Y Tyst

PENNOI) 0 GOFIANT I (GYDA OARI/UN) YNGHYDA PHRYDDEST GOFFA (ItUDDUIGOT,) IP DIWEDDAR Ba ch. JOHN REES, Cwmllynfell, CAN EI OL YNYDD, Y PARCH. D. JEREMY JONES. Pius 4C.; TRWY'R POST 6C. I'w gael oddimth Mr. J. Rees, Tegfan, Cwmllynfell; "1311 oddiwrth yr Awdity. Athrofa Aberystwyth. (Un o'r Colegau ym Mhrifysgol Cymru.) Prlfathraw-T. F. ROBERTS, M.A., IIT.D. DBCHRBUA'R 40ain Tymor ar Ddydd Mercher, Hydref 3ydd, 1917. Parotoir yr efrydwyr ar gyfer ArhoHadau Prifysgol Cymru. Cynygir amryw o Ysgoloriaethau (rhai ohonynt yn gyfyngedig i Gymry) y flwyddyn kon. Cymer yr Arholiad le yn Aberystwyth ar y i8fed o fia Medi, 1917. Am fanyliou pellach ymofynner a— J. H. DA VIES, M.A., Cofrestrydd AT SWYDDOGION EGLWYSIG Llythyrau Cymeradwyaeth. WEDI eu hargraffa ig enw yr Eglwys YT arnynt, ac wedi eu rhwymo yn gryf. Prisoedd am Flaendal—3s. 6c., 5s., a 6s. 6c. Cludiad yn rhad. Cynhwysa y ^lythyi Dair Rhan, sef Un Ran i'w rhoddi i'l Trosglwyddedig Un Ran i'w hanfon i Weinidog neu Swyddogion yi Eglwys i ba un y tros- glwyddir yr Aelod, yn eu hysbysu o hynny ached wit y Rhan arall gan yr Eglwys ei hun. I'w gael gau J OSEPH WIIAIAMS & SUNS (Merthyr) Ltd Swyddfa'r TYST, Merthy* Machan Mawr II COME DI 1 J ME WN TAIR .ACT GAN DYFNALLT, PR18 8WLLT. Mae eisoes gryn alwad am y GOMSDI BOBROG- AIDD RON; ac I galonogi y cwmniau fwriadant ymgymeryd a'i hactio y gaeaf hwn, rhoddwn sypynnau o ddwsin ac ychwaneg o goplau am brlS goetyngol anarferoL Am delerau y Perfformio &ntoner i'r Swyddfa. ODDIWRTH Y CYHOEDDWYST JOSEPH WILLIAMS & SONS (WtRTHYK). t<n<T)fttD, SWYDDFA'R ''IYST.' TRI 0 GATEOISMAO (AR GAN) I BLANT, Gan j Parch. H. T. JACOB, Abergwaun. 51*—Y Deg Gorchymyn. Sef- II.—Y Nefoedd. Sef- ? (III.—Y Gaethes yn Nh^ Namaan. Y Tri uchod yn Un Pamphledyn.—Pris Coiniog. ioc. y Dwsin. 50 am 3s. 100 am 5s. gd. Cludiad wedf et data am Flaendal. -0- I'w cael o Swyddfa'r t TYST: MERTHYS-

NODION. Y GOLYGYDD. YR oedd cieidd-dra a chaledwch a dibris- dod cywilyddus y inedd- (,ii arth y ygon hynny a archwilient Meddygon. gyflwr iechyd ein dynion F j ieuainc ar eu mynediad i'r Fyddin wedi mynd yn ddiareb, ac yr oedd yn hen bryd i'r Senedd gymryd y mater i fyny, a dwyn y cyhuddiadau cywilyddus adref yn erbyn y Ivlywodraeth ei hun. Wrth reswm, dylid gwahaniaethu a bod yn deg wrth ddwyn yr euogion at y bar, canys clywir ar bob Haw mai'r meddygon sydd wedi dod i'r golwg hacraf o Jxnd) ynglyn a'r rhyfel, ac mae perygl gwneud cam a'r diniwed a'r clodwiw. Mae dau ddosbarth o feddygon yiiglyn a'r Fyddin sydd wedi ac yn gwneud gwaith gogon- eddus, a'u gwrhydri a'u dyngarwch a'u tiriondeb a'u hunanaberth yn hysbys i bawb. Cyfeiriwn at y meddygon sydd gyda'r milwyr ar y maes, a'r meddygon yn yr ysbytai gartref ac oddicartref. Y maent hwy wedi arddangos yr ysbryd a'r medr a'r menter a'r mawrfrydigrwydd godidocaf—yn arbennig y rhai sydd allan ar y maes. Am ran enfawr o'r meddygon ailraddol sy'n archwilio bechgyn a' u dos- barthu ar dir iechyd y cwj-nir, ac ni wiw gwadu fod eu hymddygiad a'u haflervrch a'u hanwybodaeth a'u herfeiddiwch cyff- redinol wedi gwneud eu heuwau yn ddrew- dod yn ffroenau pawb a fedd y gronyn lleiaf o hunanbarch. Mae'r dadleniadau wnaed yn y Ty yr wythnos ddiweddaf o'u hanallu a'u creulondeb yn ddigon i beri i ddigllonedd y genedl godi a'u hysgubo oddiar bob bwrdd meddygol. Maent wedi profi eu hunain yn bullies o'r natur waethaf —rhai "yn cymryd mantais ar eu tipyn awdurdod i ymddwyn yn galed, creulon ac anghyfiawn tuagat bobl oedd yn hollol ddiymadferth i wrthdystio. Maent wedi gyrra pobl i'r Fyddin a fuont feirw cyn pen ychydig wythnosau wedi ymuno, o glefydau yr oeddynt yn hen ysglyfaeth iddynt cyn cael eu galw i fyny. Pasiwyd ganddynt luoedd Y11 y Class A a wrthod- wyd yn hollol wedi ychvdig funudau o archwiliad gan y Bwrdd Canolog Medd- ygol. Cadwant ddynion yn noeth am oriau i ddisgwyl archwiliad heb unrhyw reswm am hynny, a siaradant a hwynt fel pe baent wehilion yr heol. Ac mae ganddynt gorgwn o recruiters i'w helpu yn eu buclrwaith-pobl na fuont o fewn can milltir i'r rhyfel eu hunain. Nid oes ynom ronyn o dosturi at y shirkers sydd wedi defnyddio pob sciam i osgoi'r Fyddin, ond yn nesaf atynt credwn nad oes neb yn teilyngu dirmyg gwlad yn fwy na'r man I feddygon hyn. Bid siwr, mae eithriadau disglair yn eu mysg hwythau, ond mae'r j tystiolaethau roddwyd yn y Ty, a'r mwy o lawer sydd ar gael y tuallan, yn profi fod y gwyii yn un gyffredinol a'u hym- ddygiad yn un gwaradwyddus. Ac nid yw ymddygiad y Llywodraeth fawr gwell wrth ateb y cvhuddiad. Addewir pwyll- gor i edrych i mewn i'r mater, ond heb ¡ unrhyw hawl ganddo i yrru'r e u o g j ynghylch eu btisiies Yr oedd ateb Mri. Macpherson a Bonar Law yn y Ty yn ddigon gwan, ond mae hyn yn gorffoliad o eiddilwch KID oes diwedd ar orhoian y wasg pan A nnhegwch a'r Milwyr Cymreig. fo'r milwyr Gwyddelig neu Ysgotaidd wed i gwneud gwrhydri, ac eir bron yn wallgof o hwyliog wrth gan- mol bechgyn dewr Canada ac Awstralia a New Zealand. Ond ni chlywir siw na miw am fechgyn Cymru hyd yn oed pan wyddys mai hwynt-hwy oedd wedi cyflawni'r prif orchestwaith yn y digwryddiadau y rhoid y clod am danynt i Wyddelod a Chanadiaid. Y Cymry enillodd frwydr waedlyd y Mametz Wood dro yn ol broil yn hollol, ond i gatrodau eraill oeddynt filltiroedd o'r lie y rhowd y clod bron i gyd. Ac ni chydnabyddwyd eu dewrder dihafal ym mrwydr ofnadwy Loos cyn hynny. Ac yn awr, wedi i Syr Douglas Haig anfon adroddiad hynod o ganmoHaethus o ddewrder yr Adran Gym- reigyn yr ymgyrch ddiweddar, gomedd- odd y Censor iddo ymddangos, hyd nes y gofynnodd Mr. Ellis Da vies paham. Can- iatawyd ef ar fyrder pan welwyd fod un Aelod yn penderfynu gwybod paham yr ymddygir yn anghyfiawn fel hyn at y Cymry. Dylai hyn fod yn galonogiad i'r Aelodau i ofyn ychwaneg o gwestiynau i'r Llywodraeth. Cwestiwn reit dda fyddai gofyn beth ddaeth o'r Welsh Army Corps yr addawai y Prifweinidog iddo g a e 1 ymladd gyda'i gilydd, &c. ? Paham y gorfodir miloedd o Gymry i fynd i gat- rodau Seisnig pan ddymunant fynd i'r rhai Cymreig ? A oes mwy nag un Division Cymreig yn bod o gwbl ? Beth sy'n dod o'r Welsh Guards ? Hef3rd, paham yr an- wybyddir Cymrn fel rhanbarth arbennig ar bron bob mater o bwys ? Paham hefyd y ca'r Iwerddon a'r Alban yr holl arian a ofynnant at Addysg, ond cardod prin i Gymru ? Yn sicr, pan mae dynion fel Mr. Lloyd George ac Arglwydd Rhondda yn y Weinyddiaeth, dNIlai Cynwlf fynnu ei He hefyd yn y Wladwriaeth. CoiTR, yn ddiau, i ni ddatgan ein han- A rglwydd Curzon a Datgysylltiad. fodcllonrwydd hollol ar yr ateb a roddodd Mr. Bonar Law pan ofynnwyd iddo a oedd awdurdod y Llywodr- aeth y tu ol i ddatganiad Arglwydd Crawford yn Nhy'r Arglwyddi ynglyn ag estyn yr amser wedi'r rhyfel cyn y deuai Datgysylltiad i rym yng Nglmnru. Ar y wyneb, ymddangosai Mr. Law ei fod yn ymwrthod a'r datganiad, ond daliem ni nad ydoedd, er i'r Aelodau Cymreig ei dderbyn felly, a bod yn fodd- lon arno. Yr wythnos ddiweddaf cafwvd prawf pellach fod y perygl yn aros, _ac fod awrdurdod y Llywodraeth tu ol i'r datgan- iad. Gofynnwyd i Arglwydd Curzon a oedd yr Aelodau Cymreig yn iawn yn eu hesboiliad ar y mater, a chythruddodd y gwr balch yn ddirfawr am fod y mater