Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
14 articles on this Page
Advertising
tfor o Gan yw Cymru gyd.' S/VLEM, LLANGE.NECH. jTVrWJXR EISTEDDFOD GADEIRIOL J r.-ij He uchod dydd Llun Sulgwyn, Zvlai m. 1882. Prif Destynau. (j¿¡.Oit.i.a.eth-l'r cor heb fod dan 50 o rif, a g'u:v yn oreu There is beauty on the iKoo.nk.iu,' by Sir John Goss, published by Nov-i'tc. gwobr JEl'2 a. chadair dderw i'r arweiuy-ld. Barddoniaeth—Am y Bryddest oreu ar I>a,i'-3dd,' 200 o linellau, gwobr £ 1 Is. Brirc lid: y traethodau, barddoniaeth, &<•„ Pa> ch. B. Thomas (Myfyr Emlyn); caniads-oth, Eos Morlais. Bydd y programs yn barod yn fuan, yn cynvv v« chestr gyflawn o'r testynau, ac i'w oaal &,y; Ig. yr un; trwy y post, lie., gan yr vsgrifcc. yddion—David Bevan Ironmonger, John Thomas, Cornhwrdd, Llangenech, R.S.O. Dan nawdd Duw a'i dangnef. Duw a phob daioni.' Eisteadfod Gadeiriol Castellnedd, Xi LIK y chweched Eisteddfod flyn- \j' i. :0l yn Neuadd y DreL dydd Gwener v G.'W ith, Ebrill 7fed, 1882. Llywydd,—D. DAVIES, Yaw., Maer y Brei, Arweinydd a beirniad y cyfansodd- iadaT:. -WAXCYN WYN. Beirniad y cana,- Mr. Mean DAVIES (Pencerdd Maelor), A.C. I'r cii a gano yn oreu The Heavens are ToUing.' Novello's Edition, gwobr £18, sef .£1;; i'r s6r, a Y,3 i'r arweinydd. I'r <r o'r un gynulleidfa a gano yn oreu I} },-<>• y y r>ar ;lyn mawl,' Pencerdd Maelor, ohi £ >?os., a baton i'r arweinydd. I'r parti a gano yn oreu 'Cydgan y Cbwarelwyr,' Jenkins, gwobr X2 10s. I'r b m a gano yn oreu Fiarwel,' M. W. Griffirbs, gwobr 10s. 6c. I )L j'onor a gano yn oreu Mae 'Nghalon vnMgt ymru,' A. N. James, gwobr 10s. 6c. I'r irvn a gano yn oreu y Dymhesij" R. at gwobr 108. 6o. I' tidau a. ganont yn oreu 'Awelon Ervr< gwobr 12s. im y Bryddest Farwnadol oreu i'r '«Uwe<"idar Barch. John Matthews, Castell. B dd. Ffeithiau hanes ei fywyd i'w cael g an yi ysgrif enydd. Gwobr £ 3 as. a chadair rr giHc^ddfod.. • Am n- 8 penill (8 llinell) coffadwriaethol «oro« i'z diweddar Mr. David Jenkins, Ty- fiwyti, blaenor parchus yn Bethlehem, Orem. ac Ysgrifenydd Ysgolion Dosbarth CasSelLnedd am lawer o iiynyddau, gwobr Si Au; y Traethawd goreu ar 'Abraham, Jamas Gariield, ei nodweddion, a gwersi ei jfv A ydgwobr 15s. i o? the best Essay on I The Blue Ribbon Array as the means to enhance the Tem. wKMce Cause,' prize 7s. 6d. A m y pedwar Englyn goreu ar I Ymwel. iad Iywysog a Tnywysoges Cymru ag Abor&awe, Hydref 1BJ1,' gwobr 6s. tva yr erthygl oreu ar unrhyw Hen Gv enad Cymreig; gwobr, cyfrol o Gyfaill Velwvd, cyfres I, wedi ei rhwymo, pris 6a. -c. Cyhoeddir y buddugol yn Nghyfaill yr Aelwyd. Am y traethawd goreu ar Wragedd yr Kfertpylau" (nodiadau byrion a chynwys- 'i't:t":V>: ar bob un a ddysgwylir). Gwobr, oyj'iroi o'r Frythones wedi ei rhwymo, pris 38. (" i'r ^awl a adroddo yn oreu yr Enfys,' W. Wyn, gwobr 5s. For the best Freehand Pencil Drawing of ?MT ornamental outline. For conditions of competition, see programme. Prize l(&. 6d. x nj yr Antimacassar goreu. Beirniad,- M D. Davies, Maer. Gwobr 7s. 6d. CJy'uelir cyngerdd yn yr hwyr, pryd y *Vf\b&naethir gan Miss Sarah J. Morris, tilarulli; Miss Lizzie James, Mountain Ash Miss Annie Jones (Blodwen Myrddin); P. jrdd Maelor, ac ereill. t'i jgrammes i'w cael am y pris arferol OtUlivvrth yr Ysgrifenydd,—E. WILLIAMS, 20, Briton Ferry Koad, Neath. IIvYDYDD EISTEDDFOD FLYN- YDDOL GLYN NEDD. ^YNELIR YR EISTEDDFOD uchod V/ lan nawdd Cyfrmfa y 'Gwir Frodyr,' v j vt Ysgoldy Brytanaidd dydd Gwener y ^r>lith, 1882, pryd y gwobrwyir yr ym- f(,: vyr llwyddianus mown eaniadaeth, ?;■ doniaetb te. a JoD^ V 'ert.m Beirniad y farddoniMth,—Mr. <3. Pih dps, B.B.D., Board School, St. Clears. Caniadaeth. I'r c6r heb fod dan 50 mewn rhif, a gano ^i, 3reu 'Their Sound is gone out' o'r V siah (Handel), gwobr < £ 4. r c6r o blant heb fod daji 25 mewn rhif, hros 15 oed, a gano yn oreu 'lesu o ,areth sy'n myn'd heibio,' o Swn y v'bili, gwobr 15s., a 5s. i r arweinydd. iateir chwech mewn oed i gynorthwyo. r parti o 12 a gano yn oreu Awn tua'r :£aes,' gan H. Davies (Ptncerdc Maelor), 1,.0., gwobr 12s. Vihoddir testynau ychwanegol yr wyth. nesaf. Bydd y programs yn barod yn j;n:n. Dros y pwyllgor, MORGAN WILLIAMS, Ysg., Ivorites' Row, Glyn Neath. Important Notice!! DAVIES~& CO.'S Commercial St., Aberdare, Annual 21 s CLEARANCE SALE Will commence on Saturday, January 14th, 1882. v. Manufacturer's Stock of Ulsters, Shawls, Felt and Quilted Skirts, to be cleared at 30 per cent. under the usual price! N .B.- The Shop will be closed on the irevious Friday, for the purpose of re- j .narking the goods. u Môr o Gan yw Cymru gyd." Ail Eisteddfod Flynyddol Castellnedd, Tilnn y Pase, 1882. /^lYNELIR YR EISTEDDFOD uchod yn Marchnadle newydd y dref dydd Linn y Pasc, Ebrill lOfed, 1882. TSSTYNAXT. £ S. 0. I'r c6r heb fod dan 60 mewn nifer, a gano yn oreu Bendigedig fyddo Arglwydd Dduw Israel,' gan J. Thomas, Llanwrtyd 23 3 0 h.y., X20 i'r c6r, a 4>3 3s. i'r arweinydd. I'r cdr heb fod dan 60 mewn nifer, a gano yn oreu y Blodeuyn Olaf,' gan J. Ambrose Lloyd 7 0 0 I'r Drum and Fife Band heb fod dan 16 mewn nifer, a chwareuo yn oreu Codiad yr Ehedydd' a Glamorganshire March 2 2 0 I'r parti o wrywod, 20 mewn nifer, a gano yn oreu Soldiers' Chorus' 2 0 0 I'r hwn a gano yn oreu 'Blodwen my darling, my true love,, gan Dr. Parry 0 10 0 I'r hon a gano yn oreu Yr Eos,' gan Dr. Parry, gwobr, a Welsh Scarlet Whittle (the Princess Whit- ùej, as presented to Her Royal Highness the Prineess of Wales at Swansea, Oct. 18th, 1881. Value 1 15 0 I'r hwn a gano yn oreu Solo Bass Y Milwr Dewr,' gan Dr. Parry. 0 10 0 I'r mab a'r ferch a ganont yn oreu y Duett 'Hywel, be' ti'n geisio yma,' gan Dr. Parry 0 10 0 Cadeirydd,-David Davies, Ysw., Maer. Arweinydd,-H. H. Thomas, Ysw. (Crum- in), Llansamlet. Beirniad,-Dr. Joseph Parry, Musical College of Wales, Swansea. Ffugenwau y cystadleuwyr ae enwau y corau, i fod yn llaw un o'r ysgrifenyddion erbyn Ebrill 4ydd, 1882. Cynelir cyngerdd ardderchog yn yr hwyr. Programmes i'w cael am lo. yr un, trwy y post, lie., gan yr ysgrifenyddion,— JENKIN ROSSER, The Parade, Neath, JOHN P. REYNOLDS, Cwmpandy Mills, Neath. Y Gwir yn erbyn y byd.' I Calon wrth Galon.' Duw a phob Daioni' EISTEDDFOD UNDEBOII MOUNTAIN ASH, A CHADAIR DYFFBYN CTNON. BYDDED hysbys v cynelir yr Eisteddfod uohod ar y dydd Llun cyntaf yn mis Mai, 1882. Beirniad y Farddoniaeth, &c.,—WATOYN WYN. Beirniad y Canu,—MR Ng. JARRBTT ROBBRTS (Pencerdd Eifion). Y Cann. I'r c6r heb fod dan 80 mewn rhif, a gano yn oreu 'Teyrnasoedd y Ddaear,' J. Ambrose Lloyd, gwobr XW: sef .£18 i'r c6r, a X2 i'r arweinydd, I'r c6r o'r un gynulleidfa ddim dan 50 mewn rhif, sydd heb enill dros X12 o wobr o'r blaen, a gano yn oreu • Yr Arglwydd sy'n teymasu,' ga.n J. Thomas, Llanwrtyd, gwel Oronicl y Cerddor, gwobr XS; set X7 i'r c6r, a £1 i'r arweinydd. I'r c6r o'r un gynulleidfa sydd heb enill dros.26 o wobr o'r blaen, a gano yn oreu Jerusalem, my glorious Mme,' Pitman's Edition, gwobr X3 a chopi o Storm Tiber- ias' i'r arweinydd. I'r parti ddim dan 20 mewn rhif, a gano ynoreu' The Mighty Conquerergwel Novello's Glee Hive, gwobr £4. I'r pedwar a gano yn oreu Yr un hen Stori,' gwel Almanac y Cymry, i'w chael gan bob llyfrwerthwr. Barddoniaeth. Testyn y Gadair, 'Y Sabbath,' gwobr 5p. 5s. a Chadair yr Eisteddfod gwerth 8p. as. Pryddest, Pererindod,' gwobr 2p 2s. Alargan i'r diweddar Mr Thos. Thomas, cigydd, Mountain Ash, gwobr gan ei frawd, lp. Is. Traethodau. 'Dyledswydd dyn mewn cymdeithas,' 2p. 2s. Y gweddill o'r testynau, yn nghyd a'r canu, &c., i ymddangos yr wythnos nesaf. Bydd y programmes yn barod yn fuan. Dros y pwyllgor,— D. E. COLEMAN (Eos Hefin), THOMAS SAMUEL, Ysgn. Cymru Lan, Gwlad y Gan.' MORIAH, TREBOETH, Milltir o Orsaf Glandwr. CYNELIR EISTEDDFOD Gerddorol yn y lie uchod dydd Sadwrn, Ion. 28ain, 1882. Beirniad,—ALAW DDU. Prif ddarnau Corawl— I r c6r, heb fod dan 50, a jgano yn oreu Ar Don o flaen Gwyntoedcl, I gwobr iS8, ei chadair hardd i'r arweinydd. I'r parti, heb fod dan 16, a gano yn oreu 'Y Ffynon ger fy Mwth,' gwobr .61 10s. I'r c6r o blant dan 15 oed, a gano yn oreu Uwchlaw'r Llifeiriant,' o'r Caniedydd Americanaidd, gwobr £1 a chadair hardd i'r arweinydd. Caniateir wyth gwryw i gynorthwyo. Gellir cael y programs oddiwrth yr ys- grifenydd am y pris arferol. S. REES, Ysg. Yn ngwyneb haul a llygad goleuni.' S&RDIS, WAUNARLWYDD. CYNELIR Eisteddfod yn y lie uchod dydd Gwener y Groglith, Ebrill 7fed, 1882, pryd y gwobrwyir yr ymgeiswyr buddugol mewn caniadaeth, &c. Beirniad y canu,—Eos MORLAIS. Cyfeil- ydd,—MR. J. HAYDN PARRY, Abertawy. Caniadaeth. I'r cÔr, heb fod dan 60 o rif, a gano yn oreu Lift up your heads,' Messiah, Handel, gwobr J012 a Metronome hardd i'r arweinydd I'r c6r, heb fod dan 30 o rif, a gano yn oreu 'Ar Ian Iorddonen ddofn,' Dr. Parry, gwobr £ 2. I'r parti, ddim dan 16 na thros 20 o rif, a gano yn oreu Come, bounteous May,' Spofforth, gwobr £ 1 5s. Programs i'w cael gan yr ysgrifenyddion am y pris arferol. Ysgn.,—John Griffiths, Jor er, Waunar- lwyda, a Thomas J. Williams, Gorwydd Terrace, Waunarlwydd, near Swansea. EISTEDDFOD SALEM, GWAELODYGARTH. BYDDED hysbys y gohirir yr Eisteddfod uchod hyd dyad Sadwrn, Chwefror 18fed, 1882. Rhoddir rhyddid yn herwydd BYDDED hysbys y gohirir yr Eisteddfod uchod hyd dyad Sadwrn, Chwefror 18fed, 1882. Rhoddir rhyddid yn herwydd hyn, i anfon cyfansoddiadau hyd Ioaawr 24ain, a'r ffugenwau i'r ysgrifenydd hyd Chwef. 8ydd. Y PWYLLGOR BWRDD Y GOLYGYDD. PETHAU CHWYTHIGYWAUN, AC Y STALYFERA.- Y mae yn ddrwg genym eich bod yn cael eich blino gan ferched crefyddol annuw- iol, siopau bychain yn agored ar y Sab. both, &c., yn y lleoedd hyn. Feallai y bydd hyn yn ddigon o awgrym i'r cyfryw; ond os na fydd, rhoddwn i chwi gyn- orthwy i gaa y siopau yn gystal a'r tafarndai, ac i gael gan ein merchtd ieu. ainc crefyddol gadw eu tafodau, eu traed, a'u dwylavo, i'r amcan priodol. Pob Gohebiaeth, Newydd, Beirniadaeth, &c., i'w cyfeirio at "Editor, TAlUAN Office, Aberdare. Pob Archebion, Taliadau, ao Hysbysiadau, i'w hanfon at MILLS & LYNCH, Aberdare,
ESGOB LLANDAF YN YMWRTHOD…
ESGOB LLANDAF YN YMWRTH- OD A'R LLYFR GWEDDI. Y mae rhyfeddodau yr oes hon yn rhai digyffelyb. Nid ydym yn meddwl ei fod yn beth hynod i ddyn penwan, yr hwn a sycheda am boblogrwydd, pe caffai efe hwnw trwy help yr ysbryd drwg, i geisio gwthio y Llyfr Gweddi i'r addoliad mewn capel Ymneillduol, a gorfod ei ddropio ef wedi hyny, pan y deallai ei fod yn niweidio ei hun wrth ddefnyddio y llyfr. Nid yw antics. o'r fath yn ymddygiadau mushrooms yr oes ddim yn bothau rhyfedd. Y mae mil- oedd o bubbles yn cyfodi ar wyneb fErydiau cymdeithas na bydd dim. son am danynt wedi i'r awyr fyned allan o honynt, er mawr drallod i'r plantos- di- feddwl a ddawnsient yn chw-arauol wrth edrych arnynt yn cyfodi ar wyneb y dwfr. Ond rhyfedd tu hwnt i bob dychymyg; yw y ffaith, fod hen Esgob synwyrol, dysgedig, yn cymeryd y cyfrifoldeb arno ei hun i gynghori offeiriaid yn. ei esgob- aeth ef i beidio defnyddio y Llyfr Gweddi Cyffredin mewn gwasanaeth crefyddol, yn ngwyneb fod. y bobl yn wrthwynebol i'r llyfr, pan. y byddo y gwasanaeth hwnw yn cael ei gario yn mlaen mewn rhyw le wedi cael ei drwyddedu gan yr esgob, i bregethu ynddo. Ond rhag i'n darllenwyr feddwl ein bod yn ysgrifenu am beth disail, rhodd- wn y ffeithiau ger eu bron. Dydd Llun, Ionawr yr 16, 1882, ysgrifenodd Esgob Llandaf, lythyr at yr Hybarch Arch- ddiacon, sefy Parch John Griffiths, D.D., Castellnedd, yn yr hwn y dywedodd efe bethau rhyfedd yn nghylch y daioni a allai ddeilliaw trwy i offeiriaid bregethu yn mklith colliers heb ddarllen y Llyfr Gweddi Cyffredin I Cyhoeddwyd y llythyr yn y South Wales Daily News yr ail ddiwrnod ar ol iddo gael ei ysgrifenu, sef ar ddydd Mercher yr wythnos ddi- weddaf, Ionawr 18. Yr Archddiacona'i anfonodd i'r papyr. A dywedodd yn ei lythyr at y golygydd. ei fod yn ystyried llythyr yr Esgob yn un pwysig i offeiriaid yr Eglwys Sefydl- edig ac i'w praidd." Dywed yr Esgob yn ei lythyr ei fod wedi "rhyfeddu fod yr offeiriaid wedi peidio defnyddio eu rhyddid i bregethu heb ddarllen y Llyfr Gweddi Cyffredin, wrth ystyried sefyllfa foesol ac ysbrydol ardaloedd glo a haiarn." Yna dywed efe fod y rhyddid hwnw wedi cael ei roddi iddynt mewn deddf a wnawd yn 1872, yn agos deng mlynedd yn ol, i ddi- wygio hen ddeddf Unffurfiaeth, yr hen a wnawd dros ddau can' mlynedd yn ol. Yn adran y 6ed, o'r ddeddf i ddiwygio yr hen ddeddf, rhoddir caniatad i offeir- iaid Eglwys Loegr i bregethu neu i ddarlithio heb ddefnyddio y Llyfr Gweddi Cyffredin. Rhydd yr Esgob eiriau yr adran yn y ddeddf ddiwyg- iadol. Dywed efe hefyd ei fod wedi datgan ei deimladau ar y mater wrth offeiriad mewn plwyf go fawr, yr hwn *8 ddywododd nad oedd efe yn gwybod fod ganddo ryddid i beidio defnyddio y Llyfr Gweddi Cyffredin, pryd y byddai yn pregethu. A dywedodd yr oifeiriad hwnw fod y rhyddid yn un cyfaddas* iawn i angenrheidiau" offeiriaid, oblegyd fod colliers yn dyfod oddiwrth eu gwaith yn hwyr yn y prydnawn, yn flinedig gan eu gwaith, ac yn analluog i fod yn bresenol mewn gwasanaeth maith." A dywed yr Esgob gan ei fod yn Iled debyg fod offeiriaid ereill, a.c efallai yr offeiriaid yn gyffredinol, yn anwybodus o fodolaeth yr adran uchod," dymunai i'r Archddiacon ddefnyddio rhyw foddion i'w wneud yn hysbys ildynt." Dywedodd hefyd, Gan fod cymaint wedi cael ei ddweyd yn nghylch y diffyg o ystwythder yn ngwasanaeth yr Eglwys, a'r anhawsder i Eglwyswyr gyfaddasu eu hunain at amgylchiadau yr amseroedd presenol, ei fod yn beth trallodus iawn i'r offeiriaid beidio defn- yddio pob math o offerynoldeb, y mae ganddynt ryddid i'w ddefnyddio. Ar achlysuron o'r fath, ni byddai y gwran- Jawyr efallai yn medda dymuniad am y Weddi Gyffredin. Ond gan fod ffydd 'n dyfod trwy glywed, pe byddai i ^vfarchiadau yr offeiriaid o dan iendith Duw ddvlanwadu ar galonau y gwrun- lawyr, yn yr athrawiaethan a bregftthid, leuai y gwrandawyr hyny cyn bo hir i weled mai atiadl bywyd ysbrydol yw gweddi, a thueddid hwynt i a.1doli gydag Eglwyswyr, gobeithid, larwu ysbryd a gwirionedd." Yna dywed yr Esgob nad-yw yr adran uchod yn rhoddi rhyddid i offeiriaid bre- gethu yn yr awyr agored, ond ei fod yn caniatau iddynt bregethu heb ddefn- yddio y Llyfr Gweddi Cyffredin mewn unrhyw adeilad a. drwyddedir gan yr Esgob. Dyna gynwysiad y genadwri ryfedd a ddaeth o lys Esgob Llandaf yr wyth- nos ddiweddaf. Anmhosibl i Anghyd- ffurfwyr beidio synu yn ngwyneb y fath genadwri. Yn gyntaf, onid rhyfedd yw gweled fod Esgob yn yr Eglwys Sefydledig am daflu y Llyfr Gweddi Cyffredin naill ochr, er mwyn gwneud cyfnewidiad yn sefyllfa foesol ac ysbrydol trigolion y mynyddoedd o amgylch pyllau glor gan feddwl y deuai ffydd i galonau glowyr a mwnwyr trwy i air Duw gael ei bregethu yn unig? Os nad yw hyn yn gydna- byddiaeth nad oes eisiau y llyfr hwnw i1 grefyddoli y boblogaeth, nid yw yn cyd- nabod dim. Ac nid yn nachaol yn unig y mae y mater hwn, oblegyd ystyria yr Esgob, a'r offeiriad y bu efe yn siarad ag ef, fod y bobl yn erbyn y Llyfr Gweddi, ac oblegyd hyny y byddai yn well peidio ei ddefnyddio ef Wedi yr holl siarad a'r ysgrifenu sydd wedi bod am ganoedd o flynyddau gan Eglwys- wyr, o blaid y llyfr—"our beautiful liturgy"-a chan Anghydffurfwyr yn erbyn y llyfr, hynod yw gweled yr Esgob yn dangos sel mawr i'w roddi naill ochr, fel moddion i grefyddoli pobl Cymru, ac i wneud Eglwyswyr yn boblogaidd yn Nghymru, Gofyna- Anghydffurfwyr, os yw ei roddi naiil ochr yn yr wythnos, i wneud y fath wyrthiau paham na byddai Eglwyswyr yn ei roddi naill ochr yn hollol ar y Sabboth ? Os oes rhyw feddyginiaeth yn effeithiol i wella dynion yn nyddiau yr wythnos, onid yw yn rhesymol credu y byddai yn dda i'w gymeryd ar y Sabboth ? Ar y Sabboth y mae pobl mynyddoedd Mynwy a Mor- ganwg yn ymgynull gan mwyaf iaddoh. Pa fodd y gall Eglwyswyr ddysgwyl llawer o lwyddiant heb ddropio y Llyfr Gweddi yn y gwasanaeth trwy y dydd Sabboth ? Yr ail beth i sylwi arno, yw, fod yr Eglwyswyr wedi esgeuluso defnyddio y "rhyddid" a gawsant yn y ddeddf uchod, yn agos ddeng mlynedd yn ol, i fod yn ddefnyddiol yn mhlith trigolion y mynyddoedd. Rhydd yr Esgob, yr Archddiacon, ac ereill, bwys mawr ar fuddioldeb y "rhyddid" a gawsant i beidio defnyddio y Llyfr Gweddi. Er hyny, nid yw yn ymddangos fod yr Archesgob, na neb arall perthynol i'r Eglwys, wedi galw sylw at y rhyddid" hwn am yn agos i ddeng mlynedd. Os yw y rhyddid yn bwysig i drigolion y 5 gweithfeydd yn Nghymru yn awr tuag at eu crefyddoli hwynt, sut y mae yr Esgob, a'r offeiriaid o dan ei ofal ef, wedi bod yn cysgu am yn agos i ddeng mlynedd, heb ddangos sel i ddefnyddio y rhyddid" hwn hyd yr wythnos ddi- weddaf? Gan i'r gyfraith basio trwy Dy yr Arglwyddi yn 1872, rhaid fod yr Esgob wedi gwneud ei hun yn gydna- byddus a'r aai an werthfawr uchod yn y gyfraith y pryd hwnw. Paham na buasai efe yn dweyd yr hyn a ddywed- odd efe yr wythnos ddiweddaf yn union wedi i'r gyfraith basio yn 1872? Beth sydd wedi dygwydd o hynv hyd yn awr i beri y fath fywiogrwyddhewydd i roddi y rhydnid yn yr adran mewn gweith- rediad ? A ydyw Ymneillduaeth yn ei llwyddiant heb y Llyfr Gweddi wedi agor llygaid Eglwyswyr, fod eu Hong 0 In hwynt mewn perygl, os na theflir y Jonah hwn dros y bwrdd i'r m6r ? Beth pe buasai Ymneillduwyr wedi esgeuluso trigolion y gweithfeydd fel y mae Eglwyswyr wedi gwneud y deng mlyn- edd sydd wedi myned heibio, beth fuasai eu "sefyllfa foesol ac ysbrydol" erbyn hyn ? Onid yw esgeulusdra yr Eglwyswyr o'r adran uchod, a'r defnydd- ioldeb a allasent ddangos o dano, yn profi pa mor ddiwerth yw Eglwys Wladol at efengyleiddio y wlad? Diau, pe buasai yr adran uchod yn cynwys fod rhagor o arian i gael ei roddi i'r Esgobion a'r offeiriaid, y buasent fel haid o wenyn yn ymgasglu oddeutu y Trysorlys cyn diwedd yiiwyddyn 1872. Ond gan fod yr adran yn rhoddi eyfle iddynt fod yn fwy defnyddiol nag o'r blaen i efengyleiddio y bobl, gadawsant ef yn llythyren farw am yn agos ddeng mlynedd. 0 Mae peth arall i'w ystyried. Nid yw yr Esgob yn son am grefyddoli y mil- oedd paganiaid sydd yn y trefydd mawrion, yn Nghaerdydd a threfydd ereill, nac yn y rhandiroedd gwledig yn ei esgobaeth ef, er fod y trigolion yno yn llawer mwy paganaidd o ran gwybod- aeth o'r efengyl, nag yn ardaloedd y gweithfeydd. Ond y paganiaeth mwyaf a berthyn i drigolion y gweithfeydd yw eu bod wrth y miloedd yn Ymneiliduwyr. Y baganiaeth yma sydd yn cynhyrfu sel yr Eglwyswyr i ddefnyddio yr adran uchod. Trwy fod mor debyg i'r Ym- neillduwyr ag sydd yn bosibl, trwy beidio defnyddio y Llyfr Gweddi, hyd- erir y denir y bob! o gapelau yr Ymneill- duwyr i "addoli gyda'r Eglwyswyr," fel y dywed yr Esgob. Gan nad yw miloedd o baganiaid Caerdydd a thref- ydd ereill yn myned i gapelau yr Ym- neillduwyr, nid oes eisieu defnyddio yr adran er budd iddynt hwy! 1!
[No title]
Swyddfa'r DARIAN am bob math o Stationery, &c., megys Envelopes Casglu am 2s. y fil; Envelopes (gwya neu lAs), ceiniog Packet.
COR UNDEBOL ABERDAR
COR UNDEBOL ABERDAR Nos Fawrtb, yr 17eg cynsol, ymgyfarfu aelodau y cor uchod yn festri capel Siloa, er cael clywed darlleniad cyfriflen 1881 yr hynawnaed gan un o'r ysgrifenyddion, a phenderfynu matenon perthynol i'r dyfod P^siwyd pieidleisiau o ddiolch^arwch l Mr Rees Evans, yr arweinydd, a° Theo L. Jones, y trysorydd, am eu gwasanaeth yn y gorphenol. Penderfynwyd yn mhellach gyfnewid y lie i gyfarfod, a phasiwyd fod y cor I gyfarfod o hyn allan yn y Cardiff Castle Coffey Hotel Assembly Rooms. Ar ol hir siarad, penderfynwyd ymgymeryd a'r Cre- ation fel y gwaith nesaf i'w ddysgu, ar ba un y dechreuir nos Fawrth, y 24ain cyfisol. Taer ddymunir ar i'r holl aelodau bresenoli eu hunain, a gwahoddir ereill a fedrant SSJ ym™0 4'r cor- Am bob hysbys- rwydd am delerau aelodaeth ymofyner i'r ysgnfenyddion, Mri D. P. Da4s a Morgan Evans.
. , ABERDULAIS.
ABERDULAIS. Prydnawn dydd Sadwrn, Ionawr 21ain, cynahwyd yr ail eisteddfod yn yr ysgoldy ddyddiol perthynol i'r ue nchyod? Beirniad y canu, Mr John Arnold, Castellnedd; y farddoniaeth, yr adroddiadau, &r, Mr D Michael (Dewi Afan). Llywvdd T TT R Ritson, Ysw.; is-lywydd, Mr James Preece, mechanic. Wedi cael anerchiad gan v Uvw ydd yn fyr ac i bwrpas, galwyd ar y beirdd i anerch y cyfarfod, pryd y daeth amryw yn mlaen. Yna awd yn mlaen gyda'r rhag. len ganlynolCanu 'Y Bachgen Dewr (Dr Parry); goren, Llew Bach. Y pedwar penill i Waterfall Aberdulais;' goreu, Dewi Glan Dulais. I'r bachgen neu y ferch o dan 14 oed a ganont yn oreu ar I Wely Gwellt;' goreu, Maggie Price, Cadaxton, a gwobrwy- wyd hefyd y ddwy ereill a gystadleuodd. fvw • ?A yn oren • Withyn gorea' Ivor Gwent al m n i yf^ yr caru; y goreu o 11, D. Glan Dulais. Canu The Cambrian Plume' (Songs of 1 Vales) goreu, D. Duncan, Resol- fen. Am y cylieithiad goreu o'r gan fudd- ugol yn yr eisteddfod ddiweddaf i J. H. R. Ritson, Y sw.; goreu o ddau, Dewi Dyfan. I'r pedwar a ganont yn oreu don roddedig arypryd; goreu, W. Evans a'i barti, Cwm. afon. Adrodd I Ifau Benwan (Ceiriog)- un yn adrodd, a chafodd y wobr, sef Mor- gan Jones, Ciiffriw. Am y caniad goreu o Call John '—parti Evan Nathaniel, Aber- dulais, yn uuig yn cystadlu, ac yn deilwng o'r wobr. Am y farwnad oreu i'r diweddar Mrs Griffiths, Ynysygerwn, a rhanwyd y wyd y wobr rhwng D. Oullwyn Brace a CiJgwynog. Y Gardetes Fach' (Dr Parry) rhanwyd y wobr rhwng Eos Fach, Resol- fen, ac Eos Ynysygerwn. Araeth fyrfyfyr, ond neb yn deilwng. I'r mab a'r ferch a ganont yn oreu deuawd yr A B C;' baddnc. ol, Eos Fach a'i chyfaill. Y prif ddarn, Jerusalem fy nghartref gwiw'-tri chor yn cynyg, sef Cilffriw, Cor Undebol Aber- dulais, a Chor Uadebol Tonau, ond dyfarn- wyd y wobr i'r ail, o dan arweiniad Ivor Gwent, yn nghanol taranau o gymeradwy- aeth. Cafwyd eisteddfod lewyrchus dros ben, a chystadlu brwd iawn. Gwnaeth y beirniaid eu gwaith i foddlonrwydd cyff- redinol y cystadieuwyr. Carwn hysbysu mai tuag at gapel y Fforest, Aberdulais, y mae yr elw i fyned.-IOAN DULAIS.
HIRWAUN.
HIRWAUN. Cynelir cyfarfodydd agoriadol y Taber- nacl, Hirwaun, Sul a Llun y Pasg nesaf, ac nid Chwefror y 5ad a'r 6fed, fel yr oeddem yn amcanu.—T. PHILLIPS, Ysg.
AT MR J. LEWIS, PENCLAWDD.
AT MR J. LEWIS, PENCLAWDD. Anwyl Syr,-A fyddwch mor garedig a hysbysu drwy gyfrwng y DARIAN, enwau y cystadleuwyr buddugol ar y traethodau a'r iarddoniaeth yn eich eisteddfod. Byddaf yn ddiolchgar os gwnewch.—Yr Eiddoch W.J.M.,
LLWYDDIANT BARDD IEUANC.
LLWYDDIANT BARDD IEUANC. Da genym hysbysu mai y bardd ieuanc talentog Rhidian, Penclawdd, oedd y goreu allan o 11 ar yr englynion i'r Parch J. R. Morgan, DD., (Lleurwg), yn Eisteddfod Gadeiriol Llanelli, Llun Nadolig diweddaf. Rhoddai Dewi Wyn ganmoliaetii ucliel i'r englynion. Efe hefyd oedd y goreu allan ? 'f enZl~yn fr Qweithiwr yn E13- teddtod LI wynypia, dan feirniadaeth Dvfed • ond atahwyd y wobr oddiwrtho am fod ei englyn wedi ymddangos yn y DAMAN ychydtg amsercynyr eisteddfod. Anfifawd oedd hyn. Llwyddiant iddoi ddringo yn uwch. ECMYOYDD.
GWAITH ALCAN TEILO.
GWAITH ALCAN TEILO. Nos Sadwrn, Ionawr. 21ain, cynaliodd gweithwyr alcan Teilo eu swper biynydd- ol yn ystafell eang y Black Horse Hotel, pryd y cyfranogodd ugeiniau o'r darpar- iadau biasus. Yna cafwyd gwlcdd o natur arall. Etholwyd Mr Roberts, Pontardulais Brewery, i'r gadair. Cafwyd anerchiadau pwrpasoi iawn gan y boneddigion canlynol: —Mri Griffiths, manager Magra, rruinftger Isaacs, cashier; Williams, arwerthydd; D, John, rollt. urner; ac er difyiu y gwydd- fodolion canodd Mri J. Davies, E. Williams S. Cole, J. Francis, J. Williams, a Y) John. Wedi canu Hen Wlad fy Nhadau, terfyn- wyd UD, o'r cyfarfodydd mwyaf difyrasy buom ynddo eriooo.-Ap TEILO, P.
DOWLAIS.
DOWLAIS. Y mae Dowlais yn ferw jxwyllt a gwr i gwr yn bresenol. Y mae ypaa d&n wedi ei enyn er's talm gan gythr aul y cann. Y mae yma ddau gor wedi codi i berfformio oratorios^ ac ymddengyfj eu bod yn elyn- iaethol iawn i'w gilydd, a theimla pawb drwy y lie ddyddordeb yn y naill neu y llall. Ymddengys mai asgwvny gynen yw ychydig o anneal Id wriaetb. Dechreuodd y ddau g6r ddysgu 'Judrts Maccahens' yr un adeg, ac yn hytrach na cheisio dyfod i gyd- ddealldwriaeth sr y mater, credai pob un mai 4 o spite' j dysgai y llally darn. Erbyn hyn mae adeg perfformiad y ddau g6r wedi dyfod, a nos Iau diwedd af, cafwyd per- fformiad y Dowlais Choral Society, dan arweiniad medrus Mr. J. Evans (Eos Myrddin), Dowlais. Cymerwyd rhan yn y gyngherdd gau y. (,- "ogion canlynol:— Cyfeilydd, Mr D. BOhcn; Basso, Mr Dan Price; Tenor, Mr D. Tiewis (Eos» Dyfed), R A.M.; Soprano, Miss Mariar, Williams, i R. A.M-; Contralto, Miss Ke^urah Evans t (Eos Alma); a String PJand Cyfarthfa. Cawsom ein boddhan :Fa llwyr ya y per- fformiad er fod rhai o'r ^<4 crygu ychydig. Y mae Eos yf¿:<1 A Williams bellach yn adrial, „ wlad fel cantorion arddercb o yr eu datganiad y waith hon eto' n 4-iivi galon pawb a'u clywodd. Kr "ead w Mc Dan Price ac Eos Alma m< ..daair, d-Ias. nid oes dwywaith am dani. xuuk alluog canwyr a'r naill a'i .uli u i.aarai Deallwn fod Mr Dan Pri VK » myned i'r Royal Academy Yr .fa beiddio dweyd fod dyfodoi a«UiaV<« iaw« yn ei aros os ca fyw; nic w vad is^nc. ieuanc iawn eto, ond yn ml. ój 4iene odd arall bydd mor boblc. 1 5 Foley neu Lewis Thomas. Nos Iau nesaf, y 26ain, y ceix itexiHt.zmiadt y cor arall, sef y Dowlais Harmoais S dan arweiniad y cerddor ) uaac, Mr Dan Davies (Alaw Giai .Uari&iV. AM Nid oes amheuaeth nad pe :miA1 y Cijt hwn yw canolbwnc dysgvvj ( i^olior Dowlais. Er ya ychydig a;u^r yi.1 oif rhoddasant berfformiad o .£.;Ü2! Bradwen ar Owain Glynd^r,' au vr otf yn berfformiad ardderchog yn mhuh ac nid oes dadl na. fydd hWt t to y> /;fit o'r cor rhagorol hwn ac o'r a uinyCij. wythnos nesaf bydd genym ic Jt.-vic i p.Kidf adolygiad arno. Yn mhlith yr Madame Edith Wyn, Eos Williams, a Miss Annie Wil': as, 'iA Dysgwyhwn wledd gerddc a'r r ,,v -j vyw, (j (J!L.
CWMPARC, CWM luIOXL DA.,
CWMPARC, CWM luIOXL DA., Yr oeddwn wedi credu ac yn (Jys¿wyl y buasem wedi cael gair gH;1 rywuij. o'r Hok uchod yn ddiweddar, ond y (. wnl yn 44CT, hyny mewn cysylltiad a her dan arweiniad Cerddor Eubwy (nan f*yi j- dywed rhai, brenin Cwmparch, a l my a-w- ei fod wedi euro pedwar c v-oracr i Nbi-4- alaw alZl y goron arian). Yr v ■. hyny, yn mentro dweyd gait <H -Airt. Gwyr y llaaws darllenAvr f. ow wedi bod yn dra bllddllgob..ethos yn y fiwyddyn ddiweddaf, ac rddv iu Nadoiif diweddaf wedi enill yn y] u bert er gwaethaf y corau fenigykhyn >1; &{- arm fod y cor wedi bod ri->E Uwy.sdiiiiaSr darfu i W. Jenkins, Ysw 4 purnr.h-.s giofeydd yr Ocean, toddi gwsiutadiae^ iddynt i Goffie Tavern. ()V71J1,()QC", gafcj gwledd o d4 a bara brith, nos Iall, 29ain, 1881, am saith o'r yju amser penodedig yr oedd j'ií,a ya mewn atabiad i'r gwahod iM.d, Cy* ystt adael, pasiwyd pleidlais c ddiolcl! _;a,im*fe i Mr a. Mrs Jenkins am eu care- Iig v^ydd i1!? cor, i'r hwn bleidlais yr atemidu H, Jeukirav gan ddymuno bob llwyddi^at i'r oos ys f dyfodol, ac hefyd, os bywilloc iaeh, y C-ill- weled y cor yn dyfod i ri \>.i tare cUll dnott y Nadolig nesaf. Wedi c&el gair Hyr g.& Mr Eynon, diweddwyd or -'r cuEvvfuifii/aaR mwyaf hapus a dreuiiwy<i erioed. 0- < iNuk
TREORCI—M-ARWOLIE T ! < At;
TREORCI—M-ARWOLIE T < At; Drwg genym gofnodi ai y galar sydd wedi cyfarfod » i-iic-aiu patefcTRr George a Rachel Lawrence, caweddar r: Aberaman, a chyn hyny o Cendl. Kb 22ain, Phillip John, yn b^xlair iMvrydd'e- haner oed. Khagfyr 27aii), CatueriiK? AKC,. yn 15 mlwydd oed—y ddau a'r *?n.rlet jer«r,. Ionawr 8ted, James Henri". yu feaifch lui- oed. Yr Arglwydd a'u cynaao & dohtaiaw ei gymdeithas, achysurir -mi ai.<ldyiui,c syniad fod eu plant atwyl lAi.uvyi, g^reif gwlad. Dymunir ar i'r 1 Dry fc Arne* godi yr uchod, gan fod Jawer i'r rhieni uchod yn Ameii"a. —G,
GADLYS, A5K10.- .;
GADLYS, A5K10.- Nos Iau, y 19eg cyfi.-ou darlith ar y nwyon tandda^aroi y athronydd enwog, Parch T. T. J«*aas. Llywyddwyd yn ddehenio gaL Mr Chmim Frame. Yr oedd y darlithiwv yn ogfura y y nwyon mewn modd hy^od o icl y oedd y gynulleidfa yn mod. u, i belaeth, amgyffred y IPldH, Cc,Ayt'.y VI y dorfyn fywiog trwy yr amser tr-W.&ruijRW ymbrawfion fferyllol. O-Vw-yd dc liSfe ragorol yn mhob- ystyr. Bwr^wlir it # ef yma eto i ddangos a o -idii&'r nvry tanllyd. Siaradwyd tnii y .y'&l parchus, Mr Frame, Parish It Evau^fp, Morgan, goruphwyliwr y Ix Walters, ar diwedd, i'r. darlithiwr. Gobeithio y v tiit zU* hon yu symbyliad i ni i ik1;:? «|n horian hamddenol i fyfyrie. JUii a, at i wastraffu ein hamser yn y Juf'<rnr obLe^y j y ma.e yn dda, nid yn unig i ¡.;& ein gwybodaeth, ond litfyd y m i-c M y (;t" wedodd Syr Stafford Nortbv otr ohyligf, amser yn ol, yn fodcron i d la. i?'Iyga y galluoedd meddyliol.—Fnmrt-ft.. D-S.—Pa beth sydd -vedl -iyico. o S<U John's Ambulance A-ittociKonn? Cfarmt gael gair a eglurhad gau y
Family Notices
GENEDIGABTHAU. Rhagfyr y 23ain, 1881 prfod Mr CEiarJafci. Lewis, Trecynon, Aberdar, ¿; w*i» a gelwir ei henw yn Gwer..—T ft (j, Ionawr y 12fed, 18hZ. pi d Morgan, bailer, Penclawdd, ar fomh wir ei henw yn Katle.- D. Ionawr y 15fed, 1882, '<aJ Thomas, Penclawdd, ar f -tro:. ge"11r Ul yn Mary. llyn yw dyiiariii&d (..l.e> Yn rhodio'n grvnr botui Ar draethell amsei. Ncs gwneud yn dd«<d"n-yc-.d -sw Wrth ddllyn ui v i %b^x>ed. Ionawr yr 16fed, 1882t prcl Mr jMvfll Jones, Trecynon, Ab"Hsr, ar íi(X,-k;, gelwir ei enw yn Eleart or. MARWO!uj! TI{. U. Ionawr y Ofed, 1882, yr. 'llii\\ Margaret Jane Woosmauv an ry i ieLJ1 ac Anne Woosman, Giwa -E-jjui, Cafodd y fechan ymad^wradi^ ond dyoddefodd y cwbl Yo T mae yn hysbys fod ted yr yr America er ys amrjw IU yts ddiau, bydd by a yn ergy-J srwsu a<5 --<.■ munol i'r eithaf t'n ban,}. gy- J gwlad estronol, oblegyi, gadawodd deulu U'" :10- dawosio ar rudjia-u y Mifjtusi'W gyfarfydd«at nesafjbydd yit y • na lenwir mo hono yr othr iij\i t. beth by nag. Yr Arg'wyd. i'n hanwyl frawd a a*o* i d. al c d&JEi r-? oruchwytiaeth chwei w awyllys yr Arglwydd y i