Gwalia

AKFWISG Y MARCBOG. I CtHWEDL GARU NADOLIG. (Cymreigiwyd gan Elidirfab.) PENOD m. Staid iddo cl-a gwyr y darllenydd pwy ydyw —beidio cwrddyd a Thomas Lloyd hyd nes 1 cai siarad gyda Kitty. Yr oedd Alun yn teimlo 09 y byddai iddo ef eefyll wyneb-yn-wyneib ag ef, y byddsi yn aicr o'i lindagu. Oerddodd yn ddiataw at y darws slipiodd allan i'r neuadd. Darfu i un dfram ochelgpur ddywedyd wrtho ef ei bod yn. wag 0 bob bod byw bedyddiol, ond yr oedd yn llawn o oleuni (Ksglftea* y tan. Yr oedd y decoratio wedi ei gwblhau. Bu Kitty yn gyflym gyda'r gwaith y flwyddyn hon. Nid oedd yr un brigyn toredlig o fythwjrdd yn aroe ar y llawr. Oliriwyd yr oil ymaith. Yr oedd llawer llai o dorchau ar y parwydydd .'r dodrefn nag ar y Noswyl Nadolig y bu at yn ei helpu hd. Nid oedd yr un aieronen o fistltw air y llusem uwohben. Ie, yr oedd llafur Kitty gyda hyn drosodd, ond yr oedd ei harffedog feohan a'i menyg yn gorwedd ar yr e'steddfa glus- togaidd cyfagos i arfwisg yr hen farchog, dwyfron- eg yr hon a ddisgf.eiirai yn ngoleuni y tan. Byddai i Kitty ddyfod yn ol i'w hymofyn, mae yn ddiau." Pa y disffwyliai am dan; yinta bydidai iddo ef allu ei gweled yn tirtig wrthi ei hun, a chael trafod y mater em oedd cydrhyngddynft i'w waelodion isaf ond rhaid oedd iddo betidio caelei weled gan neb arall. Yn y cyfarcssr efe a groesodd y neuadd. Edrychodd am yr hen gwpbwrdd, ond yr eedd hrwirw wedi ei glai, a'r agoriad o'r golwg yn rhyw- le! Wei, dyna yr hen arfwisg yn ei lie fyih, a bu yn jTEguddio yn hono lawer gwaith pan yn bogyn bychan direidus. Yr oedd yn gwTOOd yn berffaith dda pa fodd i ddatod yr hen wisg a myned i mewn iddi. Tr anhawsder mwyaf wedi myned iddii ydoedd ei thynu yn ol am dano a chau ei boglymau rhydlyd yn raghyd. Llwyddodd i wnen- thur hyny, er gydiag anhawsder mawr. Ni fedd- yliodd øfo o gwbl am yr anhawsder mwy i ddyfod o honi. Ni chafodd ond prin sicrhau ei bun yn yr aifwisg na chlywai dwrf yn rhywle uwch ei ben. Hai! beth ydoedd hwn'a ? Yr oedd rfiywun yn dyfod? Yr cnliad nesaf rhoddodd ei galon lam. Kitty anwyl ydoedd yno, bendith ar ei phen tlws! Yr oedd hi gan glysed ag erioed fel y oerddai i laswr y griaiau. i'r goleuni yn y ffroc dywell blaen ag oedd gan-dcli. Ai y goleu egt^am ydoodd yn dangos ei gwyneb yn "lwtch a thaneuBch a mwy difrifol nag yr arfarai fod ddwy flynedd yn 011 "Kitty amryI r yr oedd (jf roo fin gwaeddi ami, ond da Tiaa gwnaeth efe hyny, oblegid i lawr y grisiau ar ei -liol y daeith y bradwr hwnw, y bwyatfil hwnw, a'r scowndrel hwnw, Thomas Lloyd! Efe a wisgai y ;wawd-wen hyll hono o"i eiddo a aa-wyddai ym- lawmychiad. Alun, yn gweled y wen ffrostkvl horao drwy faTUMi gwyneb yr helm, a waegodd ei ddianedd yn pghyd dan eithaf anesmwrthyd. Yr oeddynt yn siarad fel y croesent y neuadd, ac y dement drosodd at yr eisteddfa glusbogaidd gerllaw i'r lie tan. Tra yr ymollyn^ai Kitty i lawr arm, gyd&g ocheaiaid achwyool feohan, yr ydoedd hi mar agon i Aiun fel ag yr ymcLrechai efe ddal ei anadl. Gallaaai ei chyffwrdd .hi yn hawdcl a'i faneg ddur pe yr ewyllysiasai. Efe a dremiodd i laiwr yn gwmaidd drwy y bariau ar ei "grudd fad is Hygad glaa lion," ond nid lion yn awr ychwaith, a'r gwallt cdws ydoedd fed oylch ewraidd am ei phen ac ymafaelodd rhyw gtrnahelliad gwyllt yn- ddo el i'w dal hi y foment hono yn etfbyn ei dldwy- froneg led. Ond yr oedd yn rhaid iddo ef feds- troli ei hun am ecyd. A chan agosed i'w fain eg aitafl ao yn agos i ysgwydd Kitty yr ydoedd y bwyatfil Thomaa Lloyd wedi dyfod ac y clwydai ei hur- Yr oedd yn dal ei ddwylaw wrth y tan yn Hawen, a rhwbiai hwynt yn eu gilydd yn hwyl- iog. Yr oedd Kitty druan dan rytm ei gofid wedi dodi ei phen i orphwys ar un .o'i dwylaw byohain gwyruon- "A ydych chwi yn bollol sicr ei fod wedi dig- wydd r hi a ofynodd mewn ton alarus a wnai i Ahin hiraethu am gaol ei chysuro. "A ydyw y ewbl cirogodd 7 A ydyoh yn dywedyd eich bod wedi gweled hanes y briodas 1" "Do gweddw ydoedd hi—gweddw gyfoebhog. Nid oes ambextaetih nad oedd; hyny yn rhan fawr o'r abwyd ond oni ddywedodd Alun hyny ei hun wrthyoh chwi yn y llythyr hwnw y aoniasoch wrthyf am dano ag oedd yn lysbysu am ei ym- rwymiad. "Ie t" DIrgrynai llaia Kitty; hi a dreiai yn galed i orchfygu ei ttaeimladau. "Efe a ddywed- odd -ei bod hi yn wedidw, ac yn dra, dra phryd- ferth. Yr ydwyf yn meddwl y gallaflai efe adael hynyaQan." "0, y mae just y path, ag a fuaswn yn ei ddis- gwyl oddiwrth groadur fel efe ,i'w fwrw ar draws dan-edd dyneff arall Na feinddwah- Y mae pobl eraill yn eich ystyried yn biwti, os nad ydyw ef, gaiw ddywedyd hyny wrbhych. Y Cymro gwael i Y mtae) hyn yn gydwastad a'r hyn a ddywedodd wrthych mai caangytmieriad a wnaebh wrth feddwl eioh caru chwi. ac iddo ddijrfod i wybod wed'yn na d-darfu iddo erioed hiddo daiai mwy am. danoch nag asm chwaer." 'HUhwaer!" btti Kitty yn chwerw, ac mewn rhy- feddod. "Pa fodd yr ydych chwi yn gwybod iddo ddywedyd hyny, Thomag 7" bi a ofynodd gan ddal i ryfoddu. "Ni ddywedais erioed wrthych ddim am y llythyr hwnw, er i chwi lwyddo i'm cael i ddywedyd beth oedd .yn y llythyr dychrynllyd di. weddaf." "Ah, ah \° meddyliodd y dynwaredol farchog yn es arfwigg, "dyna un i chwi, fy nghyfaill! Pa fodd y llwyddwch i ddyfod allan o hwna, eh ?" Ond os y tybiad Thomas Lloyd yn un hawdd i'w drapio, nis gwyddai ond ychydig am dano ef. "O wrth gwTH, dyna ddyvlcd pob dyn a fydd eisiau cael myn'd o'i rwymau yn rhydd. meddai Thomas gyda chwerthiniaid gref, ac anwybyddu ei chwestiynau cyfeiriol hi. "Pan y bydd i chwi wybod cymajDt sg yT ydwyf A yn ei wybod, chwi a gredwch fy mod yn dywedyd y gwir." "0 Thomas, ai tybed ? A ydyw pob dyn mor ddiymddixied ag efe, ynte1" "Nag ydynt, yn sicr. Yr oedd efe bob amser yn ffwl di-sa. Gallaswn ddywedyd hyny wrthych o'r blaen pe y buoseoh wedi gofyn i mi; ond yr oeddych yn meddwl mai chwi wyddai oreu. Wel, beth arall feddyliwch chwi a wnaeth i'ch tad fod mor wrthwynebol i ganiatau unrhyw ymxwymaad oddigerth ei fod ef yn ofni y buasai yn ymddwyn fel hyut atoch? Ohvri a wOlwOh mai efe oedd yn gwybod oreu. 1b.e yn dda na chasniatawyd i chwi ei brioda ef; buasai yn eich gadael chwi, mae yn dira theoyg, cyn pen. yr wythnos." I,, "Bydd i chwi ateb am liyn meddai y marohog yn ei arfwieg wrtho ei hun yn ddigllawn. "Di&- gwyliwxjh ydiydag hyd nes y 'byddaf allan o'r pot haiarni Iitto, a theimlai mor anesnnwyth a'r llanc Dafydd gynt yn ngwiag filwraidd Saul. "Pan y deuef yn rhydd bydd i chwi gael oio am bob cel- wydd a bentyraeoch arniaf fi! A ydyw Kitty yn crio? Jove! 08 ydyw, nis gallaf ddal; rhaid 1 minau befyd ddød: o'm rhwyimu yn rhydd, ond nid fel y dywedai efe chwaith! Mae hi yn dodi ei grudd feohan anwyl ar fy nux-faneg—mia dyngaf ei bod! Ni ruasæ. delw o fymor yn di- oddef path fel hyn heb ymddryllio!" "Deuwch, Kit, cadarnhewch eich calon, medd- ai Lloyd; "peddiwch a gadael i'r gwaloh dybied ea fod efe wedi eioh tristhau o gwbl. Feidiwch a 1 foddhau drwy adael iddo feddwl hyny am eiaad, tra y mae efe yn chwerthin am eich pen gyda 1 W-eddw addien." „ „ "Chwerthin!" Dododd Kitty ei llaw arail yn brrsur ar draws- ei llygaid a chyfodai ei phen i fyny gydag yndid llidiog. "Nis gall fod! y mae yn anmhosibl! Ni feiddiai e^e byth "0, ai nid ydyv ? Ai ni wnai efe Nid ydyoh yn gwybod llawer am y byd; os ydych yn tybaed yn wa.ba.noL Bydd y joke f-wyaf dan haul 1 r ddau. Byddiant yn chwerthin 'Haha!' hyd yn nod ar ddim ond clrwed eich enw am y flwyddyn "Bydd eieh) 'Ha! ha!' wedi troi yn O! O! yr lien was," elb^ai tr»eddiainydd y wisg foteiaidd wrtha ei lam yn guchiog. "T mae cic arall wedi ei ddodi i lawr yn eich etfrif 11 0 i 91&ig. O! glwyf ——" "Wei, gellwcih eu gwella, 08 y mynwch. cnwi eUwoh gad y chwerthin i chwi each hun- "Sutr yn hanea-clldynufi. "Wel, gadejwch ile-h priodw yiryfldaiigoa yn y papyr nesaf a'i cyrhaeddla ef o Gymru. Pan y <>?nfVdd nad ydyeh yn gtrfalu dim anx ei waith yn priodi dynes arall. brdid y siamedigaeth oreu ag y gellwch ei thaflu iddo." "Ond—ond—yr ydwyf yn gofalu. "Ac nid ydych yn meddwl fod rhywbeith i'w ddywedyd o fy o-hr inau?" gofynai Thomas JJoyd, a'i don yn dramgwyddus. "Yr ydwyf wedi eich caru drwy yr oil o'm bywyd, yr ydych yn gwybod. Ni« gellwch ddinnad yr hyn a dd'.odaef- Aift pan y rhoddasoch fy lie fy hun i'r adyn yna. t Ai nid oes dim yn ddylediua i mi 1 Chwi a*m gwnelech yn ddedwydd po medrech. wybod fy nhru enuarwydd yn awr. Yr ydych yn gwybod niai dyma eydd ar y Sgweier ei eisiau chwi a ell- woh wneuthur yr hyn a ddyry iddo of bleser, yr hen ddyn truan! Deuwch, dywedwch y byddwch yn wraig i mi, Kit; birdd-ed i ni ei roddi yn hys- I bys y Nadolig hwn. Nia geUir cael gwell aimaetr." "0 1" moddai hi, gyda nad yn ei llais—* "Dig oermd egrynwig"- "dyweciais y byddai i mi ei garu ef hyd nes y deuai perohenog yr hen axfwLsg hon yn ol i fywyd a dy- wedyd wrthyf am beidio." "Y wisg lurig hon? Ha, ha I" a dyrchafodd Lloyd ei ben gan ohwierthin yn wawdus arni. Oad eiliodd y chwerthiniad i roddi lie i air drwg a oH- yngodd allan tra, er ei fraw, y caaifu ef oddimewn i wyneb yr helm wyneb dynol, a llygaid yn flfaglu o dan digllonedd yn tremio yn ffyrnig a sarug arno ef. "Beth dd-I a welaf ? 0! Arg Fife a lamodd o'i eisteddie a'i galon, yn euro yn brysuraeh a phrysuraeh. "Y mae rfiywun o'i mhewn. Y mae yn fywl 0, Nefo-edd fawr! Babh ddigwydd i ni ?" "Beth ddigwrdd 1 Fe ddigwydd dy gicio, dydi ysgrifenydd llythyrau fFuglol, dydi gelwyddwr, dydi lyfrgi llwgr a bwystfil 1" taranodd llais dwfn, a dyfnaoh yn herwydd y caa mateladdd o'r hwn y deuai. "Yr wyt yn myned i'w dhael hi Yr wyf yn gwybod dy holl ddiohtiau. Priodi gweddw, aie ? Dydi fwystfil digrogedig! 0, yr ydwyf yn dywedyd, ai ni fydd i neb fy nwyn allan o'r carohar hwn?"—-a Thomas Lloyd gydag un naid sydyn dros yr eisteddie a'i chlusbogau cochion, a redodd am y griaiau gyda chyflymder bytheuad yn flfoi a flaen arth neu lew cytkruddedig a dorodd ei gad- wyn. "Kitty, fy anwylyd, y mae yr oil yn anwiieddau, anwireddau dybiyd yr oil o honynt. Efe a ladra- taodd fy llythyrau, ao ysgrifenodd eihun rai eraill twyllodrus. Ni fu gweddw o gwbl, ni fydd yr un eto, oddigerth i mi farw o'ch blaen chwi; Dyna y teclyn yn dechreu gildio yn awr helpwch fi ychydig, a chaf fy nhraed yn rhyddion. Yr oedd yn llawer hawddach myned i mewn i'r hen arfwisg na dyfod allan o honi. Gaqaf flaiwelio a'i mihynwea oer yn awr. Dyma fi allan yn ddyogel. Cusenwch fi, dhwi anwyW a mwyaf twylledig o ferched Efia A ydych ohwi yn meddwl mewn gwirionedd y buasai unrhyw ddyn air y ddaear wedi iddo unwaith dderbyn eich addewid, yn ei dych- welyd yn ol i ahwi ? Ousenwoh fi eto. Nid digon un guean rw dwy. Y mae arnaf eisiau cant, er fy mod yn llwch o'm pen i'm fcraed, ac mor fudr ag ysgubwr sBioddeuiau. Y-r ydyoh yn fy nyled o gusan am bob meddwl amhieaa a fu genych am damf fL Ni fuaawn yn eich amheu chwi pe y bu- asai angel o'r Net yn dywedyd wrthyf eich bod yn myned i brioffi gwr gweddw "Rhaid dywedyd wrth fy nhad yn nghylch Thomas," meddai Kitty, pan o'r diwedd y diarfu i'w llawenydd a' u per-lewyg ddarfod ychydig. "Ac eto, nid ydwyf yn giwybodl, byddai iddo ef ofidio gymaint. Efallai mai gwell a fyddai peidio dy- wedyd wrtiho 6Í." "Bydd iddo gael y gurfa fwyaf a goodd ef erioed mor fuan ag y deusl o hyd i chwip." "Ar ol y cwbl, Alun, oofier mad y Nadolig ydyw hi. Tangnefedd ao ewyllys da' ydyw arwydd-eir- iau yr hen wyl, chwi a wyddoch!" "Fy anwylyd, nis gallai hyd yn nod ewyllya da ei hun aros yn yr un ty a Thos. Lloyd heb ei gicio ef am yr hyn a wnaeth." Ond, air ol y cwbl, nid oedd yr un siawns i hyn. Yr oedd Lloyd wedi dreifio i'r stesicm cyn iddynt wrbOO ei fod ef wedi gadael y ty. Efe a anfonodd i'r Sgweier lythyr o Lerpwl yn dywedyd fod bu- nes pwysig yn ei alw ef i'r America, ac nas gallasai efe fod yn ol am rai masoedd. Ni chlywodd y Sgweier yr oil o'r stori; tyciodd Kitty a ihang- nafedd Ond efe a gly^odd ddigon i ymfcMldloni ar fymediad ymaithei nai, ao i altro ei ewyllys. Am y tri a adawyd yn Maenor Eayri, oawsant y Nadolig mwyaf llawen a fu erioed yn ngjhymdedjth- ae eu gilydd, a rhaid oedd gwiago helm yr arfwiag yn y neuadd a ohoron fawr o fisbltw, (Y Diwedd.)

Yr oedd yn "Ormod o Wr Bonheddig." MllIOO RYNOD DDRW GDTBUS. Walter Jams ydoedd enw dyn tal, mewn gwiag 0 da, ac yn foneddwribob ymddangosiad, a gyhudd- -.vyd yn Heddlys Bow-street, Llundain, o fod yn berson drwgdybua ac o dori i mewn i yatafoll yn y Cecil Hotel gydag allwedd pwrpasoL Mr Charles Hinman, marsiandwr, o Brooklyn, New York (Bin aros ar hyn o bryd yn y Cecil Hotel), a ddywedodd iddo y prydnawn blaenorol weled ei wraig yn cau drws d hystafell wely, i'r hwn yr oedd do picio, ac yn myned fr ystafell eistedd gyda'r plant. Aeth yntau (y tyst) allan am dro ac wedi dychwelyd efe a aeth ar ei union i'r ystafell wely, gan geiaio dadgloi y drws. Er ei syndod ni wnai y drws agor, a gwthiodd ef a'i ben- glin. Treiodd yr allwedd drachefn. bu i'r drws agor. Dyna lie gwelai efe y carcharor yn sefyll tumewn, a'r tyst a ddywedodd wrtho: "Beth ydych yn ei wneud yn yr ystafell hon ?" Yntau a ateborJd "Daethum yma i gyfarfcwl djrne,3 -Mrs Sadlk x-J-wkson wrth ei henw.'f "Nis gwn i ddim yn nghylch Mrs Sadlier-Jack- son," ebai'r tyst. "Nid dyma ei hystafell hi; ya- tafell fy ngr»r»ig a'm plant ydyw." "Wel," ebai y carcharor, "yr wyf wedi gwneud camgymeriad mawr." "Mae arnaf eisiau gwybod pwy ydych a phaham yr ydych chwi yma," meddai y tyst. "Yr wyf yn wr bonheddig perffaith," atobodd y carcharor. "Nid wyf yn meddwl eich bod," ebai'r tyst yn ol; "Thaid i chwi ddyfod gyda mi i'r brif swyddfa," a gafaelodd ynddo. Aeth y carcharor gydag ef haner y ffordd i lawr y grisiau yn ewyllysgar, oud yno efe a safodd ac a sylwodd: "Nis gallaf fyned i lawr yna. Nid af ychwaith. Tr wyf jn ormod o wr bonheddig. Fe andwya hm/fi j" "Mae'n rhaid i chwi fyned," ebai y tyst; a myned a wnaeth. Galwyd y rheolwr, yr hwn a holodd y carcharor. Ax y cyntaf dywedodd y carcharor nad oedd y tyst wedi bod tuallan i'r drws ond am eiliad, ond addefodd wedi hyny ei fod ef (carcharor) wedi bolltio'r drws oddimewn. Dywedodd mai y "forwyn a'i gollyngodd i mewn. Siaradodd y tyst a'i wraig hithau, wedi myned i'r ystafell, a gafodd fod ei satchel (yn yr hwn yr oedd allweddau eu trynciau) wedi cael ei dori yn agored a'r trynciau wedi eu dadgloi. Oa-fwyd yr allwedd- au wedi hyny ar lawr. Ar gais yr heddgeidwaid caxodd yr achos ei ohirio, a gwrthwynebwyd gollwng y earcharot dan feichiafaeth. Dygwyd y "gwr bonheddig" eilwaith o flaen Llys Bow-street ddydd Gwener, pryd y dywedodd De- tective-Inspector Leach fod y cyfeiriad roddes y carcharor yn un cywir. Syr John Bridge: Beth ydyw y dyn ? Y Swyddog: Edrychir amo fel un o foddion an- nibynol- Mae ganddo gyfrif yn y New Zealand Bank, ond hwy a wrthodant roddi i mi fanylion. I Ei eiddo rhydd-ddaliadol ef ei hun yw y lIe yn Horsham. Y mae wedi byw yno dair neu bedair I blynedd- Mae y lie yn werth tua 1500p. Oeidw dair neu bedair o geeyg magu. Tn icihob man lie bu y dyn hwn yn aros yr oedd pethau yn cael eu colli, ac mae efe wedi ei ddrwgdybio. I Yna galwyd Mrs Sadlier-Jackson, dynes wedi ymwisgo yn ffasivnol, yr hon a ddywedodd mai yn yr Iwerddon yr oedd yn preswylio. Dywedodd I hefyd ei bod yn adwaen y carcharor. Nid oedd yn frawd iddi, ond yr oedd yn "berthynas i mi." Yr oedd hi yn aroe yn yr Hotel Cecil ar y 9fed o Ea^fyr, ond ymadawodd ar y diwrnod hwnw ar ol bod yno rhyw bythefnos. Ni fu iddi ddychwelyd i'r gwesty hyd y boreu hwnw. Syr John Bridge: A oedd y dyn y fath "berth- ynns" i chwi ag i roddi iddo yr hawl i fyned i'ch ystafell ? Mrs Jackson: Nac oedd, ond mynych y mae wedi bod yn fy ystafell. Gwraig briod ydwyf fi, yn byw gyda'm gwr. Nid oedd dim byd o'i le yn y ffaith ei fod yn dyfod i'm hystafell. Wedi i Mr Judah, rheolwr yr Hotel Omil., roddi tystiolaeth, Syr John Bridge a ddywedodd fod y careharor, pan ddarganfyddwyd ef yn yr ystafell wely, wedi dweyd mai myned yno i weled boneddiges a wnaeth, ac nid oedd amheuaeth ei fod yn golygu iddo gael ei gredu, os ffeindid y peth allan, y byddai yna "scandal." Yr oedd y foneddlges yu berthynas, ac ni fuasai ynA ddim "scandal;" a dy- munai ddweyd ar unwaith nad oedd un adlewyrch- iad yn cael ei daflu ar Mrs Jackson. Pe yn ddyn gonest, ni fuasai'r carcharor byth yn defnyddio'r fath esgusawd. Tr oedd yn argyhoeddedig iddo fyned i'r ystafell gydag amcan anghyfreithlon, a dedfrydid ef i dri mis o lafur caled.

¡ Yfory.—Y dydd pin y mo cybyddion yn cyf- ranu, y mae diogwyr yn g-.voithio, s phan y mae peoliaduriaid yn diwygio.

— — "Pa beth sydd yn gwneud oich buchod mor groes ?" gofynai hen foneddiges i'r llaethwr y dydd o'r blaen. "IOroe2, ma'am? Y maent y creadur- iaid mwyaf addfwyn yn y byd." "Wel, y miae y llaeth bob amser yn chwexw!" atebodd y fonedd- iges yn bert.

Chwytbu Dau Ddyn yn i y mon. TRENGHOLIAD YN MHENMAENMAWR. i Bu crwner Sir Caernarfon (Mr Bodvel Roberta) yn tynal trengholiad dydd Sadwrn gyrph John BOIs- tock a Robert Jones, y rhaa a laddwyd mewn damwain gymerodd l y diwrnod blenorolln chwaareli satta y Meiatri Darbiahira. Yr oedd Mr Le Nere Forter, arolygydd mwngloddiau Oymra, a'r Arolygydd Wil. liams, yn bresenol. Ymddaagya fod j dynion a laddwyd yn wyr priod ao wedigadael teuluoedd ar ea hoi, y rhai a drigant yn Roewen, gar Conwy, 0 y tyst cyntaf a kolwyti oedd W. Hughes, gwne<uth- urwr setts, yr hwa a ddywedodd fod y fer&ncedig John Lostock yn ewythr iddo, ac yr oedd yc. 66iiu rniwydd oed. Ystyrid ef yn uu sspdrua am wueud uta. Robert Darics, Celynddu, t prif wsithiwr yn y chwareli,a dywedodd ei fed yn hoHol gyf^rwydd ar ddau ddyn. Yr oedd Robert Jones, yr hwn oedd tua 35ain mlwydi owd, wedi bod yn gweithio yn y chwareli am drOit aaitii Hilynedd, a. Bostock er pan yr oedd ef yn eofio. Yr oadd T dda.u yn wyr profiadol gyda.'r gwaith o ddctr-yddio pylor, a ffrwydron erlLiU; ac yr oedd Bostook yn un nodedig am ei ofal a'i wy- bodiieth wrth en defnyddio. Nid oedd R. Jones mor brofiadol, ond yr oedd yn erweithio gyda Bostook. Arferent ddefnyddio "gelignite" yn aehlysurol. Y Trengholydd: Beth ydyeh yn ei olygu wxth achlyaurol T Y Tyst: Pan yr oedd y tywydd yn rhy laith, defn. yddient "gelignite." Y Trengholydd: Tna, ni byddai iddynt ei ddefn- yddio yn yr Y Tyst: Dibynai hyny ar y tywydd. Dibynai y IIWm a ddefnyddid ar faint y twll. Yr oedd y dynion yn gweithio yn yr hen chwarel, o 15 i 30 o latheni uwoh law y bone. Nid oeddynb wedi cael ea rhwymo wrth raff, ana fod yna vmyl gwastad o bedair llathen ysgwar i eefyll arno. Ond yr oedd yna raff o ben y bone. Aeth y tyab yn mlaen i egluro y modd i dyllu gyda'r gwialen-nodau a dywedodd fod y gwialen-nodau yn gadarn, ae Tn rhydd oddiwrth graciadau. Yr oedd y twn a dyUid yn 15 fcroeHfedd o o fodfeddi o dryfesuryn top, a o fodfeddi yn y gwaelod. Yr oedd y twU yn cael ei dyllu gan beirianwaith, a byddai i'r dynion fyned yno wedi i'r twll gael ei dyllu, er mwyn ei danio. Aeth y tyst i'w gweled yn fuan ar ol un o'r gloch, er gweled sufe yr oedd pethau yn myned TO mlaen. Yr ateb oedd, "Y mae pobpeth yn iawn." Yn mhen pum* munud wedi hyny, clywodd ffrwydrad, & .gwel- odd ddarnau o graig yn syrthio i lawr. Yr oedd yn eefyll rhyw 50 neu 60 o latheni oddiwrth y lie, ar yr un bone. Gwyddaa fod rhywbeth dan o'i Ie, oblegid digwyddodd y ffrwydrad o ddeg i ugain munud cyn yr amser cyffredin i danio, as nid oedd unrhyw arwyddion wedi en tfoaod i fyny. Nid oedd dim o gwmpM y ffrwydrad ei hun yn anarferol, ond ei fod allan o amser. Gan yr Arolygydd Foster Pan welais y dynion y tro diweddaf, yn mron cyn y ffrwydrad, gwthient yr eIgyd i lawr gyda darn o bren. Arferent gylymu pedair ergydsypyn (cartridges) gyda'u gilydd, ac yr oedd yr ergydsypyn tua thair modfedd. Yr wyf yn meddwl fod ynllo 15 pwys o ergyd-sypynau yn y twll. Y Tyst, wrth gael ei holi yn xthell&ch gan y trengholydd, a ddywedodd ei bod yn ergyd gyffredin. Bymudid toe. 50 tunell o graag. Tanid yr ergyd ya gyffredin gan ffrwydron. Byddai i'r dynion oeod tan ar y "fuse;" ac yns., esgynent gyda rhaff i'r bone nchal. Yr Arolygydd William* a sylwodd fod y "fuse" wedi ei chael. Dangovd nad oedd wedi eael ei thanao. Y Tyst a ddwedodd ei bod hi ganddo ef i'w dangos, ao yna estynodd hi i'r Arolygydd Foeter; mewn ateb- iad i'r hwn y dywedodd ei fod yn acr mai hon a ddefnyddiwyd, am ei bod yn mysg maJurion y graig. Nid oedd wedi ei thorchi, ond-yr oedd yn ei hyd, roo yn dangos ei bod wedi ei dattod yn barod at waith. Y Trengholydd A oes genych unrhyw syniad beth damodd y "gelignite." Y Tyst: Nid oes genyf unrhyw syniad o gwlSl. Tr Arolygydd Foster: A oedd yn galad neu wedi rhewi? Y Tyst: Na: y mae genym lestri a.t doddi y "gelig. nite" pan yn an^enrheidiol. ,Mewn atebiad i'r Trengholydd, dywedodd y Tyst nad oedd erioed yn gwybod am "gelignite" yn tanio heb iddo gael ei danio gyda ffrwydron. Gan Dr. Foster: Pan welais y dynion rhyw bumt munud cyn y ffrwydrad,nid oeddynt wedi gorphen rlioi y "gelignite" i mewn. Nis pallaf fod Tn sicr, ond TT wyf yn meddwl i'r "gelignite" ffrwydro pan y gwth- iwyd ef i mewn gyda gordd. Nid wyf yn gwybod pa un o'r dynion oedd yndefnyddio yr ordd, ond eafodd dwylaw John Bostock eu chwythu i ffwrdd, a. chafwyd ei gorph yn mysg y ceryg. is law y bone. Gorweddai oorph Robert Jones ar bin y ceryg. TOO Jones a dystiodd fod y ffrwydron yn T chwarel o dan ei ofal. Yn fuan ar ol un o'r gloch, rhoddodd bedwar pecyn o'r "gelignite" i Robert Jones. Pwysai bob pecyn bum' pwyø. Nid oeddynt wedi rbewi. Yr oedd y tywydd bod yn rhy dyner i hyny. Gan Dr. Foster: Byddwn yn a.gor y pecynau agos bob dydd, ac ni welais olew Tn dyfod allan. Nid oedd dim pedyll twymno wedi cael eu defnyddio i doddi y "gelignite" y flwyddyn yma. Robert DaTies, yr hwn a ail alwyd a ddywedodd mai-yr ergyd gyntaf yn y twll ydoedd. Dr. Foster a. ddywedodd fod y trengholydd wedi gofyn iddo roddi ei ddamcaniaeth mewn pthynu i'r ddamwain. Cynwysai y ffrwydron 59 o ranau o "nitro glycerine" yr hwn oedd yn olew ffrwydrol uchel, a datI y ca.nt o "gun cotton." Ei ef am y ffrwydrad ydoedd, fod ychydig o olew wedi llifo allan o'r ergydsypyiiau, a bod y weithred o wthio yr ergyd- sypynau i lawr y twll wedi achosi y ffrwydrad. Damcaniaeth arall ydoedd, y gallai ffrwydron nen fatsrien ddisgyn i mewn ond nid oedd hyny yn debyg. Y ddamcaniaeth gynygiodd efe, yr oedu yn meddwl, oedd yr eglurhad goreu ar y digwyddiad. Gallai ddweyd mai nid dyma. yr aehos cyntaf o ffrwydrad yn cael ei achosi trwy fr ma.th hwnw o "gelignite" gael ei wthio i'r twll gyA darn o bren. Clywodd am hyny y dydd o'r blaen gan un o'r ar- olygwyr yn Woolwich, yr hwn a, ddywedodd fod agos yr oil o'r damweiniau eleni wedi cael eu hachosi gan y ffrwydron hyn. Dangosai yr amgylchiadau fod y dynion yn gwneud eu gwaith mewn modd cyfreith- lawn a. phriodol. Wedi ychydig ymgynghoriad, dychwelodd y rKeith- wyr ddedfryd o "Farwolaeth ddamweiniol;" a chwan- egasant nad oedd yna un dystiolaeth i ddangos pa fodd yr oedd y ddamwain wedi cymeryd lie. Y Trengholydd: A ydych yn terfynu yn y fan 7*4 Y Blaenor: Y mae yna. awarrymiad yn cael ei wneud ga.n ra.i o'r rheithwyr fod yna. ymchwiliad yn cael ei wneud gydag golwg ar y priodoldeb o ddef- nyddio y math hwn o "jreliRnite." .I Dr. Foster Bydd i mi adrodd y mater i'r Swyddfa Gartrefol; ac nid om ynwyf un amheuaeth nft. bydd i Arolygwr Ffrwydron wnend ymchwiliad i'r mater. Mr 0. H. Darhishire a. ddywedodd nI). fyddai i chwaneg o'r ffrwydron hyny srael eu defnyddio. An- fonodd wefreb y dydd o'r blaen at oruchwyliwr T cwmni oedd wedi ei gyflenwi: ac yr oedd yn synu am nad oedd wedi rhoddi ei bresemoldeb yn y trenghol- iad.

Pobl a Adwaenoch. | RHIF L—T POBTDD. Mr T. Treater, 56, Southam-street. Kensal-rd., Llundain, a ysgrifena: —"Tr wyf wedi derbyn cy- maint o le« oddiwrth Vi-Oocoa Dr. Tibbies fel ag y teimlaf fod yn rhaid i mi ddiolch i chwi am. dano. Pobydd ydwyf wrth fy ngalwedigaeth, yr hwn sydd waith caled, fel y gwyddoch ond mae yn bleser genyf ddweyd, wedi rrnrnhen am y noson, y byddaf yn myned adref a chael cwpanaid o'ch Oocoa chwi, gan deimlo yn hollol ffres drachefn, ac yna myned i fwynhau fy hun. Ond, cyn i mi gym. eryd at Dr. Tibbies' Yi-Cocoa, mi a arferwn ym- lusgo a amgylch y ty mor flinedig ag oedd modd." Y mae Yi-Cocoa wedi dyfod vn air teuluaidd yn ein plith. Mae Yi-Cocoa Dr. Tibbies wedi ei bar- otoi o sylweddau "dietetic" addefedig werthfawr, ao felly y mae ar unwaith yn beth treuliadwy ac adlonol, maethlonol, ac adfywjsdol. 'Dyma ddir- gelwch ei Jwyddiant dihafaL Fe ymddengys, cyn belled ag y gallwn gaeglu, yn cytuno gyda phawb, a bod pawb yn cytuoo i roddi enw da iddo. Eg- lur yw mai efe ydyw flafr-ddiod pobl sydd wedi cydnabod a gwerthfawrogi ei rinweddau iechyd- roddol nodedig. Ac yn sicr mae yn ym.borth del- frydol yn yr oes hon o ruthr a phryder, o "wear aaid tear," a phan y mao egnioedd corph a meddwl yn cael eu trethu mor drwm. Gellir cael Yi-Cocoa Dr. Tibbies gan yT holl Fferyllwyr, y Chwegnwyddwyr, a'r Ystorfeydd, neu ynte o 60, 61, a 62, Bunhill-row, London, E.O. Fel prawf digyffelyb o denyngdod. fe snfonir blychaid byhanhtmld o Yi-Oocoa Dr. Tibbies yn siampl, yn rhad drwy y post air apel i unrhyw gyfeiriad, os. pan yn ysgrifenu (gwna postgerdyn y tro), y bydd i'r apelydd enwi y "Gwalia."

Eisteddfod Lerpwl. Erbyn hyn y mae Eisteddfod Temlwyr Da. Lerpwl, y Nadolig, wedi dyfod yn un o bethau mwyaf pomog- aidd Cymry y ddinas, a'r Nadolig diweddaf hwn ni phallodd ei phoblogrwydd ddim. Cadeirydd ei phwyllgor oedd y Parch Edmund Griffith; a Mr Llew Wynne, gyda:i fedr diarhebol, a. weinyddai'r swydd o ysgrifenydd a Mr Lewis Roberta, Bootle, oedd ysgrifenydd deheuig y cyngherdd. T beirniadd ooddynt :-Bardcloniaeth, Pcdrog cerddoriaeth, Mri Tom Price (Merthyr), Emlyn Evana, A.R.C.M.. ao L- ou Dar; llsn, Parchn. G. Ellis, M.A., W. O. Jones, B.A., P. Williams (Poor Hir), a D. Adams, B.A. adrodd, M1"I McLenan &'r Parch W. Wynn Daviee; celt, Miss Tmns. M. G. Eranu (Brodas Dar). Caerdydd, Par oh R. H. Morgan, M.A. (Bangor), Mri John IAS, C.D., IC Eran Edwards (Rook Ferry). Y Parch Dr. R. O. Morrie, If.A., oedd eto yn arwain gyda'i fedr a'i fywiogrwydd srferol. Y CYEARFOD CYNTAF. Oad«;rydvl y cyfsrfod hwn oedd Mr Edward Ro- j bert-a, Bootle, a taraddododd a.n.^rchiad doeth, yn oynifya awgrymiadau gwerthfawr i'r pwyllgor. Dyfarnwyd y gwobrau fel v canlyn:- Ysgrifftnu emyn Jnewn llaw fer, 10s 6c, W. A. Hughes, Princes-road—4. Traethodyn dirwestol, lp Ie, Tliomt-m Jones, Bir- kenhead, enillydd y deg gini ar y llawlyfr llynedd— 8. Cauu gyda'r tanau, i rai dan 18.oed, 10s 60. Ni ddaeth ond Ernest Williams, Grove-street, yn mlaen, ac yr oedd ei ymgaia mor g&nmoladWy fel y dyfarn- wyd iddor wobr. Llian bwrdd dillyn, lp In, Winifred Hughes, Orox. teth-roaa. Chwareu'r orwth, cyfyngedig i Gymry, lp 1s, W. R. Williams, Kirkdafo. Sylwodd y bcirnia.d fod v dernyn yn rhy anhawdd, ond llawenychai weled pwyllgorau Cymreig yn hyrwyddo cystodleuon ar offer eerdd-2. Darlun o olygfa Gymreig mewn dwfr liwiau, lp b, Tim ETans, Birkenhea.d, arlunydd ieuanc addawol iawn sydd eisoea wedi enill llawryfon yn yr wyl genedlaethol. Parti o lei«dau cynayag a ganai oreu "Yn y Dechreu- ad yr Oedd y Gair," 2p 2s, parti Mr Morris, sMw. street. Myfyrdraith, "Y Daith i Emaus" (heb fod dros 200 llinell), 2p 3s, G. Elwyn Jones, 11, Castle-street, Caernarfon, cynyrch yr hwn a fawr ganmolid gan Pedrog. Unawd tenor, "Llam y Cariadau," lp Is a thlws •rian. Allan o luaws, oafodd dau dd'od i'r llwyfan, ond Ap Heli, Boundary-street, oedd y goreu, ac er iddo gwrdd ag anffawd ar y nodyn olof, cwbl deil- ynjfai'r wobr. Tri englyn, "Ffydd, Gobtùth, a Charia.d," 7a 60 a thlws arian, Abon, Cefnmawr-11. Caed eystadleuaeth gampus rhwng Ifan, Tegid, a Tbcrebor &r adrodd "YIMOn Wolsey," 158 a thlws axian"; ond o'r triawd dawnus, Griff. DaTies (Tegid), Walton, ragorai o gryn lawer y tro hwn. Caed cystadleuaeth ragorol ar y ddeuawd i denor a bass, "Bydd Bur i Gymru Fad," lp 5a, ond Tim Eyans, Birkenhead, ao E. Kingston Jones, Kensing- ton, oedd fuddugol Traethawd y merched, "Dylanwad Neillduol Merch ar y Mudiad Dirwestol," 1, lp Is, Mrs Erans, Glvn Myfyr, Ffestiniog; 2, 10s 60, Miss Williaraa, The Emporium, Amlwch. Can* gyd4'r tanau, i rai heb enill o'r blaen. Dy- ddorel iawn oedd y gystadleuaeth hon, a rhanwyd y ddwy wobr, lp 118 6e, rhwng y ddau ymgeiaydd, Arthnr Thomas, Lerpwl, a W. T. Hughes, Talysarn. Cynygid cadair dderw, erth pum' gini, am JT awdl oreu, heb fod dros 400 o linellau, 'a.r "Y Dd&u Ddarlun" (Galarnad Jeremiah, ir. 7, 8). Ymgeis- I iodd tri, ond barnai Pedrog nad oedd yr un o honynt yn deilwng o'r gadair. Parodd y dyfarniad hwn gryn siom i'r cynulliad mawr, (ran yr edrychir ar r ddefod o gadedrio fel anhebgor Eisteddfod'; eithr da gweled safon cystadleuaeth mor bwysig yn cael- ei gadw i fyny. Campus oedd cystadleuaeth yr unawd soprano, "The Wondrous Cross" (J. H. Roberts, Mus Bac.). AHan o saith, cafodd tair ymddangos ar y llwyfan, ) a. dyfarnwyd y gini a'r tlws arian i Lillie Jones, 116, Selborne-street, ca.nt1 yr hon oedd wedi swyngyfar- eddu y bearniaid. Qyfleithu i'r Gymraeg, "Trial Scene from the Mer oant of Venice," 2p 2s. Tri ymgeisydd, a.'r P&rch T. Dennis Jones, Llanllechid. yn oreu. Gwych iawn oedd cystadleuaeth y pedwarawd, "Mi Welaf Mewn Adgof (Dr. Parry), tI-O o'r tri ddaeth yn mlaen, pedwar o Birkenhead (T. Morris yn arwain) enillodd. 4Prif draethawd, "Arwyr Krwestol Cymru," 1, 2p 2s, H. R. WiHiatna, Amlwch, yr hwn a gynyrch- odd draethawd llafurfawr yn cofiantu 800 o ddirwest- wyr Cymreig; 2, Eliaa Hughes, Ysgol y Bwrdld, Rhydyclafdy. Ymgeisiodd llu mawr ar yr unawd baritone, "Niagara" (Dr. Parry), lp Is a thlws arian. Dy- ddorol oedd gweled Cymro a Sais ar y IIwyfan ac er i'r Sais ganu'n dda, y Cymro enillodd. sef DILvid Jones, Stanfey-road (brodor o Lanfrothen), yr hwn a haeddodd glod uchel y beirniaid. ^Nofelig, Cymraeg neu Saeinew, yn deøgriflo bywrd crefyddol yn Nghymru tua 1856-65, 2n 29. Ymgeis- iodid pump, a barnwyd eiddo'r Parch J. B. Parry, Rumley (enillydd ar T nofeliff v llynedd), ac E. R. Evans, SwydcVer "Herald," Caernarfon, yn prd- fuddugol. Deuwyd yn awr at Y BRIF GYSTADLEUAETH GORAWL. rr cor o feibion, beb fod dan 35 na thros 50 njewn nifer, a gano oreu "Gyrwch, Wyntoedd" (D. Jenkins, MlUf. Bac) gwobr, 25p a thlws aur i'r arweinydd. Teimlid dyddordeb anarferol vn y gystadleuaeth non, ac yr oedd y brwdfrydedd Tn uchel. Anfonodd chwech o gor&u eu henwau, ond ni ddaeth Corau Llanberis na Walton Park vn mlaen, Canodd y lleill yn y drefn a.nlynol :-1, Nelson Arion Prise Glee Union (Mr Thompson) 2, Cedrn Mawr (Mr G. W. Hughes) 3, Gwalia, Lernwl (Mr John Roberta] 4, Oldham (Mr Hannam). Felly, gwelir fod clau gor Cymreig a dau Seisnig yn rmyeisio, ac ychwanegai hyny*r dyddordeb. Traddodwvd y ifeirniadaeth gan Mr Tom Price. Sylwodd i'r cor cyntaf ganu'n rhatr- oroJ-yn hollol' gywir, mewn tonyddiaeth bur, "an ro'i mynegiant da yn yr unltwd. yr oedd diffyg penaf y cor hwn. Ail gor—lleisiau campus, dartleniad cywir, mynegiant da, a'r una.wd yn well na chan yr un cor arall, eithr collent mewn tonyddiaeth, ac vr oedd hyn yn fai na. ellid ei anwybyddu. Trrdydd cor-Ilei.sian yn fwy garw nac yn y ddau gor blaen- orol, ac yr oeddynt hwythau wedi methu cadw mewn tonyddiaeth. Pedwarydd cor—Ueisiau da, eithif tueddent i erwnefud y mynegiant, ac i waeddi yn lie ca.nu, ond yr oeddynt wedi cadw eu tonyddiaefcn yn j well na'r ddILu gor blaenorol. Yn ddibetrus, y cor eyntaf a. haeddai'r wobr. Derbyniwvd y dyfarniad gyda. banllefau, a dll. oedd gweled y Oymry yn ddigon eangfrydig i lawenychu am i gor Seisnig ra.gori ar eu eydwladwyr. ) Ysgrifenu llaw fer oddiar lafar, 1, 10s 6c, D. Jones 2, 5s, Gwladys Roberty ddau o Lerpwl. Dygodd hyn weithrediadau'r Eisteddfod i ben, a theimlid mai cwrdd rhagorol ydoedd, llawn o ysbryd Cymreig, ac yr oedd y cystadleuon oerddorol yn uchel- radd iawn. Canodd Eos Dar benillion telyn yn ei ddull dihafal, a rhoes hyny vywair Cymreig i'r wyL Y CYNGHERDD. Yr oedd y neuadd dan sang, a lluoedd yn gorfod troi ymaith. ,Cymerwyd y tfadair gan Mr F-divard Lloyd,, Y.H., a thraddododd anerchiad pwrpasol yn ol ei arfer. Y dadgeiniaid oeddynt—Miss Gertrude Hughes, soprano; Miss Lizzie Teify DaTies, con- tralto Mr William Trefor Evans, tenor a Mr Em- lyn Davies, baritone; Eos Dar, dadgeiniad gan dant'; Miss Bessie Jones, telynores: a Miss Maggie Evans a Miss Millicent Richards, Birkenhead, yn cyfeilio. Nid oedd ball ar y boddhad, a gwnaeth pob un ei ran yn odidog, a bu raid i'r dadgeiniaid roi encor bron bob tro. Ar ganol y cyngherdd bu cystadleu- aeth ar yr adroddiad Scisniv, "The Dream of the Reveller." Allan o luaws, -cafodd dau dd- 10 i'r llwyfan, a barnwyd Mr J. E. Lewis, Mynydd Seion, yn teilyngu'r wobr o 15s a. thlws arian. Gellir ych- wanegu'r i'r Eisteddfod droi allan yn Uwyddiant per- ffaith, a theily-.igar swyddojrion ddeuparth y clod I am hyny.

The Public should be on their guard against "doctored" cocoas, of which there are many in the market. Cadbury's Cocoa, being absolutely puae, stands all tests, the Medical profession and P- Rom proclaiming its superiority as a delicious beverage find nutritious food. It should always be born* n mind that Cocoa must be pure and unadulterated —like Cadbury's-to impart the utmost benefit. The "Medical Annual" says: "A perfectly pure Cocoa, of the highest quality. The name dualoury on any packet is a guarantee of puritv." Darfu i gei dwad gwesty yn Ameriea-pan yn cyfranu rhoddion Nadolig; i'w weision--ddweyd. wrth un o honynt ei fod yn un o'r dynion goreu o gweupas y ty; ao o ganlyniad, y rhoddai iddo ef yr anrheg fwyaf costfawr. "Yn wir!" llefai Pat- rick, gan rwbio ei ddwylaw yn llawen, "yr wyf bob amser yn bwriadu gwneud fy nylooswydd." "Yr wyf yn dly gredu," meddai ei feistr; "ao felly, yr wyf yn rhoi i ti yn antfheg yr oil a ladrateaist oddi arnaf yn ystod y flwyddyn!" "Diolch i'ch J anrhydedd," meddai Pat; "a bydded i'ch holl gy- feilliom a'ch cydnabyddiaeth chwithau ymddwyn I yr un wot haeltrydig eleni tuag atoch ohwithau!

Eisteddfod yn nhvi, Dydd Llun cynhaliwyd yr Eisteddfod Gadeiriel flynyddol hon yn y Pafilion, yn Rhyl, a thiodd allan yn llwyddianue. Yr arweinwyr oeddynt: Maohraeth Mon » Mr P. Moatyn Williama. OYFARFOD T PRYDNAWN. Cymerwyd y gadair yn y cyfarfod hwn gan Mr J. H. Ellis, cadeirydd Oynghor Dosbarth RhyL Freehand drawing: laf, Master W. O. Tro- hearn, Rhyl; 2il, Master H. Roberta, Corwen. Gwniadwaith (tea cosy): Mxs S. Jones, Rhyl; Miss Hughes, Bangor. Cadair wedi ei chexfio i'r bardd: Mr T. Hum- phreys, Caernarfon. Enillwyd y wobr am y bagiau goreu i emillwyr gan Miss Hughes, Bangor. Deuawd: Mri E. G. Williams a J. P. Jaaea, Llanberis. Adrodd, "Y baohgen amddifad," rhanwyd y wobr rhwng Master J. Edwards, Wyddgrug; a Miss Jane Williams, RhyL Am yr unawd tenor goreu, Mr J, Peris Jones, Llanbehs. Adroddiad: Mr R. T. Pierce, Henlknx Am y traethawd goreu mr "T Sabboth a'i Gad- wraebh:" goreu, Mr James Edwards, Rhos. Ymgeisiodd saith o gorau meibion am y dernyn, "The Comrades' Song of Hope," ao ar ol ymdrechfa gailed, dyfamwyd y wobr rhwng cor N ewmarket a Ffynhongroew, a chor Glan Lavan. CYFARFOD TR HWYR. Yr oedd y Pafilion yn orlawn. Yn absen-olclob y Ficer, cymerwyd y gadair gan Mr T. Morgan Owen, arolygydd yegolion. Enillwyd y gwobrwy- on fel y canlyn:— Gwniadwaith (fancy): goreu, Mia a Jonea, Aquar- ium-street, RhyL Dyfarnwyd Mr E. G. Williams, Bethel, ger I Bangor, yn oreu am yr unawd baritone, "Why do the nations." Yn yr adroddiad ar "Arwerthiant y Oaethwas," I dyfarnwyd y wobr gyntaf i Mw Owen, Nelson House, Abergele; yr ail, i Mr Gwilym Evana, River-sk., Rhyl t Ni ddaeth ond cor plant Ffynhongroew, d dan arweiniad Mr T. Jones, i ymgyatadlu; ond, yr f oedd eu canu hwy mor berffaith fel y dyfamwyd y f wobr iddynt. Anfonwyd pedwar o gyfaneoddiadau i mewn ar destyn y gadair, sef, "W. E Gladstone ond nid oedd y beirniaid yn ystyried fod yna ddigon o deilyngdod i ddyfarnu y wobr. T cyfansoddiad "Oswald" a yetyrid yn oreu o fy y rhai oedd wedi anfon eu eyfanrrddiadau i mewn. Rhanwyd y wobr am unawd soprano rhwng I, Mise Williame, West Parade, Rhyl, a Misa M. Parry, Crewe. Ganwyd amryw ddarnau yr hynod o Iwyddian- us, yn ystod y cyfarfod, gan Madame Ruth I Lainb. ¡

Eisteddfod yn Kgliaer. I Cynhaliwyd yr Eisteddfod flynyddol hon yn y Nevjbdd Gerddorol, dydd Llu*. Yr oedd yno gynull- •idfaoedeL gorlawn. Gwoithredai Mr H. Jonea fel arwemydd. yn nghyfarfod y prydnawn, yr hwn a. gyftwynodd y I Uywydd-Jlr H. Taylor, ysgrifenydd trefol Filint- i'r cyfarfod. Y Cadeirydd » sylwodd mai amoan gwreiddiol yr Eisteddfod ydoedd lleihau y ddylec1 ar gapel yr An- nibynwyr Cymreig yn Albion Park ao yr oeddynt wed: llwyddo i wneud hyny. &0 i gynorthwyo y sefydliad rhagorol hwnw—yr Y*bytty yn 5*gaaer, ao elutenau lleol eraill. Yr oeddynt, hefyd, Tredi orthwyo, i raddau helaeth, i ddiiwyllio a gwella ehwaeth pobl Ca»r at gerddoriasth. Dyfarnodd Hwfa Mon y wobr am y gan or 1 Mynydd'' i Mr T. E. Griffiths, Pwllheli- Rhoddwyd y wobr am yr adroddiad Saesnig goreu I o'r "We are Seren" i Lettie Manley, Cambrian-road, o'r "We are Seren" i Lettie Manley, Cambrian-road, Caer a gwobr chwanegol i fach-gren. bychan o'r Rhos. | Yr oedd ohwech o gorau wedi rhoddi eu henwau i r ymgeisio am y wobr o ddieg edni a roddid gan y Due o Westminster; ond ni ddarfu i'r cor o Connah's Quay wneud ei ymddangfcaiad Oa.nodd y pump it a.11 yn y drefn a ganlyn :—Cor Undebol Treffynon, f dan arweiniad Mr J. E. Pearce Cor Maelor, o dan arweiniad Mr E. W. Bellis: Cymddthas Gor&wl Talke, o dan arwsiniad Mr J. Whewall; Cor y Wes- leyaid, Trinity, Crewe,&,rwelnydd, Mr A. Hough: a Chor Tudno.arweinydd, Mr Robert Jones. Y darn a ddietholwyd i'w ganu vdoedd "Stone Him to Death" (Mendelssohn). Dyfarnwyd y wobr i Gor Talke. Rhoddodd dau gor eu henwau i lawr am y brif gystadlmiaobh gorawl i ddetir ar hugain ac i fyny i haner-cant o leisiau, am wobr o 20p, a "baton" i'r arweinydd; a gwobr o 5p i'r ail oreu. Ond gan na wnaeth Cor Meibion Llanberia ei ymddangosiad, ¡' cafodd Cymdeithaa Gorawl Talke, Sir Stafford, y maes iddo ei hun a rhoddodd dadganiad da o'r dernyn i'w ganu, sef "Hushed in Death" (Dr. Hiles). Ond nid oedd y beirniad (Mr Emlyn Evans), modd bynag, yn ystyried y cor yn deilwng o gael y wobr lawn; a dyfamodd y "baton" i'r arweinydd (Mr J. Whewall), a haner swm y wobr cyntaf i'r cor. Unawd contralto: Goreu, Miss Augusta Jones, Helygain. } Adroddiad Cvmraeg (i gystadleruwyr o dan un ar bymtheg oed): J. T. Jones, Rhoe, a Maria Edwards, Wyddgrug, yn gyfartal. j Llywyddid y cyfarfod hiwyrol gan Faer Caer (Dr. Stolterforth); a gweithredai Mr Henry Jones fel ar- weinydd. Penderfynwyd nifer o gystadleiinethan byeliain a chymerwyd rhan yn y cyfarfod gan Miss Magsrie Davies (soprano), Miss Bessie Jones (contralto), Mr T. Thomas (tenor), Mr T. Amoa Jones (baritone). Cyfeilid gan Miss R. A. Evans.

Y FLWYDDYN YN MARW. ¡ Mae'r flwyddyn yn maz-w! I' A diwedd ei hoes ddaeth i ben Man edrych yn welw, A'i gwyneb sy'n llwyd dan ucr Icti I Pa glefyd a'i daliodd? Beth wnaeth i'w gewynau lesghauf Paham y cla.fychod.d r I Oes neb heddyw all ed gwelUhau? Mae'r flwyddyn yn rp-arvr! I Er dechreu yr Hydref bu'n glaf Ochneidiai yn chwerw Bob dydd er pan gollodd yr haf: ¡ Ymroddodd i wylo,- A gwisgodd alarwisg rn brudd I O'i hurddaa diosgodd— Dihoenai-—ai'n wanach bob dydd. I ,Mae'r flwyddyn yn marw! A dystaw ymedy a ni A gwyneb llwyd rrwel-vr I Rhaid bellacb ffarwelio a Ili: Hi drengodd yn ddvstaw I A ehaJon lesg anian sy'n brudd J Diangodd o'n dwylaw Dan len y gorphenol m.,w'n nghudd. Bu farw y flwyddyn t Bu farw—do'n dawel ei bynt; Ni chollwyd un dfiigryn, Pan ganwyd ei chnul vn y gwynt Ffarwel i ti bella-ch.- Boed i ti gael gorphwys mown hedd Rhow'n groesaw dirwgnach rth chwaer wrt-h feddianu dy sedd. Pwy all dy anghofio? i Rhoest ini gysuron diri j Er cymaint ein cwyno, 1 Ti fuost garedig i ni: [ Ca'dd llawer un adfyd A thrafferth trwy'th crydol i gyd; Ca'dd eraill wen hyfryd, Tangnefedd a hawddfyd o hyd- Mae llu o adgofion Pruddglwyfna yn llanw ein bron, Pan: ing a gwasgfeuon. t Yn gwrthl&dd pob teimlad wnai'n lion Funudau ein bywvd,— Er hyny, ni gawsom fwynhad Yn nghanol ein hsdfvd,— Y mwyniant ac iddo barhad. Ti huliaist ein Ifwrbrau A myrdfl o gysuron tra hcdd Yn dawnsio'n dy wena.u, A barai gyflawnder o wledd I enaid newynog Ar drengu arlwya'sb win ter A'n gwnai yn galonog Yn mheraidd sawr heirdd 3odeu per. 0 flwyddyn odidog! Bu gorlawn dy gewyll bob un 0 ffrwythau toreitbiog A maethlawn i hoU detùu dyn r Ffarwel i ti ftwyddrvn Garedig mae'th urddas dan Ion A dysgi fod terfyu I bob peth aanserol is ner. GWERNYFED.

Nià y-n YI'rit.l am »yr.xa*au gthtb- PuHEILFFYRDD MON. Syr.-Da.rllenai dd"U lythyr yn y "Gwalia" dS- weddaf o biaid gwneud itor^ld kaiarn o'r Valley i Amlwch. Mae yn amhrg wyr yr an o'r^Lu ,grifenydd ddim a.m yr y byddai yn rhaid ir ffordd fyn drwyddynt, lU; nad oes ganddynt v syniad Ueiaf am gj-fri!'oJde;> actiurioketh mor bwyrac. J cyfarwydd yn gwybod yn dda, mai lawn yoyw publogact.j'i y rhun o'r wlad!, aa na. byddai y dr«.fni'j'M:th yn daii;on i wrioud i'r ffordd cialu heb godi crojhrm nm teithwrr a n-wyddau ai" byd-ddi. Dyna be^h srall, onid trueni fyddai myr-ed a byw-- oliaeth y oiuivryr ,1 r occbyhvyr tfydu.l&wn sydd wedi gwaanH.ethu,-1" ar.Jaloedd oddiwuynt? Mae y rhan fwyaf o drigolion y rr.an yma o r wlad yn bsi^aith fcddlawn ar bethau M r ir^ar.i. Ac o ran hrnv, ni raid i ni ofni, mai fel 7 mtcst y byd dant am un ganrif etc, o'r hyn iieiu-f, eaaya gwyr cyfalafwyr nad 008 yn bo^lbl i'r iTürJd dala. felly n;d oefq berw) y rhoddant m* m.r-i. He n<vl fles obaith noS byth ?,rr,ynt. D L, U S-A-NC.

TTSTEB MR JOHN HUGHES, FRONDJG. -Syr,-Mae y dy&teb yn myned yn mlaein gyda bywiogrwydd neillduol y dyddiau hyn, pawb fel ¡ am y goreu yn ceisio ei gwneud yn deilwng e Mr ilughec. Tr wyf yn dieall y bwriedir aigrtothu enwiu yr oil o'r tenywrifwyr Tn iurhvda swft m rhoddion o'r mwyaf i'r lleiaf, a'u gosod i fyny yn ffenewtr niop Mr Jones, lrommociger, Amlwofl^- am fit neu chwech wythnos o amser, ei mwyn i bSW6 ga«l gweled fod pob-peth yn cael ei gario yn mlaen yn d yn rheolaidd, ac mown trefn. Ctyn ter- fynu, yr wyf yn taer gymhell trigolion "Mon, Iløm Cymru," i gymesryd gafael yn y cyfleusdra kwn, achoa mai anfynyeh y ceir y fantais o ddangos ein. parch a'n hedaiy^id o ddyn yn ngwir ystyr y gair -un sydd a llon'd ei galon o barch i lmwb: tiawtl fel y cyfoeihoy, y gwae fel y mewtr un sydd yn deilwng nid yn uuig i fod ar Gynghor Siroi 3kn, wd yn 8nedrl Pijdain Fawr.—Tdrrrf. etc.. MIN-T-MQR.

LLWTBRAU RHOBYB04 Sjt,—Hyfrydwc.h mawr i lawer heblaw fy hitman ydoedd oanfod "Ardzilwr" yn un o'ch rhifynau di- weddaf yn tynu sylw at sefyllfa waradwydd»8 v llwybrau yn y plwyf hwn. T syndod ydyw na faaaai y pwnc pwyig hwn wedi dezbyn sylw yn anhell eyn byn. Yr wyf fi fy hunan wedi rhyfeddu fod y Oynghor Plwyf wedi hepian mor hir gy&lr aehoe. Mae y llwybrau yn fester o bwys i'r pres. wylwyr, ac nid oes unrhyw reswm at gorfodi i gerdd-ed drwy fwd a btlrw, ar bob adeg o'r flwyddyn, heb son am fyned amgylch-ogyleh gymaint ddwy- waith a ffordd ag a ddylaaeot. Mae yn rhywyr bryd bellach i'r (bnghor Plwyf symud yn y metber df mwyn aiexhau i'r plwyfolion eu hiawnderau. Pat reswm ydyw goddef i'r llwybr oddiwrth lidiait wen Glasgraig Isaf i Rhoegoch gael ei u i'r cy- boedd ? Mae y llwybr hwn wedi oaol ei arfsr er cyn cof, m nid oee rhlrnl na hawl gan unrhyw allu i'w giau. Dylai y Cyng-hor Plwyf edryoh nad yw pobl yn «ael eu hatal i'w ddefnyddio. Pa Je mae y bobl sydd yn profleeu bod yn arweinwyr y gytmydogaeih, cefnogwyr iawnderau y cyhoedd, a byrwyddwyr hawliau y plwyf I A ydynt oil yn aysgu a heptan, tra y plwyfolion yn coed eu haunddifadu 0-'11 hnwliau, a'u breintiau, a'u hbrwn- derau 1 Hydetraf y cymerir y mater hwn i fyny o ddifrif, drury fod Mais yr atrial yn galw yn ddir fioeegni ar gynrychiolwyr y plwyf i wneud Ayw- betih i ddangos eu bod ar dir OOdblaeth, ac yn ben- derfynol o wneud eu gallu cr mwyn btuidianffc yr ardal drny sicrhau i'r trigolion eu tedlwnj alu faoeddianol iawu&mtL-Ydwyf, etc., PLWYFDL.

OIG IffANGEFNI. Syr,—Oefais y fantais yr wybhnce ddiwedOaf o fy..d i wahanol farohnadoedd y air, ac wrth gjwra y peth cynftiaf ddaw dan aylw yn y farchnad o fIaem. y Nadolig yw y cig. Da oedd gonyf ganfod un Llangefni os dim ar y blaen i'r lleill.—Ydwyf, ,etc., HHN GIGYDD.

YR ANNIBTNWTR YN MON. Syr,—Goddefwch i mi, trwy gyfrwng eiefc cy- hoeddiad olodwiw, alw sylw y 'brodyr uchod at ys- tadejgaeth Mon, yn Annibynol felly; ac yr un pryd, diolch i chwi am y gofod ydych eisoea wedi 6Ï ganiatau i hanes cyfarfodydd crefyddol p1 y air so yr wyf yn sicr pe'r anfonai MWT o o aitoch na byddech ddig wrtllynt. Mae y Dyddiadur newydd ddod i'm llaw heddyw, ac yn ol ystadcgaefch 1897, mae yn Mon 41 o addoldai ac ynddynt eisteddleoedd i 10,415 o bersonau. Mae yno 18 o weinidogion, 3,205 o aelodau, ac Tsgol Sul yn rhifo o fewn 200 nifer yr aelodau cyfiifir hefyd y gwrandawyr a'r plant yn 2,672. Mae y caegliadau yn hynoQ; o dda 3130p 19s lo at yr adhoe Ooiegjau 68p 5e Oc y- at y genhadbveth 190p 4a 9c; talwyd o ddyùdon Capeli 537p 13s 6^c; ac nid yw y dyl-edion sydd yn aros ddim ond rhyw yehydig dree bumewllt-ar- hugain yr un dros y sir i gyd. Dymo, oedd yn cynyg ei hun x n meddwl: Yn awr ar ddeohreut blwydidyn newydd beth pe byddai i bob Bglwys ac Tfgol Sul trwy y Sir gyineryd y peth yn ddifrifol i ystyriaeth pa fodd i lenwi y padair mil a haner 0 aeddi gweigion sydd yn addoldimi Annibynol Mon, a gwneud hyny yn arbenig heib broeelytio. Yr wyf yn eithaf sicr yn fy meddwl fy hun nad yw h.wn yn bechod pairod gyda'r Annibymvyr, eto nid oes eisieu ei anghofio. A ellir cyrhoedd clust yagpi- fenydd pob doebarth ysgolion i gynyg y petfli i sylw y cyfarfod ysgolion. Qybwyllai? yn ostyng- edig fod papyr yn cael ci ddarliesi yn y oyfarfodydd cyntaf ddechreu'r flwyddyn newydd ar y llwybr tefbycaf ellir ei weithio i sicarhau better attend- etc., GWYLITOR. Non Sadwrn Nadolig.

EIN GWEINIDOGION. Syr,Csniatewch i mi ysgrifenu ychydig linell- au i'r '"Gwalia" ar fater aydd yn cyflym ddyfod k bwysigrwydd cenedlaiethol. Fel y gwyr eich dar- llenwyr lluosog, y mae ton gref o Undodiaeth ar' fin, yn wir wedi, tori dros ein gwlad yn y dyddiau diweddaf hyn,. Golyga hyny fod ein harweiirwyi, neu o leiaf y rhai a ddylent fod felly, sef ein gwein- dogion parchus, wedi rhoddi derbyniad pwyUog (i) 1 athrawiaethau ydynt yn hollol groes i'r hyn a ddysgir yn y Testament Newydd. Teilynga sylw fod amiyw o'n gweinidogion ieuainc yn cofieidio I eyniadau hollol gyfeiliornus ac anysgrythyrol am rai o brif athrawiaethau y gnefydd GristionogoL A pheth iiofyd sydd yn dod i fwy o amlygrwyddi bob blwyddyn ydyw y duedd hon i roddi derbyn- iad croesawgar i bob gau-athrawiaeth ac 08 cxed- wn brophwydi Baal yr oes bresenol, yn mhen yohydig iawn o liynyddoedd eto bydd y rhan fwyaf a drigolion Cymru lan yn Undodiaid penboeth! Yn awr, peidied neb o ddarllenwyr y "Gwalia" a meddwl fy mod i mewn un modd vn cyfeitio at neb yn bersonol. Fy unig amcan yn hyn o ysgrif ydyw ceisio agor llygaid fy nghyd-grefyddwyr i'r aefyllfa yr ydym ynddi y dyddiau yma. Efallai fod ambell un o'n daxllenwyr yn barod iawn i ddweyd nad oes ond ychydig wahaniaeth irhwng pregethu yv oeshon a phregethu yr hen dadau gynt; ond fod ein pregethau yn awr efaUai yohydig yn fwy ymarferol na'u heiddio hwy. (Yr gore'! Tna cyfyd y gofyniad ofnadwy a ganlyn yn naturiol: A ydyw ein gweinidogion er eu holl broffeg mor wyneb-agored ag y tybir eu bod ? Nen mewn ge-iriau eraill, pe gofynid iddynt fel Corph a ydynt yn credu yr oil a bregethant, a allent roddi atebiad cadarnhsol i'r ewestiwn 7 Na, nid oes ganddynt ddigon r> wioldeb Cristionogol i gyhoeddi eu daliadau yn ngwydd y byd. A ddjlai y pethau hyn fod? A ydyw yn gy&on a phroifesu dilyn yr Axglwydd Iesu Grist i gredu un pefch a phregethu peth hollol wahanol 1 Nid yw yn rhyfedd o gwbl fod y weinidogaeth yn Nghymru vn myned yn llai ei dylanwad ac yn wanach o hyd. Beddau wedi eu gwyn^galchu ydynt y rhan fwyaf o'r T>re- gethan sydd yn cael eu traddodi i'n clywedi^jaeth yn SabbothoL Pa le yr ae'h yr hen ffydd ddiy?-gog oedd yn meddiant ein cyn-dadau 1 Dylem bwyso pob dam- caniaeth newydd cyn ei derbyn yn uyfangwbl, ac j nid ei derbyn yn ddi-drafferth fel y gwna Jlawer o horioii); yn bresenol. Gobeithio y cymer rhywun y mater pwysig htvn i fyny cyn yr elo ni yn rhy ddiweddar i'w feddyginiaethu,ydy\v g?reddi a dym- uniad ,,—. 'un UN O'R FEN STAMP.