Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
19 articles on this Page
Y GANRIF DDIWEDDAR.
Y GANRIF DDIWEDDAR. Hawddamor ganrif newydd Croesaw iddi i Bylwetldoli y gobeithion goreu a ffurfir am daui rnewu moes, crefydd, lleiiyddiaeth, masrtuch, gwyddovau a'r celiau. Cfturif ryfedd n digwyddiadau eyffious ac yn nerthoedd gwareiddiad oedd yr un sydd nowydd ein gadael. Er bod ganddi benoduu duon, ac mai un o'i neillduolion yw rliyfel o'i declneu i'w diwodd, eto cymerodd dadbygiad cyradoithasol le drwy'r cyfan, ae inae'r bil ddynol wedi oi dyrchafu i fwy o ragorfreintiau, o ddedwyddwcli, ac o ryddid. Bu cynydd nodedig yn y deyrnas hon. Treblwyd y boblogaeth, daeth ei masnach yn aruthiol, y werin yn fwy Odeallus ac anni- bynol, a'u hamgylchiadau yn fwy cysurus. Gan' mlynedd yn ol nid oedd darpariadau addysg i'r bobl, gweithient o foreu hyd hwyr am brin ddigon o gyflog i gadw corph ac enaid ynghyd. Ni thelid ond dau Bwllt y dydd i'r lhai a weithient yn y cynhauaf-a pha moi isel y rhaid fod y cyflog cyffredin ? Yr oedd gwleidyddiaeth yn fater i'r dos- barthiadau uwchaf yn unig, ac unrhyw yrngais a wnai y werinos i ymyryd a I phethau na pherthynai iddynt' a lethid ar unwaith- 011 byddai raid gan fwledi catrawd filwrol. Nid oedd elfenau rhyddid yn pael eu deall y pryd hwnw. Bu sefydliad Gweriniaeth fawr America yn symbyliad grymus i hyrwyddo rhyddid y byd. Dylanwadodd ar yr Hen Fyd cynyrohodd y Chwyldroad Ffrengig, pryd yr ysgubwyd ymaith ormes y Frenhiuiaeth. Cododd arwyr ao ath- rawon yn yr holl wledydd, ac mewn canlyn- iad pasiwyd deddfau i ryddhau y caetlion- hyd yn nod yn Rwsia-estynwyd yr ethol- iraint, purwyd llysoedd barn, gwellhawyd oyflwr y tlodion, a thynwyd y Uyffetheiriau oedd ar hawliou meibion llaf ur. Adfywiodd yr ysbryd cenedlaethol yn dra ehyffredinol, llhoddwyd Ilywodraeth annibynol i Groeg, Itali a Belgium, Ymreolaeth i Canada, Awstrulia, a tbi-efedigaetliau eraill, ae yin. Weitbia yr unrhyw ddyhead eto yn yr Iwerddon, Cymru, a tbi wy holl l'unau De- heubartli Afl'rica, Agorwyd llygaid y gwledydd i fanteision ftddysg, nid yn unig er mwyn y diwylliant a gynyrciia, uud hefyd tuag at gyraedd dibeu- ion ymarferol bywyd. Argyhooddwyd hwy, beth byuag am werth manteision eraill, mai y gwybodus sydd yn enill y gamp. Mae sefydliadau addysg wedi lluosogi yn ddirfawr. Gwneir astudiaeth ddyfal o'r gwyddorau a'r celfau, a thrwy ddarganfod divgelion natur mae dyn wedi dyfod yn fwy o allu nag erioed, a'r oil yn gvveini at arbed Uafuiy cadwraetb iechyd, a'i roddi ar ddechreu canrif arall a rbagolygon disgleir- iach o'i flaen. Mae Ciistionogaeth wedi rhoddi camrau bi-eision yn ystod y ganrif ddiweddaf. Erbyn hyn, mae atheistiaetb, oedd yn boblogaidd yn ei dechreu, wedi cilio, a chred yr eilunaddolwyr wedi colli ei grym. Sefydlwyd Cymdeitbas y Beiblau, y Oym- deithasau Cenhadol, a sefydliadau dyngarol di-iifedi. Ni rifai capeli Oymru gan' mlynedd yn ol fwy na 460, yn awr y maent yn filoedd. Cododd arweinwyr gyda chrefydd fel mewn cyfeiriadau eraill, y rhai fu yn oleuadau yn y byd. Mae egwyddorion Protestaniaeth gyhoeddwyd yn amser Luther wedi cynyddu mown nerth, a gwrthuni boniadau oSeiriadol yn myned yn amlyeach, ac i ddylanwad yr efengyl y rhaid priodoli cynhaliad y Gynhadledd Heddwch gyntaf yn Hague. Nis gellir gwadu na anurddwyd y ganrif gan drais, ond mwy dymunol yw sylwi ar ei phethau goreu, yn enwedig am fod ei rhagoriaethau wedi parhaus enill yi. oruchafiaeth ar ei difEygion.
TREULIAU Y RHYFEL.
TREULIAU Y RHYFEL. Yn ol Daily Telegraph, yr hwn sydd yn awdurdod ar bwnc mawr y rhyfel, o saf. bwynt y Weinvddiaeth, y mae treuliau y l'hyfel yn Ne AfErica wedi cyraedd y swm eufawr ac aruthrol o 179,000,OOOp. Tua blwyddyn yn ol, yr oadd y Ceidwad- wyr, a llawer o Ryddfrydwyr, yn chwertliin aia ben John Moriey am awgrymu y buasai yn costio dros 50,000,000p.; ond wele y swm wedi chwyddo yn dri cbymaint ag amcan-gyfrif John Moriey. Fe ddaw y wlad cyn bo hir i gredu fod y pro-Boers' yn deall rhyw Jychydig ar sefyllfa pethau, ac yn gweled rhyw gymaint o'r canlymadau echrydus hyn. Beth yw yr arian a dreulir y bywydau gollir? Ac nid yw y diwedd eto.
[No title]
Mae y Parch 1. Jones (Llc-w CynfalJ, wedi cael galwad i fugeilio e^lwysi Annibynol taith Bryncrocs, Lleyu.
LLANF AIRCABREINION.
LLANF AIRCABREINION. DAMWAIN ANGEUOL.—Cynhaliwyd treng- holiad yn y Golfa, yn agos i'r Trallwm, ddydd Mawrth, ar forph # William Davies, »6eg mlwydd oed, mab i Mr. Richard Davies, Neuadd Lwyd, Llanfaircaereinion Yr oedd y trancedig, ynghyd a'i fam a'i frawd, yn myned i farchnad y Trallwm gyda da pluog; ac ar ben y goriwaered dechreuodd y ceffyl gicio, a chiciodd ben blaeh y trap yn chwilfriw, a chwympodd y ceffyl, gan daflu y tri allan. Nid oedd y fam a'r brawd arall fawr gwaeth ond yr oedd y trancedig yn hollol aiiwybodol. Cafwyd gwasanaeth meddygol yn Ifuan o'r Ti-ailwi-ii ond bu y truau farw ymhen oddeutu awr ar ol y ddamwain. Y rheswm a roddir am y ddamwain ydyw, i un o'r Turkeys ddyfod yn rhydd a dychrynu yr anifail, gan achosi iddo. a chicio.. Nid cedd ond rhyw chwe' mil er pan yr oedd wedi ei dori i'r.harnais. Y rkeithfarn oedd Marwclaeth ddamweiniol.'
.LLANBRYNMAIR.
LLANBRYNMAIR. Cynhaliwyd Eisteddfod bwyddianus yn y lie uchod, dydd Nadolig. Disgwylir y bydd yr elw o ISP i lOp., pa up sydd i fyned at yr ysgol ddyddiol. Y beirniid cerddorol oedd Mr. Owen, WernRronglwyd, yr hwn a waaeth ei waith yn foddhaol. < Cyfarfod y Prydnawn —Yn y prydnawn, aed trwy y rhaglen ganlynol:—LlyWydd, Mr. R. Francis, Llwynaere Arweinydd, Parch. 1). Lewis (Ap Cendirion); cyfeiliwyd gan Miss M. J. Jones, Aberdyfi. Anerchiadau gan y Beirdd Unawd i blant, Calfari,' goreu, Wis.* Hughes, Dafarn newydd Adr.odd, I Paid rhoi fyny,' A. L. Hughes CAn gan-Miss Hughes, Corris; Unawd Baritone. Trai a Ilanw, Idris H. Jones, Pandy Englyn, • Y Rhyfel,' J. R. Thamas, Llanerfyl; Unawd Soprano, Dim ond deilen.' Miss E; Williams, Tynewydd, Uarllen byrfyfr, R Evans Cwmcalch; Ffon Gollen, W. Peate, Winllan Triawd, I Y Tri Bu^ail,' E Evans a'ibarti Y Pren Grit, goreu ac "ail, J. Richards, Uol^och. Diweddwy.f cyfarfod y prydnawn trwy gatiti gan Mi", Hughes ac Eos Cyfeiliog. Cyfarfod yr Hwyr --T,I-xwvdd, D, Stable, U H. Arwt:illyd¡I, ,(¡- U:I!etríu!i j Owen, Tafolwern. Cydgaa, 'Cyd^ax.y Mo;w- gan y Parti Meibion,' dan arweiniad E. hvatis; Pianoforte Solo gan Miss Jones; CrysGwlaneri, goreu, Mrs. Evans, Winllan; ail. Miss Davies, Dolfach Uaawd Tenor, E Williams; Traeth* awd I Y Ddynes Newydd,' Miss Owen, Cefn Pennant; Par o Hosanau i ferched, Miss Peate, a Miss Jones, Castellgoch; Pedwar Penill, Lied Croen yr ycli,' V Evans (Atha); Parti o 16 am dadganu Adgyfodiad,' Parti E. Evans, Glyndwr, Araeth Ienanetyd Llanbrynmair,' R. Evans, Cwmcalch; Unawd Baritone, Idris H. Jones; Tri englyn, 'Plas Llwyn Owen,' V. Evans (Atna); Deuawd, Hywel a Blodwen,' gan Miss Hughes, i Eos Cyfeiliog*, encoriwyd Uurhyw ddadl, Misses A. Evans, a L Evans, Post Office; Unrhyw ddeuawd, E. Evans, a'i gyfaill; Adrodd, Arwerthiant y Caethwas,' J. R Themas, Llanerfyl; Pedwar- awd, Parti E. Evans Bugeil-Ffon, L. Jones, Clegyrddwr Pryddest, 'Cofiwch fy tliwymauoo A. Thomas, Penyddol; Can, Miss Hughes, encoriwyd ac ail ganodd Traethawd Amos/ Miss Davies, Dolgoch; Prif Gystadleuaeth Gorawl, Dyddiau Dyo sydd fel Glaswelltyn/ daeth dau cor ymlaen, goreu, cor dan arwein* yddiaeth Mr, D. J. Owen, Tafolwern; Llythyr Serch, David Humphreys, Fronlwyd. Di. weddwyd trwy ganu I Hen Wlad fy Nhadau.'— Ap HUGH.
Y MARCHNADOEDD.
Y MARCHNADOEDD. MAaCHNADOBDD AXXIFIIILILM. Llundain, Rhagfyr 31ain. Qv>ari\tg.—Cyflenwadl da o bifuau ond acaf y gwerthent. Gwartheg Hereford a Devon, o 4a. Ge. i 4M. Se. yr wyth pwys. -Defaid.-Y defaid yn weddol lawn. Galw pur araf oedd am fyllt a mamogau. Leicester. Rhagfyr Slain. Ychydig iawn o ystoc a ddangoswyd a'r prynwyr yn anaml. Y galw yn ddifywyd, a'r busnes a wnaed yn llai nag y bu ar hyd y tymor. Gwerthwyd ychydig hefErod oyfieion yn ol o 16p. i 21p.
Advertising
CORRIS. Oynhelir ([gngerift Clustabuuol- gan y Bedyddwyr yn y lie uchod, Not Wener, Mawrth 15fed, X901. Rhoddir Gwobrwyon Sylweddol. Ymddengys manylien yr wythnos nectaf. STAR STORES, PENRALLT STREET. MACHYNLLETH. Now opened, with an entirely New Stock of GROCERY & PROVISION at lowest possible prices. Good TEA, is. 4d. per lb. Rlfeh Blend, is. 6d. Challenge Blend, is. 8d Pure black Indian Tea, 2s. SUGAR i £ d.; i id.; & 2d. per lb. Crystals, Pure Lump Sugared. &-ijd. Hartley's Jams & Marmalade aire finest made. SPECIAL LINE: Mixed Fruit, Sd. per 2 lb. Jar. Plum & Apple sid. M „ Blackberry & Apple 6d. „ „ Marmalade std. „ „ NEW FRUIT, Splendid Quality at Lowest Prices. Finest Candid Lemon Peel, 4!d. per lb. I Good & Sweet Hams, 6Jd. per lb. Smoked Hams & Bacon, of the Best Brands. Flour, Meal & Corn, at Lowest Mill Prices. All orders receive personal & prompt attention. Proprietor G. M. ARTHtJlef
Y RHYFEL.
Y RHYFEL. 260 O'R PBYDBINIAID YN GAKCHABOSION. Derbyniwyd gwifreb oddiwrth Arglwydd Kitchener, fod y Boriuid dydd Sadwrn, wedi trechu gwarchodlu Helvetia. Collodd y Prydeiniaid haner cant rhwng lladd a chlwyfo, a chymei-wyd dau gant o ddynion o Gatrawd Lerpwlyn garcharorion. Cymer- odd y Boiiaid wn mawr llyngesol yn yr ymladd. Hysbysir o Capetown fod tren tra yn pasio Rosmead wedi ei atal gan y Boriaid. Llosgwyd ef a chymerwyd 60 yn garcharor- ion. YSGAIIMESOEDD PAEHAOL. Enfyn Arglwydd Kitchener, o Pretoria, hanes brwydrau gymerodd Ie" yr wythnos ddiweddaf ar hyd holl faes y rhyfel. Bu ysgarmes galed ger Standerton, yn y Trans- vaal mewn canlyniad i waith y Boriaid yu tori i fyny y reilffordd. Mae y Cadfridog Clements, yn symud i gyfeiriad Rustenburg, ond yn cyfarfod a chryn wrthwynebiad. Yn y Dalaeth Rydd, cyrhaeddodd Colonel White i Senekal a Fickburg, ac y mae'r corphluoedd o dan French a Boyes yn atal De Wet i fyned tua'r De i Cape Colony. Mae'r Boriaid a oresgynodd .Cape Colony yn nghyfeiriad Carnarvon, 420 milldir o Capetown, a dilynir hwy gan Colonel De Lisle a Thorneycroft. Cyrhaeddodd y Oadfridog Colvile i Loegr, gan iddo gael ei alw adref oherwydd yr anffawd ddigwyddodd i'r Yeomanry yn Lindley, ar ysgwyddau yr hwn y gesyd y Swyddfa Ryfel y cyfrifoldeb am dano. Y mae Colvile wedi gwrthod ymddiswyddo, a geilw am brawf ar yr achos, ao mewn llythyr maith i'r wasg dyg gyhuddiadau o aflorweb dybryd yn y gorchymyuion a roddwyd allan iddo ef ao eraill, gan Arglwydd Kitchener, fel Chief of Staff.
DINAS MAWDDWY.
DINAS MAWDDWY. We will muddle through some how,' meddai Rosebery unwaith pan yn son am ryfel y Transvaal. Wedi cryn lawer o muddle through, daeth dwr i'r Dinas; bu agos i'r ganrif derfynu cyn ei gael, dim ond dau ddiwrnod wrth gefn Dyna un frechdan wedi ei chael; y mae eisiau un eto, dyna yw hono, goleuni ar nosweithiau tywyllion y gauaf, fel na chaffo dieithriaid ei galw yn ddinas dywyll. Y maent yn dweyd ei bod bron mor dywyll ag oedd hi yn yr Aipht er's talm, yn enwedig ar nos Suliau, Gobeithio y gwel y Cyngot y ffordd yn glir i geol lampau i'r lie o hyn i ddiwedd y ganrif nesaf. Ai gwir fod llawer o'i trigolion, yn enwedig merched segur, wedi troi yn Artists ? Nid landscape painters, ond caracter painters; ulllliw yw y paint a ddefnyddir ganddynt, a iiwnw yw du. Ceisiant wneyd pawb mor ddu a hwy eu hunain. Oddeutuy Nadolig, daeth llawer o fechgyn yr ardal i fyny o'r South i dieulio eu gwyliau, bu i lawer o honynt addoli Hawn digon ar Bacchus. Piti gweled bechgynglân- yr ardal, wedi eu magu yn yr Ysgol Sabbothol, yn gollwng eu hunain mor isel, nes bod.yn nod tfwawd i gymeriadau is na hwy eu hunain. Fechgyn anwyl cymerwch gyngor gan un sydd yn teimlo drosoch, byddwch byw fel na all y painters gael subjegts i'w daxluniau duen. Blwyddyn newydd dda i'r NEGESYDD a'i ddarllenwyr.- B.X.X,
YR YSTORM.
YR YSTORM. Tymerodd ystorm ddinystriol o wynt a gwlaw le dyddiau Iau a Gwener diweddaf. Ymdrylliodd llonghwyliau o'r enw 'Primrose Hill,' a gychwynodd allan o Lerpwl, ar greigiau glanau Caergybi, dydd Gwener. Boddodd 34 o'r dwylaw, ao ni achubwyd ond un dyn. Mae ugain o'r cyrph wedi ei golchi i'r Ian. Collwyd Hong Awstraliaidd Capricorn,' ai dueddau Cornwall a boddodd deuddeg o'r criw. Gorfu i'r agerddlong Lake Magnatic,' a adawodd Queenstown am Canada ddychwelyd gan i'w pheirianau gael eu tori trwy yr hyrddwynt cryf nos Iau.
BLWYDD-DAL YR 0EDRAW US. i
BLWYDD-DAL YR 0EDRAW US. Mae y trefedigaethau yn rhoddi esiampi i'r Hen Wlad mewn mabwysiadu mesurau cymdeitbasol. Gwnaed darpariaeth gan New South Wales ar gyfer blwydd-dal i'r oedranus, a daeth y ddeddf i rym Ionawr laf. Rhoddir drwyddi flwydd-dal i bob person o gymeriad da sydd wedi bod yn trigianu yn barhaol yn y drefedigaeth am 25 mlynedd, Fief y swm-, o 26p. y flwyddyn, oddieithr pan y mae y gwr a'r wraig yn meddu hawl i flwydd-dal; yn yr achosion hyny derbyniant 19p. 10s. bob un v flwyddyn. Lleiheir y flwydd-dal gan lp. am bob lp. a ddaw i feddiant y personau.
TEITL ARGLWYDD ROBERTS.
TEITL ARGLWYDD ROBERTS. Y mae Bobs' yn dyfod yn ol i dderbyn gradd uwch o anrhydedd nag sydd ganddo yn awr Lordyn bach ydyw yn bresenol, ond bydd yn Iarll cyn pen ychydig amser. Buwyd yn siarad unwaith am wneyd Due o hono, ond y mae siomedigaethau blin wedi d'od ar ol hyny, ac y mae y son am wneyd Due o hono wedi darfod. Gyda'r teitl o Iarll, y maeyn debyg o gael swm go lew yn ei logell-tua deugain mil o bunau feallai.
Y GALLUOEDD A CHINA.
Y GALLUOEDD A CHINA. Wedi hir oedi ac ymboeni, y mae eynrychiol- wyr y gwahanol Alluoedd wedi cytuno ar, ac wedi CyflWYLO i China y bil' am y cythrwfl a't golled sydd wedi cael eu hachosi yno yn ddi- wedd ar. Cyflwynwyd y cyfrifon i'r Tywysog Ching, ac addawodd yntau eu gosod yn Haw yr Ymerawdwr cyn gynted ag y gallai. Pe bai Li Hung Chang yn bresenol, y mae yn ddigon tebyg mai efe fuasai yn cyfryngu ;ar ran China, ond y mae Li yn glaf. Y mae yr Unol Dal- aethau yn parhau yn bur ffafriol i'r dyn melyn ac felly hefyd Syr Robert Hart. Erfynia Syr-; Robert Hart ar i'r Galluoedd fod yn tfeg'^c Vd' gymedrol ac yna y telir yr oil gan China.
EISTEDDFOD GADEIRIOL MEIRION.
EISTEDDFOD GADEIRIOL MEIRION. Dydd Mawrth diweddaf, sef dydd OaIan, gyda gwawr yr ugeinfed ganrif, gwelid canoodd lawer yn dylifo i Dolgellau, i'l- Eisteddfod uchod. Nid ydym yn cofio weled cynifer o bobl ynghyd erioed; ac yr oedd y cynulliadau folly yn boblogaidd iawn. Am ansawdd yi Eisteddfod, a chym- eryd pobpeth at ei gilydd, credwn ei bod yn uu o'r rhai goreu a gynhaliwyd erioed. Yn dilyn, wele resti o'r buddugwyr — CYFARFOD- Y BOREU. Dechreuwyd cyfarfod y boreu am 10-30. Llywydd Cadben Bailey, ac arweiniwyd gan Bryfdir. Agorwyd y gweithrediadau trwy i Llew Meirionganu I Hen Wiad fy Nhadati.' Beirniadaeth Miss Jones-Parry a Mr. Castle, ar y Pen and Ink Sketch o Ystorm Daranau. Rhanwyd y wobr rhwng Mr. J. Edwards (Pwyntii Meirion), Ffestiniog, ac .ymgeisydd aralt nad att-bodd -iw enw Anerchiad gan y Llywydd. Hir a Thoddaid i'r diweddar Mr. Francis Evans Enillwyd y wobr gan Glan Wnion, Dolgellau. Chwareu unrhyw unawd ar unrhyw offeryn pren Mr. R H. Mills, Dol- gellau, a rhoddodd Mr. Barrett 10s o wobr i Mr. F. Arnfield. Traethawd ar Hanes y Iransvaal,' Mr. M Williams, Trawsfynydd. Gwawl-ddarluniau Mr. VV. R. Hall, Aber- ystwyth Cyfieithiad o'r Gymraeg i'r Saesneg Miss Edwards, Great Darkgate Street, Aber- ystwyth. Unawd Contralto Cwsg fy anwylyd dinam.' Miss E. J. Warrington. Cadeirio y Bardd.-Testyn y Gadair oedd Uffern,' a chynyyid gwobr o 7p. ynghyd a Chadair Dderw Gerfiedig am y Bryddest oreu ar y testyn Galwyd ar y Parch, E. Davies, Trefriw, i roddi ei feirniadaeth ef a Thafolo^. Dywedai fod y gystadleuaeth yn un thagorol. O'r 14 ymgeiswyr nid oedd un y gellid ei restru yn isel iawn. Yr oedd chwech o'r pryddestau yn rhagori ar y gweddill. O'r rhai n yr oedd Gobaith Llai,' yn rhagori cryn lawer Hys- byswyd mai Gobaith Llai' oedd y Parch. J. Jenkins (B.), Amanford, yr hwn a adnabyddir wrth yr enw barddonol Gwili. Galwyd ar y Parch. R. G. Roberts, a chadeiriwyd ef fel cynrychiolydd y bardd buddugol. Yna caed anerchiadau barddonol gan amryw. Dadgan- wyd cAn y cadeirio gan Miss Maude Jones, yr hon a roddodd ddadganiad ardderchog o I Gwlad y 1 )elyn.' Hysbyswyd mai testyn y Gadair yn histeddfod 1902 fydd Paradwys.' Englyn, Dyfais.' Allan o 17 o ymgeiswyr nid oedd un yn deilwng o'r wobr P&r o Hosanau, dyfarnwyd y wobr i I Sarah Jacob.' Corau Afiibion.-Cynygid gwobr o top. am y iladgaiiiad gorau o Psalm of Life.' Cystad- leuodd pedwar o gorau sef-Llangolion, Llan- idloes, Cor Moelwyn, Abermaw. Safai y corau fel y canlyn yn ol nifer y marciau gafodd pob unAbermaw, 28; Llanidloes, 29; Llangollen, 30 Moelwyn, Ffestiniog, 33. Dyfamwyd Mr. E. TudGr, Trawsfyixydd, yn oreu ar y Ffon. Ail Gystadleuaeth Got awl.—I gorau heb fed dros 52 mewn nifer, am ddadganu yr Anthem, I Goruchaflaeth ar Angau Daeth dau gór ymlaen, sef Harlech a Llanegryn. Canmolid y gystadleuaeth yn fawr. Dyfarn- wyd y wobr 1 gOr HarJech. Ar y Love Divine,' dyfarnwyd y wobr i Mr. Lloyd a Miss Lloyd Llanuwclillyn, CYFARFOD Y PRYDNAWN. Llywydd A. Osmond Williams, Yaw,. A.S;" ac arweiniwyd eto gan Bryfdir Cystadleuaeth unawd ar y Cornet. Dyfarnwyd y wobr i Mr. W. M. Williams, Corris Yn nghystadleuaeth y Seindyrf Pres, daeth dwy Seindorf ymlaen i'r gystadleuaeth, sef Corris a'r Rhos. Dyf- arnwyd Seindorf y Rhos yn oreu. Chwareu unawd ar y Berdoneg, Miss M. Griffith, Dol- gellau. Traethawd ar 'Orfodaeth Milwrol,' Mr. E. Morris, Minffordd. Model Door, Mr. C Jones, Trawsfynydd. Cywydd Newyn,' Parch. L. R. Davies, Brynaman. Cafwyd an- erchiad gan Lywydd y Cyfarfod, sef yr Aelod Seneddol dros y sir, yr hwn gyfeiriodd at was- anaeth mawr yr Eisteddfod fel moddion addysg a diwylliant cenedl y Cymry. Cyfieithiad o'r Gymraeg i'r Ffrancaeg, Master R. J. Edwards a Master G. Edwards, Dolgellau. Hysbysodd Mr. E. Griffith fod Principal Roberts, ac yntau heb gael amser i benderfynu pa un o ddau Draethawd ar I Hanes Dr. Edward Jones.' oedd oreu Hysbysir.y dyfarniad trwy y wasg. Prif Gystadleuaeth Gorawl. Canodd y cor. au yn y drefn ganlynoL-Aberystwyth',Nantlle, Llanidloes. Dyfarnwyd y wobr i gor Llanidloes. Unawd Soprano, dyfarnwyd Miss M. Evans, Llanidloes. Unawd Bass, Mr. L. Roberts, Bangor. Unaw.d Tenor, Mr. W. M. Jones. Y CYNGERDD. Yn yr hwyr cynhelid Cyngerdd Mawreddog, ar gyfer yr hwn yr oedd Cymdeithas Gorawl Idris, dan arweiniad Mr. O. 0. Roberts, yn dyfal barotoi er's wythn«sau. Llywydd y Cyngerdd oedd Mr. W. N. Griffith, jYsw., Penmaen. Yn y rhaa gyntaf perfformiai y C6r Athalie (Mendelssohn). Cymerid :y put ranau gan Miss Percival Allen,, Miss Maude Jones, a Miss Greta Williams, lynghyd a Mr. Charles Fry fel adroddwr. Wedi ychydig seibiant caed unawd ar y Flute gan Mr. W. L. Barrett, ac yn y rnaln ddilynol aeth y C6r trwy Hiawath's Wedding Feasts,' gyda Mr H. Frankciss yn cymeryd yr unawd. Yn y rhan amrywiiethol caed unawdau gan Mr Wilfred Jones, Miss Percival Allen, Miss Greta Williams, Miss Maude Jones, a Mr. H. Franckiss. Cafwyd fel arfer wasanaeth y Gerddorfa, dan arweiniad Vasco V. Akeroyd, a chyfeilid gan Miss Blodwen Williams, Miss A. M. Roberts, a Mr. Pyemont.
HELYNT CHWAREL Y PENRHYN.
HELYNT CHWAREL Y PENRHYN. Bu Mr. Young a chynrychiolwyr y gweithwyr mewn eyngor d'u gilydd, ac ymddengys fel pe byddai y pellder rhwn.( y naill ochr a'r Ila.li yn lieihau. Maeut wedi rhoi ffurf i'r pwyntiau mewn dadl, gan ddatgan ymhob achos beth a hawlir gan y naill, a beth a roddir i fyny gan y llall. Rhaid i'r achos gael ei gyflwyno felly i'r chwarelwyr, a phenderfynir y mater yn y diwedd ganddynt hwy drwy y balot. Boldlona Mr. Young i'r hen weithwyr gael eu lleoedd yn ol, gyda'r eithriad o'r chwech a ddirwywyd yn yr achos diweddar yn Mangor. Heb gydsynio yn hollol a'r cais am ddydd- gyflog- heb fod yn llai na.4s. 4c. rhybuddia y dynion, os y caniateir hyny, yr achosa i 200 o hen chwarelwyr analluog gael eu troi allan o waith—gan yr ystyrir nad allant wneyd gwerth y cyfiog hwnw. Addawa wneyd arbrawf mewn sefydlu bargeimon cyd-weithredol (co-opera- tivej yn lie cyfundrefn y contracts. Ymrwyma i sicrhau triniaeth barchus i'r dynion oddiwrth yr is-swyddogion. Boddlona i lacio -y ddis- gyblaeth yn y chwarel; ac estyna ddyddiad i ail-dechreu gweithio o Rhagfyr 31 i Ionawr 10. Gadewir dau bwynt yn agored—caniatad o ddydd gwyl yn chwaneg a cliofrestriad o glwb cleifion y chwarel. Ar ddau bwynt y rhydd Mr. Young wrthodiad pendant. Ni chaniata i gyfraniadau gael eu gwneyd yn ystod yr awr ginio, ond atgachosion elusenol. Amcan y gwaharddiad hwn yw atal cyfraniadau at Undeb y Chwarelwyr. Y pwynt arall—a'r pWYlica -yw y dull i'r gweithwyr apelio mewn unrhyw achos o gwyn. Yn ol cytundeb 1897, gwnaed darpariaeth ar gyfer gwueyd ymchwil- iad, yn gyntaf drwy y swyddog lleol, yna drwy y prif oruchwyliwr, ac yn olaf at Arglwydd Penrhyn ei hun. Myn ei arglwyddiaeth gadw at y rheol hon. Mae Pwyllgor chwarelwyr Bethesda wedi penderfynu gwasgaru ly papyrau pleidleisio i'r dynion yn gofyn am eu derbyniad neu eu gwrthodiad i'r cytundeb cynygiedig a dynwyd allan gan y cyd-gyngor yn Llundain. Mae y papyrau i'w dychwelyd ar ionawr 3ydd, Wele farn y Daily Chronicle, ar y drafod- iaeth:—Pe y buasem yn gorfod cymeryd y casgliad oddiwrth weithrediadau y gynbadledd yn unig, a pheidio cymeryd i ystyriaeth yi ohebiaeth ychwanegol a gymerodd le rhwng Mr. Young a Mr. Jones a'i gydweithwyr o Westy Euston, buasem o dan orfodaeth i ddweyd nad oedd goruchwyliwf Arglwydd Penrhyn wedi rhoddi i fewn rhyw lawer i'r dynion, ac nad oedd llawer o obaith am setliad yr anghyd- fod. Nid oedd gan Mr. Young ddim ond cyfres 0 atebion nacaol i'w rhoddi i ofynion y gweithwyr. Ni fynai roddi gwrandawiad i'r syniad o gyfnewid dim ar ei ddull presenol o gario pethau ymlaen, yr hyn sydd wedi yn fath fethiant, yn enwedig ynglyn a derbyn dirprwy- aethau or gweithwyr yn y chwarel. Ni buasai yn cymeryd yn ol i'r gwasanaeth unrhyw un oedd wedi cael oi droi o'r chwarel yn ystod y tair blynedd diweddaf Gwrthododd gydsynio a chyflog priodol o bedwar swllt a phedair ceiniog yn y dydd, ar y tir y buasai drwy fabwysiadu hyny yn gorfod troi oddeutu dau gant o hen weithwyr y chwarel alian 8 waith, er mwyn arbed Argiwydd Penrhyn rhag y perygl 0 gael ei golledu. pan ofynwyd iddo leddfu y rheolau dysgyblaethol. caeth sydd yn bodoli yno yn bresenol, dywedai fod yn angen- rheidiol fod yn bur fanwl.yn y chwarel Mae'n wir nad oedd wedi gwrthod gwneyd unrhyw ymgais i gyfarfed y dynion, oblegid dywedai ei fod yn foddlawn i adael gweithiwr a fyddai ar ol ei amser yn cyraedd y chwarel yn rhydd gyda dirwy o gyflog haner diwrnod, tra o'r blaen y buasai jrr hwn a gysgai yn hwyr yn colli cyflog diwrnod. Nid oedd Mr Young yn dangos y duedd leiaf i gyfarfod gofyniadau y dynion y tu hwnt i -hyny. Addawodd Mr. Young y buasai yn cymeryd sylw o ymddygiadau ei swyddogion neu gontractors ac ymhellach gwnaeth addewid y buasai yn gwneyd prawf ar fargeinion unedig chwe' misol. Yn sicr, bydd y dull cyd-weith- redol hwn, os y bydd iddo alluogi y dynion i wneyd eu gwaith yn well a chyflymach, yn rhwym o droi allan yn fanteisiol i Arglwydd Penrhyn yn ogystal ag i'r dynion eu hunain. Un o gwynion penaf y gweithwyr ydeedd y dull y gosodir y contracts; a chyda hyny gwrthodai Mr. Young ymyryd o gwbl. Mae yn amIwg nad yw y dynion hyd yn hyn wedi derbyn ond ychydig iawn o fanteision .'r helynt, tra y mae rheolaeth Arglwydd Penrhyn yn ddiysgog.
MACHYNLLETH.
MACHYNLLETH. CERDDOROL.-Deallwn fod Missel Gwladys Morgan, Plas Street, Machynlleth, a Myfanwy Edwards, ficerdy, Corris, wedi pasio gydag an- rhydedd arholiad rhagbarotoawl yr Incorpor- ated Society of Musicians. Yr oedd yr arholiad yn cael ei gynal yn Wrecsam, Rhagfyr yr i i eg. COFIO Y TLAWD.—Dydd Sadwro, yn y Vane Hall, rhanodd yr Ardalyddes Londonderry, beef i nifer luosog o dlodion, fel yr arfera wneyd yn flynyddol. Derbyniodd bob un o dri chwe' phwys o ynghyd a thorth o fara a llysiau. Mae y foneddiges haelionus hon yn deilwng o ddiolchgarwch cyffredinol am barhau i gofio am y tlodion.
DINAS MAWDDWY.
DINAS MAWDDWY. MARW GOFFA.—Gyda gofid dwys yr ydym yr wythnos hon yn cofnodi marwolaeth Mr Hugh Roberts Penycau. Byr gystudd a gafodd ein hen gyfaill. Claddwyd ef yn Llanymawddwy. Cafodd gladdedigaeth dywysogaidd gan ei gydweithwyr. Rhyfedd genym feddwl ei fod wedi ei gymeryd ymaith, ac nid edwYD ei le ddim 0 hono ef mwy. Bu farw yn So mlwydd oed. Yr oedd yn ddyn caredig, a thawel ymysg ei gyd Aeithwyr a'i deulu. Dygai. fawr sel dros yr Ysgol Sub a bu Hyn athraw rhagorol ynddi. Bu farw yn dangnefeddus. Bydd yn dda genym am dano byth. Nawdd Duw fyddo dros ei briod a'i blant. Hefyd chwith genym feddwl nad ydyw yr hen fam Catherine Lewis, Maesgamlan, mwy yna i'n croesawu. Claddwyd hi yn mynwent y Dinas dydd Sadwrn, yo 70 mlwydd oed. Cafodd angladd lluosog ac anrhydeddus. Gwelodd lawer o droion chwerw yn ei bywyd. Yr oedd 0 duedd ddistaw a gwylaidd, ond yo gymeriad pur ffyddlon a charedig. Analluog- wyd hi er's blynyddau i dd'od i'r moddion oy- hoeddus, ond drwy yr boll amser yr oedd ei hysbryd yn y gwaith. Yr Arglwydd a laawo y fcwlch i fyny yn y tculu «c yn yr eglwys.
ARTHOG.
ARTHOG. YMNEILLDUAD Deallwn fod Mr. T. R Jones, ^orsaf-feistr, yn y lie uchod, ar ol gwas- anaethu (wmni y Reilffortid y Cambria?!, am dros 30 mlynedd, wedi ymneillduo. Bu orsaf-feistr yn Welshampton, al)1 flynyddau lawer a pherchid ef yn fawr ymhob cylch y bu ynddo.
ABERMAW.
ABERMAW. LLYS YR YNADON. Cynhaliwyd dydd Gwener, gerbron R. P. Owen, ac ynadon eraill. -D.,Davies, Glandwr, a gyhuddid ofeddwdod ac a ddedfrydwyd 1 5s.-Ralph Blades a W. Williams, Black Road, a gyhuddid o'r un trcrsedd ac a ddirwywyd i 5s. yr un.—Gwnaed archeb am 2s. 6c yr wythnos ar Robert Griffith, Bennar Terrace, tuag at gynal ei fachgen ar yr hyfforddlong 'Clio.Tros- gIwyddwyd trwydded yr Henblas Inn o enw Mr. David Davies, i enw ei fab Nid oedd yf y heddgeidwaid yn gwrthwynebu y cais;