Papur Pawb

HUNAN-HANES GWEITHIWR FFRENGIG Hyw ddiwrnod, aethum gyda fy nghyfiill Maurice i dy ua o brif gontractors Paris, yn nghylch rhyw hysbysrwydd a ofynid gan y prif feiswn, yr hyn a osoctais ar bapyr yn ol ei gyfarwyddyd. Nid oedd y contractor yn ei swyddfa felly, gorfu arnom gael ein harwain drwy amryw ystafelloedd ato i'r ardd. Yr oedd carpedau. arddercliog, a chelfi goreuredig dros yr noil fynedfa. Nid oeddwn wedi gweled dim i'w gymharu iddynt erioed. Yr oocldwn yn agor fy llygaid, ac yn cerdded ar flaenau fy nliraed, rhag ofn anafu y blodau ar y carped, a Maurice yn fy ngwylio trwy gil ei lygad. Wel, pa fodd yr ydycli yn lioffi. y ty ? gofynai yn wenieitlius, a ydyw yn ym- ddangos yn ddigon cysurus a sylweddol wrth eich bodd ?" Atebais ei fod yn ymddangos fel palas tywysog. Tywysog yr hawg a'r llwyarn, ynte," ebe fy nghydymaith, ac onid ydych yn gweled pa mor anrhydcddus yw iddo ef ? Y mae ganddo dri ereill o dai cyffelyb yn Paris, heblaw palasdy yn y wlad." Nid atebais am ycliydig. Cyffrodd y fath olwg o gyfocth rywbetli drwg o'm mewn. Ar ol edrycli ar gymaint o sidanau a melfed, edrychais arnaf fy hun, nis gwn pa fodd, ac yr oedd arnaf gywilydd fy mod wedi fy ar- wisgo mor wael. Ac yn gymysgedig a fy ngliywilydd yr oedd anfoddlonrwydd—yr oeddwn yn barod i gasliau meistr yr holl gyfoeth liwnw am wneyd i mi deimlo fy nlilodi fy hun. Yn y cyfamser, lieb ddrwg- dybio, elai Maurice yn rnlaen i nodi gwalianol ragoriaetbau y lie. Yr oeddwn yn gwrandaw yn hollol ddiamynedd, yr oedd fy nghalon yn curo, a'm gwacd yn rbutbro i'm gwyneb. Nid oeddwn yn gallu edrych digon, ond pa fwyaf yr edryclxwn, mwyaf eiddigeddus y teimlwn. Yr oeddwn yn sefyll mewn ystafell yn rbanau pellaf y ty, tra yr elai y gwas i ym- ofyn ei feistr. Yn fuan dangosodd Maurice ddarlun bychan anolygus mewn ffram ddu yn hongian yn mysg darluniau ardderchog wedi eu fframio yn rhagorol. Yr oedd yn arddangos gweitbiwr yn ei ddillad gwaith, yn dal pibell mewn un llaw, a chwmpawd yn y llall. Rhyw ddarlun banner coron bychan ydoedd, cyffelyb i'r rhai a ganfyddir yn grogedig wrth ddrysau masnachdai. Dyma'r dyn ei hunan," ebai fy nghyfaill. Y mae wedi bod yn weithiwr, ynte," ebe finnau. Yn gyffelyb i chwi a minnau," oedd yr atebiad, a ehwi a welwch nad oes arno gywilydd i.gyfaddef hyny." Edrychais ar y darlun bychan, ac yna ar y colfi drudfawr, fel pe buasai fy meddwl yn ceisio cael allan y fynedfa o un i'r llall. Ah, y mae hyna yn dyrysu eich ffraeth- ineb," ebe Maurice, gan chwerthin. Yr ydych yn edrych am yr ysgol a'i cynnorth- wyodd oddiar yr ysgaffald i'r holl ogoniant hwn. Ond nid pawb sydd yn gwybod y ffordd i'w barfer, fel y gwelwcli. Ac wrth geisio ei chyrhaedd, y mae llawer un wedi colli ei afael, o cisiou crafangau da a niedrus- S vvydd digon ol," Sylwais innau fod eisieu cyfleusdra; fod pobpeth yn lwc neu anlwc yn y byd hwn, ac nad oedd genym ni un llaw mewn llwydd- iant. Er engraipht, Maurice," ychwanegwn mewn chwerwedd, Paham na byddai genych chwi dy gorwych fel yr liwn sydd yn byw yma ? A ydych chwi yn llai teilwng ? Os ydyw wedi llwyddo yn well na chwi, onid dam wain yw hyny ? Edrychodd Maurice arnaf gyda thro yn ei lygad, a dywedodd, Yr ydych yn siarad droswyf fi, ond yr ydych yn meddwl am danoch eich hun." Yr un peth ydyw," ebe finnau, yn gofidio ychydig am ei fol wedi fy neall. Nid wyf fi yn weithiwr drwg-yr wyf bob amser yn debyg i rywun arall, a phe byddai gwneyd dyledswydd yn codi dyn yn gyfoetliog, cawn innau deithio yn fy ngherbyd." Byddai hono yn ffordd o deithio i'ch cyfateb yn dda iawn," ebai fy ngbyfaill yn gellweirus. A phaliam na fyddai ? Bycldai yn well gan bawb acliub eu coesau na'r ceffylau. Ond nid oes eisieu ofni y digwydd hyny i mi! Y mae yn awr megis cynt gyda'r mawrion—pobpeth i'r bachgen hynaf-dim i'r rhai ieuengaf, a'r ieuengaf ydym ni." Mae hyna yn wir ddigon," sibrydai fy ngbyfaill, yr hwn yn sydyn a syrthiai i syn- fyfyrio. Ac nid ydym i ddyweyd dim," ebe finnau, gan ei bod wedi ei tlirefnu felly! y mae hyny yn gyliawnder, ac nid yw i gael ei gyfnewid! Dim ond edrych well yma—y mae gweled y gwahanol fanteision y mae gwahanol ddynion yn gaol yn gwneyd i fy ngwaed ferwi. Pa fodd y mae y dyn hwn yn eaol byw yn ei balas, tra mae ercill yn gorfod byw mewn tai cyffelyb i dyllau colomenod ? Paham y mae yr holl garpedau a'r sidanau hyn yn perthyn iddo ef yn fwy nag i ninnau ? "Oherwydd i mi eu lienill," ebe rliywun yn sydyn. Swrthneidiais gan fraw. Yr oedd y contractor y tu 01 i ni yn ei embroidered slippers a'i dressing-gown. Dyn bychan oedd, cadarn o gorph, a llais awdurdodol, a'i wallt yn declireu britho. Felly, ymddengys eich bod yn ym. resymwr, ynte?" ebe fe, gan edrych yn gyflawn yn fy ngwyneb. "Yr ydycli yn eiddigeddus ohonwyf, ac y mae arnoch eisieu gwybod paham y mae fy nhy yn perthyn i mi yn fwy nag i chwi. O'r goreu, cewch wybod. Deuwcli gyda mi." Ac aeth yn mlaen tuagat ddrws tumewnol. Petrusais innau. Trodd yntau yn ol. "A oes ofn arnoch ?" gofynai, mewn llais a barodd i'm lliw gyfodi. "Dangoswch y ffordd i mi, os byddwcli cystal," ebe finnau, braidd yn swrth. Arweiniodd ni i ystafell, yn nghanol yr hon yr oedd bwrdd hir wedi ei orchuddio a chwpanan paent a gwrychellau (brushes), rules a chwmpawdau. Ar y mur yr oedd yn grogedig gynlluniau yn arddangos gwahanol ddosranau adeilad. Yma ac acw ar estyll yr oedd cynddelwau bycliain o risiau troellog o goed, cwmpawdiau morwrol, celfi mesur- onol, a llawer o betliau na wyddwn i eu dybenion. Yn mhen pellaf yr ystafell yr oedd stand orfawr yn llawn o bapyrau ac wedi eu cruglwytho ar desk yr oedd cyfrifon ac estimates. Arosodd y contractor o flaen y bwrdd, gan ddangos cynllun lliwieclig. Dyma gynllun ag y mac arnaf cisieu ei gyfnewid mae yr adeilad i fod dair llath yn llai, ond heb leihau nifer yr ystafelloedd ac y mae yn rhaid penderfynu y lie i'r grisiau. Eisteddwch i lawr, a gwnewcli i mi gynllun In ohono." Edrychais arno gyda syndod, a doisyfais arno i ystyried nad oeddwn i yn deall drawing. Yna edrychwch dros archeb y mesurydd yma," ebe fe, gan gymeryd swrn o bapyrau oddiar ei ddesc. Y mae tri clian dwsin o wahanol bethau i'w profi." Atebais nad oeddwn yn alluog i gyfiawni pethau o'r fath, nad allaswn brofi y pris na gwircddu y mesuriad. 11 Gallwell o leiaf ddyweyd wrthyf sut i gadw'r gyfraith o berthynas i'r tri thy wyf yn awr yn myiied i'w liad- eiladu. Yr ydycli yn gwybod y gyf- raith yn nghylch cuddio goleu y cymydogion." Rhwystrais ef yn fyrbwyll, trwy ddyweyd nad oeddwn yn gyfreitliiwr. "A chan nad ydych yn arianydd ychwaith," ebai yntau, nid oes amlieuaetli nad ydycli anwybodus o'r telerau i benderfynu graddfa y taliadau pa un yw yr amser mwyaf cyf- ieus i wertliu pa log a ddylwn i gael ar fy arian er fy rhwystro i fyned yn fethdalwr ? A clian nad ydycli yn farsiandwr, diclion y byddai yn ormod gorchwyl i chwi enwi i mi y gyniydogaetli oreu i gael defnyddiau, ac i nodi yr amser goreu i brynu, a'r ffordd rataf i symud y defnyddiau hyny i'r lleoedd gofynol. Yn fyr, gan nad ydych yn gwybod dim yn fwy na chan' mil o weitliwyr ereill, nid ydycli yn dda i ddim ond i wneyd yr un peth a hwythau, sef defnyddio y morthwyl a'r llwyarn Yr oeddwn wedi fy llwyr ddymcliwelyd, ac yn troi fy het yn barhaus lieb roddi un atebiad. A ydych yn deall yn awr paham yr wyf fi yn byw mewn ty mawrwyeli, tra yr ydych chwithau yn byw mewn garret ?" dechreuodd eilwaitli. Olierwydd fy mod i wedi arfer gofal a dyfalwcli; wedi dysgu y pcthau a esgeulusasocli clnvi, a thrwy fyfyrdocl caled ac ewyllys bender- fynol yr wyf wedi gweitliio fy bun i fyny yn faeslywydd, tra yr ydych chwitliau yn aros yn y rhengau afrosgo. Drwy ba awdurdod ynte yr ydycli chwi yn gofyn am yr un manteision a'd1 uwcliafiaid ? Ai ni ddylai cymdeithas wobrwyo pob un yn ol y gwas- anaeth a gyflawna ? Os ydych yn dymuno i gymdeithas ymddwyn atoch fel yr ym. ddygodd ataf fi, gwnewch yr hyn a wnaethum innau cynnilwch eich enillion i brynu llyfrau; treuliwch eich dyddiau i weithio, a'ch nawniau i ddysgu ehwiliwch yn mhob man am wybodaeth, fel y mar- siandwr am ei fuddiant. A plian ddangosoch na wna dim eich digaloni, pan ddealloch ddynion a materion fel y dylecli, dangoswch hyny i'r byd, ac ni fydd rhaid i chwi fyw mewn dacargell mwy." Yr oedd y contractor wedi dirwyn ei liun i liwyl, a therfynodd mewn tipyn o nwyd. Ond nid oeddwn i yn dyweyd cymaint a gair mewn atebiad. Yr oedd ei athrylith wedi dwyn ymaith fy holl resymau. Ceisiodd Maurice, yr hwn a'm canfyddai mewn pen-