Y Rhedegydd

NODIADAU WYTKNOSOL Y OANGHELLOR A ( FEIRNIAID. Yr ydym wedi galw sylw fwy bag unwaith at y ffaith, fod cryn lawer o dir- feddianwyr yn cwyno yn fawr yn erbyn y papyrau y gelwir arnynt i'w 'llenwi er mwyn dangos pa dai a thiroedd y maent yn eu perchen, a gwerth y tai a'r tiroedd hyny. Yn gymaint ag mai un o ganlyn- iadau y Gyllideb ydyw hyn, daliant Ganghellor y Trysorlys yn gyfrifol am dano, a beiant ef wrth eu hewvllys. Yng ngwyneb y gwyn a'r haeriad fod y pap- yrau yn cynwys holiadau nad yw yn bosibl eu hateb, ac er mwyn trafod y cwestiwn mewn modd rhesymol a phwyllog, gwahoddodd Mr Lloyd George ychydig o wyr ag y tybid eu bod yn cynrychioli y rhai a gwynant i'w gyfar- fod yr wythnos ddiweddaf, a derbyn- iwyd y gwahoddiad. Brysiodd rhai o'r newyddiaduron Toriaidd i ddywedyd fod y Ganghellor wedi eu orfodi i roddi ffordd gan rym y cwynion a ddygid yn ei erbyn, a liawenychasant a llawenydd mawr dros ben. Byr ei barhad fu eu llawenydd. Yn y cyfarfod a grybwyll- wyd, hysbysodd Mr Lloyd George y rhai a ddalthant i'w gyfarfod ei fod wedieugalwynghyd nid i roddi^cyfle iddynt draethu eu barn am y tretbi newyddion ond i roddi eyfle iddynt i e-laro iddo yr anhawsderau y c.wynent o'u plegid. Rhyfedd gyn lleied oedd ganddynt i'w ddywedyd, a chyn hawdd- ed oedd eu hateb. Hysbyswyd hwy gan y Canghellor fod dau o bob tri o'r cwestiynau yn rhai fag y maent wedi arfer eu hateb wrth lenwi papyrau treth yr incwm, a galwodd eu sylw at y ffaith mai yr byn y gehvir arnynt"'ei wneycl, mewn perthynas i amryw o'r cwestiynau eriill ydyw eu hateb hyd eithaf eu gwybodaeth." Yn mhen cydmarol ych- ydig amser cafodd y beirniaid" eu hunain heb ddim mwy i'w ddywedyd na bod ateb y cwestiynau yn golygu llawer o drafferth ac nid ychydig draul, ac nad yw yr amser a noder ar y papyrau-30 ni wrnodyn ddigon iddynt gasglu'r wybödaeth y rhaid wrthi i ateb y cwes- tiynau yn gywir ac yn llawn. Ateb Mr Lloyd George i hyn oedd ei fod wedi ei hysbysu eisoes y caniateir chwaneg o amser i bob un a ofyno am dano. Rhaid fod y gwyr cwynfanus yn teimlo eu bod wedi eu cornelu Aethant at y Cang bellor gan fwrw ei fod wedi ei wasgu i gydnabod fod nid ychydig o'r cwestiynau yn anmhiiodol yn lie hyny cvfiawnha- odd bob un o honynt i fesur llawn ac nid oedd ganddynt hwythau ddim i'w ateb iddo. Wedi hyn nid oes yn aros i'r Toriaid obaith y gallant yn y ffordd yma greu rhagfarn yn y .wlad yn erbyn Gang- hellor y Tcysorlys. Bu i'r bcneddwr gwir anrhydeddus droi y byrddau arnynt" yn y modd mwyaf rhwydd a mwyaf effeithiol. I

The RE-OPENING OF THE COUNTY SCHOOL. 5 fairly' fflat Baqds (Black & Gold). Boys f. C. S." Caps and Ties J'lso a snfart assortmeqt of Ocntls & Boys Tweed Cap" 64d, to 2, 11 d cacil New Tweed and Felt Hats for the Aisiaasifif 3peciai purchase of Little Boys Cap, and Cordpd I Hats. Cord aqd Whip BI¡EECPEiS. o Greeny Browif and l Grey. I # TO BE HAD AT SHOP-YR-ERYR (Hear the, fiali)? BL. FE3TENI0G, aald SHOP ISAF, MAENTWROG. THOMAS BUBEftTS. September 16, 1910. IJOJN 9 T rn FORGET IRRYPOHE TER • TO-DAY!" THE VERY BEST COSTS ONLY 1/4 WHY PAY MORE? MAVPOLE t). Y c. P Y, LTD. 12, Church Street, Blaenau Ffestiniog. p p The Largest Retailers of choicest quality Butter, Tea, and Margarine in the Kingdom. Over 640 Branches now open. G-welliantau! .? ? ?.. 7 m DALIER SYLW y byddwn yn CARIO EIN lyiASNACH YN MLAEN FEL AR- -FEROL yn ystod yr amser y gwneir gweSliarstay ar y Shop. Bydd rhywun yn y fan a'r lie I. bob amser dderbyn archebion. ) Wm. Thomas io nes, i" m v iii r- II 2 Newborough Buildings, BI. Ffestiniog. j 1!Ir/fI8IF — I ] yn hollo! y pefh sydd arnoch e i. angen 1 Gallai y dywedwch Nid oes arnaf angen am Tonic." Y mae pob cyfan- soddiad dynol yn teimlo effeithiau dirwasgol ein dull annaturiol o fyw. Oes o fyn'd, o frys a ffwdan, yw yr oes hon, a rhaid fod ei dylanwad niweidiol ar y corff yn anocheladwy. Yr ydym yn dra agored i oerfel. ac i ddiffyg ar I) y cylla a'r afu, mae'r nawsion amhur yn cymysgu a'r gwaed, mae'r nerfan I, yn gwanychu, yr ydym yn agored i lu o anhwylderau cyffredm, ac yn cael ein bygwth gan afkchydon gwaith. Yr ydym yn iach a chryf un dydd, a'r diwrnod wedyn allan o hwyl, ac efallai yn beryglua wael, Mae eisiau Rhywbeth, a'i eisiau ar bawb. GWILYM EVANS' QUININE BITTERS yw y feddyginiaeth gryfhaol, i ( ac adfywiol, sydd yn gwrthwsithio afiechvd, ac yn cadw organau y cortf III mewn llawn yni, a'r hail system mewn cyflwr psiffaith. Wedi eu gwneyd o 'I nifer o'r cynyrchieu mwyaf iachusol a bywydo! gwybyddus i feddygon. i Mae llwydd anghydmarol QUININE BITTERS GWILYM EVANS yn hawdd i'w brofi pan eu cymerir ar 01 yrnosodiad o'r Anwydwst, neu pan yn wan a digalon, heb archwaeth, yn isel ysbryd, digwsg, lluddedig, a blin ar ei einioes. Ond i cbwi roi prawf ar un botel, cewch ryddhad buan oddiwrtb eich iselder a'ch gwendid, ac adenillwch eich archwaeth. Nid oes dim arall yn debyg iddo. Cedwch ef yn eich cartref, a pham nad ei gymeryd fel gochelydd. Gwneir ef yn hollol o Lysiau, ac efe yw'r medd- yglyn goreu yn y byd i godi'r gwan i fyny. Gwna fywyd yn wertb i fyw. Rhoddwch brawf ar botelaid. GWERTHIR YN MHOBMAN, mewn poteli 2s. 9c, a 4s. 6^. yr nn«. GOCHELWCH DWYLLWYR. Gofelwch bod enw "Gwilym Evans," ar y label, y stamp, a'r botel. Unig Berchenogion QUININE BITTERS 1ÅNUFACTURIN6 CO., UaneHi, S.W. I ic¡wlym Evan? QM!n!n@ Bffer;ill _jilc¡wBlyvans Qu!n!n@ jwmwwttfHir, inirinnannwnwrii^iiiiiniirimyiiiiiii'iwiatf"m iMiyffi^miSaWiitaiMTtiwiiiiiwiiiri ■ rn<mwrtrr>rf».ffliriffw^BygaiMMigifc^p^ {

ANESMWYTHDRA YM MYO LLAFUR, I Ni.fu er's amryw o flynyddoedd gym- aint o anesmwythdra ym myd Llafur ag sydd heddyw. fIeblaw y cweryl rhwng "gwneuthufwyr berwedyddion a'u cyflogwyr, mae gweithwyr cotwm swydd Gaerhirfryn a glowyr Deheudir Cymru yn bygwth sefyll allan. Cododd ang- hydfod rhwng ychydig wyr yn gweithio mewn glofa neillduol yng Nghwm Rhondda a'r perchenogion, a'r diwedd fu i gynifer a 12,000 o lowyr a weithiant ym mhyllau y Cwmni hwnw mewn gwahanol ardaloedd amlygu eu bwriac1 i sefyll allan. Aeth Mabon ac ardryw o'i gyd-arweinwyr yno i ymgynghori a hwy Cynghorodd hwy 'i beidio sefyll allan' dydd LInn diweddaf yn ol eu bwriad, ac i aros hyd oni roddid y matter i lais boll lowyr Deheudir Cymru Dywedodd yn mhellach y dylent roddi mis o rybudd cyn sefyll allan—fod rheolau yr Undeb yn galw am hyny. Deallwyd eu bod yn cydsynio a geiriau Mabon oblegid pleid- leisiodd mwyafrif o'r Jhai oeddynt yn bresenol dros wneyd yn ol ei gyngor. Boreu dranoeth, fodd bynag, cyfarfu gweithwyr y glofeydd sydd yn eiddo r Cwmni'neillduol a grybwyllwyd, a phen- deffynasant lynu wrth eu bwriad i sefyll allan ddydd LIun. Yr hyn a bair ofid i ni ydyw yr hwyrfrydigrwydd a ddangosir gan aelodau Undebau Llafur i wrando ar gynghorion y rhai a ddewisasant i'w harwain-gwyr sydd wedi profi eu bod yn arweinwyr cymwys. Mae gan- ddynt wybodaeth fanwl ac eang nad oes gan y cyffredin mo honi, ac y maent wedi dangos lawer gwaith fod ganddynt, gratfder a chryfder; ac y maent yn bwyllog, ac yn sylweddoli y cyfrifoldeb mawr sydd arnynt. Ni ddylid diystyru awgrymiadau a chynghorion gwyr fel y rhai hyn. Gall yr hyn a wnaeth y 12000 yng Nhwm Rhondda arwain i ryfel an- dwyol rhwng perchenogion glofeydd Deheudir Cymru a'u gweithwyr, oblegid y mae yn bosibl-ofnwn ei fod yn fwy 'na phosibl—y bydd i'r holl lowyr sefyll allan "mewn cydymdeimlad" a'u brodyr yng Nghwm Rhondda.

YR ETHOLSAD YN AFFRIG DDEHEUOL. Cymerodd yr etholiad yma le yr wyth-I nos ddiweddaf. Rhoddodd y Cadfridog Botba i fyny sedd ddiogel er mwyn ym- geisio am gynrychiolaeth Pretoria, ond bu yn aflwyddianus. Felly befyd y bu dau o aelodau ei Weinyddiaeth. Dych- welwyd Dr Jamieson yn ddiwrthwyn- ebiad. Fel hyn y saif y pleidiau yn awr: Y Cenelwyr (arweinynd y rhai ydyw y Cadfridog Botha), 67 Yr Undebwyr (arweinydd y rhai ydyw Dr Jamieson), 37 Plaid Llafur, 4; Arjibynol, 13. Felly y mae gan y Cadfridog Botha fwyafrif sylweddol iawn..Buasai yn llawer mwy oni bae am anmhoblcgrwydd y Cadfridog Hertzog, un o aelodau ei Weinyddiaeth, yr hwn sydd yn wrth- Brydeinig ei yspryd ac yn chwerw iawn. Nid yw yn dybygol y buasai Botha wedi cynyg swydd iddo cni bae ei fod yn gwybod—neu yn meddwl ei fod' yn gwybod y gwn-ii lai o niwed i'w Wein- yddiaeth yluddi nac oddiallan iddi. Ystyriwn fod yr etholiad wedi troi allan yn dra boddhaoi a'i fod yn arwyddo yn dda am ddyfodol Deheudir Affng. Dywed Dr Jamieson ei fod yn hyderus fod yr amser gerllaw pan y bydd y Weinyddiaeth yn cael' ei gwneyd i fyny o'r I-, dynion goreu" yn perthyn i bob plaid. Os felly, bydd pobl y Dalaelh Unedig yn ddoethach na phobl Prydain Fawr, ac na phobl pob gwlad rydd a chyfansoddiadol y gwyddom am dani. Felly y bydd, medd ef, yn 1912, Cawn weled. ]

AAAAAAM/WWVWVWVWWWWSi Y DIWEDDAR T. E. ELLIS (Cynlas) Dydd Mawrth, dadorchuddiwyd Cof-faen am y dlweddar Mr T. E. Ellis yn nghapsl Celn- ddwysarn, Llaudderfel. gan Mr Lloyd George, A.S., Master of Elibaok, Mr J. Herbert Lawis, A S a Mr Lleweiyn Williams, A.S. Wedi y dadorchuddiad cynhaliwyd cyfarfod cyhoedd- us yn yr awyr agored o dan lywyddiaeth Mr Haydn Jones A.S. Sylwodd Master of Elibank i ei fod yn bresenol dros y Piff Weinidog, a tbros y Blaid Ryddfrydig o'r hon yr oodd Mr Ellis yn aelod mor amlwg. Nis gellid dysgwyl cynydd ond a ysbryd egniol a chadwraeth yr ysbryd cenedlaethol. Boed iddynt fel gwahanol genedloedd gadw yr ysbryd hwnw yn fyw. Fel yr elai cynydd yja mlaen byddai i hunajrlywodraeth werinol gymeryd lie y Senedd yn unol a'r modd y cynesgsethwyd hwy fel gwahanol adranau o'r Mr D. Lloyd George a sylwodd mai deuddeng mlynedd yn ol y trywanwyd calon Cymru gan y newydd am farwolaeth Mr Tom Ellis. Yr oedd yn adnabyddus ond i un pan yn saith a'r hugain oed, a pan yn wyth ar hugain yr oedd yn arweinydd i'w wlad, a Cbymry ar bob llaw yn rbedeg o dan ei fanea. Ni wnelai y wsrin y defaydd goreu o'u dyfcion goreu hyd nes y byddai yn rhy bwyr. Rhoddodd ef obaith newydd, y bywyd newydd i'w genedl. Yr oedd cyfnodau yn banes pob gwiad pan y caffent hyd i'w barweinwyr yn gyflym, ac ymddiried iddynt yn Ilwyr a holloJ. Ar adeg felly y daalh Mr Ellis i'r maes Dirgelwch ei nerth oedd ei gariad at ei iaith, a ph-jbpeth Cymreig, ac ni soniai bron Un amser am ei wlad heb ddeigryn yn ei lygaid. Ssaradai am yr Arenig gyda'r fath deimladi a pbe yn siarad am fynydd Seion. Nid gwladgarwch dall a chu! oedd yr eMdo ef, gan ei fod yn wybuddus o wendidau ei ganedl, a gwnelai ei creu i'w gwella, a cheis- io ganddi efelychu rbagcriaethau cenbedloedd eraill. Yr oedd hefyd yn grjadwr mewn Ymer- odraeth a fyddai yr oreu allai ei mheibion ei gwneyd trwy eu ssl a'u hymdrechicn Nid yr4erodraeth sarhaus at gsriedloedd eraill, ond un gymerai ei lie fel v rhagoraf vn eu mysg, a Chyzcru yn caellle teilwng ynddi.

Yr oedd derbyniadau yr Eisteddfod dydd Gwenér yn unig yn £643, n'r pecwir diwrnod gydau gilydd agos yn ^3,000, SylA-al rhywun bed Mr D. Lloyd George ei hun yn werth ^500 i bwyllgor yr eisteddfod.