Y Celt

CAPEL ISAAC. Mae cyfeillion a pherthynasau y di- weddar Barch. J. Thomas, B.D., Capel Isaac, wedi gosod Tablet hardd o faen mynor gwyn tu ol i'r pwlpud yn y lie uchod, er cof am dano. Dechreuodd Mr. Thomas, bregethu yn Abercanaid, Morganwg. Derbyniwyd ef i Athrofa'r Bala yn 1867. Yn 1870 aeth i Athrofa Yale, America. Wedi cwrs o dair blynedd yno, enillodd ei B.D. Yn y flwyddyn 1874, urddwyd ef yn Capel Isaac, a Llanarthney. Wedi bod yn llafurio yn y maes uchod am oddeutu 30 mlynedd, yn gymeradwy yn mysg Iluaws ei frodyr, ac yn barchus gan holl bobl ei ofal, bu farw Hydref 29, 1903. « Bydd y Tablet uchod yn ffrwyth cariad ei berthynasau a'i gyfeillion, er coffadwriaeth am dano, wedi i'r oes hon gael ei chasglu at ei thadau. Ffrynd.

Liwyddiant Anibyniaeiii yn Mountain Ash. Bendith fawr a, gwerthfawr i eglwys ydyw cael ei meddianu gan ysbryd cen- adol—eglwys yn myned rhagddi yn ys- bryd y Freinlen (Commission), ac 0 dan ddyianwad y bedydd tan—'fesl yn hanes eglwys y Pentecost. 6 Un o beryglon, ie, ac un o felldithion. eglwys ydyw peidio a bod yn genadol. Anghofia ei neges yn y byd; diflana y brwdfrydedd sanctaidd o'i mewn, a gwada y tafodi tan" bob perthynas a hi. "Y mae genyt enw dy fod yn fyw, a marw ydwyt." "Dywed wrth feibion Israel am gerdded rhagddynt" ydoedd iaith y nefoedd wrth Moses ar lan y Mo,r Coch, a dynai y gorchymyn heddyw1 i bob eglwys, ac nid oes na mor nac anial- wch rhwystra i fyned rhagddi o fuddugo'liaeth ii fuddugoliaeth, os yn feddianol ar "y genadwri" a'r "ysbryd." Un o gamgymeriadaiu eglwysi Cymru ydyw edrych ar y byd paganaidd fel vr unig faes cenhadol, ac y mae gweddi fisol ac enw o gasgilad blynyddol yn gyflawn gyfarfo-d a'i h,oll ofynion! Beth am y mieusydd o'n cylch ydynt yn wynion. i'r cynhauaf ? A yw yr eglwys yn myned i'r prif ffyrdd a'r caeau, ac yn gwahodd—yn gorfodi-y bob! i ddyfod i mewn i'r addoldai ? Oes, y mae rhyw ysfa afiach Ulewn rhai cyf- ei-rl aidau aim gael tyrfa i gapel neillduol, gan gau IIygaid ar anghenion y cylch. Mantais ysbrydol i ambell eglwys fyddai ei rhanu yn ddwy neu yn dair o eglwysi; ychwanegid drwy hyny at nerth yr eg- lwys. Byddai v gweithwyr yn amlhau, y gwaith yn cael ei gyflawnu gyda mwy o sel a brwdfrydedd, a chodal yr hwyl gyda'r cyfranu. Un o beryglon yr eg- lwys fawr (?) ydyw magu segurwyr; cysga degau yn nghanoil afiechyd a di- faterwch, a pydra esgyrn eraill mewn diogi. Nis gall eglwys fod yn fawT, beth by,nag am nifer yr aelodau, os nad yw yn eglwys o weddiwyr, o weithwyr, ac o ddynion yn llosgi gan sel genadol. Iechyd i'r ysbryd a mwynhad pur i'r gallon ydoedcl y gwasanaeth a gafwyd yn Mountain Ash dydd Mawrth, Awst yr 2il. Daeth tyrfa i'r gwasanaeth crefyddol yn gy,sylltied.ig a'r addoidy newydd a adeiladir gan Anibynwyr y lie. Beth amser yn ol, nid oedd ond un addoldy gan v Cymry Anibynol oi fewn y lie cyflym-gynyddol hwn, sef Beth- ania ac y mae i Bethania hanes ardderchog—yn eglwys fywiog a chref, yn bur, aic yn dangnefeddus, ac yn myned rhagddi o nerth i nerth. Y mae y Parch. Owen Jones yn un o'r gweinrdogion hyny a,g sydd yn enwog fel pregethwr yr uchel-wyliau yn ei enwad, ac y mae ei barch, a'i ddylanw,ad yn tfawr yn ei eglwys ac yn ardal boblog Mountain Ash. Er cymaint ei ddylan- wad yn yr uchel-wyliau,, credwn mai anrhydedd iddo yw cydnabod ei fod yn ei eglwys yn un o'r gweinidogion mwyaf llwyddianus a feddwn fel enwad. Er ei sefydliad yn Mountain Ash, y mae eg- lwys wedi ei sefydlu yn Miskin, yr hon sydd erbyn hyn yn gyflym-gynyddu, ac yn addoli yn vr addoidy newydd a gost- iodd dros /"2,000. Bu 'ferch o dan ofal y fam eglwys am beth amser, hyd nes y daeth yn ddigon cryf a gwrod ,i ofalu am, da,ni ei hun. Gwnaeth Mr. Jones ei oreu iddi, a chyflwynodd yr eglwys ieuanc lyfrau gwerthfawr iddo fel cyd- nabyddiaeth am ei wasanaeth ac o'u dymuniadau da iddo. Bellach, y mae Miskin yn myned rhagddi yn llwydd- ianus, o dan ofal y gweinidog ieuanc, ymdrechgar, Mr. Bevan. Ar ddyfodiad Mr. Jones i Mountain Ash, yr oedd nifer aelodau. Bethania yn 350. Ar sefydliad yr eglwys newydd yn Miskin, yr oedd y fam eglwys yn rhifo tua 500; erbyn heddyw y mae yn 560. Blwyddyn a haner yn ol, penderfynodd Bethania i symud eto er cychwy.n Ysgol Sul yr ochr arall i'r afon; ond yr anhawsder ydoedd cael Ile. Ceisiwvd taro bargen am y "Salvation Army Barracks," a buwyd yn daer am fenthyg un 0 ystafell- oedd y "police court!" Wedi methu, curwyd wrth ddrws un o dreddai yr ardal, a chafwyd drws agored, gyda mynediad helaeth i mewn! Pa ryfedd ? Onid yn y tu hwn y bu yr anfarwol Jones Llangollien yn cychwyn yr Ysgol Sul Anibynol gynta'f yn Mountain Ash r Gorilanwyd y ty, a rhaid oedcl: edrych am. le er adeiladu capel. Prynodd Beth- ania dri 0 dai yn Duffryn-street, a chyf- lwynodd y tir yn rhodd i'r eglwys newydd, a adnabyddir fel Soar, Moun- tain Ash. Heblaw hyn, goisododd ^50 ar faen coffadwriaethol, ac y mae y 96 o'r aelod'au ydynt eisoes wedi rhoddi eu henwau i fyned allan i Soar ar ei agoir- iad, i gael bod yn rhydd hyd hyn o holl gyfraniadau Bethania, ond yii unig y weinidogaeth. Costia yr addoidy new- ydd dros ^3,000, a chynwysa eisteddle- oedd (i 750 b bobl. Ar y dydd a nodwyd, gosodwyd i lawr 14 o feini coffadwriaethol, a derbyniwyd yn ystod1 y cyfarfod £251, heblaw rhai o'r rhoddion arbenig. Nid yw pawb o, honom yn credu yn y meini coffadwr- iaethol a osodir mor amlwg yn "front" addoldai; credwn na, ddylai "Ty Dduw" i gael ei ddefnyddio, i Ifoillanu dynion, er, fe ddichon, yn gyfoethogion hael- ionus; ac os yw dynion yn teimlo dros yr acho-s, gwnant gyfranu hebgaellcu gweled gan y byd a'u canmol gan ddyn- ion. Canmolir y weddw dlawd, hael- ioaius, yn ein pwlpudau, tra yn cerfio enwau dosbarth araill ar "front" y capel- au! Ond er ein bo,d yn gwahaniaethu yn hyn o beth, da genym am y ffaith mai dynion crefydrdol a gwir barchus a ymgymerasant 'a'r gorchwyl yn Soar, Mountain Ash. Gwyddom am gapelau lie, y mae en- wau darllawyr, tafarnwyr, a dynion nad ydynt yn mynychu unrhyw le o addoliacl -yn harddu (?) gwyneb v cyfryw Nid felly yn Soar, ac ni raid cywiil- yddio o'r cymeriadau a anrhydeddir. Anffawd ydoedd yr orfodaeth o osod "gwyl y meini" ar yr 2il o. Awst, dydd o wyl, o deithio, ac 0 eisteddfoda ond er yr ho,ii, rwystrau, daeth tyrfa i'r gwas- anaeth. Darllenodd y Parch. J. D. Rees, Aberdar, ranau o'r Testament Newydd. Canwyd gyda hwyl, "Gosod babelil vn ngwlad Gosen," ac arweiniocld y Parch. J. D. Jones, Abercanaid, y gynulleidfa mewn gweddi. Rhoddodd y Parch. Owen Jones hanes cychwyniad Soar. Yna rhoddwyd y meini coffadwriaethol i lawr gan Mrs. A. Thomas, Llanwern Cadben Murell, Y.H., Barry; Mr. E.H. Davies, Y.H., Pentre Mr. Isaac George, Uwch Gwn- stab], Mountain Ash; Mr. W. Richards, Caerdydd; Mr. D. Price, Mountain Ash (er cof am ei dadcu—yr an- farwoil Barchedig D. Price, Siloa, Aber- dar) Miss Claudia Jones (er cof am ei brawd, y bardd ieuanc, talentog, Esyll- wg); Mr. Arthur 1. Millar; Miss G. Muriel Evans, Mr. Henry Eynon, a Mr. Haydn Eynon. Cyflawnodd Mr. H. Eynon y gorchwyl yn lie Mr. Gwilym Jones ,cyfreithiwr, yr hwn a fethodd gael y cyfarfod, a gosdwyd "maen Beth- ania" gan y Parch. Owen Jones (y gweinidog), a maen Ysgol Sul Soar gan Mr. Jonathan Davies, cadeirydcl y Pwyllgor Adeiladu. Ar,ol canu "Dyma babell y cyfarfod," terfynwyd y gwasanaeth drwy weddi gan y Parch. W. S. Davies, Llwydcoed. Bu son am helaethu Bethania, ond gwelil o lawer ydyw adeiladu addoldy newydd mewn rhan arall o'r ardal, a chydag ymdrech a bendith, fe lenwir Soar hardd heb waghau Bethania gar- edig. Gwirfoddolwyr yn uni'g sydd i ned allan nid oes cymhell na gorfod- aeth 1fod ar neb, ac yn nwylawi pwyill- gor o'r bobl anturiaethus hyny ydynt eisoes wedi arwyddo eu bod yn myned allan, y mae holl drefniadau a gofal y capel newydd, nid oes neb i draws- arglwyddiaethu arnynt. Parhaed brawdgarwch, a bydded bendith gyfoethog y N elf ar yr holl ymdrechion. Ie, egilwys genadol yw Bethania, Moun- tain Ash, ac y mae v fam eglwys yn cryfhau drwy blanu eglwysi. Yn Mr. Jones, ei gweinidog hoff, y mae ganddi arweinydd ffyddiog a dewlr-un ag sydd yn adnewyddu ieuengtyd heb heneiddio. Llosga. ei galon yn y gwaith da, ac hyf- rydwch ei enaid yw gwneuthur ei oreu er llwyddo teyrnas yr IelSu. Bendith i eglwysi cryifon eraill fyddai cael deu- parth o ysbryd Bethania, Mountajin Ash. J- D. J.

000 CYFARFOD CHWARTEROL MALDWYN. Cynelir yr uchod yn Llansilin ar y dyddiau Iau a Gwener, Hydref 13 a'r 14. Y Gynadledd am 2 o'r gloch y dydd cyntaf. Pregethir ar "Eiriolaeth Crist" gan y Parch. T B Evans, Carno ac ar "Ysbrydolrwydd yr addoliad cy- hoeddus" gan y Parch. A. M. Harries, Sardis. Bydd y cyfarfodydd hefyd yn Gyfarfod Urddiad Mr. R. J. Mason, o Athrofa Bala-Bangor yn weinidog yr eglwysi yn Llansilin a Bryngroes. Disgwyliwn y Prif-Athraw Dr. Probert a'r Parch. J. M. Williams, Towyn, i'r cyfarfod. Bydd cerbydau yn cyfarfod y tren 11.53 a.m., yn Llansilin Road, dydd Ian. Dymunir ar i bawb a fwr- iant ddyfod i'r cyfarfod i anfon i'r per- wyl i Mr W. Edwards, Shop, Llansilin, erbyn Hydref 6. Cynelir Cymanfa Maldwyn hefyd yn Llangranog, Mehefin 22 a 25, 1904. J. C. Jones, Ysg.

Y Blwyddiadur Cynulieidfaol am 1905. At Olygydd y Celt Newydd,— Ar ran Golygwyr y Blwyddiadu1 caniatewch i mi gongi feclian o'ch gofod i anfon cais at weiniclogion ac ysgrif' enyddion yr eglwysi perthynol i'n henwad, yn nghyd a phawb a garant gael y Blwyddiadur am 1905 mor gyf- lawn a pherffaith ag y bycld yn ddichon" adwy. Penderfynodd y pwyllgor nad oes angen am anfon allan gylch' lythyrau eleni, fel y gwnawd y blyn' yddoedd aethant heibio, at bob eglwys í ond y gwna apel o'r fath yma ateb pob pwrpas awgrymiadol. Gobeithiaf eU bod yn gywir yn hynyma ac y daw pob gwybodaeth angenrheicliol yn y ffordd hon. Dymuniad y Pwyllgor a'r Golyg' wyr ydyw gweled y Blwyddiadur mof gyflawn a diwallau, ac felly mor was' anaethgar i'r enwad ag y gellir ei 6 wneud. Hyderwn y cawn y cyfeillioD' ydynt mor garedig a dyfod allan i'w feirniadu pan gyhoeddir ef yn barod t,Y hefyd i roddi pob cymorth i'w gael mor berffaith ag y dymunant hwy a ninatf iddo fod. Ein cais gan hyny yw at bawb y perthyn iddynt fod garediced ag anfon pob gwybodaeth farnant yo angenrheidiol i ysgrifenyddion Y gwahanol gyfundebau—pob un wrth reswm at ysgrifenydd y cyfundeb y perthyn iddo—yn ol trefniant y Pwyll' gor, modd y gallont hwythau,-ysgrif- enyddion y Cyfundebau—anfon atom ninau y cyfryw wybodaeth yn amserol. Bydd ysgrifenydd pob cyfundeb yn gwybod at ba un o honom i anfon yf hyn dderbynia o'r gwahanol gyfeiriad- au. Dymunir yn arbenig am wybodaeth ar y materion a ganlyn. A sefydlwyd eglwys newydd mewn rhyw ardal er y cyhoeddwyd y Blwyddiadur am 1904, x ac nad yw felly yn ymddangos ynddo? A adeiladwyd Addoldy neu Ysgoldy Newydd, neu a adgyweiriwyd yr hen? Beth fu'r draul? Rhodder enw a chyf- eiriad y gweinidog a'r ysgrifenydd perthynol i bob eglwys os nad yw Ý cyfryw yn y Blwyddiadur am y flwydd- yn hon. Rhodder pob gwybodaeth am Urddiad, Symudiad, Sefydliad, a Marwolaeth Gweinidogion. Hefyd am farwolaeth gwragedd a gweddwon gweinidogion, a phregethwyr cynorth- wyol yn nghyd a'r manylion. Achwyn- ir nad yw y rhestr gweinidogion heb ofal eglwysig a pregethwyr yn gywir nac yn gyflawn. Dymunwn am gael y cyweiriadau angenrheidiol i'w gwneud felly. Byddwn yn wir ddiolchgar am bob cymorth oddi wrth bawb fedrant ein cynorthwyo i wneud y Blwyddiad- ur am 1905 yn un cywir a chyflawn. Da chwi anfonwch yn ol y cyfarwyddyd uchod yn ddiymdroi fel y gallo ysgrif- enyddion y Cyfundebau anfon yn bryd- Ion atom ni fel golygwyr, a gwnawn ein goreu i wasanaethu yr Enwad drwy ddwyn allan y Blwyddiadur am 1905 mor gywir a phrydlon ag y bydd modd. Hyderwn y ca ein cais hwn y sylw ddyladwy a hyny yn ddioed. Ydwyf ar ran y golygwyr, Troedrhiwdalar, D. A. Grifftih- Awst lleg, 1904.

Pontypridd. COLLEGIATE SCHOOL. Dymunwn longyfarch myfyrwyr yr ysgol hon ar eu llwyddiant yn arholiad y Welsh Matriculation. Pasiodd Mri- William Davies, Ystracl, a D. L. Rees, Trealaw, yn y dosbarth blaenaf, a Mri. D. H. Davies, Pontycymer; a W. C. Morton, Bridgend, yn yr ail ddosbarth. Mae Mr. Rees yn aros yn yr ysgol i gynorthwyo yr athrawon, am fod nifer y myfyrwyr yn cynyddu yn gyflym. Brawd.