau yn y ljededd mwyaf maik- telsiol, ond nid yw y goreuon ond gwael mewn cyfelfbyniad "ynysoedd cymydog- aethol; felly, gyfeillion, na roddwdh eich bryd ar^dyfod allan yma. Wediiai gaeil ^in digoni a phethau da St. ThOGaaaj^roisom ein hwynebau i edrych am y b^d, er mwyn dychwalyd i'n cartrefyny Moselle, ac erbyn cjrrhaedd yno yt oedd yn dwrw mawr gan y donkey engines yn newid nwyddau <o'« naill lestr d'v Uall. Buom bron roli anghofio ein hunain yn y swn, a thybio mai mewn forge pi gweithio ifull swing oeddym. Fodd bynag, atiliwyd nadau y donkeys tua haner nos, a ehawaoin ychydig orphwysdra ar ol llafur caled y dydd-—yh cerdded a chwysu neg oeddym pan ddycnwelasom mor flinedig a'r dyo a'* baich drain. Rhaidi chwi ddeall fod yr hin yn boethach yma nag yn yr Hen Wlad—yma y mae Arglwydd y dydd yn teyrnasu gyda rhwyeg mewn gwres tanbeidiol; o gaalyniad, gellwch dybied sut yr oedd bodau kwion fol fy .nghyfaill a minau yn ymdaro; gallasai xhyw liprach meinion' fel rhai o 4 lenorioa polwag' • yr Hen Wlad, ymdaro yn burion ond cael digon o ddulad am danynt rhag i'w hesgyrn sychion danio ond pa beth wnelet ti, Evan dan y cawodydd poethion didor o wres, pan fyddai y sprigs yn dy 'sgidiau yn toddi i Porthladd eawog am drafnidiaeth ydoedd St. Thomas yr amser a basiodd; yma y pwrcasai gwahanol farsiandwyr yr India Orllewinor eu holl nwyddau o Brydain Fawr hyd nes y dyagwyd hwyatgan amgylehiadau y gallasent bwrcasu y cyfryw yn rhatach wrth fyned yn direct i'r farchnad eto y mae yma lawer o drafnidiaeth yn bresencl. Y mae gan y Royal Mail Co., bump o agerlong- au mawrion yn cydgyfarfod yma ddwywaith yn y mis. Y nos flaenorol i'n hangoriad yma, yr oeddym yn cyfatfod a'r homeward bound steamer, ac erbyn i ni fyned i'r porth- ladd, yr oedd yno dair ereill yn aros i ni, y rhai sydd yn eyhrfod yr agerlongau i, ac o Southampton bob tro. Masnachent hwy o St. Thomas i'r gwahanol ynysoedd; un i Puerto Rico, &e. un i Barbadoes, Trinidad, &c.J; ac un i'r Gulf of Mexico. Hefyd y mae yma luoedd o longau yn galw i fewn heblaw eiddo y Royal Mail Co. Lie enwog yw y porthladd hwn am sharks, ond yn gymaint nas gwelsom ni yr un o'r brodyr, nid oes genym ddim i'w ddweyd am danynt. Boreu dydd Iau, y 17eg.—Yr oedd y don- keys wrthi eto, ac yn eu swn nid oedd na heddfcvch na gorphwysdra yn y bunk; felly gwnaethum ein ffordd i fyny i'r bwrdd atynt. Yno lie yr oedd canoedd can ddued ag humogion) beth bynag, yr oedd yno rai heb- law dwylaw y Moselle wrthi am eu bywyd, mor fisi a'r pudler pan yn tynu 1 belen o'r tâD, ac mdanrfhebyg chwaithoedd euhiaith,a ninau yn cerdded oddiamgylcSi fel gafte s, ond nid yn meiddio dweya dim; er hyny, yn pasio remarks yn ddystaw bach. Felly treuliwyd yr amser hyd y daeth boreufwyd yn barod, a phan ganodd y gloch rhedasom fel gofiaid gartref. Pan wrth y bwrdd teiml- wyd ysgydwad, a sylwyd ein bod eto ar y motp. Dy wed^j ereill, yn nghyd a'r Steward nas gaHfli hyny fod, am nad oedd pethau yn barod aeth pob peth heibio ar hyny, a phawb i fod yn sicr yn eu meddyliau eu hun- ain, Oddeutu naw o'r gloch, daeth rhai o'r dref gydag eglurhad ar yr ysgydwad, sef fod daeargryn wedi cymeryd lie, ganysgWyd y dref nes pern braw adychryn ar bawb dyn- ion, benywod, a phlant yn rhedeg ar draws eu gilydd yn eu gwylltineb a'u harswyd -i edrych am noddra^' a'r heolydd wedi eti ihwygo yn. agenau dyfnion; teimlwyd yr ysgydwad am tua deng mynyd medd rhai. Tua deg o'r gloch, daeth penadon eilwaitb gyda'r newydd dymunol, nad oedSTbywydau j 4aU wedi eu colli, na neb wedi eq "h dim dystryw ar eiddo na med4ianaw^wy na nod- wyd. Tua deg-nen ddeuadeg- mlynedd yh ol, bu da^.rgryn nerthol" yn nghyd a Tidal Wave yma cwlwyd miloedd o fywydau, dinystnwyd yr h&lf dai oedd a* lecyn gwaM^ad yn v pen dwyrei»i«>l i'r dref— rhedodid y dwfr auan ya M.^yr o'r porthladd, a daeth ynr ei ol yn lla^JtW cryf a nerthol, gan hyrddio y llongau ceddynt i mewn bendra- mwnwgl ar draws eu gilydd, a chludodd y llanw un agerlong i droedy fnynydd dros y llecyn gwastad a nodwyd f r fonwent, yr Hon sydd ganoedd o latheni o'r traeth ppesenol. Mewn bad bychan wrth ochr Moselle, yr oedd dau frawd can ddued a dwy fran ei gwaith ydoedd eymhell rhywun i daflu dernyn o arian. i'r dwfr oddiar fwrdd y llong iddynt hwy gael dangos ea medrusrwydd mewn sti ovit dwfir ar ei ol a'i ddwyn i fyny; llaweroedd o dd&rnsu a fwriwyd, ond ni chollwyd gymaint ag un. Camp arall wnai yr, hynaf o honynt (bachgen tua 15 oed efallai), Oedd suddo dan y Moselle am chwe' cheiniog a'i o dani o'r »aill ochr i'r Hall, ac yr oedd un trodfedd ar-bymtheg o hont yn y dwfr ar y pryd. Tebyg nad yw sHarh* yn fond o gig du. Dyna i chwi ±rywfath o 'ddar- luniad trwstan o'r Orsaffgyntaf ar y "Daith." Y nesaf fydd o St. Thomas i Port au Prince.

TUOEFN I StOP COLOMENOD. Profwyd cariad y dyji at y lle trwy lwy nil geiriau. Ni ytnddangosai yn gallu gwneud haner digon i foddloni ei bun mewn gweith- io na chyfranu. Pryd bynag y caent gyfar- fod neillduol o dda, ai i fjiiy At y blwdi offrymu, a gosodai yt holl a allai i fewn, gp edrychaa o'i amgylch ar y pryd, fel pe yn ai^grymu y dylai pawb wneud yr un fel, ao felly, rhoddi cynorthwy mewn ffordd arianol i raddau h Yr oddd bob amser yn lion gsnddo øael cyfteu i eiarad yn yr a agoxed. Dywed:— "Arferem weled golygfeydd dychrynllyd yn rhai 0-s yatrydeem at brydnawnau SuI. Dynion &a cwpanas cwrw ar y bwrdd, en plant bychain heb esgi<Uau nao hosanan, a'u gwragead heb o'r braidd haner digtm o ddillad i'w cuddio; ao arferai y dynion weithiau fygwth taflu j cwrw dnosom; ond bendith amoch chwi, nid oedd gofiJ am h^ o herwydd y* oeddent am y cwrw i'w O bobl o'r fath hyn, wedi ea hollol ddar- ostwng a'u hadnewyddn trwy nerth yr Ysbrya Glan, o ddynion a benywod o'r fath hyn yn unig y gellii ffnrfio gallu fyddai yn- ,alluog i ddymchwelyd Uuoedd yr un drwg drwy y tir. Nia gallai y cwmni bychain a yrnggoiullai y tu ol i'r Siop Oolomenod ymfflrostio yn eu gwybodaeth, ond carent Grist, ac o ganlyn- iad oarent beohaduriaid, a phob am" yn barod ae yb awyddus i'w haohub. A phari y defnyddieaji. j* honoj, jaen Jjaa Fusic Hall yn Hare Street, a osodwyd dros dymho*' £ t-$i gwasanaath, neu pan y» yjmgasglent mewn ty drwg oedd wedi ^i adael a» gongl ^Vocehip Street, n?u pan y cyfcirfyddept.4 ^ine^lttyBtcirdy celffl^ YV- ooda gyda hwy, ao yn eu galluogi a aehub pen- tewymion rhag y tiki, rhai o ba rai ydypt yn ddyogel yn y nefoedd,. tra. mai erei^ dioloh i Dduw, wedi eu gadae4 i fod yn oleuadau. yn llosgi a dysglei»io-ar-y ddaeap. T-Tn ddydd Sol, odd«utu pymtheg mis ar ol dychweliad Carry, yrhon oedd wedi.dilyn eyfarfoclydd 111 gyson Ya-yatod ytymbor hwnw, oddifewn ac yn yr awyr agored, dyehrynwyd hi gan olygfa gyffredin yn Lbmd. a welir yn ami iawn, ond o her- sid wydd er y cyffelyb ddygwyddiad, fiid ydyw yn cael rhyw argraff ddwfn iawn ar yr edryehwyr. Yloedd dyn newydd syrthao yn farw ar yr heol tra y cerddai. Tra yr oedd hi yehydig ar ol hyn yn prysuro tUWr gwasanaeth, gwelodd hen gydnebydd yn eistedd yn haner meddw ar un o risiaa drws gyda chymydog yn yfed. "CM Sufceyj" meddai, Myr wyf wedi gweled y fath olygfa—syrthiodd dyn ya farw ar yr hool 1" Yr oedd y fath newydd yn ddigom braw- ychus i dynu sylwycreadur hanerymwybod- ol, yna aeth Carry yn mlaen. Sukey, beth ydych yn ei wneud ? Arfer- em fyned gyd a'n gilydd, ao yr wyf am i chwi ddyfod gyda mi yn awr i'r lie ag yr wyf fi yn myned, o herwydd os cedwch yn mlaen fel ag yr ydych, bydd eich diwedd yn uffem." Y mae yn ddigon o uffera yma 'nawr," oedd atebiad ofnadwy o wirioneddol Sukey ond ildiodd i erfyniadan taerei hen gyfeilles, a daeth i'r gwasanaeth, a chyn y diwedd, yr oedd wedi sobri digon i gymeryd yr ardyst- iad, ceisio a chael lachawdwriaeth Duw. Yr oedd Sukey ynmeddu llais swynol, pa un a ddefnyddiwyd ganddo yn ami i ganu caneuon y dafarn, tra yr yfai ei gwr anffydd- iol gyda'i gyfeillion gerllaw. Ond o'r noson hono, newidiodd ei chan, a chysegrwyd holl alluoedd y llais hwnw i wasanaethu yr Argl- wydd. Y noson ar ol ei dychweliad, galwodd Carry yn nhy Sukey i'w chymeryd i'r cyfar- fod, ond er ei siomedigaeth, cafodd hi allan. Ona ar ol prysuro yn mlaen gyda ohalon guredig tua lie y cyfarfod, cafodd hi yno o'i blaen. Ni anghofiaf byth mo'r olwg oedd ami,' ebai Sukey. Yr cedd yn wir yn Uawen- ydd iddi gael fod ganddi chwaer yn yr Argl- wydd, a chyfaill cywir yn yr ymladdfa, a dechreuodd y ddwy ar unwaith weddioa llafurio er iachawdwriaeth ereill, ac yn neill- duol briod Sukey, er yn allanol yn onest, diwyd a pharchus, ac yn ceisio bodlvn an- ffyddiwr, ac yn mhell oddiwrth Dduw. Ond gadawer iddo ddweyd ei ystori ei hun:— Yr oedd fy nhad am flynyddau Jawer yn aelod eglwysig, ond nid wedi ei ddychwelyd, Yr oedd fy mam yn Galfin Uchel, ac arferai siarad am aros amy galwad fe arosais i yn ddigon hir am dano, a gallwn fod' wedi myned i uffren, ond gwelais fod fy ngwraig wedi cael y galwad iawn ddigon, a rhwyetr- odd hyny fi. "Daethum i gymdeithasu ag un Sam Smith, milwr, a arferai fyned a mi i'r Scince Hall oedd yn City Road. Y tro cyntaf yr aethum yno nid oedd nebilai na'r bydenwog Bradlaugh yn siarad, a blinwyd fi gymaint gan y dull y trafodau yr Ysgrythyrau y nos- .rt.. on hono, nes y dywedais cad awn yno et*, o herwydd gwyddwn y gwirionadd. Ond eymhellodd Smith fi i fyned yao dro ar ol tro, nes o'r diwedd i mi ddyfod i'w hoffi. Yr oadd yn fath o gadwedigaetb, oni welwch, pe baen yn alluog i wneud aUan nad oedd unrhyw wirionedd yn y Beibl, a dim uffem, a gallu gwneud fel y mynwn. Gwna hyby o'r goreu am y presenol. Ond pan ddychwelwyd fy ngwraig, gwelais y cyfnewidiad ynddi. Arferai fy ngwylio o amgylch y ty," ebai Sukey, "M cath yn gwylio llygoden. Dywedais wrth Smith,' y mae fy ngwtaig wediei dych welyd, ac nid oes un camsynied, y mae rhywbeth sylweddcl yn hyny. Rhyw- beth wedi dygwydd iddi na allaeai dyn na menyw ei achosi. Nid wyf yn dymuno ond bod fel y mae hi.' I" Wel,' ebai Smith, 'ni ddadleuwn y pwnc a hi, o herwydd y mae y peth goreu wedi'r cwbl.' Yr oedd yn beth mor gyson gyda hi, fel nas gali'swn, a gwelwn yr hyn a welwn, er fy mod yn anffyddiwr, ond teimlwn ei fod yn sylweddol. Arferai Carry a hi ganu a gweddio yn nghyd, a theimlais iuau rym eu gweddiau, a gorfodwyd fi i ddarostwng i ras Duw." u Pan yr oedd Carry y minau yn canu, yr oedd yn ami yn gorfod sychu y dagraiv' ebai Sukey; ond o'r diwedd, cef iis ginddo ddyfod gyda mi i'r neuadd oedd genym ar, gongl Worship Street, cyn ei thynu i lawr i wneud reilffordd. *"Noa Fercher oedd hi y tro cyntaf y daeth, ond ni ymddangosai y geiriau i gael "unrhyw effaith arno. Ond daeth eto ar y nos Ian, | ac ni allai wrthsefyll yn hwy. Y Mrs. Collin- gridge, yr hon &ydd yn awr yn y nefoedd, a chwaer arall yn siarad, a syrthicdd oddiar y fainc ar ei liniau, a chafodd heddweh yn | fuan, Ni anghofiaf byth mo'r noson hono. | (I'w barhau).

LLITH YR HEN FADWR. Cefw genym ar gychwyniad y DARIAN glywed dyn yn ei dyrnodio mewn ysgoldy, ond cafodd yr Hen Fadwr weled yr oracl yn di-gyn i ddinf>ded^,a'r DARIAN yn myned loywach loywachty Dafydd yn myned gryfach gryfach, a thy Saul yn myned wanach wanach. "Mawr y cyfnewid a welir yn Nghjmru," &e. Pe buasai yn rhoddi mwy o igefnogaeth i'r gweithiwr a'i gynyrchion, fel y DARIAN, diamheu na buasai mor llwyd- raidd a theneu ei gorpws, ond yn awr nid yw ond ysgerbwd, ac y mae y wers yn un halit a drud. Mae rhai gweithwyr hefyd, ysy- waeth nad oes dim modd eu dysgu; nid yw profiad chwerw yn eu dwyn i'w syn- wyrau. Mae un eto wedi tanio twll er cael gorchymyn i beidio, am nad oedd y lie yn ddyogeL Beth pe buasai y gwr hwn, trwy ei anwybedaeth, ei haerllugrwydd, a'i ryfyg, wedi hyrddio triugain neu gant o'i gyd- weithwyr i djragywyddoldeb yn anamserol a ■dirybudd ? Nid yw y pwll hwn nepell oswn .dallhuan Craig y Dyffryn. Mae yn ddigon i nrfod dyoddef gormes ac esgeulusdod y per- ohenogion, heb i weithwyr gyflawni ysgeler- der o'r fath hyn, ac felly beryglu bywyd eu oydlafurwyr. RMud cosbi y cyfryw ddyhirod Ihyfygns, er esiampl i ereill. Mae llawer o'r rhai sydd yn cael eu gollwng i lawr i'r glo- feydd yma yn ddyiiion anmhrofiadol; nid 'ygpofc fa. i agor thrafod eulampau, a'r bobl hyn sydd yn beryglus. »p bod yn cael eu danfon i hen waith i ddaCBwytho rubbish, lie mae y nwy ac augeu y gwèithiwr yn nythu beft) amser, ac yna yn odaeth y mient yn myned i lefydd na ddyleBt, ac efallai mai itahchwa ddinystr- M fydd y canlyniad. Dyna'r bobl sydd yn cael, Ott hanfon i g iu hen wéthfeydd, tra mai dynton profiadol o bawb sydd gymhwys at y fath waitli. Dylai y dynion jiyn sydd yn anturio i eigion y ddaear fyned o dan ar- chwiiifld manwl, ac ond gwneud hyny, ni fyddai. y farchnad mor lawn, na dynion mor cheap, fel ag yr ydym ni y badwyr yn gwneudigyda'r. mate, sef dewis yr an rhataf, heb edrych dim i'w deilyngdod; nid oes wahaniaeth am ei brofiad na'i gymeriad, cael y rhataf ywy pwnc. Un arall yehydig amser yn ol yn gosod rhai o'i ferched cyflagedig i weithio ar y Sabboth, a'u cymeryd i'r gwaith mewn dillad ereill. Cufied y gwalch fod yr Hen Fadwr yn gwyhod Cyfraith y Mwn- gloddiau a'r Factory Act yn lied dda, a ehaiff wybod hyny yn o fuan. Er fed liawer o feio ar y meistri, mae llawer o fai yn gerphwys wrth ddrws y gweithwyr, o eisieu undeb a gwroldeb, a LLai o fradwriaeth a rhagrith. iiock y Waun. HEN FADWR.

PEACE A'R ALLTUDIEDIG HABRON Fe allai nad asnerbyniol gan ein darllen- wyr fydd cael yehydig o hanes llofruddiaeth vr heddgeidwad Cock yn Manchester, yr hwn cyfaddefodd Peace cyn marw ei fod 3m euog o hono. Lladdwyd yr heddgeidwad ar yr 2il o Awst, 1876, a chymerodd y prawf le Tachwedd 28ain a'r SSain, yn yr un flwydd- yn. Yn Manchester ar y pryd yr oedd t' i o frodyr Gwyddelig o'r enw Habron, y rhai oeddynt yn fechgyn o gymeriad drwg ac afreolus, ac yn gweithio mewn nursery. Yr oedd eu geneuau bob amser yn llawn o reg- feydd a bygythiadau, a'u dwylaw yn barod i gyflawni gweithredoedd drwg o unrhyw natur. Heblaw eu bod yn rotagho, ac yn elyniaethus i'r heddgeidwaid, yr oeddynt yn haint i'w cymydogion heddychol, yn gyf- eillion i'r dosbarth lladronllyd, os nad yn lladron eu hunain, ac yn ymyfrydu yn nghyf- lawniad gweithredoedd ysgelerder. Yr oedd y brSclyr hyn, yn y tafarcau fynychect, yn barhaus chwythu bygythion yn erbyn yr heddgeidwad anffodus a lofruddiwyd, ajthrwy hyny yr oedd rhetsymau digonol paham y disgynodd drwgdybiaeth arnynt am y llof- ruddiaeth. Nid cynt y derbyniodd y Superintendent Bent yr hysbysrwydd am y llofruddiaeth nag y cofiodd efe am achwyniadau yr heddgeid- wad am y tri,brodyr Habron, ac aeth a nifer 0 swyddogion gydag ef, ac a amgylcbasant y ty lie yr oeddynt yn byw, tra yr ceddyrt yn eu gwelyau. Yn llogell William, y brawd ieuangaf, cafwyd caps dryll; yr oedd eiesgid- iau hefyd yn cyfateb i ol traed a gafwyd yn nghymydrgaeth y llofruddiaeth, yr hyn, yn nghyda'i fygythion blaenorol yn erbyn yr heddgeidwad Cock, a'i condemniodd, tra y daeth y brawd John, yr hwn oedd y creulocaf ei fygytbion yn erbyn Nicholas Cock, yn rhydd. Nid cedd yr holl (Jystiol- aethau ond rhai circumstantial, ac heblaw y bygythiadau ac ol y droed, nid oedd dim ynddynt a dalasai ymddibynu areynt. Yr oedd teimladau cryfioa yn erbyn dedfryd y rheithwyr ar y pryd, a cbafodd deiseb, wedi j ei llawnodi yn llnosog, ei hanfon at yr Ys- grifenydd Cartrefol am gyfnewidiad y dded- fryd, yr hwn wedi gwneud ymchwdad i'w achos, a anfonodd genadwri rhyw 48 0 oriau cyn ei ddienyddiad, yn cyfnewil ei gosb i aPdu -liaeth penydiol am fywyd. Nid oes llawer o ryfedd gan hyny fod teimladau brwd yn mhlith y dosbirth y perthyrai Habron iddo yn Manchester, yn nghyich ei rydiihad aw hyn o bryd. Ni ailwyd profi fod un o'r brodyr yn agos i Ie y llofruddiaeth ar y pryd, &c ni allwyd profi fod un o honynt erioed wedi bod ya ftddianol ar unrhyw fath o ddryll, tra mai yr unig reswm y dygwyd y ddau frawd— John a William i bmwf, tn y caniatawyd Frank i fod yn rhydd, oedd eu bod wedi arfer bygythion yn erbyn yr heddgeidwad llofruddiedig. Yr unig wahaniaeth drachefn rhwng Frank a John oedd, fod tro9d un yn llai na throed y lIall, a bod ei esgid yn cyf- ateb i ol esgid a ganfyddwyd, oddisithr rhoddi crediniaeA i dystiolaeth Mr. M'CM lan, yr ironnv/rbger, yr hwn a gymerodi ei lw fod William yn un a fu yn pwrcasu pylor a shots yn ei siop ef yn Ngorpheoaf cyn y llofrnddiaeth. Nid oedd M'Glellan wedi ei weled cynt na chwedyn," a dim ond am fynyd neu ddwy yr adeg hono, ond er hyny yn barod i dyngu ato. Wrth symio i fyny y tystiolaethau, darfu i'r Barnwr Lindley rybuddio y rheithwyr i fod yn ofalus i bdidlo ymddiried mewn 61 troed, neu farn heddgeidwad ar ol traed. Er hyny, 61 y droed a drodd y fantor gyda y rheithwyr, ac wedi dwy aw* a haner o gyd- ymgyngboriad, cawsant William yn euog, a rhyddhasant John. Yr oedd y carcharor yn penderfynol ddadleu ei ddiniweidrwydd, tra y darfu i'r Bamwr, wrth roddi y ddedfryd, ymgadw rhag rhoddi awgrym yn nghyich y rheithfarn, gan ddefayddio yr ymadrodd anghyffredin, "Y mae y rheithwyr wedi dyfod i'r farn y maent wedi ei rkoddi N:,cl oes amheuaeth yn awr na chain William Habron y fantais o ail brawf. Y mae un peth eisioes wedi dyfod yn gryf o'i blaid. Fe ddywedir, a hyny ar awdmrdod Mr. Woodward, gunsmith, Llundain, fod y belen a'r hon y lladdwyd yr heddgeidwad Cock, yn gymhwys yr un gwneuthuriid Air hon y lladdwyd Mr. Dyson, ac hefyd yr un ag y saethwyd yr heddgeidwad Robinson, &'r oil ynfitio y lliwddryll a gafwyd yn meddiant Peace yn Blackheath, ac nad oes y fath yn awr yn cael eu gwnead. Y mae y ffaith hon yn ychwanegu yn fawr at y dyddordeb a gymerir yn yr helynt. Y mae yn wir fod cyfaddefiad Peace yn ddigonol yn ngolwg rhai i dori y ddadl ar unwaith, yn enwedig y dosbarth hyny sydd yn credu yn ei dduw- iolfrydedd ond gallasai fod ganddo ef am- can neu amcanion mewn golwg wrth wneud y cyfaddefiad hwn,—megya yn gyntaf, y gobaith y buasai ei ddienyddiad yn cael ei ohirio hyd oni wnaed rhyw ymchwiliad bellach i'r achos yn aiL ymddyrchaf u mewn trosedd arall, a thrwy hyny gwneud ei hun yn fwy o wron; neu yn drydydd, rhoddi cynorthwy i dreseddwr ag y gallasai ei fod wedi cael rhywbeth i'w wneud ag ef mewn amsor a aeth heibio, i ymryddhau.

YMGOM RHWNG DAU DAFARNWR YN MHENTRE YSTRAD. „ Hyabys yn ddiau i lawer, heblaw preawyl- wyr y Pentre a'r gymydogaeth, yw, fod diiwygiad crefyddol grymus ac effeithiol iawn yn y He, ac fod yma ganoedd o ddynion o'r dosbarth iselaf wedi gadael eu hen ffyrdd a throi, gan ymbil ar yr Arglwydd am dru- garedd. Y mae y rhai oeddynt dair wythnos yn ol yn feddwon, ac yn gablwyr, yn bresenol yn sobr ac yn weddiwyr. Dyfodiad Miss Shepherd o Abordir i gynal cyfarfodydd crefyddol, sydd wedi schosi y diwygiad hwn. Ond nid ein hamcan yn hyn o ysgrif ydyw rhoddi manylion am y diwyg- iad, ond gwneuthur ychydig nodiadau ar ei effeithiau mewn cysylltiad A thafarnydd- iaeth, &c. Ond at yr ymgom rhwng y ddau dafarn wr. Galwodd John un borau wrth basio, yu y Welsh Harp, a chymerodd yr ymgom a Lgaalyn le rhyngddynt:— DAFYDD.—' Yn sicr, y mae pethau, ar ryw olwg, yn ymddangos yn dywyll; ond fel y dywed yr hen ddiareb, ff Po dywyuar nos, cyntaf oil y tyr y wawr. ion-Mae hyoyna yn wir i raddau, ond y mae hi yn dywyll arnom ni bellach er's dwy flynedd; ac nid oes dim gobaith am y ll§wyrch lleiaf ar ein masnaoh ni, ond i r gwrthwyneb. Yr oeddwn ni wedi meddwl y buasai Lord Beaconsfield a'i gydweinidogion yn ein cofio pi yn anad neb. Oni buasai am danom ni fel dosbarth o fasnachwvr pwysig a chyfrifol yn gweithio &'n holl egni yn etholiad '74, buasai Lord Beaconsfield a'i blaid yn yllei.afrif o ddigon a dyma hi, nid ydynt wedi estyn cymaint a thrwch blewyn i ni fel ad-daliad am ein pleidleisiau; ond fel arall—codi'r trethi yn hytrach na'u gostwng. Yn wir, dylasai Lord Beaconsfield ddileu rhyw dreth neu gilydd ag sydd yn perthyn i'n masnach faidiol ni. A dyna r ferch feiddgar yna o Aber D.—' Ust! ust! tewcham fynyd imi gael rhoi tipyn o oleuni i chwi ar y pwnc yna. Rbaid i ni fod dipyn yn bwyllog cyn dechreu beio ein ffyddlawn wasanaethwr Lord Bea- consfield. Mae'n fraint o'r fath fwyaf ar- uchel i ni fel gwlad fod genym y fath Brif- weinidog pwyllog a doeth yn y blynyddoedd blinion hyn, onide, buasai ar ddarfod am danom. Gwrandewch, fy nghyfaill, yr oedd y dyn Gladstone yna yn gyru'r llestr Pryd- einig gyda'r fath nezth a chyfiymdra, fel nad oedd ddysgwyl ond llongddrylliad ofnadwy'a dychrynllyd yn erbyn rhyw graig neu' gflydjjK Ond o drugaredd, cafwyd cad ben jffofiadol yn meddu ai? fediusrwydd di- gyffelyb i lywio'r hen lestr, yn mherson Lord Beacorsfield. Ond yr oedd yn anmhosibl iddo yntau adferjyr hen, lestr heb ei niweidio yn lied drwm wrth droi olwynion y pe:r. ianau yn y gwrthol. am dymhor, end gwell hyny na llor-gdHrylliad—o ddau ddrwg, gwell dewis y lleiaf hob amser. Nid oedd Gladstone yn gofalu am ddim na neb y tu- allan i'r Ynys fechan hon. Beth a ddaethai o'r Twrc, druan ? Cawsai ddyoddef ei&ieu a marw o newyn, oni bat am Beaconsfield. Adferodd ef y Twrc, m^gys o farwolaetb i fywyd. Y Groegwr erto, nid oedd neb ond Beaconsfield i ofa-tn am iawnderau y tlawd hwnw. A buasai yr Affghan a'r Zulu heb ddysgu crefydd a moeshu yn ces oesodd oni bai i Beaconsfield anfon magnelan, bid- ogau, cIeddyfau,adigonedd o bylor aphlwm yno iddynt, i'w dysgu. A^lyca, fy Bgnyfaill, y mae y Weinyddiaeth bre^nol yn ei wneud a'r arian a dreulir, a'r bywydau a aberthir, ydyw ceisio adferyd trefn uawaith eto cJiwY y byd o beabwygilydd.' J•—1 Da iawn, Dafydd. Cefais eglurhad cyflawn ar yr oil. Bydd i mi gefnogi y Tori- iaid eto hyd yr eitbaf, costied a gostio. Ond beth am y ferch yna o Aberdar ? hona sydd ar fy ystumog i waethaf o bob peth. Y mae dyfodiad hona i'r lie yn sicr o fod yn ddinystr i ni yn y Pentra a'r cylchoedd yma. 'Doedd hi ddim gwerth i fi gyneu'r gas nos Sadwra diwedd if, cr ei bod yn nos arian mewn amryw o'r gweithiau. Oni bai fod arnr-f gywilydd, nid wyf yn meddwl y buas- wa wedi ei gyneu o gwbl. Oiid dydd Sul, bu raid i mi gadw'r drws b-on yn Dghauad— yn rhyw ful agorei, fel y dywedir. Gwydd- och chwi beth, y mae rhyw felldith ya nglyn a'r fenyw ym'n ddidd >dl, onite, fillasai hi byth a wile-I.io dynion fel y mae. F dra'i i yn fy myw dalu y rhant n'r trethi, nac arall, na thalu raorwyiiion chvaith, os par hi yn hir fel hyn. Y m .e'r dynion sg oeddwn i yn arfer derbyn yr oil a al'asent gaelgafool o arian, y maent wedi troi eu cefnau amaf yn hollol. Nid oes yr ua rhithyn o gydym- deimlad ynddynt tuag at,f. O'r braidd yr edrych-Jit ar fy nhy, chwaithach liyfod a'a harian i mi. Y maent yn myned heibio mor sychion ac mor dalsyth a phe byddent wedi eu mesmPri8io. Yr oeddwn i yn arfer bod f'r un farn a'r Fiear hwnw o gymydogaeth Ll-a y-m-1, fod y ddiod yn anhebgorol angen- rheidiol er gwareiddio a moesoli dynion yn lie hyny mai'r ffyliaid yn ffoi oddiwrthym.' D.—' Cymerwch chwi dipyn o bwyll. Cof- iwch fod pwyll yn well nag aur." Peidiwch chwi a bod yn rhy barod i syrthio i wan obaith a digalondid, oblegyd nid oddiwrth y vhai sydd newydd ein gadael yn bresenol, yn oedd gobaith ein helw ni i gyd hefyd yn dyfod—yr oedd llawer o honynt &g y buasai yn well 1 ni hebddynt, oblegyd eu hymladd- feydd a'u mwstwr diddiwedd. Er hyny yjr oedd llawer o honynt yn dwyn elw mawr i ni, oblegyd yr oeddynt yn dyfod a'u cirawati pay i ni yn weddol gyson, ond y cae'n ddi- gOD tebyg y daw y rhan fwyaf o honynt yn eu holau eto, o'r hyn Heiaf i gyrhaedd am- bell i bint, ac am bell i lasied o wirocP. Peidiwch chwi a meddwl eu bed hwy yn ein gadael ni yn hollol am eu bod we i ymuno a chrefydd.' J.—'Y mae rhywbeth yn h i hefyd. 'Does dim rhyw amser mawr er p a wyf fi yn cadw tafam yn y lie, o'r hy, ;af, 'doea dim dros bum 'mlynedd. Oi d rwy wedi sylwi ar lawer o grefyddwyr yn dyfod yma ar eu tro; ac yn wir, 'does dim haner cy- maint o stwr ganddynt wrth chwareu ar yr alleys ag sydd gan lawer o'r meddwon yma, oblegyd anaml iawn y bydd y crefyddwyr hyny yn yfed i ormodedd, o'r hyn leiaf, bydd- ant yn managa hunain yn lied dda bron bob amser.' D.—4 Mi ddywedaf i ti beth arall, y mae i gymdeithasau crefyddol eu blaenoriaicL nea eu harweinwyr, fel i wahanol gymdeithaecMX ereill yn y byd yma, a'r rheol gyffredin yw- i'r aelodau ganlyn yr arweinwyr bid sicr. x mae blaenoriaid rhpi o'r eglwysi sydd yn a cylchoedd hyn yn hoffi pint neu ddau o ddiod cystal a chwi a minan, os nad gwell am wn i. Felly, os ydyw'r blaenoriaid yn ystyried yled llymed yn ddiddrwg, yr ydym yn Iled sicit o'r aelodau bron i gyd; oblegyd y maent hwy yn pino eu hunuin wrth y blaenoriaids gan eu cymerydhwy yn esiampl bid siwr. Yr wyf yn gobetthio y bydd i'r rhai sydd wedi ein gadael i gadw yn aelodau o hyd yn yr eglwysi, a bydd hyny yn llawer iawn gwell i ni. Y mae crafyddwyr, rywfodd, y rhan fwyaf o honynt, yn 'ga'lu byw yn Ilea dda ar YJt amser tlawd yma ar ryw beint neu ddau bob nos, a chael rhywbeth tebyg rhwng y cyrddatt ddydd Sul. Wrth gwrs, nid yw y cwrw j maent yn ei yfed nos y clwb ddim yn y cyfrii, oblegyd y maent yn cael llonaid bola y noson hono am ddim mown ystyr; eto y mae ea harian hwy yn eu dyrnau bob amser. Y mae hyny o flaen yr hen gount byth a hefyd aè fyddwn yn arfer rhoi i feddwon. I Gwell on aderyn mewn Haw na dan mewn. llwyn. Byddwch chwi yn galonog, John y mae yma rai eglwysi yn rhifo eu canoedd o ael- odau, ac nid oes dim dau ddwein, o'r bodach- au penboeth hyny a elwir dirwestwyr o'u mewn.' J.—' Yr wyf yn teimlo fy hun wedi ysgafn- han bob blewyn erbyn hyn. Yr wyf bron yn barod i waeddi,: Diolch wrth weled y wawr mor ddysglaer, a'r rhagolygon mor obeithiol am ein masnach yn y dyfodol tiwr ganol yr holl dywyllwch dudew sydd y-> crogi uwch ein penau yn bresenol. Wei rhaid i mi fyned bellach. Dydd da i chwi, Dafydd.' D.—Felly i chwithau a galwch eto i ni gael siarad dipyn yn mhellach ar y pwnc, a gadewch i ni gadw'r oil i ni ein hunain.' COFNODYDD CLUSTDENBitT.

YSTRAD, CWM RHONDDA. CyMANFA GERDDOKOI/ GWENT A MOKGAN* WG.—Nos Lun, Chwef. 24 in, cynaliwyd rehearsal ar. gyfef y Gymanfa uchod yn Jerusalem, Ton, Ystrad, o dan lywyddiaeth y Parch. A. Roberts, Bethel, ac arweiniad Mr. John Williams, Overman, Peiitre. Caf- wyd cynulliad da iawn o gantorion, yn en- wedig pan ystyriom fod Miss Shepherd a'i byddin y nosweithiau hyn yn tynu yr holl wlad yma ar eu holau ac am y canu, an- fynych y clywir ei gyffelyb. Gwnaethyi arweinydd ei waith yn rhagorol, a phrofodd yn amlwg iawn ei fod yn meddu ar gymhwys. derau arbenig i'w gyflawni. Achwynir yn fynych ar anfoes ac anihefn y cyfarfodydd- canu, ond da genym allu dweyd am y cyfar- fod hwn, ei fod wedi cael ei ddwyn yn mlaen yn y drefn oreu, a chyda'r gweddeidd- dra mwyaf. Hyderwn y cofir avgrymiadaa y Parch.;W. Jones, Caerdydd, mewn per- thynas i attcan uchaf y cyfarfodydd hyn, a y bydd i'r anogaethau a gafwyd yn nghyich; gwaeud y cyfarfodydd caLU yn foadicia-; gras i'r rhai fyddo yn eu mynychu yn dvryiz! ffrwyth rhagllrtW. Teimlid ar ei ddiwe^lcPi. fod y cyfarfod hwn felly, ac nis gallem lat na. chwyno oblegyd fod mcr lleied 0 wranpJ dawyr yn bresenol. Pa bryd y daw aelodark a ein heglwysi, heb sisrad am y lluaws sycl t yn gwneud i fyny ein cynulleidfaoedo, g- deimlo y dyddordab ptiodol yn y cyfrj gynulleidfaoedd 1 Gllem dybled oddlwrf it. yr ysbryd a feddianai y cantcrion fod yr x teimlad ag sydd yn bresenol yn y eyfadre.- ydd diwygladol, yn bresenol hefyd i gtjLfi fesur yn y rehearsal hon. Cafwyd profion qt hyny yn y canu gwresog a gafwyd ar rai o'a^ tonau, yn enwedig ar Gwahoddiad, B!hadl Ras" Braint,' a'r trefniant newydd o'r hexf don adnabyddus Old Derby.' Cynehr y t;6 heirsal nesaf yn Bethel, nos Fawrth yr 11,: o'r mis presenol ■V