Baner ac Amserau Cymru

NODION. PAROTOI rii GAD. Nid yw y stiVJ anloddliaol y mae r 1 jaid Byddiiydig yuddi at'hyn o bryd yn diguloni dun ur arweaiwyr y blaid. Ar y 21 am a't'?x<uucyii.?ci bydd.y Cynghrati'Rhydd- a I- cyiisui bydd. trydi? Cft?dinu?hol yn cylanod yn, Birming- ham, ac yn oi yr adroddiad a gyflwynir gan y Pwyllgor Gweinyadol goiynir l'r cynghrair gychwyn ymgyreh boliticaidd benderlynoi drwy'r holl wiatl. Y mae'r adroddiad yn dwyn ar gof v modd ,y darfu ir Coalitionists —plaid Mr. Lloyd George—sicrhau cefnog- aeth yn yr etholiad; cyffredmol, er ei mwyn ei hun, heb fod ganddi unrhyw bolisi genedl- aetliol o bwys neillduol. Gofyn am estymad einioes wnaeth y Llywodraeth y pryd hwnw er mwyn gorphen y rhy i el, a sicrhau hedd- vvch, gyda rhaglen o ad-drefniant yn ysgil hyny. Rhoed lddi getnogaeth aylweddol, a dychweiwyd Mr. Lloyd George a'i Weinydd- iaeth gyda mwyafrif llethol. Mae'r riiy el wedi gor.phen, a heddweh wedi ei sicrhau. Yn yr etiioliad cyffredinol, fel y cofir, ys- gubwyd Mr. Asquitix a'r hen blaid Kyddfryd- ig, ieyr adnabyddid hi gynt, oddi ar y littio He adlywio holl, n'i hadfer i saile o ddyianwad yil y seiiedd a'r wlutl, yw uu o amcanion mawr yr ymgyrch sydd i'w gy- chwyn gan v Cvnsrhrair Rhyddlrydig Cen- edlaetho1. Dad! Mr. Asquith a'i ddilymvyr yw, fod y Llywodraeth, yn ei hymdrech i ad-drefnu ac ad-adeiladu, wedi rhedeg i rys- edd ofnadwy yn y mater o wario arian, a gwastraftu, ac am hyny, na ddylai feddu ym- ddiried y wlad yn hwy. Mae rh ft i tfeithiau yn dangos fed y Llywodraeth yn ofiii yr Itt- fwiad hwn o du Hhyddfrydiaeth, o blegid o h'.1! h'cl y 15fed o Kagfyr y mae Gwemid- ogion y Gordii—a £ loc(aii fi Weinyddiaeth Mr. Llovd George—i anercii daii griiit 0 gy- farfodydcl mawr yn y wlad, Mae yii fod adegau bywiog yn y blaen. I(F.WYN YN E WHOP. I Lynnahwyd cynnattiecitt yn juiunuam, yn ystod y dyddiau diweddaf, i ymdrin a r cwestiwn o ymborth yn JSwrop. Yinddengys fod prinder bwyd yn elfeithio yn ddrygionus ar iechyd y bobi, yn enwedig plant. tleb law hyny, y mae yn meithrin anesmwytiiyd evffredinol yn yr holl wledydd. Yr oedd rhai Eiimyn yn bresennol yn y gvnnadledd, meg- ys yr Athro Brentano. yr hwn sydd yn gryf o blaid Masnach Rydd, a Dr. Guttmann, yr hwn, un adeg, oedd yn ohebydd Llundeinig tJii o. ii-ewvddiaduroii Germain, a chrewyd wbwb riiaiyr iiie^ ii jidran o'r Wasg Saesnig am agor y drws lddynt. Yinddfehgys tod digofaint cyftredinol wedi ei greti yn Ffraiiigc a Belgium ar y mater. Yn ol y telerau hedd- wch, y mae Germani i drosglwyddo i ifraingc a Belgium nifer fawr o fuchod llaeth, yn gyf- newid am y rhai a ddygasant oddi arnynt yn ystod y goresgymad. Ysbeiliwyd Belgium o 330.8-50 o fuchod llaeth, ond nid yw y teler- au heddwch yn gofyn oddi ar y Germaniaid ond 50,000. Yn ddiweddar, o herwydd cyf- lwr pethau yn yr Almaen, taflwyd allan aw- grymiad yn ffafr rhyddhau Germani oddi wrth y rhwymedigaeth i ddychwelyd hanner can mil o fuchod i Belgium, a nifer, hefyd, i Ffraingo. Ac yn erbyn yr awgrymiad hwn y mae'r Belgiaid a'r Ffrangcod yn ymwylltio n gwrthdystio. Y mae mamau yn y ddwy wlad hyn yn liefftiii ai-n laeth i'w plant, gym- fliailit "Vw y prinder, Cynnelir y gymiadl- edd Lttiideiiiig yn breifflt, ond deilgys yr ad- roddiadau swyddogdl foc y SelVllfa ynglyn ag ymborth yn Ewrop yn ddifrifel i'r oittiaf, Dywedir ei bod yn wactli yn Awstria nag yn Germani, ond os na ddaw gwaredigaeth gall iniliynau farw yn ystod y gauaf yn Germani ei hun. Os na chymmer gwelliant le, nis gall yr Almaen gario allan ei rhwymedigaethau i'r Cvdbleidiau dan y Cyttundeb Heddweh. Yn Rwssia y mae miioedd yn marw o newyn wythnos ar ol wythnos. Yr hyn fwriedir wneyd yw, ffiirfio Cynglior ltlivng-wiadwr- iaethol i ddyleisio cynllun i ddosbarthu ym- borth yn fwy cyfartal, ac, hefyd, angenrheid- iau eraill. AR I FYNY ETTO. I Maddeued y darllenydd am i fit umvnith etto gyiell-lo at brxsiau ymborth—mater, gyda Haw, sydd yn parliau i greu clyddordeb anghvifrediri drwy'r holl wlad, Dyna ein liesgus dros ddychwelyd ato yn y rhifyn hwn. Yr wythnos ddiweddaf adgoliwyd ni fod y prisiau yn dal i godi gan chwanegiad o gein- log y pwys am siwgr, a cityn yr aiff y gauaf drosodd y tebyg yw y chwaliegir dwy gein- iog arall ato. Yr ydym eisoes wedi ein hys- bysu y bydd cig-fwyd bum' ceiniog y pwya yn ddrutach cyn diwedd y gauaf, nag yd- oedd yn Medi; ond tymvyd dwy geimog i lawr ar biff a molltgig yr wythnos hon, am fod cyllenwadau helaetli, wedi cvrliaedd o Awstralia a gwledvdd tramor eraill. Eithr am dymmor yn unig y bydd y gostyngiad hwn. Rhwng pobpeth, eyfrifi- fod traul byw o ddeutu 150 y cant yn uwch nag yn y cyf- nod cyn y rhyfel; ac i rieni gyda thyaid o blantos y mac hyn yn fater o'r difrifweh mwyaf. Wele rai o nwyddau bwytadwy y mae eu prisiau wedi cynnyddu er y gauaf di- weddaf-Bara, tc. am dorth rot; llaeth, 3c. y chwart; siwgr, Ie. y pwys; te, 2c. i 4c. y pwys; bloneg (lard) 4c. y pwys; cig moch (baewn), 2c. y pwys; margarine, 2c. a 4c. Ni synem os aiff pris y bara-ar yr hyn y mae v tlotaf o weithwyr a'u teuluoedd, gan mwy- af, yn byw-i fyny bedair ceiniog am dorth rot. Yn Llundain mae pris llaeth eisoes yn swllt y chwart. Un achos o'r cynnydd ydyw y cri <1m chwaneg o ymborth yn ngwledydd canolbarth Ewrop, yn enwedig Germani ac j Awstria. I GWNEYD YR EGLWYfS YN SECT. I Yn Nhy'r Cyftreuin, dydd Gwener, caiodd mesur a elwir The Enabling Bill,' ei ail ddarllen gyda mwyafrif o 288. Aiff y mesur I bellach dan ystyriaeth Pwyllgor o'r Ty, a thybir y caiff ei basio vn ddeddf cyn y Gwyl- I iau. Mesur vw hw" sydd yu ymwneyd. ag I E-dwys Loegr—yn benaf yngiyn a iheoieidd- E'?wvs Loegr—yn benat yngtyn a rheoieidd- iad ei hamgyldnadau, Cyhyd ag v pery'r cyssylltiad rhw?p: yr egtwys hono a'r Wtad- wriaeth bydd gan y senedd awdurdod ar yr eglwys, ond os cniff y mesur ei basio cwttog- ir llawer ar yr awdurdod hwn, a rhoddir mwy o allu i'r eglwys i drelnu ei thy ei hun. Mewn gair, ei amcan yw rhoddi iddi vmreol- aetli; ac yu yr ystyr 11",n y mae, i raddau helaetli, yn gwanychu invchaiiaeth y seneild ar yr e<lwys, ac, hefyd, hawl y genedl ar11i. Trn pery'r Eglwvs yn Kglwvs Sel'ydledig, rhaid i'r Wladwriaeth ei chynnysgaeddu a chyllid, ac yii rhinwedd cyssylltiad y naill wrth y Hall caniateir llu o ragorfreintiau i'r Eglwys nad oes un enwad na chyfundeb yn eu mwynhau. Etto i gyd, y mae'r mesur dan sylw yn trosglwyddo i'r Eglwys Jawer o'r awdurdod sydd lieddyw yn rneddiant y penedd, a bydd yr eglwys, ar ol i'r mesur ildyfod yn ddeddf, YI1 fwy p sect rydd nag c sefydliad cenedlaethol. Y syndod yw, fod senedd ddemocrataidd fel yr un bresennol wedi cydjmfiurfio a pheth fel hyn. Yn rhin- \y £ >dd y cyssylltiad rhyngddi a r Wladwr- iaetli y mae anigylchiadau Eglwys Loegr yn amg"vlc'hiadau cenedlaethol, ond ni byddant fellvmwyach, os caiff y mesur hwn ei basio; 0 blegid, o hyny allan, bydd hawliau cylan- soddiadol y senedd a'r wiad wedi eu trosgl- wyddo i porph sectol, na bydd gan neb liis yn ei gvfnnsoddiad, os na byddo yn gyUl- munwr yn Eglwys Loegr ei hun. Gresyn yn ein barn ni fod Anghydlfurfwyr yn y senedd wedi bod mor barod i dderbyn y mesur hwn— un sydd yn rhoddi chwaneg o ragorfreintiau i Eglwys sydd eisoes yn mwvnhau cymmaint o honynt ar draul y genedl. Hderwn y gwnant eu goreu i gyfnewid rhai o'i ddar- pariadau yn y pwyllgor. BLWYDD-DAL YR HEN. Gosodwyd adroddiact pwysig ar l' wract ,Ty'r Cyllredin dydd Gwener—adroddiad sydd yn ymwneyd a chwestiwn y pensiynau i bobl oedranua. Pennodwyd Pwyligor gan y Llywodraeth i ystyried y cwestnvn-hyny yw, pa gyfnewidiadau ddylid wneyd yn Neddf y Biwydd-daliadau, ac a ydyw yn ddymunol cynnyddu y swm a delir yn bresennol. Gwnaed y pwyllgor i fyny o ddeunaw aelod, ac un ar ddeg o honynt—y mwyafrif-yn ar- gymmheil fod pawb fyddo yn 70ain mlwydd oed i gad 10s. yr wythnos, gan wneyd l ffwrdd a'r ddarpariaeth bresennol sydd yn attal rhai ag incwm pennodol i dderbyn y blwydd-dal. Yr oedd y pwyligor yn untryci unfarn o blaid diiodi y ddarpariaeth sydd yn attal tlodion ar y plwyf i dderbyn pelisxwi. Cyttunasant oil, lielyd, yn ffafr pennodi swm y blwydd-dal yn 10s. yr wythnos, ac i berson ei dderbyn pan yn 70ain mlwydd oed. Mae'r mwyafrif o'r pwyllgor yn annog fod i Dra- morwyr gael blwydcl-dal yn mhen deng mlyn- cdd wedi iddynt gofrestru eu hunain fel dell- iflid Prydeinig. Ar hyn o bryd attelir pen- siwil lifirhyw berson a anfonir i garchar gyda llafur caled. itiwyafrif y pwyligor, hefyd, o blaid difodi hj1:N¡ oddi gerth pan fyddo person yn feddwyn diobaith. Os caiff cynllun y mwyafrif ei fabwysiadxl, byJ i r pensiynau gostio un filiwn a deugaifl (41,000,000p), yn fiynyddol, yn erbyn 17,500,0t)0p; dan y ddeddf fel y mae yn awr. Wrth gwrs, nid yw y ffigyraxi cyntaf ond amcangyfrif. Yn adroddiad y lleiafrif ar- gymmhellir 10s. yr wythnos i beMOn unigol heb fod ei incwm dros 42p. y flwyddvn, lietl i wr a gwraig heb fod yn meddu rhyngddynt fwy na 84p. y flwyddvn. Mae'n ddiau y ceir trafodaeth ar y materion hyn yn y senedd, a'r pryd hwnw ceir gwybod bwriad y Llyw- odraeth. Y PRIFWEINIDOG A RWSSiA. Nos Sadwrtt bu }1r. Lloyd George yn siarad yn Ngwledd yr Arglwydd Faer, yn Llundain. Cyfeiriodd at Rwssia, a dywedai ei fod yn parhau i gredu nas gellid gorchfygu yr ys- bryd Bolsheficaidd trwy'r cledd. Hyderai nad oedd yr amser yn mhell pryd y gellid ad- newyddu'r ymgais i wneyd heddwch rhwng y pleidiau yn Rwssia. Yr oedd yn llawer rhy gostus, meddai, l barhau yr ymyriad yn y wlad fawr hono, a hyderai y rhoddid cylie- wedi i bobl Rwssia gael. egwyl i ad-ystyr- ied y sefyllfa yn ystod y gauaf presennol- i'r Galluoedd i hyrwyddo heddwch a chyd- gordiad yn y wlad annhrefnus hono. 0 ber- thynas i Twrci, dywedai fod y Cydblfeidiau yn cyttuno fod rheolaeth y Twrc ar y Groeg- iaid, yr Arabiaid, a'r Armeniaid, i derfynu, a rhaid i'r fynedfa i'r Mor DI1 fod yn rliydd i bob cenedl, ac nid Twrci oedd i feddu hawl i Wlio, r fynedfa hono. Gwnaethy Prifwein- idog gvfeiriad byr at faterion cartrefol, ac yr oedd ei don yn obeithiol, ond nid oedd y wlad etto yn rhydd oddi wrth helyntion llaf- ur. CIG AC YMENYN. Dydd LIun daeth dwy archeb newydd i rym parthed y dognau o gig ac vmenyn. Gostyngid dwy geiniog y pwys yn uchafswm pris manwerthol cig defaid ac wyn a ddad- forir i'r wlad hon, tra y caniateir wns a han- ner yn yr wythnos o ymenyn. Mae hyn yn ein dwyn yn ot i'r sefyllfa. fel yr oedd cyn y streic. Gellir prynu gwerth dau swllt y pen o biff a mytton yn yr wythnos ar hyn o bryd—nid dyma'r cvflenwad uwchaf, ond yr isaf. Yn chwanegoi at hyn gellir prynu un- rhyw gyflenwad o bore, cig llo, sausages,' a phethau tebyg.

DINBYCH. LLYS YR YjNADON. Cynnaliwyd llys yr ynadon bwrdeisiol dydd Gwener, ger bron Mr. James Hughes, ac yn- adon eraill. Dirwywyd dau ddyn ieuaingc— un o'r dref a'r Hall o'r wlad-i bunt yr un am yru bisyclau heb oleu. Dywedai yr ynad- on fod yr arferiad hwn ar gynnydd, ac fod llawer o gwyno ynghylch personau yn gyru mewn cerbydau a marchogaeth bisyclau yn y nos heb oleu. Yr oedd y faingc yn bender- fynol o gospi yn drwm mewn achosion fel hyn. ETHOL MAER. Cynnaliwyd cyfarfod blynyddol y Cynghor Trefol dydd Llun. Llywyddwyd dros y rhan gyntaf o'r cyfarfod gan y Cynghorwr H. Dryhurst Roberts (y maer oedd yn ymneill- duo). Yr oedd bron yr oil o aelodau y cy- nghor yn breseniiol, ynghyd a'r swyddogion. Yr oedd cynnulliad lliosog o'r cyhoedd yn bresennol hefyd, a chymmerid dyddordeb neillduol yn y gweithrediadau. Pasiwyd pleidlais o gydymdeimlad a'r Cy- nghorwr R. W. Lloyd, ar farwolaeth ei briod. Ar gynnygiad yr Henadur C. Cottom, ac eiliad C'ynghorwr H. Dryhurst Roberts, caf- odd y Cynghorwr Llewelyn Jones, Eirianfa— mab v diwcddar Henadur Boaz Jones—ei ethol -gydag unfrydedd a brwdfrydedd yn faer a phi-ifviiad y fwrdeisdref am y flwydd- I iaer a phrit yn ddyfodol. Cyfeiriwyd at Mr. Jones feI dyn icuangc o fusnes, medr, a chymmcriad, a mab teilwng i dad teilwng, ac t.n a tawr berchid yn y dref. Wedi ymwisgo yn y wisg swyddogol a'r gadwen aur, a chvmmeryd y llw, cymmtuodd y nxaer y gadair, a diolchodd am yr aurixyd- edd uchel roed arno. Ceiniai wneyd ei oreu i gyfiawni ei ddyiedswyddau yn briodol, gyda chydweithrediad y cynghor. Enwodd y maer y Cyngnorwr B. Dryhurst Roberts fel dirprwy faer, a'r Parch. John Kelly, gweinidog y Wesley xul, fel ei grplan. Hysbysodd, lief.),d, fod ei rhwaer Miss Jones, wedi cydsynio i weithredu fel maeres. Talwyd diolchgarwch cynnes i'r • n-laer a Mrs. Dryhurst Roberts, a'r teulu, am eu gwasanaeth i'r fwrdeisdref yn y tod y ddwy flynedd ddiweddaf. DYDD Y CAD-OED1AD. Galwyd syhv at y datluiad cvntaf o ddy'd v cad-oor!iad yn y dref hon, foreu Ma wrth, trwy i glychau yr eglwys, y gloch dan, a hooters gorsaf y ffordd hflinrn, a lleoedd eraill. gael eu ranu a'u ehwytKxi. Ufuddha- r.dd Mower i appol y Brenin, trwy gymmeryd dau fixxiyd o Yn y prvdnawn bu cy- farfod i'r plant, yn fwyaf arbenig. yn y Xeuadd Drefol newydd. Golvda hardd oedd :;w( 'ed cymmaint o ieuengctj'd yn bresennol. Jilywyddwyd gan y maer (y Cynghorwr Llew-'iyn Joups^, a chaed anerchiadau gan- ddo ?f? a v Cyngliorwr T. LJo'd Jones, i Miss Robinson, M.A.? Ysgol Howeii: Parch, W. H. Jones, curad; Parch. Thomas Griffiths tB.), a,'r Parch. John Kelly (W.). Canwyd yr Anthemau Cenedlaethol gan y plant, dan arweiniad Mr. WL M. Pierce. Ar y diwedd dangoswyd nifer o ddarluniau i'r plant, trwy garedigrwydd goruchwyliwr y cinema.' i I

I CYHUDDIAD YN ERBYN CYN-FAER. I Y*n llvs vnadon Leek, swydd Stafford, dydd Gwener, cyhuddwyd William MeHard, mas- J nachwr haiarn a phercheno glofaol, New- castle-under-Lyne, cyn-faer ac ynad hedd- j wch dros y fwrdeisdref hono, a maer Dinbych 1 ar un adeg hefyd, John Bartlett Mellard, ei fab, a Charles Wftliiam Stiibbs, o wneyd cyn- Hwyn i gael symiau neillduol o arian oddi ar j I Thomas Bolton a'i Feibion, Cyf., gweithfeydd jj copr, Oakmoor, ger Leek. gyda'r amcan o i j dwyllo, ar neu o ddeutu Ebrill 8fed. Rhoed tystiolaeth i'r perwvl fod y Mellards I wedi en cymmeryd i'r ddalfa pan yn dis- j gyn o dren o Lundain, yn gynnar foreu dydd Gwener. Mewn attebiad i'r cyhuddiad dy- wedodd William Mellard nad oedd ganddo ddim i'w cklyweyd. "Bydd i ni siarad ar yr adeg priodoi." Cauiatawvd meichiafon i'r Mellards-mit o j j bunnau bob un, a dau feichiaf arall am fil yr un, a Stubbs i gan' punt, a dau feichiaf arall I I am 50p. yr un.  ———————————— I

I CILCAIN, CER WYDDCRUG. I Nos Ian diweddaf, yn ysgoldy capel M.C. 'I Cilcain, cynaliwyd cyngherdd i leihau y ddy- led sydd ar y capel. Llywyddwyd gan Mr. I Gwilym Mathews, Caerwys. Datganwyd gan y rhai a ga nlyn :-Soprano, Miss Louie James, Dinbych; baritone, Mr. Jabez Tre- I vor, Coedllai; baritone, Mr. R. Hobert Ro- berts, Halcyn, ynghyd a pharti o blant o dan arweiniad Miss Cissie Arthur (buddugol yn I' Eisteddfod Corweii), Gii-iiieth pawb eu rhan yn rhagorol, a gwnaed elw da oddi wrtho.— Gohebydd. j

BWRDD CWARCHEIDWAID I PWLLHELI. I- Cynnaliwyd yr uchod dv?d Mercher, o dan I Ivwyddiaeth Mr. J. T. Jones, Criccieth, a I ? Slr. Griffith Evans yn yr is-gadau'? I Pwyllgorr Byrddio Allan. I ) Cyfhvynodd y dirprwy glerc adroddiad Pwyllgor Byrddio Plant, yr hwn oedd wedi derbyn cwynion oddi wrth y rhai oedd wedi ymgymmeryd a magu y plant, ac yn mynegi II eu bod yn hollol analluog i J'mgymmeryd a'r cyfrifoldeb o'u magu, &c., am y pris a rodd- ir, sef, 6s. y pen. Yr oedd rliai, meddai y ( clerc, wedi bygwth rhoddi y plant i fyny jJ yn hytrach nag iddynt gael cam.  j Dywedodd y dirprwy glerc fod y ? wy??g?r i iyn awgrymu codi Is. yn y tallad. Hefyd, fod Ilythyr wedi ei dderbyn oddi j wrth Weinyddiaeth lechyd, yn dyweyd na I chaniateir cadw plant yn y tlotty o hyn a'i an, ac yn gofyn am fanylion o'r plant sydd yn y ty, ac yn gorchymyn i'r gwarcheidwaid chwil- I io am gartrefi priodol i'r plant. I II Argymmhellai y pwyllgor hysbyseba am í gartrefi i'r plant sydd yn y ty. i Ar gynnygiad Mr. William Jones pasiwyd j; I i dderbyn yr adroddiad. Oyiedswydct perthynasau. Cyflwynodd y Pwyllgor Arianol adroddiad o berthynas i gais y gwarcheidwaid i edrych i i mewn i amgylchiadau teuluoedd sydd yn talu i gadw perthynasau yn y gwallgofdy, er cael gwybod a oedd yr amgyichiadau ? n can- iatau gofyn chwaneg oddi arnvnt, g-m fod costau y sefydliad yn cynnyddu yn barh ius. Barnai y pwyllgor nad oedd ond ychydig nifer ag y gellid gofyn iddynt chwanegu < a cyf- raniadau. Cydnabod Swyddogion Meddygol. Darllenwvd Ilythyr oddi wrth Aireinydd- iaeth lechyd yn pennodi Dr. Lloyd Hughes fel swyddog bnchfreebu i ddosbarth Bottwn- og. Allfonodd Dr. Hughes i hysbysu ei fod wedi pennodi Dr. R. Owen, Abersoch, yn ddirprwy iddo. Cadarnhawyd v pennodiad. Yngiyn a hyn darlleiiwvd llythvr fod talu i'r meddygon am fuchfrechu yn cael ei godi o 4s. 6c. i 5s. am bob plentyn. Cadeirydd:—A ydych yn cydweled a'r cod- iad ? Mr. John ITuniplireys:-Y maent yn cael cithaf digon fel y maent. Cynnygiodd Mr. John Williams, a chefnog- odd Mr. D. Jones, i dalu y chwanegiad i'r holl feddygon. Meddyg yn Wael. Anfonodd Dr. Gladstone Jones, Criccieth, i hysbysu ei fod wedi penodi Dr. Waber Black yn bartner i'w fusnes, ac yn ddirprwy iddo, fel swyddog meddygol, gan fod ei iechyd yn gyfryw nad aliai fyned i ymweled a'r tlodion yn gysson, ac yn gofyn i'r bwrdd gadarnhau y pennodiad. Mr. John Williams:—A ydyw Dr. Black yn Gymro? Y cadeirydd :—Nac ydyw. Mr. John Williams:—Beth wnaiff Sais gyda Cymry P Y cadeirydd:—Fe ddaw yn fuan i ddeall Gymraeg, os nad i'w siarad. Ar gynnygiad Mr. Hughes Parry, yn cael ei gefnogi gan Mr. T. J. Williams, pasiwyd i ganiatau y cais. Hysbyswyd fod 876p. wedi ei dderbyn oddi wrth yr Agricultural Rates Act. Dewiswyd y cadeirydd y gynnrychioli y bwrdd yn nghynnadledd y Poor Law Associa- tion, sydd i'w chynnal yn Llundain. Hysbyswyd fod y Parch. Rhydwen Parry, Blaenau Ftestniog, ynghyd a'r Mri. Robert Griflith ac Ellis Owen, wedi ymweled a'r ty, a chael pobpeth yn drefnus, a phawb yn gysurus.

Y WERN, LLANRHAIADR. PRIODAS. Dydd Sadwrn, Tachwedd 8fed, yn nghapel Methodistiaid Calfinaiau ^ianrhaiadr, unwya mewn glan briodas Miss Mary Jane Ellis, mercli ieuengaf Mr. Joseph Ellis, Ty'n y ifrith, gyda Mr. Wlilliam Roberts, trydydd mab y diweddar Mr. Thomas Roberts, Hafod Wen, Nantglyn. Gwasanaethwyd gan y Parch. C. 1. Rowlands, y gweinidog, yn nihresennoldeb Mr. G. O. Morris, y colrestr- ydd. Yna ymadawodd y par ieuangc, yn nghanol dymuniadau goreu eu cyfeillion, am Rhyl, i dreuiio'r diwrnod. Gwahoddwyd llu o berthynasau a chyleillion i Ty'n y ffrith, i'w croesawu gartref, nos Sadwrn, pryd yr oedd gwledd o'r fath oreu wedi ei pharotoi. Wedi'r wledd, cafwyd anerchiadau pwrpas- 01 a doniol i'r amgylchiad, ac fel hyn y can- odd un ar y diwedd :— Dy ddymuniad ddgeth i ben, Gyfaill mwyngu, Ti ddewisaist eneth wen, Gwna ei pharchu Hon rydd i ti galon iach Drwy dy loni; Nid oes feddyg, William bach, Fel priodi. A'n dymuniad fod eich oes Yn Yehefin Ar eich Uwybrau ddydd na nos Na ddoed drychin Ac ar aelwyd Ty'n y ffrith Tyfed blodau, ]"ont yn addurn yn ein plith- Nef rosynau. Cyfaill. •

ABERCELE. = S^IITHFIELD Y BEE. Yr oedd yna 102 o wartheg, 25 o loi, a 250 o ddelaid, yn y Smithfield uchod dydd Llun. Gwell galw am wartheg. Gwartheg llaethog i fyn.v i 3Sp. gwartheg hespion, 23p. 7s. 6c; gwartheg ystor, 15p. 7s. 6c. 1101, i fyny i 7p. Ma mogiaid at fagu. i lyny i 61s. Wyth ar hugain o wartheg tewion yn cael eu gradd- io i 38p. 13s. 4c. 145 o ddefaid i 49s. 9c.

DIWEDD STREIC Y MWNWYR YN YR AMERICA. Dydd Mawrth cyhoeddwyd fod streic y glo- wyr yn yr Unol Dalaethau ar ben. Yr oedd y llys yn Indianapolis wedi rhoddi hyd dydd Mawrth i'r dynion i alw'n ol y rhybuddion o streic, a buasai esgeuluso gwneyd hyn wedi arwain i gymmeryd yr arwemwyr i'r ddalfa. Wedi deunaw awr o ymgynghoriad galwyd y rhybuddion yn ol gan y swyddogion, dan brotest. "Gan ein bod yn Americaniaid, meddent, nis gallwn ymladd â'n Llywodr- aeth." Disgwyiir yr ail ddechreuir gweithio yn un- iongyrchol yn y gwahanol ranbarthau.

LLEFRITH DRUD. I Dywedir fod Iliaws mawr o bersonau yn rhanbarth Llundain, a manau eraill, wedi gostwng eu cyflenwad o lefrith i raddau mawr iawn, a hyny o herwydd y pris uchel a godir am dano. Canlyniad hyn yw, nas gwyr y llaethwyr beth i wneyd a'r eyflenwad sydd ganddyut yn weddill. Dywedir fod un ffirm yn tywalit o leiat fit o alwyni o lefrith i lawr carthffosydd y ddinas.

Y CYTTUNDEB H EDD WCH. I Y mae pamphled destius wedi ei gyhoeddi j ar y mater uchod, fel yr eglurwyd ef gan y Prifweinidog, ac wedi ei grynhoi gan Mr. Beriah Evans, Caernarfon. Gellir cael copi- au rhad ond danfon cais i'r National Publi- cations, 50, Parliament Street, Westmin- ster, London, S. W.I. Ni ddylai neb felly 1 fod heb gopi. j

Y CADFRIDOG SEELY. I Yn Nhy'r Cyifredin, dydd Mawrth, gofyn- wyd cwestiwn gan Mr. Billing i'r perwyl a oedd y Llywodraeth wedi derbyn ymddi- swvddiad y Milwriad Seely fel gweinidog Dwyrenoi: pa un a roddodd ei resymau dros hyny, a beth oedd y rhesymau? Mr. Bonar Law a ddywedai fod yn well ganddo beidio gwneyd mynegiad ar y mater yna. 0 bossibl, yr oedd ei hysbysrwydd yn gywir. Os folly, gwell ganddo fuasai i'r Milwriad Seely ei hun wnevd mynegiad i'r Ty.

MAES Y FRWYDR. Yn mlilith gwahoddedigion y British a French Bed C'. i-oss Societies i ymweled a. Maes y Frwydr. yn Firaingc a Belgium, yd- oedd Mr. Willilln Jones, Plas Newydd, \Y yddgrug, cadeirydd Cymdeithas Amaeth- yddol Sir Ftiint, a thrysorydd Cymdeithas Amaethwvr Gogledd Cymru. Teithiodd Mr. Jones dros faes y gyflafan am tuag wyth- nos, a gwelodd y difrod ofnadwy wnaed ar arwvnebedd v tir, v trefi. a'r dinasoedd. j>yehvveiodd dv.ilt gydymdeimlad a'r dioddefwvr yn y ddwy wlad, ac yn ei atgas- edd o ryfel. Nos iau, yn Hope, gofynwyd iddo roddi adroddiad o'i argraphiadau, o'i 1 ;.0,1 1 sii -n r e-l- wy>. a thraei hold arn y durnd a'r ra!anas- t!'?. wnaorli y J-Jiy i>l. T?!cdfi ymweiiad a rhai o'r f .iivvi. a thnnmoiai y i < < o i i o ti am eu fiydd'oudeb i'w hadtloldai a oedd yr eglwysi yn Hawn. Dioichwyd i Mr. Jones- am ei ancvchiad.

Y LLYWODRAETH il," YS3RYD GAHIBLO. Yn nghyfarfod misol sir FÓrionyùd, yn To- wyn, dydd Llun, pasiwyd pcmlerfYlliad yn annog y v yn gryf i beidio rhodai ffordd I'i- yiiiI4.iis N ii iii-r i wi,,gu -triiit i gyhoeddi lottery bends mewn cyssylltiad- a bentiiyciad rhyfel, jia rai, os cyhoeddip Jnvy, a fyddant yn rhwym o ddeffro mewa l!awer 0 bob) Y3bryù amblo.

ADGOFION AM WATCYN WYN. Gan Glan Carnant yn y Drych." Daeth Watcyn i'r ymdaith etto Gyda'r dydd y trydydd tro, o Ferthyr i Mountain Ash. Yr oedd yr ysgrifenydd yn: byw y pryd hwnw yn Jeffreys Cottage, ar lecyn prydferth a swynol yn y Mount.. Nid cedd niodur nac. acroplen wedi eu geni y pryd hwnw; yr oedd y bardd yn cerdded bob cam yn, nghwmni ei awen o Ferthyr dros war y mynydd i'r Mount. Erbyn cyr- haedd y tv, yr oedd awel iachus y boreu wedi awchlymu ei archwaeth at fwyd; yr oedd ganddo gylla gwag yn dyfod i dy llawn o groesaw erbyn hyn. Wedi iddo gael ei anadl, gofynais iddo beth oedd am gael i fwyta. Wel, Glan," ebe efe:— I hogyn, brecwast ddigost, dere, a the a thost. a thelmlai wrth ei fodd gyda'r pryd bwvd, Oddi ar ei ymweliad blaenorol a'r Mount, yr oedd caredigrwydd bech- gyn ca,n a lien yr ardal wedi chwyddo ei hoffder o honynt yn fawr. Yr oedd John J. Rees (Mac Hydref), fire boss yn nglofa Cwmpenar ar y pryd, hen gymmeriad a'i natur dda yn ddin^rh vn y cvlch llenyddol. rr"imlai Watcyn awydd cael "chat" gydag ef, ond yn rhy flinedig gan y daith i fyned draw i'w dv. a saemiodd englyn ar unwaith, a gofvnodd i Sarah, hogen ieuanc ddig- wvddoi fod yn y ty, i gludo yr englyn i Mac Hydref, a dyma, fe:- Heddyw rhy ddiog, rhaid addef—ydwyf I godi o gartref; Ar dro daw Sarah o dref I edrych am Mac Hydref. Yn anterth ei edmygedd o'r bardd gwyn ni fu Mr. Rees ond ychydig eil- iadau cyn dyfod i lawr. Gawd cyfeill- a,ch felus drwy'r dydd, ac hebryngwyd y bardd eilwaith yn mrig yr hwyr i ys- gwydd y mynydd i olwg Merthyr. Gwrandewch, ar ei grebwyll barddonol i'r Mynydd: Ni chroesodd g-,vawr o'r nef erioed Heb roddi ar y Mynydd ban ei throed Y llamiad cyntaf: yna o fryn i fryn D n '? isel Disgyna i'r dyffrvn isel yn ei gwyn Ac ar ei goryn llercian. wna yn hwyr Fel pe yn methu cael ei hun yn llwyr 0 'r hyfryd lanerch yno llercian wna, Drwy gydol nos, nos siriol hirddydd ha' Gwawr hwyr y dydd o'r blaen yn aros sydd I groesaw boreu wawr y nos of ddydd. mynydd Yn cadw'r ochr lwydaf allan beunydd Ei gyfoeth yn rhy ddrud i'w wisgo'n ffasiwn, Rhaid gweithio ar ei galon cyn y gallwn Gael ganddo i ildio'i aur, ac yna estyn 'Nol ewrdd a'i galon, yna nid oes tcrfyn Ar roi a rhoi, estynai'i aur yn rhad i Ddyrneidiau hael i dori angen gwlad. Yn nghyfrinach yr awel ar ben myn- ydd Merthyr, cawd digon o gymmhorth i chwerthin drvvy arabedd fiiaethebol y bardd. Ceid tine anwyldeb a diffuan- rwydd yn ei anianawd. Yr oedd yn ein tynu dros amscr i gymmeryd gohvg syn- wyr cyftredin cryf ar bob peth a ymdrin- iai. Plentyn natur oedd Watcyn, bob olion rhodres chwyddedig yn perthyn iddo. Un tro aeth i gwrdd mawr am ddau o'r gloch y Sul; y pregethwr yn disgyn o'i bulpud yn llawn chwys ar ol oedfa galed, y gwrandawyr yn gysglyd iawn yn nghwrs y bregeth, ac meddai'r pregethwr wrth estyn ei law i Watcyn: "0 'roedd hi yn galed iawn i breg- ethu. Taw, meddai'r ba,rdd, beth pe baet, ti yn gorfod gwrandaw '(1 Barhau).

Y BRENIN A'R PENAETHIAID 0 BASUTOLAND. Dydd Gwener bu Prif Benaeth Basutoland a nifer o benaethiaid eraill gyda'r Brenin, yn Mhalas Buckingham. VD cyliwyno i'w lawr- hvdi ddwy anerchiad a deisel) o longyiarch- iad ar derfyniad v rhyfel. Yr oedd y Fren- hines a'r Dywysoges Mary, hei'yd. yn bre- sennol. Yr oedd v penaethiaid yn urddasol a moesgar iawn yn eu livmddygiad. a dull eu hanerchiadau yn henafol a dyddoroi. Cyfeir- id at y Breiiiii fel Arglwydd Basutoland,' a theitlau em ill. Dvwedent en bod wedi dyfod belkler o mil o filkiiroedu a mwy i sicr- hau ei Fawrhydi wyneb-yn-wyneb o'u liym- lyniad wrtho. Traddodotld y Brenin ei anerchiad mewn attebiad mewn modd urddasol iawn.

Dywedir y gellir disgwyl gostyngiad buan yn mhris y glo. Yn Port Ta'Hot o Iowyr ira beidio tain trech vr iiu-wiii. Dydd Sul yr oedd Tywvsog Cymru yn cyr- haedd i'r Unol Dalaethau o Canada.