Baner ac Amserau Cymru

Yr oedd rhestr y genedJiiaethau yn Lloepr I a Chymru yn y pedwerydd cfcwarter o 190.9 \n -24 yr isaf gofnodwyd mewn unrhyw bedwerydd eh warter er pan Bylfaenvvyd cot- ( restriad g\\ ladol.

ArgYfwng y Maes Clofaol. Yr oedd' y Bwrdd Cyniod G iÚÚlOI yn ail- .yim_fliyd; yn y gorchwvl dyrus o geisi-o gWiuend cytund'eb cyflogan newydd, did'ydd Sadwrn diweddaf. Ond y 1nae oisieu arnaf, cyn gwn-evul dim nochadauarno fyunu cy- a, fit fy sylwadan ben cynfetyb yr wyt-hncs diduweddaf. Gw-'naed! uiii waiiaiiiraai yn g.ybolfa o dryblitli diisyniwyr. Soniwai am .awdurdiod cynrycih- iolwyr y wedi'r gyiraiaddedd' yn Rhagfyr diwieddaf, i Aviieud y cytmideb liewydd ond gadawyd siedriau allan, a chyd- iwyd cymialau, a banner cymalau, a'u -gilydd møwn modd dilun fellna fed rid gwi-icticl dim ystyr o honynt ynglym a'm l'hagsylwadau. Dyma fel y dylasai'r adrani liouno fod1, cyn helledag y edraf gofio yia awr—' RhodkJwyd c, gallii iddynt y pryd hwnnw i wneud y far- gen loreu a fedrent a chynrychiobvyr y me.istri; ond eadwai'r gweitWyr y gallu o dderbyn nen wrthod y eytnndeb a wmai'r Bwiidd a'n gilydd, yn eu dwylaw eu lmnain. Rhaid cadarnlian pa gytundeb bynnag a w na'r Bwrckl gan y gw^eiitliWyr trwy bleidlais gyffredinol a wneir trwy'r tu^eh' Argraph- wycl liefy,d yn yr adran olaf :Oiiidi tra bb'r dull yn trymhau,' yn Ile: Tra bo'r1 ddadl y n trymSh.au. Fo fu eisteddiad gan Genhadon lleol y Gweithwyr dclydd Sadwrn wythncs i'r di- wreddaf, yn Neuadd Cory, Caer Dydd, a Mr. W. Bracie,, A.S., yli y gadair lywyddol. Car- iwyd ymdriniaetih ar ymidrafodaeth y Bwrdd Cymod': bJaeiiioroI, ac ar y isefyllfa ngwyneb hyny. Bu isiarad yno hefyd ar awdurdodl yindrafodo-l y cyniiiiyclnotw^y i wneud eytnndeb a cnynrychiiohvyr y perch-oa- nogion glofa-ol. Yr cedd golygiadau amry .v- iol ar,- y pwna;c "hwiinw, oitd feo!rfu',r golyg- iadau mwyaf cymeidSrol, a ehariwyd y eyn- nygiad a ganlyn trwy fwyafrif nrnwr—' Fed y gyijaiadiedd' ar 101 clywed adrc^ldiad olin cynrarychiohvyr ar yr ymdrafodaeth nm Gtundieb nue-wydd y cyflogau, yim cyfar- wyddo'r cynrychiolwyr i bailiau'r ymdrafed- ace-tÜ; ,IC i gyfarfod cynrychiolwyr y p:iaciH-in>- nio&ioii ddydd Ian nesaf, Yn ol fel trofn- wy-d yn flaenorol, gyd'a'r: o fyinin amcdan cytundeb; a. bod galiu i'w roddi i'r cynryÔhiolwyr ii- ahv naill ai cyn- nadledcl1, o'r holl Ddeheudiiy ,nen ynte gyn- naaledd igenhedlaiSitbol, yn ol fel y gwelont yn oreu.' Cymiygiwyd .gwelli-a.nt, ond dyma fel ybleicllai3 wahan-:—Dros y pen- dei fynniad 219 dros y gwelliant, 45; anwy- alVi dros y penderfynndad, 174. Gosodwyd y -jien-derfyiiiniad ger bron, drachefn, ,achar- iwyd ef yn unfrydol. Ymgyfarfu'r Bwrdd Cymqd yng Ngliaer D: dd, ddydd lau. end gohi-riwyd :>r ymdra- fc I. cyftundefciol ihyd ddydd Sadwrn—y dii- w( Jdaf. Fe fu cynrychiolwyr y gwieithwyr yn yangyuighori a Phwyllgor Gwednyddol C nghrair Mwunwyr Prydain, Fawn, yn Llun- da n, ddydd Meroher diw^ddaf, a chawsant gt Jnogaeth yno. j'w JmwEaclamgcdi gradd" y cydog lleiaf o 30 i 40 y cant,ar y safon saf- ydlog. Cytunodd y Pw^ylgor il winieud y pv, mj^c liwuiaiw—y cyflog lloiaf, a'r pris gvvoithu cyfat-ebol iddo-—.>n bwngc cyffriediin- i'r/ pendeii-fynaiu fel materiicm lleol gan, Un- ol y Cynghrair, gan, ad'ael y materion eraili y Adolygodd y mie&stri htefyd eu safle hwy- ati, a diichom y medra-tit gymfidroli g>ir.aint ar eu gofynnion ddydd Sadwrn. Yr yJYi'.> yn hyderu y byddl i'r ddwyblaid wasgu yn ,n&s at eu gilydd' yn 'yr ymdcliddan trwy I, ,i a ehymeryd yn rhesyimol o'r ddeutu. Gol- ygir i'r holl ymdriniaeth ddod i ben ar yr 2S o Fawv. th. Y dydd' £ >rdeb anari^roil, gan h.),i yn tro-i o .gylch- cynnadladd dydd Sadwrn diwecldaf. Yr oeddyni yn cyfarfod am Ytre ar y gorchwyl anliawdd a chynuil hwu. Nod oe,,s -,vybocl pa beth a ddeillia o hello cyn y daw clo ar y cwbl. Ond yr ydys. yn 'dymuno i'r holl waith cyflafaiu arhwyliiad diatCl-l a Sllwyddc'a.mruia. Dyma'r tri phani pwysioaf, a'r itri y tramgwyddcr fwyaf arnynt. Willth ymlwybro. 1. Calis y gweitthwyr am godi gradd v lleiafbriis cyflog w o 30 i (40 y eaaÜ" a gosod 12s. 6c., yn. bris gwerthu cyfatebol ar y dunnell Jo. Gofyn y meisfcri yn w,.r,lliwyiip,b d hyn fod y lleiaf-bris o 30 y cant, i airos- fel y mae yn awr ac fcd; ei bris gwerthu preisannol a'w godj, i 13s. 6c. 11Ri. 10c. ydyw pris gwerthu cyfatebol i'r 30 y cant ar hyn o bryd. Gwelir yma fod gwa- hai.iaijti'i mawr rhwng y ddwyblai'd ar y mater hwn. 2. Gofyn y gweithwyram gael eu ttalu am y glo- man a godant. Gwrthyd y meistrri roi ihynmy, am fed prip. y glo bras, 'meddant hwy, yn gyfartal am dano. 3. Oais y •trwt>ithwTr ain tal sefydlog ü 4s. 9c. y dydj ar waJth lleoedd afreolaidd. Gwrth- yd y mfeostri wneud hyrmy, am y byddai gos,- i od pns felly yn gwneud y gweitihiwr gwael yn gyfartal a/r gweithdwr da. Y n;i3 pi ofiad a chraffter. gwyr cyfarwydd gan gyn.rychiolwvr y ddWyblaid ar y Bwrdd Cyniiod dylent fedru ymlwybro gyfyngu goimcd ar iawndertai eu gilydd. Dylai cyf- raiii o coffrau cyffredinol ddigwydd yr un modd i'r nadi bland ac i ir llall.

Y Tywydd Tymhestiog. Y mae'r tywydd mlawr diweddar wedi bod yn dryohiniebus iawn i lawer lleatr ar y mor- cedd m-awrion. Y mae. glannau Cymru wed:1 can fed llongau diinodded yn ymddryllio ar ei cxil'ogwyni a "1 chredgiau duon ar nosweith- iau tywyll a thymhesitlog, yn y dyddiau sydd newydd fymed hedbio. Ac y mae 11awer llong wedii diango jllll gyfyng ,iaw,n o'(r ton- n ia gorwyllt o-t d [ yn ymddygyfor dan, ffrtew- y 11au yr ystormydd cynddeiriog. Dyma iong a ddihangedd yn rhyfedd rhag oad øi, llyngcu fel pryfyn yng ngheudod y chwyrnfor. Gadawodd .y Welsh Trader, agerlong berthynnol i',r Welsh Steamship Co, C.tCr Dydd, borthladd Abertawe, nos Sadwrn cyn v ddiweddaf, gyda llwytli 0 lafniau alcan ij fynied i Lundain. end bn mewn lielynt ofnadwy cyn myned) ymhell ar ei mor- daith cyfarfu a. thymhesl ddirfawir pan ar gyfei Pen Trevose, a niweddiwyd ei bwrdd all liwyth yn fawr iawn, fel y gorfu arm d'roi yn ol am nodded yng Nghaier Dydd- Yr oedd yr vstorm ar ei heithaf, a, bu'r dwyiaw yn ffoclus-14cg 0 honynt—am na chawsant eu hysgubo ymaith oddiar y bwrdd gan y tonnau chwyrn. \m!gododd ton fawr ar- uthrol gan chwyrnymdaflu dros ben blasejn y a tiharawodd y biontgyda r lath rymufjter fel y itybid! i bod' wedi catel .ti 'hys- gubc ) maith yn rliydd oddiwrrth y lleistr. cV.,i 1 l>au, ae yr oi1 Id hyd! at ei tn yn. y dwfr, ;l cl. J 'ai ar vr tdSad fod y bont wedi: cad ei h\rv>:ul>3 o'r bwrdd yn -el chrynswth. Tor- i,v.-yd hi yn d kyliiau. ChWnlfriwiwyd yr aufrfevd l awyro.' Yniddang'hosai'r llong ar bryd:an ar ei phen, fel' yn'Wod i ymsnddo i'r ddfi'dr, Niw- :d\wyd .oi daji fad vy- < I main.t fel nad oeddynt o un, defnydd p.e: .biu- as-ai galwad am danynt. Ymlifai'r dwfr i'r } caban ac igeudod y illestr, a bu radcll defn- yddio sugnedyddiion ato. Ni welodd y mor- wyr livn, ac yr oedd rhai o honynt yn for- wyr profiadol am lawer blwyddyn, diddm ty- wydd cvffelyb erioed o'r lilaon. Yr otdd yn boryglus i'r eit haf i neb fod ar y Itwrdd pan oedd y d.vmhesitl ar ei heithaf, a chawsant waredigaeth fawr o honi. Acihosodd yr ystormydd hyn lawer o rwystr i fasnachxx drafnidol. L,H\ddiwyd llestri mor- wTol rhag myned a dyfod o bortliladd i borthladd a bu lIai o waitlt yn y j. 1 u her wydd liy nny.

Darn o Fynydd yri Llfthro. Saif pentref Troed-y-rhiw-fuwch ryw lilltir islaw Pontlottyn, Rhymni, rhwng Pontlot- tyni a. Thir Phil. Y mae: dam o'r uliiiw nwoh cl, ben y pentref yn ymryddhau oddiiitanodd ac yn, araf ynditbro i lawr, gan w-asgu ar ystlys y lie. Y mae wedi effeithio yn bur niweddiol ar daf-arndy sydd wrth ei odreu. Syrthdiodd darnau o di-r ar ochr ybrif ffordd yng nghyf- edriad Pontlottyn ac y mae'r tir yii, gwasgu yn drwm iiaw-n, ar y ffordd liaiarn sydd is- law'r pentref hefyd, ac y mae cwmni y ffordd iujiino (It. R.), wedi darpar mejjurau rhagoolieliad'ol ;ar y than lionno o'.r ffordd, a. phierir i'r cerbydresi a',i- cludresi arafu. wrth fy il" I heibio'r He peryglus am tua dau can Hath o bellter. Y mae'r rhiw mawr yn Korwedd. ar waelod o glai, ac y tnae'r llifogydd' mawricn, yn amaf weithio o daivodd gan Gwielir fod agen ddofn ar gwr y rhiw sydd1 nesaf i'r pen- tref, ao oflJ¡;.r m!:tlirin-l peryglus a, mawr.

Llofruddiaeth Maesaleg. Dygwyd William Butler, llafui;wr, 62 oed, I i brawf ym Mrawdlys Mynwy, a gynnaliwyd yn Nhre Fy IIIwy. yr wyttaos ddiweddaf, ar y cyhuddiad io lofruddio Charles Tihomas a Mary Thomas, gnvr a gwr a ig oediranus, pan yn eu. gwely ar noson, yr l'leg o Daehwedd di- weadaf. Parhaodd y prawf trwy ddydd a dyJd lau. Gorphennwyd ef tua de;1; o'r gloch nets lau. Annerchwyd y rheithwyr ar y diwedd, iar ran y Goron, gail Mr. Cranston; a tihros y ddifyniad gan Mr. Sherwood. Gcsodwyd yr achos yn gkr ger bron y llys gan y Bannwr Grantham, ac yna am ugflin munyd i ddeg o'r gloell, ymuecditu- odd! y rheithwyr i ymgynghori, ond nd fuont end yehydig funudau cyn dychwelyd. Yr oedd y siawl oedd yn y llys mewn teimlad cyffrous, y pryd hynny; a ph-an y daeth blaenor y rfieithwyr i'r golwg gan fyned ymlaen i gor y tysticn, a'r rheithwyr yen ei g;anlyn, yr1 oedd. dwyster y teimladau cy- ffrousyn angiierddol. Gofynnodd Cofi-ad- ur y brawdlyja i'r blaenor a oeddynt yn un- li yd. ar eu dyfarniad, ac atebodd yntau :—- Ydym, yr ydym yn ca»el y carchairor yn eucg.' Daeth yr Arolygydd Munro o Scot- land Yard, ymlaen w'edyn, ac adroddodd gyf- res o di'oseddau'r carcharor, gyflawnwyd gan- ddo dan wahanmoT enwau iar liyd blvnyddan lawer. Yr cedd! yn eglur erbyn llyn fod y dyn yn hen droseddwr calcd, ac wedi bod yng ngharchar lawer gwaith. Pan ofynwyd iddo a oedd! ganddo rywbeth i'w ddweyd, gwaeddoad nad oedd ef wedi eael prawf tep" 0 gwbl. Gwadodd ei fod yn euo-g, a llefaX gan gyfeirio at vr Arolygydd Munro Nid yw'r i>e.tiiau hyn a ddarlilmniodd5 efe yn, ddim ond swp o gel wydd a u fflamllyd.' Pallcdd ei lais ar Ityllyll.), ond ymdrechodd drachefn gan waedcli: Ni-cli oes arnaf iOfn marw, ond nid wyf chwaith yn ofiii byw. Yr wyf yn ddyn diniwed, ac nid oes na dyirna dynes all ddweyd yn wahannol. Y rnae pob itysifc sydd wedi divveyd yn wahalHHyl wedi dweyd cel- Avydd.' Aradditfynncdd y Harnwr ddedfryd y dbeathwyr. Rhoddasant yr unig ddedfryd svlwoddo] a alia sent roi Yn ol y dystiolaetii. Yr oedd euogfarnau wedi bod y.ti-,e,i erbyn « £ eba!Î'il' Barnwr, am lawer o fiyn.yddau. A gwaeddockli y carcharor :—' Celwydd -vdyw Yr oedd euogfarnau wedi bod yn-.e'i erbyn « £ ebad'r Barnwr, am lawer o fiyn.yddau. A gwaeddockli y carcharor :—' Celwydd -vdyw .hynyna.' Atebodd y Barnwr ef yn, llym 'Nid wyf yn amen, yn yr aehoii hwii nad oeddych yn bwriadu cyilawni y troiSx-dd Pan ddaeth gwarchodv/yr y carchar ymlaen ato, bu golygfa echryduG yn y ymG-ysonodd y carchai or a, hwy. ec ymgraf- angodd i dod o'u gafaeiion, a lleiocM allan Swp o — .sycld wedi rlioi mawrllw i gymeryd fy mywyd i ymaith.' Gwiisgodd y Barnwr y cap du, a t.hradiJoil- od-el ddedfryd o farwolaieth ar y carchairor. Collwyd ei ymiadaoddion tynghedfemus yng nghanol swn cyffi,olr, llys, a thrwist ymdirecib- ion brawychus y gwarchodwyr a'r carchar- or. Ymdii'echodd hefyd d p;.ei,sio cyriracdd at y tystion oedd yn digwydd bod gerllaw'r bar. Symudwyd ef ymaith oddiyno i ystafell oddi- tanedd, a ohlywid ef yn ercchwaeddi, yn ymderfysgu, ac yn tyngu.

Caws CaOrphili. Mao Caerphili yn e.nllyn .enweg ym miharthaii idwyreinicl y ]>eheudi,.r. Nid! gwaith hawddl ydyw caei y gwir nwydd a iii- euthyn hwnnw chwaith, er cyma.int a geieir i'w brynnu. Da«th y caws ihwn, dan sylw Pvvyllgor Amaethyddol Mcrgannwg, ddydd Mercbeir diwecldaf. Mynegodd y Milwriad Henry Lew.s, fed: llawea: iawn Hai o hemo yn caelfi wneuci yn awr nag a fn. Tybiaii y dy- JÙ1 meitli'iiii y nw.ydd hwn trwy roi liyffordd- iaiit i ferehed aniaethwyr-ac eireill s'ut i'w wn.?ud. GNA, n,e:;J Ilawel o hono YlJg Ngwlad yr Haf. Myawgodd Missi Edwardfs. y fae,rones, fod mwy o alw am dano- nag cr/ioed, ond fed y ffeii mwyir yn gwerthu'r llaeth, fel nad oedd digon i'w gael i wnend cawi7. Penderfyn- nwyd codi diosparthau yn yr Haf 61 ddysguV ffordd i'w wneud.

Tysteb i Mr. Edgar R. Jones, A.S. Cychwynwyd mud J,ad yn Aberllechau (a gamenwdr yn, Wattstowm), Rhondda Fach, i godii tysteb gyhofxldius i Mr. dgar R. Jones, A.S., i gyfargofio ei etholiad buddugol yn aiel- od seneddol dros Fwrdeisdrefi Merthyr Cynnaliwyd cyftirfod cylioeddius, wedi ei alw dan nawcld pwyllgor sefydliad y gweithwyr, yng N-gh.alfa.ria, capel v Bedydihvvr, nos lau. yr 17eg o Chwefror. Llywyddid. ari-iio gan Mr. John Kane, rheolwr glofar National.' Mynegodd y cadeirydd, y golygiid i'r dysteb fod yn un, ddiblaid, ac :i arwyddo boddhad fod dyn ieiiangc o Gwm Rhondda we-di cy'r- raedd gafle, mor anrhydeddus. Annerchwyd y cyfarfod yn wresog ar deilyngdod Mr. Jones i .gael ganddynt arwydd cyhoeddus o gym'eradwyaeith a chefnogaetli gan Dr. Chalke, Porth, a chan y Cynghorwr T. Har- ris, Ponit-y-Gwraiith Ethohvyd pwyllgor o wyr egniol o wahaninol fannau yn v ddau gwm-Hhoodda. Fawr a Rhondda Fach. ac 'hafyd o Bont-y-pridd, i gario'r rmidiiad rliag- ddo yn llwyddiannus. Pennodwyd Mr. J. Kane, M. E yn, llywvdd1 a.rno a Dr. D. R. Ch-alye, Jvl.A., P,>ta, n \sg:fc-nydd ddo a iVjv. I). V.'at-t; Morgan. y Poi c'j, drj so,r> dd id:). (*;•>'iwr liyw vdd \3grifcr.:iiy;ld, t;wrv'r &r gy feil.Jon a idu-fr.cgwy. ddanfovi eu cyfran adau r law yr yagrifcMinydd, '2, The Parade, Porth, Glam., inor fua-n- ag y m.par- ant. Wele dd.yfynniad o'r alwed: gyhoedd rs —' Y mae ei frwdfrydedd ar.!g;heirddol, ei ar- gyhoeddjad dwfn, a'i genihediigrwydd rgj.wi. I, a in dd a loin areit'hyddoli diamheuol, yn. i^eri i fywyd ac yni godi lie bynnag yr el efe ac y iniaellr Blaid Seneiddol Gymreig wedi eael clxwaainegiad nieilltuol mewn. nerth trwy ci ddyfodl ef lii'w jdith. Yn wir, yr in n credu fod- Mr. Jones ar drothwy gyrra 0 ddefnyddioldeb cenhedlaethol mawr; ae r ydym yn gwneud: yr apel lion bu-Vr mwynf y eawn atebiad parcd a Imcdf; vd'ig.'

Pyllau Clo Newydd. mae Cwmni Dowdais yn vl'agijaratoi i ddeclireu cloddio pwll gl0 iiewvdd jn A ber- nanifc ger N'elson, sir Korgawnwg, *»m mh> n yehydijg lisoedd. 'Mynegir'eii -bof 1 wedi sSer- hau dros ii) o ei'wau a dir i'r a mean. hwn.nw. Y mae ganddynt eisces ddarn helaeth o farn glo eyfymlyn wrthc ar brydles. Y mae hwnnw yn ddwy fil o erwau. Bwri-edir siidclk) d haenau isaf y glo ag-er; a golygir y bydd yn y lofa. n'pwydd honno waith ii gynnifeir a 1,500 o ddynion, pan fvdd mewn llawu gwaith.

Babui CirffrOus. Digwyddodd anffodion cyffrous iawn yn yr Afon Gynnon, ger Aberaman, Aberdar, bryd- n|awn. dydd. Gwener diweddaf. Yr oOé-dd baehgeiiyn deng mlwydd oed, aelwid Har- old James, ar gwr raaes yn gwyldoi chware pel droed. Ei orchwyl ef yno oedd cyrchu'r bel yii hoi ios dligwydda-i redeg drcis y terfyn i'r afon. Pan welodd y bychan fod y .bel tua'r afon, fe redodd ar ei hoi, ond wrth geis- wedi eael ei chicio dr< y ffin- ac yH11 cyflymu 1 r io ei chbdi o'r dwr llithirodd i fewn addo i-yw- fodd, a chaiiiodd y llif cryf ef i lawr ryw ddeu- can llat'h. ond buwyd bron awr cyn; y caed ef allan o bono. Ceisiwydl ei adfer ief trwy n,n,- adlu celfyddydol, ond bu pob ymdrech yn, ofer. Yi- oedd lneddyg wedi ei g.yrchu yno, ond mynegodd fod y bychan yn lioilol farw. Yr oedd: llangc o'r enw Wrentmore wedi. riiedeg i'r afon i gerisio ei achub, end atal- iwyd ef gan gwlwm ftwythi (cramp), a eliaf- wyd traffertli fawy ri'w gael ytitau allan cyn mwy na haimer boddi adferwyd ef trwy an- adlu celfyddydoi. Gweiinyddwydi arno Jgan feddygon, ac yr cedd erbyn yr liwyr, allan o berygl. Yr oedd bachgen arall o'r enw Bertie Veale, ugain oed, Station Street, Aberaman, mewn. pel Iter arochr gyferbyn- niol yr afon, yn gweled Harold, James yn syrthio i'r afon, a rhedodd tua'r faii., ae i lawr i ganlyn y llrif ar fech- oeisio ei ddlal rhag myned gydia'r llif; olld fe'i gwehyyd 'e.f, cyn medru cyrrhaedd at y fan oedd i gael gafaiel arno, yn syrthio yii sydyn. ar ei wyneb ac heb godi. Yr oedd y bachgen wedi. llewygu, a bu fariv eyii ci gluclio, adref. Gwei-n-yddwyd arno. yntau gan feddyg, ond yr oedd tuhwmt d bob cymhorth. Llewyg marwol, wedi eael ei brysuro gan niwred a gafodid i'w ben wrth syrthu, fu achos ei fanvolaeHl é. y lnap golygfa fel hon yn un." wir brudd, ac yn ddigon i bead loesion chwerw d1 natur dyner ymamüu a'r teuluoedd trallodus. Y mae yn achos y gallesid nuor hawdd 'ei osgoi. Paham yr oedd dim rlradd air y pel droedwyr gymeryd gwasanaeth Un mor fychan at wadtlii cynhyrfus felly mewn lie. mor beryglus. Ym- ddengys fod y bechgyn ynfyd chwarengar hyn yn hynod o ddifeddwl, neu ddifateir1, neu ynte fod y dclau ddiffyg hyn. wedd Olel gor- mod o afael ar en cymerdadau gwanychlyd.

Croesawu Mr. IVIond, A.S., mEwn Cwiedd. Yr oerld Mr. Mond, A.S. dros Abertawo, yn westitai gwiedd1 ddathlu a gynnaliodd Cangen Cynghrair yRhydiclfrydwyr leuaingc Cenh-edlaethol ylig Ngwesty Camie-fron, Aber- tawe, iiios Wener. diweddaf. Yr coedd 250 yn eydeistedd wrth fyrddau'r wledd. Tra- d-icdodd Mr. Mend araitli gampus.

PEMEL, GPlt DINBYCH. MARWOLAETH MRS. JONES, Y FOEL. Fel yr hysbyswyd yn y Faneb yr wythnos ddiweddaf, bu farw y foneddiges y mae ei henw wrth ben hyn o ysgrif wedi hir gystudd, yr hwn a ddioddefodd yn dawel ac amynedd- gar Yr oedd Mrs Jones yn enedkol o Fryn- eglwys, Corwen, a daeth i fyw i'rgymmydog- aeth hon trwy ymuro mewn gi n briodas S'r blaenor a'r amaetlnvr adnabyddus, y diwedd ar Mr. Owen Jones, y Foel, a phrofodd yr tiniad yn un o'r rfi.,ii mwyaf hapus Trwy fod galwad nis-nych ar ei phriod i fyned oddi cartref, yr oedd gofalu am yram- gylchiidau yn disgyn i raddau helaeth ar Mrs. Jones, ac mae'n ddiammheu na buasai efe wedi cyrhaedd i'r safle yr oedd fel gwladwr a diacon oni bae am gynnorthwy ei anwyl briod. Bn ei tht yn Hetty croesawus i weinidogion yr efengyl am lawer o flynydd- oedd, 1 C Y mile ugeiniau 0 weinidogion wedi bod yn cvfranu o'i charedigrwydd. Bu Mrs. Jones yn ffyddl .wn yn yr holl d ,;t, Hi fyddai yn blaenori gvda pharotoi ar gyfer y cyfar- fodyd I jsg.dion n'r eyfarfodvdd misol, a byddai yn gwneyd hyny yn dawel ac i fodd- lonrwydd bobamser. Yr oed ynddi gyfuniad hapus o rinwedd- au v ddwy chw ter sef, Maira Martha. Bu yn ffyddlawn i bob moddion o ras, hyd eithaf ei gallu—moddi >n > r wythnos a'r Sabbath. Yr oedd yn amlwg i bawb er's misoedd fod ei phabell gadarn yn dadfeilio, ond yr oedd yn berffujjtli ymostyngar yn ei chystudd. Dy- wedai 'i phrofiad wrth ei gweinidog yu ngeiriau y pennill hwnw Ust! fy mhlentyn, taw, distawa, Gwybydd di mai Fi sydd Dduw,' &^c. Ond daeth y diwedd fel y nodwyd ar y Sabbath, a chadd esgyn i wlad lie na bydd cy >nulleidfa yn ysgar na diwedd i Sabbath yn bod.' Uadwodd fab a merch, a lliaws o berthynasau, mewn galar dwfn ar ei hoi; y Nefoedd a fy Ido yn dyner wrthynt. Cymmerodd ei hangladd le y dydd lau canlynol, yn mynwent capel y Groes, lle'r oedd ei phriod wedi ei rhagflaenu rhyw dair blyxedd ar {¡dr-g' yn ol Wrth y t cya cychwyn darllenwyrl rhanau priodol o'p Ysgrythyr gan y gweinidog, y Pai ch 0. G. Griffith, a gweddiodd y Parch. Edward Edwards, Carrog. Gvvasanaethwyd wrth y bedd yn fyr ac effeithiol gan y Parch. Robert Griffiths, Dinbych. Wetli hyny aed i'r cipel,pryd y cafwyd gwasanaeth byr, o dan arweiniad y Parch. 0 G Griffith, a cnaed anerclnadau byrion gmddo ef a'r Afii John .Tones a John Wil- li,itlis, yr tglwYí1, Mr. 1 to'erf Owen. Dinhye\ a'r Pirci. Robert U,iiIitlq: yr "Il,vll ty,tio i gynrn riad pryd- fe th yr yrnada wedig Tt-i fyrnvyd gwasan- aeth trwy wedd g in y Pjrch Kvan Jones, Dinbych. Yr oedd r angl.-tdd yn un lliosog iawn. Gofelid am y tretniadau gan Mr. John Thomas, draper, a Mr John Davies, Fion.—Bkoi)Qpv

dystion 0'1' olygfa, neu buasai urddas y pregethwr wedi ei golli am byth. Da oecld eael lloclies ac ymgeledd yn y ty capel, 'ac yr oedd hwnw yn deilwng o draddodiadau gown Ty Gapel y Pe y buaswii yn myned nti i ■ail-y^grif- enu y llyfr bye ban hwnw, buaswn yn chwanegu un bennod, ac yu ei gaol yn •* Llenyddiaeth y Ty C'apel.' Yr wyf yiu cyfeir.io at v rliau b'-wnw Ty Capel svdd at was»anaeth preg- CLh-wr ,ar ei daith, ac, he-fyd, at wasan- aetb. vr aehes yn y lie. Nid oes yno, 1:1 rheol, yr UlJv llyÍrgcri; and ceir rhyw ilifer o lyfrau v hwrcld, neu ar -astell y ff-enestr. Yn eu plith ceir Adrodd- iadau Cenhadol, ae aiierchiadau iwedi eu traetliu ar ryw fater mown cymmanfa, lieu gyfarfod misol. Weithiau, ceir am- beli i gylchgrawn wedi ei "anion i'r diaconiaid, gyda dymuniad arbenig am iddynt ei ddwyn i sylw yn yr YSlgd Sul, &c. M-ewn annyw o eapeli, mewn f-j-; lieillduol, yr wyf i gweled copi o I) est anient \Villiam Salesbury, a rhan- au o esboniad J-ames H ughel. Ac y niae ambell weinidog fvclc o, wedi cy- hüeddi Uyfr yn gadael copi at wasan- aeth y Ty .Capel;' ac nid ffordd ddwl o hvsbysebi-i ydyw hwnw. Y mae y sawl fyddü yn treulio nos Sadwrn, neu nos Sul, vn y cyfryw le yni wir ddiolch- gar am drugareddaai o-r fath. -ttb -t Ond ar y Sa.bbath ancdwyd, wedi bod yn ynafrwvdro' a'r .gvvynt a'r gwlaw, ae •airadu cryn lawer c) r gras o .amynedd wrth erlyn ar ol yr bet' a gollasid, aaf- wvd bendith annisgwyliadwy yn v; Ty Capel. Wedi ehwilio a chwia-lu yn mhlith pentyrau o vstadegaii, daetlium ar draws lien lyfr yu gorwedd. yn daiwel yn y t-yrau llwch. Llyfr Saesneg yd- oedd llyfr y cefaw fwynbad digymmysg yn ei gwrnni, lawer blwyddyn yn oJ. Nil oeddwn wedi digwydd ei weled er's 10 taiwm, a, llonais yn lawr pan darewa-is fy Haw at-DO yn y Ty Capel. Sut y daeth yue, nis canys nid oedd y sawl C'edd yn hyw yno y,i arfer (larllen Saesneg. Y tebyg ydyw fed rli-yw breg- ethwr, ar ei hynt w~:edi ei adael yno yn ei ffwdaai wrth gvebwyn ymaith ot lore u Llun. Os felly, yr wyf yn diolch kldo am ei gym'mwyims, er iddi ddigwydd yn anfwria.do!. Lie da i gadw petlrau I vdvw Ty Capel Kid oes dim ai ddavv I I, yno vn" yn cael mysnod ymaith. Y mae yn dyfod yn rhan o- ddcdrefn yr ystaiell. Hen lyfr mwyn! rneddwn, mae yn ddai genyf fed 'W-edi dy dda.rganfod. Cawn aniser dedwydd gvda'n giVvJd. Ac felly y bu. Ivhuijj- y gwynt yn y simddai; ysgytiai y ffeai- e^tri "a'r drysau. Ond yr oedd cimiii yr hen lyh U ,"n peri i mi anghofio grym a gei;windeb y dymmestl. v I (:" h t. l J. v" Nid wyf am ddyweyd ei enw. GalLaf gyfffiSU rnai nid llyfr ar dduwinyddiaeth mo ibo-no nid -esboniad. na chylrcl o bregethau. Dichon rfiai yr enw a. rcdd- asid arno g:111 y darllenvddcyfkedin fu- asai—'ffugcliwedl! Rhyfedd iawn, ebai rhyiwun—nofel mewn ty Ie, ddarllenydd, a chystal nofel a P,, I i Lewis,' "ac yr oedd bono, pan ddlaeth all an yn y yn eael ei dar- Hen gian y saint mwyaf profiadol, a hyny ■ar y Sabhath! A pherthyn i'r un dos- bart-b yr oedd yr hen lyfr a ddarganfydd- sis yn ngbanol Adrodmiadau y &ym- deitbasfa yn y Ty Capel. Onid ydyw llyfrau yn meddu ban es rhyf-edd iawn ? Pe y buasid yn myned i cfowilio aim gopi hen lyfr dan K-vlw, nid yn nhy 'vxvpel .—— y buaiiid yn debyg o ddisgwyl dy- fod o, liyd iddo. Ond yno yr ydoedd, ac yno y mae, hyd ne.s y daw rhyw gyfnew- id yn y weinyddiaeth. Yr oedd yn gryn demtasiwn i mi ei gymmeryd ymaith. Nid wyf yn tybie.d y buasai neb yn gwy- bed ,ei geUi. A fuaswn. i yn droseddwr m.vwr pe y rhoddaswn ef yn fy illogelh? Yr oeddwn. yn sylwi ei fed yn first edi- tion! as nid am yehydig Vyi Igjellid ei brynu gan lyfrwerthwr. Ond yr oeddwn wedi ei ddarllen o gLawr i glawr cyn mvned j orpbiwyi;? y no-swoitb hono, a di" mvned j orpbiwyi;? y no-swoitb bono, a di- chon y cl'aw rhyw ymdeiLhydd ecto: ar ei daith," ar ddiwinod ystorihus o'r fath, f,C y ca.iff ynifeau yr lien lyfr yn gydymaith dyddanus ar ol gwaitli y dydd.' Dod- a., als ef vn ei le, fel y cefais ef, o dan v pentwr, er i-ad ces" y berthynas leiaf rhyngddo pethau sydd yn ei gucLL,) c wvdd' y byd. Nid ydyiw efe' ei hun yn gofalu din am y evfryw bethau. Ond mae yn rhywbeth i ni, sydd yn tynu cryn lawer o gyBuron ein-byvvyd o gymdeita- as llyfrau, gael ein harwain iu-- o! at hen lyfr a reddes weledigaeth i nr ac; a sadawedd ei -argrapli ar ein hysbryd -i ail fyw yr hen brot)a.dau, ne adfedd- Prawf difeth o' wit. werth llyfr ydyw eieh bod yn medru ei ail-ddarlien yn mhen blyn- yddoedd, a chael fod yr un gyiaredd yn perthvn iddo. fjwyddom anI In o' lyfrau a. dcladlerwyd genym gyda, graddau c n Z7, H-is, yn y gorp'henol, ondi nis gallem eu darllen beddyw o gwhl Y mae rhyw- beth ynom ni ein. hunain wedi cyfnewid end y mae y 1 lyfrau gore-it yn cadw eu •eyfrinaeh a'u dylanwad. Nid ydynt yn beneiddio, nac yn colli eu swyn. Yn liytraeh, fel arall; y maent yn peri i'r darllenydd anpbofio' y blynyddcedd, a theimlo am ennyd fed gwanwyn bywyd w'edidyfodyncL