Y Cymro

-:0:- CWRS Y BYD. Yn Eisiau-Cyfenwau Newydd. YR oedd achos o Griccieth yn Llys yr Ewyllys- iau, LIundain, yr wytbnos ddiweddaf. Da iawn pe gellid dyfeisio rhyw gynllun. y gallai'r bydol a'r cybyddlyd fyn'd â'u holl eiddo gyda hwynt tros y terfyn. Mae haner ymrafaelion bydolion yr hen fyd yma yn ymrafaelion yn nghylch eiddo'r marw. Rhyw annghydfod parth ewyllys oedd mewn dadl yn yr achos y cyfeirir ato ac ni fuaswn yn cyfeirio ato onibai am y sylwadau a wnaed gan yr Ynad Lopes ar later Oymreig arall, sef y cyfenwau Oymreig. Ymddengys fod y ddwyblaid, a'r tystion, naill ai yn Jones nen Roberts bron bob un ac yr oedd hyn yn pendroni yr ustus, nes y llefodd rhwng difrif a chwareu, "so many Joneses and Ro- bertses!" Nid y Barnwr Lopes ydyw'r ynad Seisnig cyntaf a fu'n cwyno oblegyd enwau y Cymry. Bu brawd neu frodyr iddo yn grwgnach yn dost yn nghylch yr un peth dri chan mlynedd yn ol. Yn oes y Frenhines Bess, y gwyn ynadol yn erbyn y Gomeriaid ydoedd eu bod yn son gor- mod am eu cyndadau yn eu cyfenwau, megys Rhydderch ap Cydwalad ap Llywarch ap Ein- ion, ac felly yn mlaen hyd y degfed cyndad neu yn mbellach yn ol na hyny. Yr oedd ysgrifenu enwau gorfeithion o'r fath yn peri i'r ynad ddt f- nyddio laith anweddns mewn Ilys barn, hebLav I mai perchenog yr enw hiraf bron yn wastadol a gollai'r achos. Pa fodd y mae teulu fyddo'n arddel enw neillduol yn Iluosogi yn gyflymach na theulu o enw arall, nid yw gwyddoniaeth na datguddiad yn dweyd. Nid "goroesiad y cymhwysaf" mohono. Tra mai anaml y gwelir un o'r cyf- enw Cyffin, Llewelyn, Cadwaladr, Rhydderch, nis gellwch bron roi eich troed i lawr na fydd- wch yn sathru ar gorn rhywun o'r enw Jones, Williams, Da vies, neu Hughes, a maga amlder yr un enw duedd at lasenwi." Yr oedd yn Lerpwl flynyddau yn ol ddau Gymro yn gweith- io yn yr un siop, a gelwid un yn Dafydd Jones y lion a'r llall yn Dafydd Jones y lamb. Nid oedd y lamb yn malio nemawr iddynt ei lysenwi, ond gwylltiai y lion yn ddychrynllyd Ergyd y chwedl ydyw, os mynwn ysgoi llysenwau, a phlesio boneddigion dysgedig fel yr Ynad Lopes, mai goreu bo'r cyntaf y ceisiwn gyfenwau new- yddion. Doeth iawn yr ymddygodd Mr R. J. Derfel wrth fabwysiadu ei enw presenol; gau mai amcan enw o gwbl ydyw gwabaniaethu ei berchen oddiwrth eraill, a 'does bosibl nad yw R. J. Derful yn ganwaith tlysach enw na Robert Jones. GWAITH go gosfcus ydyw i ddyn newid ei enw tan y ddeddf sy' rwan ac os myn y Sleson i'r Cymry gyfnewid yr enw Jones, Williams, Evans, &c., a,n Arfon, Eifion, Maelor, ldris, Bala, Penilyn, Dyfi, Aled, Elwy, Teifi, Penfro, neu Dyfed, rhaid iddynt eu helpu i gael llwybr rhatach a rhwyddach at y cyfnewidiad. Bydd ai'r enwau hyn ac ugeiuiau eraill allem nodi yn welliant dirfawr; ac yn rhagori cryn lawer ar lu o'r cyfenwau Seisnig. Cooion iawn ydyw Jackson, Wilson, Higgson, Robinson; aringhy- wir yn fynych ydyw Green, Brown, Black, White; nii "urdclasol" mo Smith, Taylor, Cooper, Fuller, Stewart, Chamberlain tra mai erchylldod o beth (yr hyn a wneir yn ddigon di- feddwl) ydyw gofyn i foneddwr defosiynol, "How d'ye do, Mr Shufflebottom ?" Newidier y cyfenwau Cymreig ar bob cyfrif, ond ar bob cyfrif na efelycher cyfenwau y Saeson. Yn Iiisiaii-lolo Morganwg yr ail. Y AIAE dosbarth o ysgolheigion llengar yn awyddus i ddyfod o hyd i bob llawysgrif Gyni- reig sydd ar gael, a buontyr wythnos ddiweddaf ynymgyfarchwel a'r aelodau Seneddol tros Gymru i'w perswadiu hwythau i'w cynorthwyo yn yr amcan mewn golwg. Llwyi<iodd yr aelodau Seneddol i gael gan Syr John Hibbert, ar ran y Llywodraeth, amlygu cydymdeimlad a'r symud- iad, a lied addaw y cydsynir, os yn ddichonad- wy, rywbryd yn y dyfodol, a'r cais, Ttia chan' rnlynedd yu (-)I, disgynodd ysbryd- iaeth gyffelyb ar ddosbarth arall o lengarwyr Cymreig a ckan nad oedd wiw iddynt hwy t;u gwynebau am gymhorth at Lywodraeth yr oes hono, ymroisant i wneud y gwaith o wirfodd calon. Cyflawnasant wrbydri, codasant gof- golofnau o'u galluoedd hafal i byramidiau yr Aipht ond mewn graddau. Daliant tra bo'r iaith rydd a Gwalia wrth eu gilydd." Adwaenir hwy wrth yr enwau "Myvyrian Achseology of Wales," "Geiriadnr Cymraeg a Saesoeg" y Dr. Win. 0. Paghe, a'r "1010 MSS." Efallai fod malciau a gwendidau yn yr adeslad ond fel y dywedai Horace Smith am dyrau Thebes," E'en their very ruina are tremendous." Bydd ya hyfrydwch caloa i mi glywed fod y llywodraeth wedi caniatau help sylweddol i rhyw Iolo Morgan wg yr ail i chwilota hyd y wlad am hen ysgrifau gwertbfawr sydd yn braenu mewn cistiau a chloerau .annghof. Yn un peth am nad ydym wedi nac yn cael ein rhan ddyledus nac yn agos gan y Llywodraeth tuag at ddyogelu ein trysorau hanesyddol. A phwy bynag a benodir i'r swydd, pan ddaw yn swydd, gobeithio na fydd yn ol mewn cariad at y gwaith i'r hen begor coesfain a diorphwys o Forganwg. Y Barwnig Dr. John Williams. BRODOR 0 sir Gaerfyrddin ydyw'r meddyg hyglod a gafodd yr anrhydedd o weini ar yr amgylchiad o enedigaeth ifryr i Dywysog Cymru ac un efallai a fydd rhyw ddiwrnod yn eistedd ar Orsedd Prydain Fawr, er fod tri bywyd yn awr rhyng- ddo a'r frenhiniaeth, Y mae Syr John Williams yn Gymro o waed coch cyfa, fel y dywedir yn siarad Cymraeg yn rliwydd, yn ymbyfrydu yn ei llenyddiaeth, ac ya auwylo ei wlad. Bedair neu bum' mlynedd yn ol, cymerodd Gastell Bryn Bras, ger Llanrug, am dymhor neu ddau, lIe y treuliai ef a'i deulu amryw o fisoedd yr haf. Yr wyf yn meddwl fod Dr. Herber Evans ac yntau yn gydefrydwyr. Yn rhyfedd iawn, nid Dr. Williams ydyw'r Cymro cyntaf a gafodd yr anrhydedd yn ystod y ganrif hon o dderbyn etifedd i Goron Prydain i'r byd. Brodor, o sir Gaerfyrddin hefyd oedd Dr. David Daniel Davies, yr hwn a weinyddai ar y Dduges Kent ar achlysur genedigaeth ein Grasusol Frenhines Victoria. Mab i ffarmwr byehan yn mhlwyf Llaudyfaelog oedd Dr. Davies, a dringodd yntau o duinodedd i'r safle uwchaf yn mhlith meddygon ei oes. Eto fyth. Rhaid fod gan y Cymry rhyw ddawn neillduol at feddyginiaeth. Doctor Syr David Davies, brodor o'r Llwyn, sir Abertesfi, ydoedd meddyg teulu y Brenin Gwilym IV. am flynyddau, ac efe a weinyddai ar ei fawrhydi yn ei afiecbyd olaf. Ysgol Ramadegol Ruthin. Y MAB'R ysgol enwog hon wedi troi allan er pan sefydlwyd hi, gydag arian Deon Good- man agos i dri chan' mlynedd yn ol, luaws o ysgolorion gwych. Bwriadwyd hi gan ei syl- faenydd, Deon Westminster, yr hwn oedd yn frodor o'r dref, ar gyfer plant y dref a phlwyf Llanelidan gerllaw-plant gwreng cystal a bon- edd. Ond dirywiodd yn fuan yn ysgol i epil personiaid a chrachfoneddigion o bell ac agos ac felly y parhaodd am oesau. Un o delerau arbenig def byniad iddi ydoedd na fyddai yr ysgolhaig yn ddigon o Ymneillduwyr i absenoli ei hun o'r EJIwys Sefydledig ar y Sul. Ond tan Ddeddf yr Ysgol Ganolradd cynygid cym- eryd gwaddoliadau yr ysgol gan eii rhoddi yn nhrysorfagyffredinol addysg yn y sir,abygyth- id un tro symud yr ysgol o Ruthin. Camgym- eriad oedd hyn; a rhoes gyfle yn Nby'r Arglwyddi i'r eglwyswyr argymhell ei Mawrbydi i adael yr adran hon o'r cynllun allan, a'r hyn y cydsyn- iwyd. Nos Weuer, yn Nhy y Cyffredin, galw- odd Mr. Herbert Robe-ts sylw Mr. Acland at y mater ac atebodd yntau ei fod ef yn deall mai ysgol ansectol ydoedd ac a fyddai o hyny allan. Ychwanegai iddo weled cylchlytbyr wedi ei ar- wyddo gan Esgob Llanelwy, y Milwriad West, Syr John Pulestou, as eraill, yn datgan mai anenwadol ydoedd ond ddydd Llun, awdur- dodir gohebydd o Rhyl i ddweyd mai y diweddar Esgob Josiah Hughes a arwyddodd y Ilythyr ac nid y gwr meitrog presenol, yr hwn sy'n rhyfeddu fod neb yn camgymeryd ystyr y geir- iau sydd yn cyfeirio at ryddid crefyddol yr Ysgol. Ysgol i Eglwyswyr ydyw, medd ef. Ni ddylid galael y mat ;r hwn man y mae.

0 Nodion o Lan y Tafwys. [GAN UN O'R GWYBODYDDION. ] Eiddigedd De a Gagledd-Mr. Albert Spicer yn gofyn cwestiwn—Y Blaid Eglwysig a Chynllun Addysg sir Ddinbych-Ysgol Rhuthyn-Gofyn am ragor —Dirprwyaeth at Syr William Harcourt. Y MAE'R eiddigedd cydrhwng De a Gogledd wedi cyrhaedd yr enwogrwydd o gwestiwn yn Nhy y Cyffredin. Mr. Albert Spicer, yr Anni- bynwr pybyr sy'n cynrychioli Casnewydd (Mvn- wy) yn y Sanedd, a'i cododd i sylw. Baich cwyn Mr. Spicer, yn ol fel y cyflewyd ef gerbron Mr. Arnold Morley, y Postfeistr CyfFredinol, ydoedd fod Gogledd Cymru yn cael llawer iawn mwy na'i rhan o'r penodiadau yn. nglyn a gwaith y Llythyrdy yn y Dywysogaeth. A cbymeryd y dull cytfredin o gyfnf penau fe dybiai Mr. Spicer mai y Deheubarth a ddylasai gael y nifer fwyaf. Y cwestiwn sy'n taraw i fy meddwl i yw paham y rhaid tynu llinell wahaniaetholo gwbl: onid Gymru'n un yw y motto goreu. Damwain, meddai Mr. Arnold Morley oedd yn peri fod y mwyafrif o'r penodiadau diweddar we.li eu cym- eryd o blith swyddwyr y Gogledd. Yr wyf yn deall nad yw Mr. Spicer yn foddlon ar yr esbon- iad, a'i fod yn bwriadu gwneud ymholiad pellach i'r pwnc. Mae'r blaid Eglwysig yn sir Ddinbych, drwy 11 gymhorth eu hufudd wasanaetbwyr yn Nhy'r Arglwyddi, wedi llwyddo i wneud difrod ar gynllun addysg ganolradd y sir. Gwnaethant 1 11 hyny yn benaf drwy gau allan Ysgol Ramadegol Rhuthin o gylch ei drefniadau, ar y tir meddai Arglwydd Cross, yr bwn oedd yn siarad dros- tynt, mai sefydliad Eglwysig ydoedd. Gallodd Mr Herbert Roberts ddangos fod cyfarwyddwyr yr ysgol hono rhyw ddeg neu ddeuddeug lulyu- edd yn ol yn hawlio yn wahanol. Mewn cylch- lythyr, wedi ei arwyddo gan, yn mhlith eraill, Esgob Llanelwy (y Dr. Hughes), Mr Oornwallis West, a Syr John Puleston, gofynwyd am gyn- orthwy'r cyhoedd tuag at yr ysgol ar y tir ei bod yn un hollol anenwadol-" Circumstances alter cases," ac nid oedd yn ormod gan y Lord Cross a'r rhai oedd yn ei d lysgu i ddweyd peth hollol i'r gwrthwyneb er mwyn cyrhaedd eu hamcan yn y presenol. Ond ni thycia twyll ac ni saif dichell Fe wneir y goreu a'r hyn sy'n weddill o'r cynllun addysg, ac fe drefnir rhyw Iwybr arall i ddwyn Ysgol Rhuthin o dan rhyw iau heblaw yr un offeiriadol. Un o wendidau ein cenedl ni ydyw tueddu i roddi gormod o bwysau ar y ceffyl parod. Yn ystod yr ychydig fisoedd diweddaf yr ydym wedi cael cryn lawer o gynorthwy arianol gan y Weinyddiaeth Ryddfrydol. Yn ddianmheu yr oeddym yn ei haeddu, a'r un mor ddianmheuol y mae genym anghenion eraill yr un mor haedd- ianol. Ond anffodus, feallai fyddai myned i ofyn am eu eyflenwi oil ar yr un pryd. Modd bynag, nid oes genyf ond y dymuniadau goreu i'r Ddirprwyaeth sy'n myned at Syr William Harcourt ddydd Iau i ofyn am gyfraniad tuag at gronfa adeiladu Coleg Aberystwyth. Gwych hynt iddynt

o Elw Eisteddfod Caernarfon. ODDIWRTH fantoleu fras sydd newydd ei chy- hoeddi, ymddengys fod derbyniadau yr Eisteddfod fel y caulyn-Dydd Mawrth, 302p 6s dydd Mer- cher, 459p 9s 6c; dydd Iau, 523p 83 3c dydd Gwener, 404p 6s 3c. Seddau arbenig, ddydd Mercher (dydd ymweliad y Tywysog), 340p toc- ynau i'r holl gyfarfodydd, llOp; cyfraniadau, gwobrwyon, &c., l,330p amrywion, 150p cyfan- swm, 3,619p 10s. Disgwylir y bydd y treuliau yn 3,170p, yr hyn a edy elw, ar amcan, o tua 449p 10s -braidd fwy nag a ddisgwylid, ag ystyried yr holl amgylchiadau. Mae'r derbyniadau yn fwy nag eiddo unrhvw Eisteddfod a gynaliwyd yn Nghaer- na-rfon er 1887, pryd yr oeddynt yn 3,982p, a'r elw yn agos i 1,400p. Nid oedd derbyniadau Eistedd- fod 1886 yno ond 2,147p, a'r elw yn 6Jp 6s 8c.

-0- Ysgol Laeth a Menyn Mon ao Arfon. 0 RODD Cynghor Sir Gaernarfon at amaethydd yddiaeth, dododd awdurdodau Coleg Bangor 12p at wasanaeth cyfarwyddwyr yr ysgol uchod, a chynygiodd y cyfarwyddwyr ddenddeg o exhibitions o lp yr un ar yr amod fod y rhai a'u yn myned am bythefnos i'r ysgol i dderbyn hyffordd- iad mewn gwneud menyn, yn ystod y tymhor pres- enol. Cynaliwyd arholiadau, yn Gymraeg a Saes- neg) ddydd Mawrth, • orp'n. 24, yn Mhenmorfa, Penygroes, a Waenfawr, ac wele enwau'r rhai buddugol, yn ol trefn eu teilyngdod :—Miss Kate Griffith, Pant If an, Tremadog, a Miss E. J. Hughes, Gwastadfaes, Waenfawr; Miss Jones, Hendreforion, Llanliyfni Miss G. E. Jones, Eis- teddfa, Griccieth, a Miss J. W. Jones, Bryn Eirion, Waenfawr Miss Jones, Bodawel, Taly- sarn Miss Jones, Ffactri, Penygroes Miss Gay Jones, Llwynmafon Isa, Criccieth, a Miss C. E. Williams, Ysgubor Goch, Garn Miss M. G. Parry, Gwredog Isaf, Llanrug, a Miss rl. Roberts, 'Refail. Llanwnda Miss Williams, Meillionydd, Llsndwrog Uchaf.

Nodion o Fon ac Arfon. Nos Sadwrn. TRECH GWLAD NAG ARGLWYDD. O'R diwedd y mae hi'n dechreu gwawrio ar Y a Wen, mae'r bawl yn llithro yn gyflym o ddwy y bendefigaeth a mawrion y tir i ddwylaw y wen bobl. Cawn engraipht o Lyn yn etholiad M Prothero i brif-gwnstabliaeth Ynys Mon. Cyn Cynghorau Sirol ddyfod i fodolaeth, y great unp fyddent bob amser yn ethol prif-gwnstabliaiid, byddent hwythau yn gofalu rhoddi y swydd un o'u tylwyth eu hunain, y rhan amlaf i swydio milwrol. Gwelsom lawer tro rai hollol annghym- wys yn cael eu hapwyntio, ond 'doedd hyny ods yn y byd os oedd yn un o'r kidney, ac yn digwydd boi yn anghenus, ac yn enwedig os oedd yn Dori. mae Mr Prothero yn wr profiadol, a dylasai fod brif-gwnstabl sir Gaernarfon er's llawer blwyd a.^ Waeth heb fyned i racio hen bethau i fynu SY^'1 -ldo(, wedi digwydd er's llawer o flynyddoedd, neu galL- em ddweyd yn mha fodd y dioddefodd ein cyfa^ gam dybryd oherwydd cyfiawnder. Wele yn a ddwy o siroedd yn Ngogledd Cymru yn meddu brit'-gwnstabliaid o blith y werin bobl, a dyna arall yn sir Aberteifi. Dymunwn hir oes aill siriol a charedig i lanw y swydd bwysig. YSGOL GANOLRADD CAERNARFON. Y mae yr ysgol lwyddianus hon wedi tori i fynu am chwech wythnos o wyliau i'r plant. Agorwyd yr ysgol gyncaf Chwefror 19eg y flwyddyn hon. Ar ddydd ei hagoriad, pr oedd ynddi 67 o Llant, sef 33 o fechgyn a 34 o ferched. Mewn pum mi s o amser, y mae y nifer wedi codi i 44 o fechgyn a 64 o ferched, y cyfanswm 108—cynydd mewn amser mor fyr o 41. Y prifdthrawywMr John Owen, M. A., genedigol o Lanerchymedd. Gyda llaw, Ile nod- edig ydyw Llanorchyrnedd yn Mondo am godi dyn- ion mawr. briftithrawes ydyw Miss Jones, B. A., merch y cyfaill hoff y Parch. William Jones, porfch- dinorwig^ Ar hyn o hrvd cynelir yr ysgol yn hen adeihd Ys^ol Hyfforddiadol yr Eglwys, y lfe aeth ar dan rhyw ddwy flynedd yn ol. Ond nid oes i'r Ysgol Ganolradd "ddinas barhaus" yn yr hen Training College, a da yw hyny, oblegyd y mae yn lie hynod o annghyfleus, yn ngwaelod y dref, Dylai adeila,d at y pwrpas hwn fod yn y lie iachaf yn y dret, a'r man mwyaf cyfleus i'r rhai sydd yn byw yn y dref, ac hefyd i'r rhai a ddelont gyda'r trenau bob dydd. Y mae y pwyllgor o dan ofal pa un y mae yr ysgol, a'u llygaid ar ddwy lanerch i adeiladu adeilad cyfleus, un ar ystad Ysgubor Wen yn ymyl Llysmeirion, a'r llall yn ymyl Caecristoar ben y Cliff. Y mae y naill a'r Hail yr un iror gyf- leus, a hyderwn y gwna y pwyllgor dori y ddadl heb golli llawer o amser, a chael adeilad fyddo yn gyfleus i'r athrawon a'r p'aat, ac yn addurn i'r dref. Mae dinas enwog Bangor wedi ein robio ni o bob peth o'r bron, ond ein Oastell a'n carchardy,an hyny gwnaed pobl Caernarfon eu goreu or hj a adawyd iddynt o'r ysbail. ENOC Huws YN SIARAD SAESNEG. Fe siaradodd Enoc yn ddyddorus am fisoeddyn y Cymro, ae nid annghofiwn byth y pleser a g,¡.¡- som. Mae rhai o'r brawddegau oeddynt yn,1,1,, -j fyw byth yn ein cof, ac yn tialuaido mewn llawer teulu yn Nghymru. W\l, fa ddysg. odd Enoc Saesneg yn y 'Merica, ac y mae yn myn'd dros yr un ystori ag a glywsom ganddo yn y Cymro yn awr yn Saesneg yn Wales 0. M. Edwards. Gwelais hysbysiad am dano yn y Oymro wythnosau yn ol, a mynais ei gael, ac yn sicr y mae yn werth ei gael fel y mae pobpeth os bydd yn cynwys rhyw- beth o waith y prif nofelydd Daniel Owen. Yr un modd hefyd gwelais hysbysiad am Gymru'r Plant, mae gan Daniel Owen ystori fechan yn hwnw yn rhifyn Gorphenaf, sydd wedi gwneud i mi chwarthin nes o'wn i'n sal," fel dywed pobl sir Feirionydd, a 'does fawr ryfedd fod y cyfaill Gwrth- eyrn, tra yn eistedd ar Domea y Bala, ryw noson yr wythnos ddiweddaf tra yn edrych ar yr haul ya machlud dros yr Arenig, wedi canu fel hyn a, n Daniel Owen :— Yn Rhys Lewis rhoes lawer, -i-na caed Enoc Huws ar fyrder, Nes toe y daeth hanes ter Gwen Dornos o gain dymher. Daeth o'i Nef-gartref cyntefig—i Ddaniel Ryw ddawn fendigedig Ef 'wy'n ddwej^d, waeth pwy fo'n ddig, Yw'r prif awdwr profedig. MEWN YSTORM AR BEN Y WYDDFA. Ddydd Iau diweddaf, aeth cyfaill i mi gyda gwr a gwraig o Lundain i Ryd-ddu wrth droed y Wyddfa. Tua thri o'r gloch y prydnawn, cychwyn- asant i ben brenhines Bryniau Eryri. Pan tua haner y ffordd yn ddisymwth amgylchynwyd hwy gan niwl tew, a thorodd allan yn ystorm o fellt a tharanau dychrynllyd. Yr oeddynt ar y pryd ar iwybr serth'a chul, a dyfnder mawr islaw y dlwy ochr, Gorfu iddynt eistedd i lawr am amser gan ddisgwyl pob munyd fod yn olaf iddynt. Cliriodd y niwl, a thrwy fawr helbul cyrhaeddasant y gap2., lie y cawsant un o'r golygfeydd mwyaf ardderchog _a allai Natur ddangos iddynt, Y mae'r cyfaill yn fardd, a gofynais iddo ai on: ddaeth yr awen ato ? Awen yn wir, pe dase chwi wedi bod yn eistedd •am haner awr yn lie y buom mi, fase chwi ddim yn meddwl llawer am awen." Yn sicr, y mae Tomen y Bala yn lie gwell i ddod o hyd i'r "awen" nag ydyw uu o lwybrau culion y Wyddfa, He yr oedd y bardd yn disgwyl bob munyd myn'd i Kingdom come." Ci3:LLOGWYN.

0 Nifer y tocytiau a werthwyd i bersonau a yti-i- welsant a Ciia-teli Penrhyn ar yr 20fed a'r 21aiii cyfisol, i weled yr 11 ystafelloedd brenhinol," oeacI 4 655 a'r swm a dderbyniwyd oedd 232p 15s 6c. Rhanodd Arglwydd Penrhyn y swm fel y canlyn at elusenau ileolCottage Hospital Caernarfon, 46p lis 2c; Sefydliad Hyffjrddi Gweiuyddesau Bangor, 46p lis 2c Waifs and Strays Society, Croufa Gogledd Cymru, 46p lls lc Clafdy Dar- bodol Bangiir, 46p lis lc Llieboat Institution, 23p 5s 6c y llong hyfi'orddiadol Clio, np 5s 6c. Ddydd Iau, fel yr oedd cwch yn hwylío heibio gianfa Rhyl, trowyd ef, a thaflwyd y rhai oedd yn- ddo, sef y pcrchenog (Mr Henderson) a dau gyfaill, i'r dwfr. Achubwyd bwy gaa gweh perthynol i'r Capt Clarke, a ddigwyddai fod gerllaw. Ddydd Llun, tra'r aedd Evan Ovven, coedwr ar ystad y Penrhyn, wrthi ya tori brigau ya ymyi Eglwys Llandegai, efe a gollodd ei afael ac syrthiodd o bsn y goeden, gan daro ei hen yn mur y fynwent, a derbyn niweidiau mor dost fel y bu farw yn mben rhyw ddeng munyd. Yr oedd efe yu 50 oed, ac yu briod.

lei gyflenwi trwy addysg boblogaidd.' Wedi ymdrin rhagor a'r perygl hwn, a Mr Gladstone rhagddo i ymholi ai onid yw ysbryd ymbleidio, sydd yn bod i raddau mor ofidus mewn ymraniadau crefyddol, wedi ei droi i weini'r union bwrpas ar yr hwn yr ymddangosai fel pe'n dylanwadu yn angeuol." Wrth derfynu, dadgana'r awdwr obaith ei fod wedi llwyddo i ddan- gos yn eglur mai'r hyn a ddymuna efe yw ad-drefniad syniadau, ac nid ceisio gan rai ollwng argyhoeddiadau cydwybodol neu ddeddfau ac arferion sefydledig. A phaham," meddai, fe ofynir, yn ddiau, y mae'r cyfryw ad-drefniad ar syniadau i fod yn waith y cyfwng presenol ? Yn ateb, dylem as'udio i ganfod arwyddion yr am- serau. A yw'r greadigaeth yn cydochen- eidio am adferiad ai nid yw ? A yw'r per- sonau sv'n groes i'r adferiad hwnw wedi eu huno yn nghyd mewn hyder helaeth a gormodol ? Uchel ymffrostiant yn eu moddion gwell i weithredu, a hoff arbenig ydynt o ymorphwys ar gynydd gwybod- aeth. Gwybodaeth, yn wir Duw a'i llwyddo. Ond y mae gwybodaeth fel rhyddid cyflawnir troseddau mawr yn ei henw, a chuddir beiau lawer a'i mantell. Nis gall cynydd gwybodaeth ond arwain i gydnabyddiaeth fwy ag Ef yr hwn yw ei tharddiad a'i ffynonell. Boed i arweinwyr crefydd yn awr wybod a deal] mai eu dyled- swydd i raddau mwy nag erioed yw ym- wregysu a. gwybodaeth a'i defnyddio fel arf effeithiol, megys y profodd hi ei bod, o berthynas i hanes hynafol ein planed a hanes dyn.