Y Genedl Gymreig

TYSTIOLAETH UN 0 DOKIAlD LERPWL I I MR RATHBONE. Yr ydym yn ddyledus am gyhoeddiad y syl- wadau canlynol i Mr Robert Thomas, carpenter, Caernarfon, ysgrifenydd Cymdeithas Llongadeil- adwyr Caernarfon, yr hwn a'i derbyniodd mewn llythyr eddiwith Mr Charles Neil, ysgrifenydd y "Mersey Shipwrights' Association' (Lerpwl). Ceidwadwr ydyw Mr Neil, a gellir edrych ar ei edmygedd o Mr Rathbone fel myneg- iad cywir o farn Toriaid egwyddoroi Lerpwl. Gadawn y llythyr i lefaru drosto ei huii:- 32, Twiss-street, Toxteth Park, Lerpwl, Tach. 16, 1880. At Mr Robert Thotntu, Owrnarfon. I Anwyl Syr,-Nld wyf yn gwybod pa beth yw eich barn bolitieaidd-pa. un ai Rhyddfrydwr ynte Oeidwadwr-ond hyn a wn, fod y boneddwr ag sydd yn awr yn ceisto am gynrychiolaeth Rhydd. frydwyr air Gaernarfon yn ddyn ag y buasech yn falch ohono pe yi adnabyddech ef cystal a mi. Fel cyfaill y gweithiwr, gadewch i mi ddyweyd wrthych chwi, a gellwch chwithau ddyweyd wrth weithwyr Caernarfon, fed enw William Rathbone mor anwyl i weithwyr Lerpwl ag y gallai enw yr un dyn byw fod, gan nad beth am ei fam wleid yddol (yr hyn ni ddangosir ond ar adeg etholiad) ond pan fydd y ffynon yn sych yn unig yr ydym yn teimlo angen dwfr. Y mae William Rathbone allan o'r Senedd yn golled cenedlaothol, a bydd buddiannau morwrol Lerpwl yn sicr o deimlo hyny,a neb yn fwy na'r llongadeiladwyr a'rgweith- wyr yn gyffredinol; ac nid yn unig gweithwyr ei etholfa ei hun, ond yn mhobman drwy yr holl wlad. Y mae ei dymher garedig, hyfwyn—ei ym- ddygiad gwrol gyda phob dadl ar gwestiynau lleol neu genedlaetbol,-ei sgl diflino o blaid addysg a gwiiionedd,-ei gynghor parod i bawb geisiant ci gynorthwy,—yn aduabyddus i bawb. Y mae yn wastad gyda'i ddykdswydd, ac y mae ei haelioni ya ddiarhebol. Ni theimlir ei absenoldeb o'r Senedd yn fwy gan neb na fy hunan, ac ysgrifan. yddion eraill ptrthynol i gymdoithas u gweithwyr. Rhoddai ei bresenoldeb yn nghyrddau y gweithwyr mor rydd a phe buasai ya un ohonynt, ac yr oedd ganddo bob amser air caredig i'r cyfryw. Gall Arfon deimlo yn falch os caiff y fath un i'w chynrychioli. Gofynaf i chwi, syr, a Uong- weithwyr Oaernarfon, os ydych yn prisio cyngor cyfaill, i arfer pob moddion cyfreithiol yn eich gallu i'w ddychwelyd i'r Senedd fel eich cyn- rychiolydd. Oefnogwch y gwr a'ch cefnoga chwi, ie, yn well nag unrhyw un arall a allech gael po chwiliech Loegr drwyddi draw. Pan yr wyf yn dyweyd hyn, nid wyf ond adsain syniadau miloedd o weithwyr yn y ddinas hon. Ond pe bawn yn ysgrifenu am wythnos gyfan nis gallwa draethu holl rinweddau Mr William Rathbone. Ond ni fuaswn yn teimlo fy mod yn cyflawni fy nyledswydd heb i mi eich hysbysu am y cyfle euraidd sydd genych i sicrhau dyn mor weithfawr fel aelod dros y sir.

MR HUGH OWEN A CHYNRYOHIOLAETH I SIR GAERNARFON. FoKiDDioioif,—Byddaf ddiolohgar 88 caniatewch i mi drwy gyfrwng eich newyddiadur, ar ran Pwyllgor Rhyddfrydol Bangor, i ddatgan eu rhwymedigaeth arbeoig i Mr Hugh Owen, Llun- dain, am ei barodrwydd yn rhoddi ei wasanaeth at alwad sir Gaernarfon ar ddymuniad taer Rhydd- frydwyr Bangor. Gwelaf fod ein gweithrediad yn yr achos wedi ei gam-ddarlunio, a hyny, o bosibl, gyda'r amcan o greu ymraniad yn y blaid; a chwi a ganiatewch i mi egluro fod cydsyniad Mr Owen, yr hwn a gafwyd drwy gryn anhawsder, wedi ei dderbyn yn rhy ddiweddar i ni altu gosod ei enw ar restr yr ymgeiswyr, ac oherwydd hyn ni enwyd ef gan Bwyllgor Bangor, y rhai oeddynt wedi ei daer anog i ddyfod i'r maes. Gall yr eglurhad han fod yn foddion i eymud rhai cam-dybiau, gan nad ydeedd Mr Owen, yr hwn a berchir drwy Gymru am ei wasanaeth anrhydeddus i'r Dywysogauth, mewn unrhyw ystyr yn ymgeisydd would be am ddyrchaflad Seneddol; ac y mae efe oddiar hyny wedi anfon i ni ei ddiolchgarwch difluant am dynu ei enw yn ol. Dymunwyd arnaf gan ein Pwyllgor i hysbysu Mr Owen o'i dd' led iddo am y dystiolaeth a roddasai o'i wladgarwch trwyadl a'i anhenangarweh. Nid oes genyf ond gobeithio y bydd i ymddygiad Mr Owen pel ei efeiychu gan y sawl sydd yn cymeryd rhan yn yr ymdrechfa hon. 0 berthynas i ymgeisiaeth Mr Rathbone, darfu i Bwyllgor Bangor, mor fuan ag y deallwyd ei fod wedi ei ddewis, ddechreu gweithio ar ei ran gyda'r un sSl ac yni ac a ddan ',oisodd tuagat Mr Watkin Williams; ac nid oes un rhan o'r sir lie y caiff Mr Rathbone gefnogaeth fwy brwdfrydig a theyrn. garol na Bangor, er gwaethaf dylanwad Toriaidd cryf y mawrion lleol. Teimlwn ei fod o'r pwys mwyaf i ni fod yn unol, fod i bob dewisiad personol gael ei roddi o'r neilldu, a bod i bob ym- drech gael ei gwneyd nid yn unig I ddychwelyd Mr Rathbone gyda mwyafrif cydbwys a'r eiddo Mr Watkin Williams, ond gyda mwyafrif gymaint yn fwy fel ag i lethu y gobeithios Toriaidd yn y dyfodol. Bydd i Ryddfrydwyr Bangor roddi pob gewyn ar waith i gyrhaedd yr amcan hwn, ao nie gall unrhyw gam- ddarluniad eu troi o'r neilldu. Cyn terfyuu, cyfeiriai un gair o ryouaa ac Ryddfrydwyr y air. Boed i bob pleidleisydd Rhyddfrydol fyned i'r pol. Y mae perygl y bydd i rai ohonynt, gan ddibynu ar y mwyafrif helaeth a gafwyd yn yr etholiad diweddat, deimlo yn dueddol i osgoi y drafferth o roddi eu pleidleisiau, gan dybied na byddai colli un Dleidlais ond dibwys. Ryddfrydwyr sir Gaernarfon, ymogel- wch! Na pherswadiweh eich hunain, ao na adewch i ereill eich perswadio y gellwch fforddio i golli un bleidlais. Nid oes berygl mwy yn bodoU na gor-hyder. Boed i bob g*r roddi ei bleidlais fel pe buasai llwyddiant yr etholiad yn dibynu amo ef yn unig. Fel hyn, ao fel hyn yn unig, y gellir enill y frwydr. Nis gall y Toriaid enill ond trwy eich esgeulusdra a'ch afrwyddineb chwi i fyned i'r pfll, ao y maentyn gwneyd eu goreu l'ch perswadio rhag myned. Gan hyny, byddweh ar eioh gwyliadwriaeth. Boed i bob dyn sydd yn abl i wneyd hyny, gofrestru ei bleid- Hais yn flafr Mr Rathbone, ac y mae ein llwydd- iant yn stcr. Eich lIet a fyddo-" Rathbone a nh.ArAAdnidAb Orefyddol." E. H. ELLIS. I Cadeirydd Pwyllgor Rhyddfrydol Bangor.

GOHEBIAETHAU ETHOLIADOL. I MR. RATHBONE. I STB,—Y newydd goreu a ddaeth i glustiau y miloedd Oymry yn Lerpwl er's Uawer o amser ydyw y dewiaiad unfrydol o Mr W. Rathbone fel yr ymgeiaydd Rhyddfrydig am gynrychiolaeth air Gaeroarfon, ar ddyrchaflad y diweddar aelod i'r Faioc Farnol. Mae teulu y Rathbones wedi bod yn baxchus yno am genedlaethau, ar gyfrif eu flyddlondeb i egwyddorion Rhyddfrydig, eu gweithredoedd haelionus, a phurdeb dilychwin eu cymeriadau; ond ni bu aelod o'r teulu erioed yn sefyil yn uwch na'r gwr y me y blaid Ryddfrydig yn sir Gaernarfon wedi ei hanrhydeddu ei hun eisoes trwy ei ddewis yn ymgeisydd, ao y gwna y sir yn fuan iddi ei hun yr anrhydedd o'i ddewis yn gynrychiolydd yn y Sonedd. Gofld mawr i Gymry Lerpwl ar yr un pryd ydwy na byddai yn gynrych- iolydd iddynt hwy; ond y use yr abeith a wnaeth ar gais yr arwemwyr Rhyddfrydig i roddi i fyny aedd ddiogel yn Lerpwl i ymladd brwydr Rhydd- frydiaeth yn South West Lancashire wedi ei ddyrchafu yn uwch yn eu meddyliau nag o'r blaen. Wyledd y Torlaid ar y pryd lawer o ddagtau sychion o gydymdeimlad ag ef oherwydd i Ryddfrydwyr Lerpwl droi heibio eu hen gynrychiolydd ff, ddiaw n, a dewis Arglwydd Ramsay yn ei le; ond aberth mawr oedd i dcimladau y Rhyddfrydwyr ollwng ea gafael ohono; ao nid oedd neb a wyddai wag- der y g.,n Doriaidd yn well na Mr Rsthbon8 ei hun. A phwy a glywodd eiriau mwy noble na'i eiriau ar ol oyhoeddiad ei orohfygiad, "fod y murlid hwnw yn un o funudau hapusaf ei fywyd P" Yr oedd wedi gwneyd aberth cydwybodol dros ei blaid a'i egwyddorion, ao ymdreohu ymdrech deg, or fod y gelyn y pryd hwnwn rhy gryf iddo. Anhawdd ydyw gwneyd rhinwedaau Mr Rath- bone yn ddigon hysbys i etholwyr air Gaernarfon, maent yn cael eu haifer mewn dull mor ddystaw a diymhongar; ond dylai yr etholwyr oil wybod am ei rinweddau personol yngystal agam ei gym- hwysderan gwleidyddol. Nid yw yn Gymro. ond y mae wedi gwneyd llawer a ddaioni i gannoedd o Gymry mewn modd tawel a diymffrost. Nid yw yn h) sby. i lawer fod gannoedd o blant y (Jymry yn Leipwl wedi derbyn eu haddysg mewn yegol a gynhelid gau y Rathbones cyn dyfodiad ysgolion rhydd. Pan nas gnllai plant gael eu haddysg yn yr Ysgolion Eglwysig heb fyned i'r Eglwys ar y Sal, yr eedd gan y teulu hwn y pryd hwnw ysgol rydd yn mha un yr addysgwyd ceneaiaetn ar 01 cenedlaeth o blant hen gapel Bedford-street. Brawd i Mr W. Rathbone sydd yn gadeirydd Bwrdd TIIIOI Lerpwl o'r cychwyn, ac y mae y gwr hwnw ynoyw i featu- mawr t lauw y swydd hino yn effeithiol. Yn y Liverpool Institute flynydd- oedd ynol yn onwcdig yr oddjsgwyd eawjowid lawer o blant e'rdosbarthiadau canol yn Ngogledd Opnru, ac nid ON un ysgdl fwy effeithiol braidd yn y deyrnas; ond un o bleidwyr grymusaf a ffyddlonaf y sefydliad hwnw bob amser ydyw Mr William Rathbone. Nid oe. neb wedi gwneyd mwy dros eAdys; yu Lerpwl drwy sefydlu ysgol- oriaethau er galluogi plant tlodion i barhau o dan addysg er en oymhwrso i lanw sefyllfaoedd anrhydeddus yn y hyd masnaohol. Ac yn ddi- weddaf oil, pwy a wnaeth hI at sefydlu Coleg Uwehralidol yn y ddinas, at baun y casglwyd mewn chwech wythnos e amser 80,000p, na Mr William Rathbone P Rhoddodd ei hunan y swm tywyeogaidd o 10,000p at yr amcan teilwng hwn! Mae yn berohen cyfoeth mawr, yn funachwr ar raddfa ac yw y wedd hono yn dwyn bywiol- aeth dda 1 ddwylaw tyrfa < ddyaion yn ei was- anaethef a'i gwmni; ondy mae gyda hyny yn dyohymyg haeUoai. Nid yn ofer y curir wrth -ddtwo a; ran un achos teilwng; ac nid yw ys anhawdd ei argyhoeddi ef fod achos yn dellwng. Mae boneddigion Toriaidd ar hyd Oymru yn ddiau yn dra chefnogol i achosion teilwng, ond yn unig nad ydynt yn gallu eu canfod. Nid yw oodi oapel Ymneillduel, oodi ysgol anenwadol, cael prif-ysgol i Gymru, sefydlu ysgolomethau i alluogi plant tlodion i gaei addysg uwchiaddol, yn dygwydd bod yn mysg yr achosioH Mtumg yn eu golwg TlIDV; ond y mae y rhai hyn oil, a chyffelyb i'r rhai hyn, bob amser yn deilung yn ngolwg Mr William Rathbone. Alae lJanddo yn West Kirby, yn sir Gaer, lie iach a hapus-" Home "-I ba un y bydd'yn anfon rhai yn ei wasanaeth er eu gwellhftd mewn afiechyd, a'r town miteionariet a'r teripture readeri yn eu tro. Gerlia* y mae dau dy da yn gwbl at wasanaeth gweinidogion yr efengyl a'u teuluoedd, y naill i welutdogion Eglwys Loegr, a'r llall i weinidogion Ymneill- duol, lie yr arhosant hwy a'u teuluoedd am dair wythnos ar y tro, a'r draul oU oddiwith Mr W. Rathbone. Mae amryw weinidogion Ymneillduol Oymreig wedi mwynhau y caredigrwydd hwn oddiar ei law. Mae Oenhadaeth Dramor y Metho- distiaid wedi derbyn lawer gwaith garedigrwydd mawr oddiar ddwylaw y cwmni wrth anton eu < T_ J. T Vn _rA U«naff tfr oanaaon Allan I'K ILIUIM. L un gjrxoiAiwv* edrychom, y mae haelfrydedd dystaw Mr Bathr- bone yn ein cyfarfod. Mae yn *r o grefyddolder dwfn, a'i fywyd yn cael ei harddu gan helaeth- rwydd o rinweddan Oristionogol. A hysbys yw fod ei feistrolaeth ar holl fatenon masnach, treth- iad lleol, a chweatiynau eraill, a'i allu a'i dreidd- garweh m'ddyliol yn gwneyd ei absenoldeb o Dy y Oyffrediu yn golled i'r deyrnas. Yn aier ynddo ef y mae sir Ohaernarfon yn eael cyfleusdra i wneyd anrhydedd i un o'r gwtr mwyaf teilwng, ac i wneyd anrhydedd mwy fyth iddi ei hun. Er nad yw yn siarad iaith y Oymry, y mae wedi omeryd trafferth er's blynyddoedd i ddeall en hanghenion a'u teimladau. Nid yw siarad Oymraeg ynddo ei hun yn gwneyd nemawr o ddaloni,-mae ambell un hynod ddilea yn medru cymaint a hyrl; ond y mae estyn cymorth sylweddol i bob sefydliad a .Y,.di.2 tuagat ddyrchafn a llesau y genedl, er sicrhau ei hiawnderan, ac eaagu ei manteision, yn rhywbeth y gellir yn gryf ei ddal allan: i gymerad- wyaeth etholwyr air Gaemarfon. Wil- mlaen gyda Uawenydd at y dydd y bydd Mr Wil- liam Rathbone wedi ei ddychwelyd gyda mwyafrif anrhydeddus yn aelod seneddol dros un o'r airoedd blaenaf yn mhobystyryn Nghymrn.—Yr eiddoob, Bootle, Taobwedd 17, 1880. Gwpprrm ELwo. GRrn>rrø ELuø.

AT CHWARELWYR NANTLLE A'R AM- j GYLOHOEDD. Ibl. GOL.Dymunaf eioh hpawsedd am ychydig ofcd o'r Oemil I alw sylw y dosbarth uchod at y frwydr etholiadol y disgwylir iddynt fel Bhyddfrydwyr gymeryd rhan flaenllaw ynddi. Anwyl hen gydweithwyr,—Mewn mwy nag; un ystyr, deallaf fod y blaid Doriaidd yn cymeryd agwedd ymosodol ar gynllun gwahanol y tro hwn er ceisio eich denu ilw rhanpu a chymeryd ymaith y goron a enillwyd gasych saith ails yn ol. Oy- leirio yr ydwyf at y dosbarth newydd sydd gan- ddynt yn canfasio; yr ydwyf yn en gweled bob dydd yn cerdded trwy'r cymyAogaethan, fel pe yn benderfynol o wneyd gwrhydri y waith yma. Mri Gol. mae yn wir ddnrg genyf weled Ym- neillduwyr yn troi allan i fradycha eu proffes end mae gwel'd chwarelwyr gyda'r gorch- wyl o ganfasio i'r Tori yn olygfa chwitbig i mi. Onid y blaid y perthyna Mr Nanney iddi sydd bob amser yn gwneyd en goreu er atal dyrchaBad y gweithwyrf Onid rhaf ac ysbryd arall ynddynt fu yn ymladd o blaid diddymn'r "mis pump," byrhau oriau llafur y chwarelwyr, to. t Mae yn wir y gwelwyd ambeli un yn dyfod i'r pwyllgorau y pryd hwnw gan awgrymu beth fyddai'r canlyniadau er ceisio Uesteirio ymdrech y rhai oedd yn meddwl mwy beth oedd resymol a chyflawn. Diau mai nifer o'r un stamp ydyw y rhai presenol a'r rhai hyny. Os deuant atoch i ofyn eich pleidlais i'r boneddwr o'r Gwynfryn, dywedwch wrthynt fod genych rhyw- beth pwysicaoh i'w enill na gwen y dosbarth Mrn" na chewch eu gweled ond pan y bydd eisieu eich pleidlais mewn etholiad. Ni ddylai y flaith fod yr ymgeisydd Toriaidd yn dir-feddiannwr o amgylch preswylfeydd chwarelwyr Llanllyfi.i efleithio dim ar t ieh brwdfrydedd Rbyddfrydol, ond ei enyn yn fwy pan goflweh pwy sydd yn defnyddio sino i doi adeiladau y cyfryw "ffermdai; a beth ydyw ei ymddygiad at y oynllun o agor afon Llyfnwy er lies y chwarelau. Nid oes eisieu eich argyhoeddi amgymhwysderau yr ymgeisydd Rhyddfrydol. Ni bu genym neb o'r blaen yn meddu manteision a gallu Mr Rathbone i wneyd lies mewn ystyr fasnachol i'n air, a dian y cymer sylw o'n sefyllfa, gan ddefnyddio y cyfleusderau sydd ganddo er cyfarfod anghenion y gwahanol ddosbarthiadau o etholwyr Rhyddfrydol. Rydd- frydwyr Arfon nid ydym wedi anghoflo y sefyllfa yr ydym ynddi yn ngwyneb y cyhuddiad haerllug a digywilydd roddwyd i'n herbyngan Mr Pennant. Gofalwn na bydd i'n hesgenlusdra o ddyfod un ac all i roddl ain pleidlais ddydd yr etholiad yn tu- e-idu i gadarnhau y cyfryw gyhuddiad. Nid wyf yn meddwl ein bod fel Rhyddfrydwyr wedi newid ein barn. Ond wrth sylwi ar ryw bethau, ac ymwrando, ofnaf fod ein perygl ni mewn bod yn ddiofal. Bydded i bob Rhyddfrydwr deimlo fod ganddo ef ran yn y frwydr bresenol: oe llwyddwn i gael hyny bydd gan Mr Rathbone y fath fwyafrif fel y gellir dyweyd am ddyfodol sir Gaernarfon-" A'r wlad a gafodd lonydd." -n -=- W. W. J. I

TiBTIOLAETH UN 0 HEN GAPTEINIAID MR RATHBONE. SIM,-VU ychwoueol at y gair da sydd yn dyfod o bob cyfeiriad i Mr Rathbone, fe dybiodd rhai o fy nghymydogion yn Mangor y buasai yn yn werth gosod mewn ysgrifen yr hyn oedd genyf ft, fel un o'i hen gapteiniaid, i'w ddyweyd am dano. Meddylient y byddai yn fuddtol, yu ea. wedig i fy nghyd-forwyr; so o ran hyny y mae o bwys yn awr, pan y mae oymaint o anwireddau yn cael eu dyweyd, tod boll etholwyr air Gaer. narfon yn cael pob mantais i wybed pa fath ddyn ydyw Mr William Rathbone. IIi fum i yn gapten ar rai o loagau Mr Rath. bone am ddeng mlynedd, ao ni welais yn fy oes neb mwy cywir, ac anrhydeddus, a oharedig. Eft oedd y cyntaf i ro'i ymenyn i'r dwylaw, yn lie eig yn unig gyda'u bara; ao er yohwanegn ymenyn ni thynid dim o'r cig yn .oL Pan" fyddai y dynion yn dyfod i'r lan, os byddent yn dewis myned allan gyda'i longau drachefn fe gaent dair wythnos i fyned i ymweled a'u ffryndiau, a chaent ea til am yr amser hwnw yr un fath. Yr ydoedd bob amser yn hynod ofalus am eu bod oil, ae yn mhob yetyr, yn cael perffaith chwareu teg. f*e ofalai Mrs Rathbone ac yntan am fed nifer dda o'r llyfran gorou-y rhan fwyaf ohonynt yn llyfrau orefyddol-yu cael eu rhoddi yn mhob llong at wasanaeth y dynion. Ao fe ddarfu idd- ynt barotoi eu hunain lyfr gweddian, a elwir Pray ere for Sailort, i'w darllen yn eu holl longau bob Sabboth. Yr oeddynt wedi eu oymeryd o Lyfr Gweddi OyfEredin Eglwys Loegr a llyfran gweddiau da ereill gan YmneiUduwyr. Yr oedd hymnau rhagorol hefyd yn y llyfrau, a ihanau o'r Beibl wedi eu nodi i'w darllen. Byddai raid i beb capten ddarllen y gweddiau hyny bob Sabboth, a rhoddi hyny yn y log, yr hwn wedi dyfod i'r Ian a ddarllenid bob amser ganddo ef a Mrs Rathbone. Byddai raid i'r prentisiaid oil fod yn breeenol yn y gwasanaeth hwnw, ond gadewid at ddewisiad y dynion; eto byddai raid rhoddi yn 1141 bob tro y sifer o'r dwylbw « fyddent yno. Rhoddid triere caeth hefyd nad oedd dim i'w wneyd yn y llongau ar y BuI. Mi fum i yn feistr llong am 28 mlyn. edd, ac mi fum ar longau mawr dan j firm mwyaf parchus yn y deyrnas, ond ni welais turner i'w gymharu & Mr Rathbone mewn gofal caredig am gyrph ae eneidlau.1 ddwylaw. Mi glywais Mr Rathbone ei hUB yn dyweyd ei fod o deulu Cymreig, ao yr ydwyf yn meddwl mai yn nghymydogaeth Wrecsam y pnwyd ef. But bynag ni tu neb erioed yn fwy parchus o'r Oymry nag et, nac yn teimlo yn fwy caredig tuagatynt. T mae cannoedd lawer o Gymry wedi cael lleoedd da dano, a llawer eu helpu ganddo i sefyllfaoedd cysurus. Pan oeddwn i yn gadben iddo nid oedd ganddo ddim llai na #eugain o longau, ao yr oedd llawn haner y cadbeniaid yn Gymry, a llawer lawn o'r dwyl«*. Fe fu yr an dwylaw ar fy Dong i am chwe' blynedd, ac yr oeddynt oil yn Gymry. Oymro ydyw ei brif manager, a'i tsaehter, a Chymry ydyw y rhan fwyat o'r clercod, a ohannoedd o'i wartkotuuMt. Olywais ef a Mrs Rathbone yn cer. yddu un cadben o Gymro am na fedrai siarad Gymraeg, gan ddyweyd fod yn annheiiwng iddo (tywilyddio o'i berthynas a phobl y dylasai fod mor falch ohonynt. Ni throdd Mr Rathbone ttymio oddiwrtho erioed heb wneyd a allai iddo, 01 byddai ganddo gymeriad. Fe wnaeth garedigrwydd & chacnoedd lawer ohonynt erioed. Gan mor gar. edig y teimlai bob amser at y Cymry nid wyf yn synu dim ei fod yn dyfod allan fel yma mor Wod i ymladd ein brwydr yn air Gaernarfon. Os na ddychwelwn ef, fe fydd hyny yn gywilydd ao yn golled i ni; ond cs dychwelwn of, fel y dylem scfgydamwyafrit o rhyw Mmyftl,—mae yn ddiau y teimla yn fwy caredig fyth tuagatom ao y profa i ni yn gyfaill gwerthfawr iawn. Fe wyr pawb fod y Rathbones yn ddiarhebol am eu haelioni; ao with gyfranu nid ydynt byth yn am «yfvngu eu hunain i unrhyw sect. nf £ o fTdcSrfS Pw tad gyngheri un o'i weision oedd yn y-gyngholl ? ef, roddi arian ya y Liverpool Borough Bank. Yn anffodus fe dnrodd y t?o hwnw, ao er el fod ef ei hun wedi colli llawer iawn trwy hyny, eto pan ddaeth gweddw y gwr hwnw ato, gan wylo yn chwerw yn ei phrof edigaeth, fe ddywedodd wrthi: "Do, mi gynghor- ais eich gwr i roddi yr arian yn y banc, ond ni chewoh chwi fod ar eich colled am ddimai ohon- ynt; dymai cawi cheque am ycwbl." Yr wyf yn meddwl mal SOOp oedd y swm. Pan oedd cyfyng- dff y cotton famine ar ei waethaf yn Lancashire rhoddodd fll o bunnau bob dydd am chwe9 diwmod er lleddfu'r trucni; ac mewn cyfeiriad at h, ny fe osododd ei gyd-drefwyr gerflun aidderchog ohono yn Prince's Park, yn estyn torth i'r anghenus. Ao yr oedd ei gymwynasau anadnabyddus yn aneirif. Ac y mae ei deilwng fab yn gwbl o'r un ysbryd. Fe wyr y byd am lawer gweithred garedig o'i eiddo, ond y mae llawer mwy o'r golwg aad ydynt wybyddus ond i'r rhai a gafodd gymnict o ahrs i fod yn ddiolohgar am danynt. Eled i'r Senedd dros sir Gaernarfon. SAXUBL PABHY, Master Mariner. 2, Pen'rallt Villa. Upper Bangor, Tachwedd 17eg, 1880.

AT ETHOLWYR RHYDDFRYDOL SIR GAERNARFON. Gwyllwch ar eich anrhydedd rhag uaesu dwylaw yn yr ymdrechfa bwysig hon. Y m»e tynged yr hen sir baradwyaaidd yn crogi wrth eich cydwy- bodau. Fel y mae'n wybyddus, dwy fuddugol- iaeth anfarwol a enillodd y Rhyddfrydwyr yn Arfon er y diluw. Enillwyd y gyntaf yn 1868, pan oedd Rhyddfrjdiaeth megys yn ei babandod. OoUwyd v sedd yn 1874, pryd y llanwyd hi gan rjwbeth y buasai eedd wag 11 yn gwneuthur mwy o ddaioni dros y sir. Enillwyd yr ail fuddug- oliaeth yn Ebrill diweddaf Erbyn hyn gwelwyd fod Rhyddfrydiaeth wedi tyfu yn gawr-allu an- orohfygol er gwaethaf ystrywiau a dichellion teyraas Toriaeth. Cydnabyddwyd y Balot, ei fod wedi "ffeilio" ymaith elef y "sgriw," trwy ei bod bron wedi rhedeg allan yn ei gwaith yn sgriwio y "mertbyron" yn y flwyddyn 1868. Beth am y merth n ?'I Y maent bron yn ddieithriad; er hyny hyd yn awr, trwy wenau Rhagluniaeth, wedi byw, ac yn mwynhau bywiol- aeth fel boneddwyr; yn uwch mewn cymdeithas, yn nerth i rai gweiniaid, ao yn weithwyr difefl, rhydd, ac annibynol o blaid Rhyddfrydiaeth; bydd eu henwau yn ogoRlant i sir Gaernarfon tra bydd Rhyddfrydiaeth mown bod, a phan y bydd treigliad oesoedd wedi claddu Ceidwadaeth yn mgdd ebargoflant. Ryddfrydwyr, yn awr, neu byth, am ergyd farwol i Doriaeth. Y mae'n syndod ei bod yn fyw ar ol yr M?yd ddiwaddaf. Gelyn iaeth a digter cenflgenllyd sydd yn ei ch6di yn swp bach an- obelt1úol ben y Gwynfryn i dynu ei hanadl ddi- weddaf. Hyderwn nad yw tin yr etholiad diweddaf wedi oeri, ao y bydd enw y seneddwr enwog William Rathbone yn awel digon Met i ail enyu byth- gofladwy din, ac nas diffydd. Cofted pob pleid- leisiwr yn bersonol fod ei bleidlais mor owyeig a gwerthfawr fel pe byddai yn troi mantol y fuddug- oliaeth. Gwuewch eich ffordd yn rhydd i'r b*th yn ddiofn; y methiantus, clofflon, a deillion. Dywedodd teithiwr y dydd o'r blaen, ar ei ddyfod- iad o Lerpwl, fod teulu Mr Rathbone, a chanoedd o'i gymydogion, yn falch o bobl air Gaernarfon. Gwelwch oddiwrth hyn (fel d wedll*r) fod Mr Rathbone ya brophwyd gwleidyddol cymeMdwy yn el wiad ei hun. "Tynwch y gwinedd o'r tllb wl i?b rydwyr, a daiiweh eioh p&Venau dewr-galon i fyny, yn ngwyddfod pob Ceidwadwr. Dyma r dyn, er ei fod yn Sais, gwnawn efu goreu drosto, yna os dychwelir ef, fe wna yntan ef oreu drosom ninau. "Oofled pob pleidleisiwr fodyn bresenol ddiwrnod y pfll." Arfonwyr, arwyr, eirian-rhowch eto Groch ateb yn drylan, Yn nerth, lie anterth y tin; Dewr allu dere allan. Erfyniaf, deg Arfonia,—dy Iwyddiant Di ludd yn 'r ymdrechfa; 0! naws hen, yn awr nesa Dy ofwY, nwy a'i ditaf Baaaws. I

ARFON A'R DDAU YMGEISYDD. I Wele Arfon etc wedi ei thaflu i bair etholiad,ond gall ymgysuro yn y ffaith fod hyny wedi ei achosi gan eagyniad un o'i meibion (mabwysiedig) ar hyd grisiau anrhydedd, ao nid disgyniad ar hyd grisiau gwarth. Yn yr Etholiad Oyfiredinol yr oedd yr ymrysonfa rhwng y ddwyblaid boliticaidd yn fwy dealladwy, o bosibl, i- lawer nag ydyw yr ymgyrch bresenol, o gymaint ag yn yr amser hwnw yr oedd y lief o "Gladstone for eyer" yn cynrychioli heddwoh a chyuildeb, Uwyddiant masnaohol, a chyflawnder rhwng y naill ddosbarth a'r llall; a'r lie: o "Beaconsfield for ever, rhyfel a gwastraff, cyni masnaohol, a dal yn gyn- dyn ar y gallu sydd yn Raw y dosbarthiadau uchaf i wasgu yrhai sydd islaw iddynt. Ond gallai fod rhywun, o ddiffyg sylwi, yn metbu gweled y gwahaniactb monglur rhwng y ddwy- blaid yn yr ymgyrch bresenol. Oad ni raid = llawer i weled- fod y neb a bleidleisiodd dros roddi y Rhyddfrydwyr mewn awydd yn yr Etholiad cyffredinol, dan fwy o rwymau i grythau eu dwylaw yn yr ymgyrch bres- enol, oblegid ynfydrwydd fuasai dwyn y Weinyddiaeth Ryddfrydig i swydd ya yr Ethol- iad Wredinol, ac yna gwrthod iddynt y gefnog- aeth hono sydd yn angenrheidiol i bob Gwein- yddUeth cyn y gall weithio, a chyn iddynt gael amser i gario allan y meeurau eang a rhyddfrydig y mae y Weinyddiaeth odidog hon'wedi eu llawn fwriadu er lies llaweroedd. Ond er byred yw yr amser er pan osodwyd y rhai hyn mewn swyddi, y maent wedi rhoddi ernes o'u gweithgarwoh eisoes. Pa weithiwr deallus nad yw yn falch o Ddeddf y Melstr a'r Gweithiwr f Pa forwt nadyw yn gweted Deddf y Llonglwythi Yd yn gam yn yr iawn gy- feiried t A phwy sydd heb weled Deddf y Cladded- igaethau yn yraestyn at gydraddoldeb crefyddol P Heblaw fod Deddf Tir-helwriaetk yn dangos beth yw teimlad y Weinyddiaeth tuagat yr amaethwr. Ac 08 edrychwn ar y ddau ymgeisydd am y gwaithl o gynrychioli y sir, hawdd penderfyuu mai y peth anhebgorol mewn oynnrychiolwr ydyw ei fod yn dealt e1 waith yn dda, ac nad yw Ue genedig- aeth a chenedl ond pethau dibwya, ond yn hytrach ei fod yn deall llywOO- ddysg yn gallu edrych ar bynciau 01 wahanol a d; a dimadaeth dda ganddo am y deddf au a ddaw o dan sylw ySenedd, aoyn meddu cydym- deimlad trwyadl a'r holl boblogaeth y gelwir arno I ddeddfu ar eu oyfer. Wel, dalier y ddau ym- geiaydd am ychydig yn v goleu hwn, a cheir gweled fel y mae Rathbone yn rhagori ar Nanney. Y mae Rathbone yn ddyn o alluoedd dysglaer, yn meddu proflad helaeth: wedi dangos bob amser ei fod yn meddu cydymdeimlad & phob dosbarth o bobl yn y wlad, wedi aberthu ei anrhydedd ei hun er Ueshau ei blaid,-ac yn meddu gwybodaeth helaeth so lywod-ddysg yn ei gwahanol ranau. Ac wele'r pencampwr Rbyddfrydol heddyw at wasanaeth sir Gaernarfon i fod yn ffiangell i ormes, yn ddyrchaflad i ryddid, ac yn brawf ychwanegol i'r byd fod gwyneb Cymru yn wrol o blaid yr hyn sydd gyflawn. Ond gyda jolwg ar y boneddwr o'r Gwynfryn rhaid mai dirmyg ar syawyr cyffredin unrhyw etholwr deallus a fuasai gofyn iddo gefnogi y toth ddyn a hwn, tra mae gan y Rhyddfrydwyr ymReisydd mor ragorol. TAWBOOO.

GWLADGARWOH MR NANNEY.—FFEITH • IAU PWYSIG. Trwy ganiatSd yr ysgrifenydd, yr ydym yn rhoddi y cyfleithiad a gaulyn o lythyr a gyfeiriwyd at olygydd y North Walet Bxpreu am yr wythnos hon:— Syu -Gwelaf oddiwith anerchiadau IIr Nanbey a'i gemogwyr, ei fod yn seilio ei hawl i gynrychioli Arfon yn y Senedd ar ei wladgarwch a'i genedl- igrwydd. Masnachwr ydwyf fl, yn byw yn yr un sir a Mr Nanney, a dyma fy mhroftad i o'i wladgarwob Ychydig amser yn ol dymunwyd amaf gan fy meistriaid (employerei i alw ar Mr Nanney, a dangos iddo samplau o nwyddau y rhid y gwyddid el fod mewn augen am danynt. Yr oeddwn yn iUpphio uwydduu o'r un mAth i fOHeddWr mewn cyffelyb sefyllfa, yn yr adeg hono; ao yr oeddwn yn barod i wneyd pobpeth yn y modd goreu. Gelwais gyda goruchwyliwr Mr Nanney. Hysbys. wyd fl yn ddi-seremoni nad oedd genyf y ehanet leiaf o sicrhau Mr Nanney fel cwsmer, am ei tod yn prynu pobpeth yn Llundain Gofynais am gyfle i ddangos iy samplau,gan ddyweyd fy mod ynddigon boddlon i rat .no 08 ceid fod fy nwyddau i yn salach na nwyddau Llundain. Gwrthodwyd y cais rhesymol hwn oherwydd fod Mr iVwney wedi gwneyd yn rheol i beidio prynu dim gan faenaehwyr lleol." Dyna eiriau ei oruchwyliwr. Eto, dywedai Mr Nanney ddoe yn Bethesda ei fod yn gwarie ei arian yn Nghaernarion!" Gadawaf y ffeithiau uchod i lefaru drostynt eu hunain. Hysbysir fl nad yw yr amgylchiad uchod yn nn eithriadol, a gobeithiaf y bydd i etholwyr sir Gaeinarfen gadw hyn mewn oof, cyn iddynt roddi eu pleidleiniau i'r fath ymgeisydd Gwladgarol." -rr eiddoch, —Yr eiddoch, a. Caernarfon, Tachwedd 18, 1880.

FFESTINIOG. I EISTEDDFOD CHWARELWYR OWM- I ORTHIN. OynhaUwyd yr eisteddfod hon yn yr Assembly- room, Blaenau, nos Luu a nos Fawrth, Tachwedd 15fed a'r 16eg. Bwriedid unwaith gynhal yr eis- teddfod. lawer yn gynarach, ond, oherwydd rhyw anhwjlusdod, methwyd. Yr oedd holl drefniadau yr eisteddfod yn bobpeth a allesid ei ddymuno. Mae yn dda genym ganfod fod cwmniau ein chwar- elau yn cefnogi llenyddiaeth yn sylweddol. Darfu i gwmni y chwarel uchod danysgriflo pum' gini, a Mr Kirkhouse, un o'r goruchwylwyr, ddau gini, tuapt y gwobrwyon. NOS LUN. Yn absenoldeb Mr Kirkhouse, cymerwyd y gabir gan Mr A. Bromwich, ?n o'r gor. uchwylwyr. An?imydd, Mr G. J. WilHawl Board School, Tanygrid&IL Yn gyntaf oil caed solo, "Ha!tetuiahchonu" (Hande ar yr har- monium, gan Mr B. R. Owens. Yna anerchiad gan y cadeirydd (yn SaMneg). Oymerodd olwg eang ar lenyddiaeth, y faanaoh lechau, a dirwest, yr hyn syddya both nowydd yn ei gysylltiad ag' eisteddfodau. Wed! dd d.du !.hoddod 11110 R. Rowlands, Bank, ryddnrneitbied o'i araeth. Can, Flat a Sharps," gan on Barlwyd Gorfu iddo ail-ganu, achanodd "Mae'r Cymry yn myn'd yn mlaen." Beirniadaeth Mr G. J. Williams ar y oyfleithiadau: laf, BUM Jones, T?n?grisiau. Ymgyatadleuodd dau ar adrodd TD" 'I yn Rau r Uowod:" gorea, E. Howell Roberts; ail, Aaron Dayies, Tanygrislau. Beirniadaeth y Parch Peter William Jones, A.O., Penygroes, ar ddad- ansoddi V dàn Malyern." Derb; niwyd y beirn- laa cerddorol gyda chymeradwyaeth. Wyth jn ymgeisio, a dyfarnwyd William Jones, Glan'rafon- terrace, yn oreu. Ni ddaeth neb yn mlaen i ddatganu y Bywydfad." Beirniadaeth Mrs Roberts a Mrs Parry, Owmoithlu, ar y gwau hosanau. Pymtheg par yn y gyetadleuaeth. Goreu, eiddo Mae Ellen Dayies, Glan'rafon- terrace, Tanygrisiau; can, Y Sardotea Fach," gan Mr John Thomas, oletc. Beirniadaeth Mr R. Rowlands ar y llythyrau Mab at Dad." Buddugol, Isaat Benjamin (Cynfelyn). Beirniad- aeth y Parch Samuel Owen ar yr arholiad ar y benod gyntaf o'r Epistol at yr Epheaiaid. Tri yn ymgeisio. Goreu, David Dayies, Trawsfynydd; ail, William Jones, Glan'rafon.terrace. Ymgeis- iodd wyth ar ddatganu unrhyw alaw Gymreig. Buddugol, Catherine Ann Jones, Tanygrisiau. Yn awr datthpwyd at baif atdyniad y noawaith, sef nyddu ar y droelL Bu hyn yn foddion i ychwanegu llawer at boblogrwydd y cyfarfod eyntaf, a thalwyd sjrlw neillduol i', gyatadleuaeth. Beirniad y gyetadleuaeth hon ydoedd Jacob Jones, Factory, Tanygrisiau. Yr oedd pob un oedd yn elstadlll yn cael ayddu tri rholyn. Daeth pedair yn mlaen, sef Ellen Roberts, Peuma huo; Ana Williams, Rhyflygio, Tanygrisiau; Eliaabeth Hughes, Traw?tyaydd; a Margaret ?R??T?? Tr?fynydd. by?rnwyd EU?S IhiJh* Tr^wsfynydd. a Dytarnwy^d fr RowTauds^ • Dr Roberts, yn nghyda'r pwyUgo,, 5.i?b  ?' "?''1 Datganu S r&IiO tSlo/'l g.r ? & cor ddaeth yn mlaen, sef cor Bethel LI™ ?'' arweiniad Mr William S?hen. Dyfa?? beiruiadhwyy?hollol dei?ng o'r wobr A1? h,•(?l dyweyd fod Mr Andreas Roberts ?d!'  Ilythyr eddish MrK.,khou.e,ynd??"S' n? gaUa?t fod yn b.eMno!, a'i obattht)?? i'r eisteddfod droi a?n yn Uwyddi.ntA?? ef fel Mr Dunlop, ?m uno yr hoU f?e??' fodau, a'u gwneyd yn un eisteddfod lew?' C?g?wyddiotchgarweh i'r cwmni am e?"'?' atth gan Mri John Jones, Tanygrisiau; R. » 8" laMds, a Dr Koberb, ac yua dygwyd gwaith cJfarfod i ben. NOS PAWRTH. Uymerodd Mr Andreas Robert, Cwmn^v ef e/steddle yn y gadair iywyddot am saith ?-?, A:wemiwyd y cyfarfod gan y Parch Or.D Davies, Rhiwbryfdir. "Caed un?d ar frT" monium gan Mr R. R. Owens. Yna a^i rbagorol gan y cadeirydd, Y" mha un vr „1 llawer o b?ynt'M teilwng i?n 0 sylw o iadaeth ar y llythyrau "?d atF.b??"?f? yn Chwarelau Ffestiniog." Goreu T. OvnfeI;: BMJ ?mi.. Wedi cael c? gan Mr Hugh ? °??? Cwnorthin, caed bailniadath y?, lïo:å Bryniog Roberts ar yr engi ui',ni'r ?° ?'' M-hugam yn ymgeisio. Cyfattd olen T S(?' M?n Becjamt.. Llwyfo Mon. Y? Sd"???' mdau gan y beirdd Can, Y Bwt.h^T l. 7 Traeth." gan Eos Tudor. AreithbbY?? Goreu arf, arf dvsg." Goreu, WiUi.mR?, Maentwrog. Beirniadaeth Mr Andreas Bobe?.' JohH Parry ar r cerfwaith. PedwarynyM? Goreu, eiddo Edward Davies, Rhyd? & grisiau. Cyetadieuaeth ar ddatg?uy 'deM? mid gwaeth genych chwi? Gwobr ll YmgeMtodd pedwar parti. Goreu, Eos Noel?? a'i gyfaill. beirniadaeth Mr R. Roberts, Taii grisiau, ar yr arholiadau ar Hebreaid xi. Cyfartal eyutaf, Elias Jones, T.Mygnstxu Evan WttUame' Trawsfynydd; ail, Evan Roberts, TanygrisiaTu~ Pemllion, "Cartref y Chwarelwr." GoreuT Cynfelyn Benjamin; ail, WtH?m Roberts, M" twrog. Beirniadaeth Mr H. J. Williams (Plenydd), at y ?*!°?°' "?-'?"Mth gwybodaeth v«- grythyrol." Goreu, Evan Williams, Trawsfymydd ail, Aaron Davies, Tanygrisiau. CystaietuAh canu pedwarawd Tyr'd l?oreu Teg." Goren, E Jones a'i barti, Dolgaregddu. AthoUad ar 1 loan Goreuon, William Jones, Tanygrisiau, a David Davies, Trawsfynydd. Y goreu am gyfleithu, Aaron Davies, Afon Row. Câu, "Llwydd i Gymru," gan H. Roberts (Eos Barlwyd). Y goreu am ramadegu t8u ydoedd David William. Talsarnau, ac Evan Williams, Tiawsfynydd. Can, Glyndwr," gan Eos Brychan (cym.). Yn awr dyma ni wedi ein harwain at brif waith y cyfarfod hwn, sef y grstadleuaeth gorawl, 11 Mol. weh yr ArRlwvdd" (J. Thomas). Gwobr, 6p 6s, a chaiair bardd i'r arweinydd. Dau got a ddaeth yn mlaen, sef Cor Carmel (A.), dan arweiniad Cadwaladr Roberts; a Chor Bethel (M.O.), dan arweiniad W. M. Williams. Caed canu rhagoIOl gan v ddan gor, a'r gystadleuaeth yn un galed. Dyfarnwyd y wobr i (Jor Carmel, a chadeinwyd yr arweinydd yn nghanol banllefan. Beirniad- aeth Bryniog Roberta ar y pryddestau, Golygf* o ben y Moelwyn." Goreu, T. Oynfelyn Benjamin. Beiniadaeth Plenydd ar y prif draethawd, sef Peryglon yr oee bresenol." Rhanwyd y wobr flaenaf a'r ail yn gyfartal rhwng William Roberts a William Jones, Tanygrisiau. Dygodd hyn weithTediadau yr eisteddted i derfyn. iad gyda diwedd llwyddianus, a gobaith am weled ail. gy Talwyd y diolchiadau arferol gan John Jones, Meirion Hous a W. W. Jones, Bhosydd. DAK WAIN ANOEUOL.—Boreu dydd Gwener di- weddaf, cyfarfyddodd un o'r enw Hugh Jones, brodor o Fon, a'i ddiwedd mewn modd disymwth a dychrymllyd trwy i waggon ei daraw oddiar yr incline, yn rhan o waith y Welsh Slate. Ni chawsom y manylion eto. Cawn ef wedi i'r trengholiad basio. Gad vwodd wraig a thri e blant bvchain i alam ar ei ol.-Zlwvdfab--

L<ANBKBIS. YR ETHOLIAN.-Parheir i weithio yn egmolae ymroddgar gan y ddwy blaid; a thra y telmla y Rhyddfrydwyr yn hyderus eu bod yn sefyil ryw- beth yn debyg i fel y safent y tro o'r blaen, y mae y Toriaid, o'r ochr arall, yn sicrhau fod ganddynt addewidion amryw y tybiaut a bleidleiaiasantyr etholiad diweddaf i Mr Watkin Williams. Amser yn uuig a eabonia pw/ sydd gywir yn y dyfaliad. Anturiodd y goruchwylwyr y tro hwn i bleidgeisio yr etholwyr yn flafr Mr Nanney tra gyda'u gwaith yn chwarel Mr Assheton Smith,-gorchwyl Ued amheus o ran ei degwch a'i an hydedd, a dyweyd y lleiaf am daDo. Hefyd aicrheir ni fod y pleid. ?eiawyr hyn yn wir Cyddlawn i'w meistr yn nghylbwnhd eu gorchwyl, fel nas gall neb ddy- we?d na wnaethaut ca goreu mewn gwaith y :2. eaid meddwl fod yn gas ganddynt orfod ym. gymeryd ag ef. Safodd y gweithwyr fel corph yn gadarn, gau ddyweyd yn rhydd ac wyneb-agored eu syniadau y mater, ac nid ydym yn deall na pherchid y cyfryw fel dynion o ymddiried. Nid ydyw y Oeidwadwyr wedi cynhal cyfarfod cl. hoeddus o gwbl yma, ac ystyriwn hyny dipyn yn rhyfedd, gan yr ymffrostir mewn II wyddfant mor fawr. Gresyn na chaem eglurhad cyhoeddus ar gwrs yr argyhoeddiad cydwybodol a wnaeth waith mor f-.wr, prysur, a thrylwyr ar rai ohoaynt hwy, i edrych a oes dim gobaith ein symud ninau, y gweddill o'r hereticiaid Rhyddfrydol, i ffyda y Gatholic Toriaeth. Cynhaliodd y Rhyddfrydwyr gyfarfod brwd- frydig anarferol yn y Concert Hall, nos Iau, y 18 fed cyflsol, o dan lywyddiaeth ein cadweinyda medrua Mr D. P. Williams. Siomwyd y cyfarfod am wasanaeth y Parch Evan Jones, Caernarfon, a gorfodwyd ni i foddloni ar y doniau cartrefol." Siaradwyd yn dda, eryf, ac etfeithiol, mewnfferdit o amddiffyniad i Weinyddiaeth Mr Gladstone, ae o gefnogaeth i ymgeisiaeth Mr Rathbone, gan Meistri R. Owen, ar qraphydd, a J. F. Roberts, painter, yn nghyda r Parchedigion W. Reee, 8eion; G. T. Parry, Gorphwysfa; J. E Owen, Nant Padam; a J. O. Joues, Capel Coch. Yr oedd y tan etholiadol mor gryfed ag y gwelsom ef o gwbl, ac yn dangos yn ddiymwad fod trigolion Llanberis fel corph o bobl yu Rhyddfrydwyr i't oraidd. Dyweded "ToriEgwyddorol" a fyno, ary wyneb yn unig y mae y llwyddiant y cyfeiria ato, ac fel cicaion Jonah, fel mai mewn noswaith y ba mewn noswaith hefyd y derfydd. Y mae yma ediych ) u mlaen gydag awyddfryd angerddol at nos Fawrth, y 23ain, pan y dysgwyliwn gael y cyfleusdra i roddi derbyniad gwir dywysogaidd i MrRithbone fel dyn y bobl a gwir gyfaill a chymwynaswr y gweithiwr Cymreig.r.

BEAUMARIS, MOW. CrpiJttFOD YMADAWOL T PARCH J. ROWLAND&- Fel y mae yn wybyd lus i'r rhan luosocaf o'ck darllenwyr, oddeutu tri mis yn ol derbynioddy pregethwr a'r gweinidog poblogaidd uchod aliMfl daer oddiwrth eglwys bare bus Sloane-street, Llundain, i fyned yno i'w bugeilio ya yr rAt, glwydd. Wedi ystyr iaeth briodol cydayniodd a tt cais; a nos Lun, yr Hied cyflsol, oedd y nowgith y cyuhelid ei gyfarfod ymadawol. Daeth tyrfa laosog a pharchus yn nghyd ar yr awr benodedig, ac yn eu mysg amryw o weinidog;on Mon ac Arfon, megis y P-archn W. Lloyd, Caergybi; T. Evans, Antlwcb; W. Y. Davies, Moelfra; D. o. Jones, Oans; W. H. Jones, L'anddeusant; B. U. Davies, Menai Bridge; D. Davies, Gwalohmai; K. Rowlands, Trefiys; R. 8. Williams, Bethesda; D. Williams, Bangor; J. A. Roberta, B.D., Caernarfon; W. Oritfith, Amana, so amryw enw na chawsom eu henwau. Hefyd darllenwyd llythyrau oddiwrth amryw yn datgan ett gofld am nad allent fod yn bresenol, megys y Parchu W. Griffith, Caergybf; i. Stephens, Tanymarian; H. Roberts, Gioeelon, Heiber Evans Caernarfon; a Mr H. IAW* Llywelyn Lodge, Bodedern. Dechienwyd y eyfarfod trwy ddarlleu a Davies, Gwalchmai, ac etbolwyd y Parch W. Lloyd, Caergybi, i lywyddu, gan yr hwn y cafwyd anerco- iad agoriadol. gampus. Cafwyd hefyd anerclnad gan y bredyr a enwaaom uchod. Uywf;dod4 Ut Uoyd (un o ddiaconiaid vr eglwys) mai myn'd ar tu gwaethaf hwy fel eglwys yr oedd Mr Rowlands. Yr oeddynt wedi gwneyd eu goreu er ildo aros, ond y cwbl In ofer. Bu Mr Rowlands yma am wyth mlynedd a hanner, a phregefhai bob tro yn rhagorol. Yr ydym o galon bv,r yn helaeth yn dymuno mawr lwydfliant i Mr a 'An Rowlands yn eu maes newydd. Wedi talu y tiiolchiadaa arfefrt diweddwyd trwy weddi gan y Yearch W. H. Jones. Llanddeueant.—Oohehytd. A ''d? 11 3iwyddto =,ie7N., HAaBOUB., OAllBBAWOir. gaB 7 6WON narvon ?iewspaper- PrinV Co, UmdtM.' S" hoeddir hefyd gm ?eMm ?W H. c"??-*S E! CmUe-streat, Lerpwl; ar werth nt mhob ,)""?' BookAO yn N?h.;mm; a chan droo Bum'2'S.? I I erpw l kanabdowa Ddoeb-ihwyr vo Nghymru, Lerpwl, MM Llaud" ko., MDCT?U. Tao!L"

y dychwelodd Mr Rathbone i'r dref. Dilynid ef San fllaedd o bob), llawer o'r rhai a garient fflam- yrehau (tMclighj,) nes goleuo yr holl ffordd. Tn ngly* ag ymweliad Mr Rathbone I Llan. dinorwig, derbyniaaom y sylwadau canlynol oddi- wrth foneddwr o'r ardal hono: —" Diamheu fod etch gobebydd rheolaidd yn anfon i chwi adrodd- lad o'r cyfarfod brwdfrydig a gynhaliwyd yn Ebenezer, nos Wener diweddaf, i gefnogi ymgeis- iaeth Mr Rathbone, ac hefyd am yr un llwydaidd iawn a gynhaliwyd gan Mr Nannev a'i gyfeillion yn Ysgoldy Llandinorwig prydnawn Sadwrn. Ar ol ymweliad Mr Nanney a'i gefnogwyr a'r ardal, teimlai niter o gyfeillion Rhyddfrydig, oedd yn bresenol yn gwrandaw ar y Ceidwadwyr a'r gor. aohwylwyr, mai buddiol fuasai oael cyfarfod i adclygu yr areithiau a draddodasid gan Y naill blaid a'r llall. Ac fellv, anfonwyd y trier o ara- gy-Ich i hysbysu y cynbelid cyfarfod cyhoeddus i'r pwrpas hwnw yn Ysgoldy (Bwrdd) Deiniolen am aaner awr wedi chwech y noson hono. E'byn amser dechreu, yt oedd yr ystalell eang hono y Uawn, er byred y rhybudd a roddwyd am Y cylar' fod. Cymerwyd y gadair gan Mt W. Jons, Coed Helen House, a dadlenwyd geudeb goaodiadauy Oeidwadwyr vn drwyadl gan y Parchn R. P. WIl- liataa, Ebeliezer H. S. Jones, maesydrcf; Roberts, Tabemaol; E. James Jones, M.A., (Jlasgoed; Esaiah Jones, Rhiwlas; Mri H. Owen, Liverpool House; H. Jones, Manchester House, a T. Herbert, Birmingham House. Gan mal per-I gl mawr Rhyddfrydwyi sir Gaernarfon yn yr etholiad presenol yw ymddiried gormod yn eu nerth (over. conifd-e"ce); teimlwn ni yn yr ardal hon mai dyledswydd yr arweinwyr Rhyddfrydig yw parhau yn ddyfal, trwy gyfarfodydd fel hyn, I gadw sylw yr etholwyr ar y gwir gwestiwa a gofalu na byddo iddynt gael eu swyno gan addew- idiou teg, eu dychrynu gan ddywediadau haner- bygythiol na'u hud-ddenu gan gam.ddarluniadau ein gwrthwynebwyr. Dymunem gyflwyno hyn fel awgrym i ardaloedd ereill. Trodd y oyfarfod hwjl allan vn IIwvddiant hollol.-L. I PENYGROES. ,L. __o7r.1;1 nr9 Nawn Sadwrn, talodd air KainDonu ardal boblogaidd Pen groes, lleyr eedddarpariad- au helaeth wedl eu gwneyd at gvfer eiddyiodiad. Ohwyflai baneri ar bob Ilavr, a phan oedd y rhai hyny wedi eu hysbyddu benthycid amryfal bethau eraill "for the occasion." Cyfarfyddwyd yr 1mgeisydd gan dorf niferus wedi ymwisgo yn eu S?d gwyl, a chlywid y ?uHef, ^^boQe am dillad yn diaspedain trwy y fro. Wedi ffurflo pgorddlu mawraddog, yn cael ei aaenmri gan windorf bres U.u'Iyfni, cafodd Mr Rathbone ei "dvuu" gan ddwylaw ewyllysgar i'r man cyfarfod. Gan mor luosog ydoedd y dyrfa, nid oedd adeilad yn y pymydogaeth yn ddigon eamg i'w chynwya; o gaolyniad, cafodd y cyfarfod ei rhai yn yr awyr adored. Uywjddwyd gan Mr IW. A. Darbishire. Wedi i Mr Rathbone, mewn araeth gynwysfawr, roddi crynodeb o'i olygiadàu gwleidyddol, cynvgiwyd penderfyniad yn ffafr ei ymgeisiaeth gan Mr T. Owen, Dorothea. Eiliwyd gau y Parch Robert Thomas. Iilanllyfni; ao wedi 1 r Parch W. Nicholson wneuthur sylwadau pellach, cafodd ei gario gyda'r unfrydedd mwyaf trwyadL Dr Evan Roberts, a gynygiodd bleideb o ymddiried yn Llywodraeth Mr Gladstone; yr eilydd ydoedd y Parch Thomas Nicholson, Talysarn, a chatodd ei basio yn nghanol brwdfrydedd. Llefarodd amryw wyr etaill yd mhlaid ymgeisiaeth Mr Rathbone. Yr oedd y cyfarfod o'i ddechreu i'w ddiwedd yn un hynod wresog a llwyddiannus. Ar ddychWeliad Mr Rathbone i Gaernarfon, cafodd ei ddilyn i'r orsat gan gannoedd o'r chwarelwyr twytnu-galonjy'rhai a ddangosasant eu hedmygedd C hono vn y irymeradwvaeth fwyaf diamwys. BANGOR. u Nos Sadwrn ymwelodd yr ymgeisydd Rhyddfrydig a diaas Bangor, prif safle Toriueth yn y sir. Oaf- odd dderbyniad tu-hwnt i bob dysgwyliad. Gynhaliwyd y cyfarfod yn y Penrhyn Hall. Yr eedd y lie wedi ei orlenwi yn mhell cyn adeg dechreu, a methodd cannoedd gael mynediad i aewn 0 pbI, Llanwyd y gadair gan Mr T. Lewis (Garth- erwen), ac yn mhlith eraill gwelsom yn bresenol, —Mr W. Bulkeley Hughes, A.S., Mr a Miss Rathbone, Oadben a UTs Verney, Rhianfa; Mri Albert Wood, maer Oonwy; E. G. Salis- bury, Oaer; W. A. Darbishire, H. Bulkeley Pryca, Parchn D. Rowlands, Coleg Normalaidd D. Ii Dayies, James Donne, L,ugefui T. Nichol- son, Talysarn; J. Williams, Dr E. H. Ellis, Mri 0. Pierce, S. Dew, J. Morgan, Cadnant; J. Price, (Cadeirydd Bwrdd Ysgol Bangor), J. Evan Roberts, T. 0. Lewis, Morgan Richards, J. Roberts, Richard Davies (adeiladydd) D. Williams, Boberts, Charles Dayies, fto Y Oadeirydd a ddywedodd, er na byddat yn ami yn cymeryd rban mewn cyfarfodydd o'r fath, teimlai yn anrhydedd cael llywyddu y fath gyfarfod. Nid oedd ganddo ambeuaeth am lwyddiant yr ymgyrch hwn. Gallai sir Gaernarfon deimlo yn falch o'r fath ddyn a Mr Rathbone fel ei cbynrychiolydd (cymeradwyaeth). Gobeithiai y byddai iddynt ar ddydd y pilio ddatgan mai Mr Rathbone oedd y goreu i'w cynrychloll yn y denedd, ae y byddai iddo gael ei ddychwelyd gyda nwyafrif mawr (cymeradwyaeth). Oynygiodd Mr J. Owen, ac eiliodd Mr J. Evan Roberta, beuderfyniadyn cymeradwyo ymgei^ siaeth Mr Rathbone. Cefnogwyd y penderfyniad gan y Parch W. Nicholson. Rhoddwyd y penderfyniad o flaen y cyfarfod, a chariwyd ef ynunfrydol. Wedi hyny cododd Mr Rathbone i anerch y dorf yn nghanol cymer- adwyaMth barhaol, yr hwn a gyflwyuwyd i'r cyfar- fod fel "yr aelod dyfodol dros air Gaeraarfon. Dywedodd tod y eyfarfod hwn yn dybenu wythnos o latur caled.ond plekeyus iddo ef. Y r oedd ei fvnediad drwy v sir hyd yma wedi bod yn un gorchfygol, a gobeithiai y byddai i'r telmiaa da Mdd trwy y sir tuag ato ddybenu mewn buadligol- iaeth ar ddy, d y polio. Yr oedd cydymdeimlad y Oymry, yr oedd yn dda ganddo gaufod, yn gryf a houderfynol, ac nid oedd srno ef ofn o gwbl iddo leihau fel yr elai yn nes at ddydd y pleidebu. Ond pa mor selog bynag y gallent fod, gobeithiai 8& byddii iddynt wneyd dim a wanhsi neu adymai anfri ar yr achos Rhyddtrydig, o'r hwn yr oeddynt Tn Kyfiawn yn teimlo yn falch (cymeradwyaeth). fradawer i'r gwrthwynebwyr arfer pob moddion a ddewisent, ond gobeithiai na byddai i'r Rhydd- frydwyr wneuthur dim a barai iddynt, wedi i'r -etioliad fyned heibio, deimlo nad oedd yn anrhyd- eddus ac yn gyfi4wll (clywch, clywch). Yr ecwrddorion agosaf at g on y Cymro ydoedd r^ddid crefyddol Yn Neadf y Claddfeydd yr oedd T cynrychiolaethau Oymreig wedi ymladd ao enill brwydl bwysig (cymeradwyaeth). Yr oedd ymranlad rhwng enwadau crefyddol trwy ton yn cael eu symud, ac yr oedd ftist- ionogion gyda phob enwad i'w cael bellach va cyd-dynu yn erbyn Auffyddlaeth a phen- toethni crafydaol, ac nid yn cael eu gwahanu gan y cweatlynau hyny oeddynt bob amser yn cynyrchu irwjrdeimlad ao anghydwelediad (clywch, clywch). Dywedii o berthyum i addyeg fod y Cymry vn cweithfawrogi y eyfryw yn fawr, ao ni ddylent eamvryth hyd nes y ceid moddion addysg oerffeithiach nag sydd ganddyntyn awr.-hydnes y gallent gael y eyfryw gyfryngau addysg ag a •iOluogai y plentyn yn yr ysgol elfenol i ddringo i iolluo I", Diif ysgolion a'r addysg uwehaf a ellid ei iSbynyn y wlad (cymeradwyaeth). Gobeithiai byddai i'r Oymry gymeryd i fyny y mater hwn ffmla'r un graddau o benderfyniad a llwyddiant ag a gymerasant gyda Meaur y Claddfeydd (clywch). Pwnc arall o bwys yn Nghymru oedd b?wMt-(otywch. cl?wch)-a gobeithiai yn y aenedd-dymhor n"af, fel oynrychto?dd sir Gaer- aarfont gael pleidleisio dros gau y tafamau ar y gabboth yn Nghymru, yn nghydag ar ddyddiau polio (cymeradwyfteth). Yn yr ychydig ameer y b. Mr Gladetone wrth y Uyw eleni, y mae wedi gwneyd yr hyn y soniai y Toriaid am eu cyflawni, ond ni wnaethant. Nid oedd hyn ond peth Batur. 101 i'w ddysgwyl, caiiys gweithio oedd arwyddair y Bhyddfrydwyr, tra mal siarad ac addaw Uawer, a gwneyd dim, oedd arfeiiad y Toriaid (clywch, clywch). Yr oedd y wlad yn awr yn gwybod pwy oedd "ffrynd yr amaethwyrpa un ai y Toriaid ai y Rhyddfrydwyr. Yr oedd y Bhyddfrydwyr, mewn tri mis o amser, wedi diddymu treth y brag, ac wedi pasio Deddf Helwr- iaeth. Yr oedd Deddf Cyftifoldeb Meistriaid bef) d wedi cael ei phasio gan y Rhjddfrydwyr. Cyfeiriodd Mr Rathbone at y cysylltiad oedd rhyngddo a morwriaeth,—pwnc ag yr oedd Baugor a "It fon, a naanau ereill yn y s r, yn bwysig grsyllticdig ag ef a ohyfeiriodd yn mhellmh at y oOWeetiwu o drethiad lleol, yn nghydag at y tugel, yr hwn meddai, a ddygai ryddid ewyllys i'r etiiolwyr. Gwnaeth liefyd gyfeiriad at achosion tramor, a sylwai ddarfod i'r Toriaid osod rhyfel diasgearhaid yn erbyn yr Affganiaid, yr hwn a gostiai i'r wlad, fel y beraid, yn agos i ddeng iIiliwn. ar hugain o bunnau ("Cywilydd"). Siaradai Mr Nanney a'i ddilynwyr am drethi ychwaiiegol a osodwyd ar y wlad gan Mr Glad- stone, ac fod ceiniog yn ychwanegcl wedt ei godi ar yr inewra-ond pwy oedd i'w beio am yr ychwanegiad hwn yn y trothi,-y rhai a redasant i ddyled, ac a achosasant y cyfryw, ynte y rhai a feisieut eu talu ymaith (clywch, clywch) ? 0 erthyuas i'r sefyllfa yn y Dwyrain, yr cedd efe Mwydd ddychwelyd o ymweled a Groeg gyda y Protf. Btyce, un 0 r aelodau dros Tower Hamlets. Aetb yno er cael gweled a'i lygaid ei hun pa BUt yr oedd pethau yne mewn gwirionedd. Nid oedd y Cymiy mor anghofus nad oeddynt yu coflo y fath ddyryawch oedd yn bodoli ——————y.i yr awenaa o *ddwylaw y ia Tw?odraeth ddiweddaf dylmrek, rhyfel, y dy, w ar yr un pryd flyra cl%oudeb a gair Y Deyra8 Gyfunol yu cael en hy.pyd yn ngolwg t,yr,,Aoedd er&iu'& geidau gwladlywyddion Beis- I yn cael en nodweddu a any,chind diofalwoh, a diif;YB ymddi,id. Yr d yn dda ddo fod ??JSio?wid. ac fod ?hoaion y wlad yn m M Mr Gladstond-( ad goth) ? ??tifcymoMdwyMth)-ao fod dylan- ??-vd& yn ? yn ceel ei I dr h gyda ?pSd oya?nder.. phenderfym?d (aymer- adwyaeth). Wrth derfynu goMthMy byM? ??.zyda'u pMdieMM ddangos eu bod am ? MeicMau Mr Gladstone, a thrwy hyny ?i ei eaten ef, a dang09 yn eglur eu bod yn dewis ?ySdiMthByddfrydi)! yn hytrach nag un DortaiddfncholgymeradwyMth). ?.? Yn y cyfwM hwn dMitenodd y eadeirydd lythyi oddiwith Mr Richard DaTies, A 8., yn hyabyan ei anallu i fod yn bresenol, a'i fed ar y aordd o Ddeheudir Ffrainc i ddyfod i weithio a phleidleisio dros Mr Rathbone (cymeradwyaeth). Syr H. Bulkeley Pryco a anerchodd y oyfarxoa nesaf mewn araeth faith a galluog, yn yr hon y cyfeiriai at haelioni Mr Rathbone gyda phob aches da. Mr David Williams, Upper Bangor, helyd a dra- ddododd araeth fer a chynwysfawr; ao ar el ol ef cododd øi .> n i• i t il.jl, otirA/in/ln Al irtn mr mamdury, uaer, yr nwu » unj 7, -— yn coflo ytro cyntaf iddo ef ymweled a Bangor. Y tro hwnw yr oedd ganddo ddau amean mewn golwg-y cyntaf oedd chwilis am wraig—a r llall oedd oefnogi masnach rydd Cyfeiriodd yn ei araeth aty "cry" oedd gan yr ochr arall mat Oymro oedd Mr Nanney, a gofynai a oedd yr aelodau presenol yn Gymry P Yr oedd Arglwydd Hanmer, yr hwn am flynyddoedd a gynrychiolodd sirFflint, yn "Salopian;" Syr Watkin Williams Wynn-gwr ag ) r oedd Oymru yn falch ohono- yn Lundeiniwr; Mr Osborne Morgau-Ellmyn ydoedd efe (chwerthin mawr); Arglwydd Richard Grosyenor, yr hwn a eisteddai dros Ffliut yn 1867, —ydoedd fiodor o swydd Dorset; Mr John Roberts a Mr Samuel Holland a ddeuent o'r un He a Mr Rathbone; yr oedd Mr Stuart Reudel yn frodor o sir Fynwy Arglwydd Penrhyn, yr hwn a fu am flynjddocdd heb neb yn meddwl am ei wrth- wynebu, yn aelod dros air Gaarnarfou- Yagotyn ydoedd efe (ohwerthin mawr). Yr oedd Mr Owen Stanley, a fu am flynyddoedd dros Fon yn y senedd, wedi ei eni yn Nghaer; a Syr Richard Bulkelay gwr nad oedd ei well wedi ei eni—ydoedd Luudem- fwr (olywob olywch). Paham yr oedd Mr Palee. ton, yr hwn a anfonwyd o Lundain i siarad yn y ,yL' f?yddToriaid(l, yn canfod bai yn y Rhydd- frydwyr am fyned o'r wlad i gyrohu ymgeisydd fel Mr Rathbone, tra yr oedd efe (Mr Puleston) yn Gymro, ac wedi myned i chwilio am gynryohiol- aeth Seisnig, am na chymerai vr ungynryohiolaeth Gymreig mohono yn gynrychiolyddP (clywch, a chwerthin mawr). Dr John Thomas, Lerpwl, a anerchodd y oyf- arfod yn nesaf, ao ar ei ol ef cafwyd ychydig eiriau gan Capt Parry, un a fu yn gadben ar un o longau Mr Rathbone, a Uythyr yr hwn a ym- ddengya mewn oolofn arall o'r rhifyn hwn. Dr E. H. Illis, Bangor, a gynygiodd bender fyniad yn oynyg ymddiried y oyfarfod yn y Weinyddiaeth bresenol. Cyfeiriodd y Dr mewn araeth Seisnig dderbyniol at waith yr ymgeisydd Toriaidd yn yr etholiad diweddaf yn oyhuddo yr etholwyr o fod yn anudonwyr, &c., a gwnaeth sylwadau buddiol ar y ddSu ymgeisydd pres- enol. EWwyd y penderfyniad gan Cadben Terney, yr hwn a ddywedodd ei fod ef yn barnu fod Toriaeth wadi cael ersyd farwol yn yr etholiad diweddaf. Ymddangosai, pa fodd bynag, fod rhyw ronyn bychan o fywyd yn aros, ond yr oedd yn rhaid ecrhrio" yr arch ar y 30ain o'r mix hwn, gyda Mr EUis-Nanney fel prit mourner, a'r papyr Toriaidd lleol yn dyfod allan gydag ymylau duon (cym.). Nid oedd na marweidd-dra nao ymran- iadyn y blaid Ryddfrydig, ao yr oeddynt oil yn una am anion Mr Rathbone gyda mwyafrif mawr (cymeradwyaeth). Wedi i'r peuderfyuiad gael ei gefnogi gan Mr John Roberts, Bradford House, rhoddwyd ef i'r cyfarfod, a chariwyd ef yn unfrydol. Mr Bulkeley Hughes, wrth gynyg pleidlais o ddielchgarwch i'r cadeirydd a ddywedodd nad oedd amheuaeth am ganlyniad y frwydr, ond yr oedd eisien y fath gurfa ag i analluogi Tori- seth rug lm18gwld eto am flynyddoedd. raythbone y oynygiad, ac wedi rhoddi "three cheers" i Miss Rathbsne, pasiwyd ef yn unfrydol. I BETHESDA. Fe ymddengya fod yr ymgeisydd Ceidwadol wedi barnu cnai buddiol fuasai ychydig seibiant i gorph a meddwl yn nghanol ei lafur areithyddol, oblegid nid oedd ganddo un cyfarfod cyhoeddus o gwbl ddoe (ddydd LIun). Eithr aid felly Mr Rathbone. Wedi talu ymweliad i'r Cadben Verney, Rhianfa, yn y prydnawn, pryd y gorfu iddo anerch oyfarfod "difyfyr" yn Mhorthaethwy, cyfeiriodd i ardal boblogaidd Bethesda. Yr oedd Nenadd y Farch- nad wedi ei gorlenwi yn mheU cyn iddo gyr- haedd, a ohydag anhawsder y Uwyddodd yr ymgeisydd i gyrhaedd y Uwyfan. Oynyrchodd ei bresenoldeb frwdfrydedd anarferol. Llywyddwyd y oynulliad gan Mr Jones, Cloth Hall, a chymer- wyd rhan yn y gweBhrediadau gan y Parchn. John Haghes, D.D., Lerpwl; Owen Thomas, D.D., eto; R. 8. Williams, J. Mostyn Jones, W. Nichol- son, ETan Jones, Caernarfon; T. Roberts, John Owen, Oriccieth; Mr E. G. Salisbury, Oaer; Oadbea Terney, a'r ymgeisydd ei hun. Yr oedd y oyfarfod yn un lluosog, trefnus, a hwyliog. Ni wnaed un cais i ata! y siaradwyr o'r dechreu i'r diwedd.