Y Cymro

GOHEBIAETHAU (Nid ydym yn ystyried ein hunain yn gyfrifol am iSlyniadau yr ysgrifenwyr). Y COLEG DIWINYDDOiL. AT OLYGYDD Y CYMRO. Annwyi Syr,-Bydda ddiolchgar OS' hysbyswch eich darllenwyr yr agorir y Coleg uahod am 1917-18, yn i, Marine Terrace, AberystWyih,, ddydd Mercher, .U I iwire: 3, 1917, am 10 a.m. pryd y gweinyddir Sacrament Swper yr Arglwydd. 'Gbfynir i'r boll Efrydwyr fod yn Aberystwyth nid yn! ddiweddarach na nos Fawrth, Hydref 2. Yr eiddoch yn gywir, Bala, RICHARD MoRRis. Medii 18, 1917. ENTERTAINMENTS TAX. AT OLYGYDD Y CYMRO. Ahhvvyi Mr. Evansl,Ga i ddweyd gair i geisio arbed y brodyr rhag profedigaeth yniglyn a'r Enter- tainments Tax, a dyma fo,-Coi"ier fod cynnyckl yn y dreth hon o iaf Hydref, 1917, ymlaen. Ceir pob manylion ond yxruholi yn Swyddfa y Dollfa a'r Cyllid (ddaru chi sylwi y swa rhwygo, darnio, ac ysbeilio gynyrchir gan yr "n" yn y ddau air yna), ac er mwyn pobpeth holed mewn pryd. Wrth y Dollfa. Y PUBLICAN. Medi i8fed, 1917. MEIRIONWYR YN LIVERPOOL. AT OLYGYDD Y CYMRO. Annwyl Mr. Evans,—Mi wn i fod yn y ddinas fawr yma lawer o ddarllenwyr y CYMRO, ac mae yn sicr fod pobl Sir Feirionydd yn ei ddarllen. A gaf fi gongi fechan ohonü i alw sylw ein gilydd fel Meir- ion wyr at y cyfarfod mawr a fwriedir ei gyn.nal yn y Picton Hall, nos Sadwrn, Hydref y 6ed. Ar wahan i'r doniau disglair sydd wedi eu trefnu i gymryd rhan, mae o bwys cofio y bwrieddr sefydlu cymdeith- as 0' bobl y'sir y noson hon. "Cymdeithas Sir Feirionydd" fydd ei henw, a'i hamcan fydd, cyfar- wyddo a chynghori rhai o'r hen sir i'r cylch hwn, ac yn teimlo yn ddieithr a digefn, a dod i ymgydna- byddu a'n gilydd. Peth arall, astudio hanes y sir— ei llenyddiaeth, ei thraddodiadau, ei harferion eym- deithasol a phlwyfol, ei geiriau llafar gwlad, ei henwau lleoedd, a hwyrach y ceir cyfle i gael cyfar- fodydd unedig a chymdeithasau eraill os ffurfir rhai perthynol i siroedd eraill o Gymru, ac o.s teimlai "nifer mai da fuasad oael m,anylu ar rai o'r testynau hyn, f,e drefnir ar eu eyfer. Os ydyw yn werth gan ILlew Tegid ddod o Fangor i'n hannerch ni, a Miss Annie Davies1 o'r Penrhyn ddod i garni, ac eraill i adrodd, &c., yn sicr bydd yn werth inni ymdrechu clod i'r cvfarfod. Mae enw y cadelrycid ynddo ei him—sef y Parch. D. D. Williams, un o lenorion disgleiriaf y sir, yn ddigon o atdyniad. Mae drysau y Picton Hall yn Uydain iawn, gall pobl pob sir o fewn Cymru ddod i mewn a chroesaw. W Ei HYSGRIFENNÐD. Y FASNACH FEDDWOL. AT OLYGYDD Y CYMRO. Syr,—Mae yn amffodus bod diirwestwyr yn rhanedig ,aIr y cwestiwn 01 bryniant y fasnach, ond mae'n debyg na. ellir osgi()¡i,gwahanilae'th barn ymysg pobl sydd yn arfcr medd.wl drostynlt eii hunain. Dar- Henais ysgrifau y Parohn. W. T. Ellis,, a J. T. Jones, B.A., B.D., yn eich rhifyn diweddaf. Mae ainryw o"r pwyntiau sydd gianddyM wedi eu oyffwrdd lawer gwaith, a hynny gan y ddwy blaid, fel) iiiad awn ar 01 eu tfbesymau, rhag trethu gormod air eich gofod. Credaf yn umiondeb amean y ddau, ac ysgrilenani yn fedrus, ac yn foneddigaidd. Ond dyniunal sylw at ddau bwymt yn arbenmig, y rhaiÍ a geir yn ysgrif Mr. Jones. 1. Dywed os na cheir y dorth i gyd mai gwell yw cael hammer torth na dim. Eithaf gwir, os ydyw yr hyn a geir yn rhan o'r dorth. Cred- af ein bod fel dirwestwyr yn ddigon boddlloa i gym- rvd do.gn» bychan. o. ddiwygiad, i aros cael un mwy. Ond yr ydym am iddo fod yn ddiwygiad. Credaf na byddai pryndant yn ddiwygiad, ond yn uniiion,-i,r gwrthwyneb. Crledwll os na cheir cau y diafam- drwy y dydd, bod yn fantaiis cael byrhau yr oriau, dyna ran, o'r dorth. Ond ni byddai prynu y iasnach mewn trefn i'w gweithio yn rhan o'r dorth o gwbl, ond yn dwyn! i mewn elfennau peryglus. iawn. 2. Tybdr os ceir dewisiad Ueol ar o.l pryn.u y ceid yr hvn a ddymunir. Paham im chaem ddewisiad- Ueol'cyn, prynu. Os ar ol prynu mae yn eithaf sicr yn wyneb' v ddyled anforth fydd ar y wlad ar ol y rhyfei, a'r baich lliethol ddaw ar ysgwyddau y treth- dalwyr drwy yr helynt ofnadwy a ddaeth amynt, na selldr disgwyl pleidlais ddigonol i wneud, i ffwrdd a'r, fath ffynhonnell elw. Gan, y cydnabyddir bed dos- barthiadau pwysig yn y wlad sydd yn erbyndileu na ohwtogi Ua wer ar y fasiiiach pan na ddierbyna-anit fudcl ariiannol oddiwrthi, pa fodd y gellir disgwyl iddynt drloci oddiamgylch a gwiieud, hynny pan. y derbymant elw oddiwrthi? Gorwen. H. C. WILLIAMS. ) ATWEBYD, ALIAS ? AT OLYGYDD Y CYMRO. .Syr,—Yr wyf newydd fod yn darllen y ilyfr new- ydd "Deffro! mae'n Ddydd!" ac yn pendrymu uwch- bemyr ysgrifau awgrymog sydd yniddd. Ond nid yw ffugenw, er cyfarwydded ag ef y delom, ond offeryn anghysurus ei wala i ddynodi gwr sydd wedi gWIlieud cyma,itit o r Ôd mewn cyn lleied o amser. Gogileisaa peth fel yma fy nghywreinrwydd i. Meddwl a wnaethum ar y,cyntaf mai uai o'r gwyr oedd eisoes. yn arweinwyr llenyddol -y genedl ydyw. Ond tueddii fi wed'yn i gredu mai goileu hollol newydd yw. Clyw- ais lawer o ddyfalu hyd y wlad.. Ymysg eraill, yr oiedd dau bregethwr mewn bwyl anv yn dadlu'n y tree echdoe. Gytunai'a; ddiau-We,sle a Methodist— mai gweÙidog oedd—er maio dim ond ymrysom a'i gilydd a "tvmaent pan ddoi i gwesitiwn ei enwad! Gwenai gwr arall yn y game!—un a edrychai'n debyg d ysgolfeistir. a daliai'n dynn fllad, ties a fynno Atweb- yd a'r pulpud 0 gwbl. Cymerai arno. fod yn berch- en gwybodaecth ddiirgel ar y cwesltiwn-elr na roddai lei resymau yn. rhy biaen,. F.e'rn tueddir innau i gred- u'n gryf yr un ffordd weithian. Ymddengys Atwebyd, i mi, yn abl i drin cwestiwn yn alluog digynnyg yn ei. hoill agweddau gwrthgyfer- byniioil—^peth y mae'n pregethwyr yn anobeithiol ynddo. Ni roddwn fotwm corn am farii un ad>olygydd ei fod yn byw ynjg Nghaerdydd. A ddaeth dim proff- wyd o Nazareth, ynteu? Beth yw barn. eraill ar hyn o beth? Yr wyf yn siwr nad oes fawr ohonynt na ddyry cldau a clau at ei gilydd ar ol darllen y lliyfr Efallai y syrth illygad y wiag tawel hwnnw a eisteddai'n, y gornel, gan siiglol Ifen, ar hynyma o lythyr. Er mai dyna'r 'cwestiwn llosg,' carwn dynnu syLw at un peth pwysdg y mae Atwebyd wedi eyfeirio ato, ond a allasai fod wedi drin yn helaethaeh. Garw na thriniasai ef fel y gwnaeth eisoes a chymfaint o'n problemau cenhedlig. Y mae ef yn ddyn. dehau, a graen a. grym yn ei leferydd croyw at y genedl. Paham yr ydym nd, Gymry, yn oSlgoi sgrifennu Cymraeg-— os. medirwin mewn un modd yn y byd? Dywedodd Gwylfa wthom yn y "Beirnaad" -pahaiii. y dylem siarad Cymraeg, mewn ysgrif danllyd fel pe doi o enau Moesen'iar Sinai. Ond pam, 0 paham, y mae llawer ohonom, o'r morwyndon manaf i'r swyddogion ffroenucha, yn sgrifefiniu y bawdod HeiÍaf —yn Saesneg p Hynny pan na ddychmygent ddefn- yddio'r Saesneg pe'n trosglwyddo'u neges. a'u tafod. Gwn am lawer gwr o. addysg dda a. sgrifeinna yn Saes- neg at gyfeillioin na ddaeth i'w feddwl erioed siarad Saesneg a hwy. J Y mae rhyw anghyfiiteb poenus mewn ffeithiau fel hyn. Ni ddylem ar umrhyw gyfrif ysgrifeniiiu yn Saesneg bethau sydd yn Gymraeg ar flaen ein tafod- a hynny at Gymry o waed ooch cyfa'. Ped ys'tyriem nad ydyw hyn, amgen cyffes dawel o'n dirmyg at eiin hiaith, ac o'n gwiriondeb gwrthun, hwyrach 'na ddoi tro buan ar bethau. Er mwyn ac yn enw, y goreu sydd ynom, gadewch inmi fod yn gyson a'n. proffes'; yn omest a'n hiaith, yn dryw i ni'n hunain, ac i'n tyng'ed aruchel. Ar daith. G. A FYDD ANGEN AM ADDOLDAI YR OES NESAF? AT OLYGYDD Y CYMRO. Annwyl Mr. synem pe ba, i brawd neu chwaer yin gofyn uwchben ein, hysgrif, a ydym yn ynfydu. Buasad yn oiyniad digon rhesymol. Ond i'r 3^styriol a'r craff, efallai fod mwy yn, edn penawd nag ydym wedi feddwl. A fydd angen am addoldai yr oes. nesaf? Cwiestiwn eithaf priodol o edrych arno odddar sefyllfa pethau fel y maent ar hyn o bryd. Ond ohlywir cwynfian. o bob cyfeiriad—gan swyddogion orief.ydd o bob enwad. Beth am sefyll- fa efin. Hysgoldon Sabotliol-d.,irywia y naill flw^dd- yn ar ol y lialll—dim a.wydd mynychu yr ysig,ol-ar ol cindaw gwell gan ugeiniau fyned am filltir neu ddwy i gerdded na mynychu dosbarth yn yr Ysgol Sul. Pe gofynid i rai. am ddod i'r Ysgol, yr atebdad gawsicl, d beth, faint well ydym o fynychu y cyfryw? Fe geir esgusodion fel y cyfryw yn ami, ac y mae a fynno, feL y dywed y Sais, Society a'r peth—y cylch y troa lllatwerynddo, nd alilant, ni ho-ffant ymgydnabyddu a'r dosbarth gweiihiol y dyddiau yma; gweithwyr cyffreddn sydd yn dal i fyny yr Y sigol S-ul. I werin Cymru heddyw y mae diolch fod yr Ysigol Sul yr hyn ydyw. Gadawer i ni fYlllledeto at y niQddion wythnosol, heb son am Sabothol. Beth am jjyrddau gwieddiLau ein gwlad ?—igresyn yw ledrych ar'y cyfryw heddyw. O fynychu y rhai hyn mae ddfirawder dybryd—a hynny bob wytbnosi er ys drosi 3 blynedd. Gwyddis am lèbeddna bydd dim digon i gynmal cyfarfod gweddiÍ yno lawer wythnois. Beth am y SeiatF Gwywo y mae hon eto,, er pob anogaeth a gwahodd- iad. Mewn eglwys lie mae ei rhif yn 130 o aelodau, 15 oedd yn y seia t er ys Mai na pytb&f.nos; eglwys arall o yn agos i 200 o aelodau. 28am oedd yn bres- .ennol. A chymryd golwg iawn ar bethau, nd all Sle! yllfa pethau fel hyn barhau yn hir"g.w,eill lawer Eydd- ai uno cynulleridfaoedd a'i gilydd neu gloi y drws. Mae aelodau. eglwysdg fel pe wedi cael]; digon troant eu gwefl os anoger hwy, gwell ganddynrt orwedddan. a diogi na mynychu cyrddau crefyddol. Nid oes neb yn eu ccisio-Plawb yn lllYIlIed i'w ffordd eu hum. Ni anogir y plant fynychu cyrddau crefyddol. Ni all illawer 0 bennau teuluoedd heddyw ddweyd wrth y plant fod yn rlvÛd inynd i'r siedat a'r cyfarfod gwedidii. Mae y plant yn fedstrd yn lie y tadau. Felly gwelwm, os a pethau ymlaetu fel y maenit, nii bydd teisieu addoldai. Fel y, clywsom un 0 swyddogiofi ie'glrwysiig yn dweyd, "Eli fod yn y byddwl1 wedi tyfu yn, ddigon cryf i beido bod ag angen myned i'r gwahanol addoldai/' Y nefoedd a drugarhao wrthym rhag myned i'r tir yea. ;Pe bai mamau a thadau Cymru heddyw yn trod i ddweyd fod yn rhaid myned i'r cyrddau crefyddol, buan iawn, y ceid cyfnewidiad. Mae ymadrodd tebyg i hyn yn y Beibl, "nid oes of 11 Duw amynt," a thebyg yw gyda plilant, "nid (yes ofn eu rhieni arnynt." Mae parch i rieni yn colli o'n tir, a He byddo pliant yn eisgenlus o hun, miate'n, offnius nad oes. ar y cyfryw (ofin Duw. Bydded i bennau teujluoedd ein gwlad ddeffro i'w cyfrdfoldeb, neu fe fydd barnau am hyn yn sicr o orwedd wrth eu drysau. Mae amystyriaeth a hyfrdra yn bethau sydd yn ymyraeth a hawliau Duw, ac y fnae llawer i Gethsemane, fel y mae mwy- af gofidus- dweyd,, yn mynd yn destyn gwiawd..Bydd- ed i ysbrvd y peth byw godi vnom fel gw lad a chen-, ledl fwy o awydd am gynrteddaiu yr Arglwydd, Ac os na ddaw ryw ddiwygiad bydd y plant a fegir gennym wedi myned yn hyf iawnc-yr1 ddigon hiyf i herriIÛ Duw a dyn. Y nlefoedd a waredo Gymru rhag y petryglon hyn sydd yn gwynebu ein gwlad, oblegid os na atel- ir y rhysedd yma buan iawn y bydd ein gwlad wedi ei meddianniu gan hyfdra na ellir ei atal. O'r ochr arall, tra yr ydym yng nghanoL Rhyfel fawr, y mae yn. ddyledswydd arniom fynychu y cynteddau, pe dim ond i ymostwng yn eddfieiriol ger- bron Duw fel gwliad. Eto a fydd angen addolda-i ar ,w ein milwyr pan ddeuant yn ol? Flyderwn y byd<1, ac y byddant yn fwy, ymmddiedlg. Ond yr ydym yn clywed pethau difrifol yn cael eu taenu o berthynas ilddynt.- Ciredwn a disgwyliwn am ffrwyth ac 'am i Ysbryd byw y deffroadau" roi tro yn ein mysg. BRODOR. r--+-- Y FASNAOH FEDDWOL. AT OLYGYDD Y CYMRO. Annwyl Mr. Evans,- Yn: y CYMRO am yr wythnos dddwieddaf ceir llythyr o;idiwrth y Parch. W. T. Ellis ar y cwestiwn uchod yn ei beithynasi yn fwyaf neill- tuol a Chymdeithastfa y Methodistiadd Calfina.idd yng Ngogledd Cymnl, yn yr hwn"yn ddifwriad mae'n ddiau—y teflir grvn lawer o sarhad ar farn. a doeth- iiu-b y Gymdeithasifa. )1. Dywed. Mr. Ellis fod y cynllun oedd gerbron Cymdiei'thaafla Caeirgybd yn hollol ddieithr i liaws y cynrychiolwyr oedd yn b.resennol—"nad oeddynt," ineddai, "wedi clywed am dano na'd wel'd." Nid efts groiiyn o sail i'r haerdad hwn, fel y gwyr Ali. Ellis3 ei hun oddiwrth arferiad y Gymdeithasfa ? drin ei materion. 'Roedd y cynllun fel y mabwys- iadwyd ef gan Bwyllgor 'Ddrwesitol y Gymdeithasfa (pan y cymerwyd y cyfrifoddieb am dano oddiwrth un- rhyw bersoli, unigol) y.11 argraffedig ar y rhaglen a anfoiiiasid fed arfer rai dyddiau ymlaen Haw i bob cyn rychiolwr, ac 'hefyd, ',roedd y pamffledyn ar ba un 'roedd y cynllun yn. sedliedig wedi ei anfon yr un' ,adeg, a rhai dydddau yn gynarach na hynny i bob « gweinidog yn perthyn i'r corff yn y Gogledd. Mae y ffaith uchod yn berffaith wybyddusi i Mr. Ellis, lieu yn hytrach dair o ffeithiau, sef (a) Fod yr Inyn a alwn am y tro yn ddau gynllun, wedi oael ys- tyriaeth deg a manwl y Pwyllgor Dirwestol; (b) Fod y cynllun a gynygid gan y Pwyllgor yn berffaith wyb-_ ydduSi i'r cynrychiolwyr rai dyddiau cyn y Gym- deithasfa (c) Y cafrwyd ymdriniaeth bwyllog yn y Gymdeithasifa fel yn y Pwyllgor ar y ddau gynllun, yn yr hon y pleidiodd pump o blaid pryniant y fas- nach ar ol i't ochr gael ei dadlenu yn eglur a chryf gan ddau o leygwyr galluocaf a mwyaf cyfrifol y Cyfundeb. Y mae yr un faint 0 werth ym mhenderfyniad y Gymdeithasifa ar y cwestiwn hwn ag sydd yn ei phen- derfymiad ar unrhyw fater, ac hwyrach fwy, -oher- wydd nid yn ami y ceid ar gwestiwn llosgawl a dad- leuol gymaint o unfrydedd. Mae'n wir tod pender- fyniad Cymdeithasifa y Deheudir yn fwy unfrydol fyth, oherwydd un yn unig a bleidleisdodd ym Merthyr o belaid pryniant. Ond atolwg y mae cryn lawer mwy o werth yn ol syniad Mr. E11is, mewn un.- frydedd hanner cant o weinidogion yn gweithredu ar wahan i'w giiycld nag sydd i benderfyndadau y ddwy Gymdeithasfa.. 2. Awgryma Mr. Ellis fod y cynllun a briodola ef i mi (yn yr hwn y gwnaethpwyd cyfnewidiadau pwys- ig gan Bwyllgorau Dirwestol y De a'r Gogledd) yn hollol newydd ac na chlywodd neb am dano cyn hyn. Y gwirioniedd ydyw nad oes dim o gwbl ynddo yn newydd fel y gwyr pob pleidiwr dirwestol cyn geni y brawd. Y mae y rhan fwyaf ohono wedi bod yn faich pob ymgyl. cl-i ddirwestol am flyiiyddaLi, a rhan- au eraill ohono mewn gweithrediad: effeithiol ar hyn o bryd. Hwvrach yr ymddengj's i'r anghyfarwydd y syniad. o brynu y drydedd ran o'r trwyddedau a'i ddifodi yn newydd-beth ond nid ydywoherwydd y mae egwyddor y peth yn mesur Mr. Balfour gan y graill unrhyw Awdurdod Trwyddedol fenthyca yr arian a fyddai yn alllgenrheidiol ar gyfer difodi unrhyw nifier 0 drwyddedau 01 fewn cylch, ei weithrediad. Ond ar wahan i'r haw] hon fe'm hadgofiwyd yn ddi- weddar mai dyna oedd cynllun Arglwydd Aberdar- neu Mr. Bruce fel yr oedd y pryd hynny pan yr oedd yn Ysigrifieininydd Cartrel,,Ol-se,f prynu a dafodi fel rhan o.'r pryndant, ac nid yn ol dewisiad lleol, gyfran helaeth o'r trwyddedau. Gwrthodwyd hynny gan ■arweinwyr Dirwest yr oes honino^ a chredaf nad oes vr un arweinyddi na gweiithriwr. dirwestol yn awr na :chydna63Tddai mai y canigymeriad penuaf, a r wri mwyaf i ddirwesit a wnaethpwyd eiuoed oedd I gwrthod y cynhygiad neilltuol hwnnw. 3. Yr h,yii sydd yn, newydd danlli—chwiedl Mr. Elilis.—ydyw pryndant boll fuddiannau y »fasnach feddwol. Ac y mae, lie cryf i amheu ai er mwyn dirwest y pleidir y cynhygiad gan y mwyafrif mawr o'.i gefnogwyr. Onid yw Syr J. Compton-Riickeiy; 3'n loynrycihioilydd teilwng o lu o awdurdod au ariannol y. Deyrnas1 v rhai a weilant ynddo' fwnglawdd o^gy1' oeth (a mdnie of wealth) i'r wladwriaeth ? Ond chefn- o<rir ef gan bob un y mae gailddo unrhyw fudd, per- soniol vn y fiasnach^ya enwedig gan y rhai »y t ddigon llvgadog i we led fod y rhyfel echrydys wed., datrruddllO un gwirionedd o lei a f i'r bycl, set uvd, Y ddiod feddwol yw gelyn pennaf dynoliaeth ? Oni die In ogir ef gan bob un a we! y posibilrwydd yn y ovnllun i gael diodydd meddwol yn btirach ac am 1ai o bris? Ai difater i demlad. crefyddol unrhyw ddyn vdyw gWeled enwaii gweinidogion yr, efengyl vmvsg" y dosibarth amryliw hwn? 4. Dywed Mr. Ellis, mai of er yw ymdrechu o blaid — Ilwyr-wahairddiad. "Gwel pob dyn rhesymo., meddai, "nas. gellir gobeithio am hynny ym Mhrvd ain Fawr am ddyddiau hir." Ac eto dyma arwem- <- yddion Dirwest ym Mhrydain (yn bur afresymol yn. oly brawd hwn) yn cynrvchioli yr U.K.A. y Nation- al Temperance Federation y National Prohibition Campa,igne-;a adweinid yn flactiorol fel y Strength of Britain Movement—wedi- cyfuno eu -nerth a u had-. • noddau o blaid llwyr-waharddiad,711 ystod y rhyteL i ddechreu, gan wybod i sicrwydd y byddai hynny 3m step effeithiol: er ei. gyrraedd. yn gyfangwbl ac yn barhaol. jl