Y Genedl Gymreig

Disgwylir y bydd y gadlong Konig Wilhelm wedi ei hadgyweirio yn ddigonol i adael porthladd Portsmouth tHa diwedd yr wythnos uesaf. Gosodwyd careg eylfaen pont newydd dros tp: Oase. gan Arglwydd Faer York. Y mae y bont i gcetio 40,000p. Cytunodd Khedive yr Aipht i dalu dwy filiwn i'w gredydwyr Cy hoeddus aUan o'i eiddo yn Daim. Cyfrifir fod y gwahanol reilffyrdd wedi cludo i Paris, ddydd Sadwrn a dydd Sul diweddaf,. dros 10,8)0 o ddeiliaid Prydeinig. Dywed y Mtniteur fod son ar led y cynygir gor- sedd Bwlgaria i'r Due o Edinburgh. Cllfodd llaw-weithfa camphor y Meistri ML%Y a Baker, Battersea, ei Uwyt losgi gan dan ddydd Gwener diweddaf. Ychydig ddyddiau yn ol, taflodd dyn ei hun ar reiliau flordd haiarn y Great Eastern, o bwrpas, ac aeth cerbydres drosto, gan dori ei ben i ffwrdd. Cynhelir etholiad seneddol yn Ffrainc ar y 7fed o'r mis nesaf, ac y mae y Gwerinwyr yn gwbl Hyddiog. Dywedir fod amryw o'r Bwlgariaid yn deisebu y Gydgynghorfa 0 blaid cael aros 0 dan lywodraeth y Sultan yn hytrach na chael llywodraeth newydd. Mewn cyfarfod o ymnoddwyr Comiwnistaidd yn IAundain, ddydd Sadwrn diweddaf, pasiwydpleid- lais o gydymdeimlad a'r safwyr allan yn Lan. casliire. Dywed y Ti- fod amryw ilwyr wedi cael eu cymeryd i fyny am ddefnyddio iaith anweddus yn Bghyloh Ymerawdwr Germani, yr hyn a brawi ?od -Mpryd ch I wedi treiddio y wlad. Y..od blynyddol Rhyddfrydwyr Gog- lcdd,dywedodd Mr Palmer, A.S., ei fod yn hfdera mai ?anlyniad y Gvdgyughorfa fyddai h!iJh:M:eha= in horfa f)'ddai Be ?= chwanudy Plymouth ei losgi i'rHawr Dee Wener diweddaf, a niweidiwyd amryw adeil- tdfm cyltigog. Yo nehyfarfod blynyddol Bedyddwyr Yorkshire, rr wfthnoc ddiweddaf, pasiwyd plildlais gymerad- wyol e wladlywiaeth ddiweddar Mr Gladstone. Traddododi ynadon Portsmouth un John War- ringtoa i eefyll ei brawf o dan y cybuddiad a lofruddie ei wraig trwy dori ei gwddf,. ddydd Gwener diweddaf.

MSTHDDFOD GADEIRIOL ERYRI, I [ODDIWBTH BIN. GOHBBYDO NBILLDUOL.] Dochreuwyd gweithrodiadan Eisteddfod uadeir- iol1 a Choronol Eryri yn Methesda Fawr yn Ar- llechwedd iwi Favxth, Mehefin 11, pryd y cafwyd oyiigherdd rbagordl. Llywyddwyd yn fedrus gan Mr Griffith Edwards, Oaeberllan, ac arweiniwyd yn dddniol gan Tanymarian. A gunlyn ydoedd trefH y prgam*s Penrkym Royal Brass Band. Anerfchiad «aa y Llywrdd. Dr. „Frost. ëru Á:;ltr.Dr. Fr.st. — Mit?A. WUIiams. "Opgoniant i •(Jymru, Dr. P.?rjr. 4ym Thomas. Eryri* 8 Mrs Maggie Jones Williams.Boa Bradwen Once Again/ A. Sullivan A. Sullivan O. G. Davies. W?Mon AlwenTegai. 'Anita' AlwenTM egai. ,B. Richard* Mr Sa -go. -Lig?tithe b,UttM8-, 1.?? q.,A? R-dd Dataanu gyda'r delj-n Ehedycid Ogwen, Eos M?d Duett, 'Eove!y P  Handel ,Alw? Tegal a Un Jones Williams. Sol., Hzp ud Pino. Penrhyn Boyal Brass Band. 'The Bay of Biscay' Davy Mr SauTage. Yr Ebedyad' "Dr Parry. MifsHattieDavies. 'On each liviiw soul awaits* „llaydn. °r:s:'lîlIT:Ifa:,auvägë,'ä'G;UŸm'r' glet]. "t Chord' Sullivau. MiW ABma Williams. GlTndwr' "Dr Parry. Owilym Thomas. Cavattao' lb?r to. a .0= Robert le Diable) Mr?i t-aggie Jones Williams. [Meyerbeer D.tg. gy da'r delyn t?edydd gw  ::4r: Deigryn ar fdd fy -.p H. Owe.. AlwenTegai. Over the Hawthorn Hedge Glover. 'Over samr:m(ïAiüiië\viiliäiiilover. Gweno ap Sincyu ap Sian' Owain Alaw. ?r Sauvage. Yr Oe ddynoson yn ystormus lie yn ddrychinog anghyflredin. Disgynai y gwlaw yn drwm neill- duo fel y bu raid terfynu y cynglierdd yn gynt nag a ddylasid. Canodd Miss Hattie Davies yn rsplenvdd. pYDD 3IERCHER. I Boreu heddy* yr oedd yr awyrgylch yn drym- aidd, a disgynai y cawodydd yn barhaus. Ofnwn yr effedthia hyn ar lwyddiant yr eisteddfod i gryn raddau, serch fod yr eisteddfod yn hobbg gan y Cymry, fel rheol; eto, os bydd yr hin yn anny- munol ae anffafriol anaml y gellir dwyn gweith- rediadau unrhyw gynulliad i derfyniad llwydd- iannus yn rnhob ystyr,—yn fwyal wrbenig mewn ystyr arianpl, Mae i bob eisteddfod ei rhagor- iaet-hau a'i Oygion, ac nid yw Eisteddfod Gadeir- iol Bethesda eleni yn amddifad o'r naill na'r Hall. Wrth daflu cipdrem dros y rhaglen gwelir amryw bethau sydd yn dapgos yn eglur fod yr eisteddfod adnabyddus hon yn parhau i enill nerth a dylan- wad. Rhagora yr eisteddfod eleni ar eiddo y lly- nedd mewn amryw ystyron. Ystyriwn fod rhestr y tsstynau, ar y cyfan, yn fwy chwaethuS: (119 feddylied neb ein bod yn, awgrymu, yn y mesur leiaf, nad oedd rhai y Tlynedd fe lly). Y mae rhestr y llywyddion hefyd yn fwy dylanwadol. Ac heblaw hyn y mae y pwyUgor wedi gofalu gwella llawer yn yr adran gerddorol rhagor yr hyn ydoedd y gwyddyn ddiweddaf. Ceir gwaaanacth rhai o bigion talent gerddorol Cymru. Dyna ychydig o r hyn a ystyriwn yn rhagonaethau Lis- teddfod Eryri, 1878; ond y mae yn ddrwg genym fod yr hin ansymunol, a'r ffaith nad ydyw y BabeU lie y cynhelir y eyfarfodydd, wedi ei hadeiladu mor gryno a'r llynedd, yn debyg o effeithio ar boblogrwydd yr Eisteddfod eleni. Modd bynag, hyderwn y cyfnewidia y tywydd, ac y ceir gweled dydd y oadeirio (yfory) ynddiwrnod teg a hafaidd. LVwydd Pwyllgor yr Eisteddfod ydyw y dyngarol Mr Griffith Edwards, CaeberlIan-boneddwr ad- nabyddus yn yr ardaloedd hyn, yr hwn a edmygir yn gyffredinol, a'r trysorydd yw Mr Richard Thomas. Haedda yr ysgrifenyddion- Meistri W. W. Evans (Ap Gwilym Llechid), a Griffith Roberts glod neillduol am y modd teilwng yn mha un y cyflawnasant eu gwaith. Buont yn Hafurus dros ben, ae ni fu dim yn eisieu ar eu rhan hwy at wneyd yr Etsteddfod yn Uwyddiaut. Am un ar ddeg o'r gloch boteu heddyw, ffurf- iwyd gorymdaith yn Ystafell y Pwyllgor, yn Ysgoldy Capel Bethesda, yr hwn a flaenorid gan Seindorf Bros y Penrhyn. Acthpwydi gyfeiriad y Douglas Arms Hotel, lIe yr ymunwyd gan Gyfrinfn yr Odyddion, ac yna dychwelwyd ar hyd y dref i Ddoldafydd, He y cynhaliwyd yr Orsedd yn ol defodau henafol Beirdd Ynys Prydain. Swyddog- ion yr Orsedd oeddynt :-Derwydd, Tanymarian; Beirdd, Ap Vychan a Gaerwenydd; Yswain a Chofrestrydd, Ap Gwilym Llechid a Dewi Glan Ffrydlas. Darllenwyd y cyhoeddiad canlynol "Y Gwir yn erbyn yByd."—Panvw oed Crist 1878, a'r huan yn neshau at Alban Hefin, yn awr anterth, ar y 12fed a'r ]3eg o Fehefin, gwedi cy- hoeddiad teilwng, agorir yr Orsedd hon ar y Maen Chwyf, ar dud Gwyddyn ap Gwydion, yn Bethesda Fawr yn Arllechwedd, Talaeth Gwynedd, i roddi gwys a gwahawdd i bawb a gyrchont, lie nfd oes arf noeth yn, eu herbyn, ac y cyhoeddir barn Gorsedd ar bob awenydd a barddoni a roddir dan ystyriaeth.—" Yn llygad haul, ac yn wyneb go}ellni. Y Gwir yn erbyn y Byd." Ar derfyn y gweithrediadau, ymneiHduwyd i'r Babell, yr hon a adeiladwyd ar faes perthynol i'r Ty Mawr, yr unman ag y cynhaH wyd hi y llynedd. Yr oedd y tabell ar yr un ffurf ag un y flwyddyn ddiweddaf, ond, i'n tyb ni, ddim mor gadarn a chryno. PistylIai y gwlaw drwy y lleni. Arwisg- asid y lIe yn brydferth a dymunol, ac yr oedd y Babell yn mhob cwr ohoni yn frith o arwyddeiriau ao arwyddluniau Cymreig, megys, Duw gadwo'r Frenhines, Heddweh, Bendfth, Caa giVr na charo ei wlad a'i maco, 0 Iesu, na'd gamwaith; Asgre lan (Hogol ei pkerchen, rewn undeb mae nerth, Oes y byd i'r iaith Gymiaeg, Tra m8rtra Brython, Y Gwir yn erbyn j Byd..Cymru. fu, Cymrufydd; Yn wyneb haul a llygad goleuni, Mor o gsn yw Cymru i gyd, Goreu arf, arf dysg; Hir oes a thangnefedd i Etifedd1 Penrhyn, Pob croesaw i'r Beirdd a'r Ofyddion, loan Pedr, Gutyn Peris, Gwilym Peris, leuan Gwyllt, Arfonwyson, Asaph Llechid, Alawydd, Mynyddog. Daeth cynulliad lied luosog yn nghyd at yr adeg i ddechreu, sef haner dydd. Ar yr esgynlawr gwelsom Ap Vychan, y Parch R. Rowlands, Treflys; Parch Thos. Roberts, Jerusalem; Mr W. J. Parry, Archddiacon Evans, Parch G. Roberts, Carneddi; Parch R. S. Wil- liams, &c., &0. Agorwyd yr Eisteddfod drwy seiniad yr udgorn. Yna cododd Tanymarian i hysbysu fodyr Eistedd- fod wedi ei hagor, ae ychwanegodd ei bod yn sobr iawn v noson flaenorol, gan fod y tywydd mor anffafriol. Y modd V cyfrlfai ef am hyn ydoedd fod rhan o awdl Ap Vyeban ar Y Diluw i gael ei hadjodd yn ystod yr Eisteddfod, a barnai ef fod Ap: Vychan wedi anfon y diluw i weled â Bethesda cyn d'od yma ei hun; ond credai fod hindda gerllaw, gan fod y gwynt wedi troi, ac yn ol yr Ysgrythyrau, arwydd dda ydoedd hyny (chwerthin). Wedi cael seketion gan y seindorf galw td Tan- ymarian ar y cadeirydd (Mr John Evans, Bryn- dirion) i gymeryd llywyddiaeth y cyfarfod. Cododd Mr Evans i fyny yn nghanol banllefau o gymer- adwyaeth, a th* iddododd yr aaerchiad cinlyuol:— "Folleddigion a Boneddigesau, Mae llawejf wedi ei ddyweyd o amser i amser am ddiben a daioni y cyfarfodydd llenyddol ac Eisteddfodau, a diau fod llawer i gael ei ddyweyd eto ar y mater. Nid wyf yn meddwl fod pob math o Eisteddfodau yn cael en bwriadu yn gwbl i'r un a! can, er fod un amnan eyffredinol i'r oil ohonynt ac fe ddisgwylir i'r baill fel y llall hyrwyddo dygiad yr amoan hwn ï ben. Sef dyrchafu y genedl mewn chwaeth, gwybodaeth o bob math, a moesoldeb, a diau genyf eu bod wedi llwyddo i raddau helaeth i gano eu hamcan i ben yn ein hoes ni. Disgwylir i un dos- parth o Eist6ddfodan rnynht7 cyfansoddiadau 8 vdd i fod yn arweiniad Te yn standard Wor&i'f genedl, yn y gangen hono o wybodaeth' yr ym- gymerir ag of. Yr amean y bwriedir dosbarth arall o Eisteddfodau ei enill ydyw dwyn y genedl, yn neillduol y dosparth ieuane, i ymohwilio am wybodaetb. Yr wyf yn tybisd mae y diweddaf allai fod amcan penaf Eisteddfod Bethesda eleni. Maie llawer Eisteddfod wedi ei chynal, llawer wedi ei ffwario, ac amser wedi ei dreulio gyda hwynt, ac nas gellid dyweyd am y eyfansoddiadau, fod yr ardal heb dd'od i fyny a'r amcan cyntaf a nodwyd, ond os bydd usrhyw eisteddfod wedi bod yn fodd- ion i ddwyn allan y Huaws i gyfaneoddi ac i gys. tadlu, ac i'r diben hwnw wedi bod yn ymchwilio am wybodaeth. Yr wyf yn meddwl mai gorchwyl put anhawdd fyddai iymi allan dftflen o werth yr enill y mae y cystadleuwjT yna wedi gael iddynt en hunain yn barod, ac a all hafyd ryw ddydd ddyfod yn werthfam i lawer eraiH. Y mae yn dda geqyf ddeall fod ^Eisteddfod bresenol wedi bod yn fodBion i ateb y diben yma. Mae rhai yn dyweyd odidion i %htai ob uy yd,ipb ;,d;hd yma wedi Uei kaalu y bI yddau diwed af yn ol gradd y llwyddiant vyl wedi cymeryd ¡Ie yn ein gwlad mewn mmmull fod y bobl ieuainc, yn He arcs gartref i ddarUen a myfyrio, yn myned i rodiana ac ofera. Ond y mae Eiiteddfod Bethesda yn eithriad o hyn. Mae yeyfan60ddie.dau yn dra lluosog. Ac 08 bydd i ni gael y lluaws i lafurio-cael llawer 0 gyfansoddiadau i 'mewn—cael y1 quantity. Yr ydrm braidd yn sicr na aiomir ni am y quality yenwaith. Nid ydyw talent wedi marweto, acuid yd yn debyg o wneyd, a'r lie tebyoaf i dd'od o ¡ hy ) iddi ydyw yn mhlith y bobl ag sydd yn can Hafurio yn y maesydd y mae talent yn hoffi byw ynddynt. Y mae gwerth arall yn perthyn i'n heisteddfodau, feallai, mor anhawdd ei feaut a'i bwyso ag ydyw y daiofti a ddeillia yn y pethau a enwyd. Mae yma le i gael pleser a mwynhad 0 radd uahel. Pwy all brisio y boddhad ag y mae y rhieni yn gael wrth weled eu meibion a'u merched yn rhagori mewn gwybodaeth a chelfyddyd mewm | cysyUtiad a'r Eisteddfod f Ac os edrychwn i gylch helaethach, cylch cenedlaethol, onid ydyw pob Oymro cenedlgarol yn teimlo yn ralch o'r rhai hyny sydd wedi esgyn i sefyllfaoedd anrhydeddus yn ngolwg y byd, drwy ymdrech galed, ag y bu yr Eisteddfod, yn ryw gylch neu gUvdd, yn symbyl- iad iddynt en cyrhaedd ? A pha Gymro cenedl- garol na theimlodd yn uwch o'i ysgwyddau i fyny nag y teimlodd erioed o'r blaen pan gyrhaeddodd y newydd am y fuddugoliaeth gerddorol yn y Crys- tal Palace flynyddau yn ol? A phwy all ddyfqd yn mlaen gyda'r glorian a rhoddi pris ar deimlad cenedl mewn achos fel hyn, ac mae yn ddiau inal y sefydliad yma a fu yn foddion i gyrhaedd y safle yma. Yn awr yr wyf yn gobeithioy bydd i Eis- teddfod Bethesda eleni wneyd ei rhan yn mhob peth tuagat ddwyn yr amcanion hyn ibeD. Mae y quantity wedi ei gael, a ni a hyderwn' nad ydyw v qua?'ity yn eisieu. Derbyniwyd sylwadau Mr ivans gyda chymeradwyaeth uchel. Ni ddaeth ond un yn mlaen i anerch yr Eistedd- fod, sef Mr John Hughes. Dilynwydgyda'rddeuawd brydferth, "I know a bank," gan Misses Hattie Davies a Annie Wil- liams, U.C.W., yn gampus. Traddododd Ap Vychan feirniadaeth ar yr englyn, "Tad." Allan o bedwar ar bymtheg o gyfansoddiadau, eiddo Mr Benjamin j'homas, Ty'n Twr, ydoedd y gbreu. Arwisgwyd ef gan Miss Jones. Cystadleuaeth ar y berdoneg. Gwobr, lp Is gan Mr J. Elias Davies, Telynor y Gogledd, a thlws gwerth 2p 2s gan y pwyllgor. Dwy ddaeth yn mlaen, a dyfarnwyd y wobr gan Dr Rogers i Miss Ella Richards, Bangor, yr hon a ar- wisgwyd gan Miss Davies (chwaer Telynor y Gogledd). Canodd Mr Gwilym Thomas, "Y Cymro," yn deilwng o ysbryd Cymroaidd. Am y traethawd goreu ar Y fantais o iawn drefnu amser at wahanol orchwyHon," gwobr, gini a thlws gwerth dwy gini. Dyfarnodd y beirn- iaid (Parchn Thomas Roberts a R. Rowlands), Mr W. Prichard, Brynllwyd, yn oreu, allan o nifer mawr o ymgpiswyr. Mawr gamnolld y traethawd buddugol. Hyderwn y byddwn yn alluog i roddi y feirniadaetb eto yn ein colofnau. Ni ddaeth neb yn mlaen i gystadlu mewn dat- ganu ar y delyn. Datganodd Eos Mai ac Ehedydd Ogwen ar y delyn wedi hyn, yn cael en dilyn gan Telynores Cybi (yn herwydd absenoldeb Mr J. Elias Davies oherwydd afiechyd). Darllenodd y Parch G. Roberts, Carneddi, feirniadaeth alluog ar y gramadegu Iago v. a'r pum' adnod cyntaf. Gwobr, 10s 6c. Ni atebodd y buddugwr, Gomer Wynn, i'w enw, ac 4 tali wyd y wobr, Cystadleuaeth mewn chwareu ar y concertina, unrhyw alaw-Gymreig. Gwobr, pum' swllt. Un ddaeth yn mlaen, a chafodd y wobr. Sylwodd y beirnia:d (Dr Rogers) nad yBtyriai fod dysgu chwareu yr offeryn hwn yn unrhyw brawf o allu neb, gan nad oedd yn y mesur lleiaf yn diwyllio talent a chwaeth gerddorol. C "a"'eu a 'h ar &4dd 1 darn o awdl Ap Vychan, ''YYD.I' yn deemen "Dacw fyrddiwn, miliwn o gymylau." Rhanwyd ywobr rhwng Mri David Hughes a David Harries. Cystadleuaeth y seindorf bres ar chwareu y detholiad o hen alawon Cymreig, gydag amryw- iaethau, am yr hyn y cynygid gwobr o bedair gini, a thlws gwerth dwy gini i'r arweinydd. Agored i'r byd. stadlodd tair o sein- Agored i'r byd. YmEl genezer, Llandfnorwic, dyrf, sef rhai o a Uanfairfechan. Uchel ganmolwyd y gyntaf gan y beirniad, ond teimlai f-)d gallu yr arweinydd yn cyfrif am hyny. Arwisgwyd yr arweinydd, Mr Luther Jones, Wyddgrug, gan Miss Lewis, Water- loo Inn, yn nghanol ami guriadau dwylaw. Cystadleuaeth ar yr unawd (tenor), 0, ho dacw y lan," allan o Ystorm Tiberias gwobr, 7s 6e. Canodd dau. Dyfarnwyd y wobr i Glan- ogwen. CSn gsn Mr James Sauvage, A.R. A., "Gweno ap Siencyn ap Sian," a chafodd encore byddarol. Un cor, sef y Penrhyn Choral Union, ddaeth yn mlaen i ddatganu y gorawl, Dyna'r gwyntoedd yn ymosod," hyd at y Double Chorus, allan o "Ystorm Tiberias;" gwobr 21p, a thlws i'r ar- weinydd, a chawsant y wobr. Rhoddwyd x gan genhedlaethol gan y seindorf, ao ymwahano ?, d y gynuu,?idfa wedi cael eu Hwyr foddloni. Yn yr hwyr cynhaliwyd cyngherdd ardderchog. A ganlyn ydyw y rhaglen:- Penrhyn Royal Brass Band. fa gan :L' Bradwriaeth y Don.' Hughes Mr Sauvage. Whe. the heart is young.' Buck Mha Hattie Davies. 'I fynufo'rnod.' Parry Gwilym Thomas. Somebody ooming t =. SkW Alwen Tegal.  'RoMn Adair.' .80011 :IMI-ney. Mrs Maggie Jones-Williams. Baife ':Killa.rney.' Balfe Miss Annie Williams. Datganu gyda'r delyn Ehedydd Ogwen Eos Mai. B.Uad, The Anohor's Weighed.' Braham Mr Sauvage. Duett, The Singing Lesson.' Barnett Mr. Jones- Williams and Gwilym Thomas. Penrhyn R, Brm B-d. rprhf: Boy. Gbriley Alwen Tegai. Honour and Arms.' Handel Gwilym Thomas. 'DadlDau.' .Pencerdd GwaUa Dadl Da n Mrs *ii?iii?'S????WU'"I'Iams. Datganu gyda'r ddvn Boa Mai.BhedyddOgwen?" Duett,' Power Eternal.' Rossini Duet?Annie WJIU=s'ii?d*' attie Davies. Piano and Han>. l1:;= ¥:C: Dr. Parry Miss Hattie Davies. I Clodf.rwn Gymru lan.' Price Mr Sauvage. Selection of Welsh Airs Telyncr y Gogledd. 'When other lips.Balfe Mr C. G. Davies Owraig y Morwr.Dr. Parry ?? ?? °'' ?liasADiue"WUimmB. r. "? DYDD IAU. Cyflawnwyd dymuniad Tanymarian, yn wir, oherwydd gwawriodd boreu braf, a'r huan yn gwenu ar yr Eisteddfod-diwrnod gwir hafaidd, a phawb yn fywiog, ae er yn foreu yn prysur ddar- paru gogyfer a tbreulio gwyl o lawenydd. Deallaf i'r i3ethesdaiaid gael eu boddbau yn neillduol yn y cyngherdd neithiwr, yn nodedig feHy yn nadgan- f¡::í o'r ::¡o ëfr! lri .fr:ni:dWil: Iiams :Merbynisd gwresog yn "Roy's Wife." a GWraig y Morwr," y rhai a ganodd yn rhagorol, ac yn hollol deilwng o'r enw a'r safle uchel y mae wedi ei enill iddi ei hun fel caiitores. Ni raid i Miss Hattie Davies ychwaith wrth gymeradwyaeth oddiwrtbym o barthed i'w datganiadau, oherwydd yi osdd y derbyniad a gafodd yn nghyngllerdd neithiwryn ddigon o brawf ei bod yn artiste hynod addawol, a diau fod iddi ddyfodol di^glaer. Swynodd Mrs Maggie Jones Williams y gynull- eidfa gyda "CavatiDo," ac yr oedd Mr Sauvage a Mr Gwilym Thomas yn dra derbyniol yn y darnau a ddatganwyd ganddynt. Heddyw'r boreu, ailragorwydyr orsedd yn mhre- senoldeb cannoedd. Ffurflwyd cylch yr' orsedd yn drefnus yn Nolddafydd. Wedi seiniad y com gwlad, esgynodd Tanymarian i'r maen llog, a rhoddodd allan weddi yr Eisteddfod,—gyda phawb yn weddus yn tynu eu hetiau. Wedi hvn anerch- wyd yr orsedd gan Cryehwyn, Ogweiiydd, Dewi' Gwallter, a Mr John Hughes. Yna nrddwyd y personau canlynol yn nghanol uchel gymeradwy- aeth Disgybl Ysbas-Mr Hugh Jones (Huw Ffrydlas. Disgyblesau Ysbas Miss Hattie Dafies, U.C.W. (Pencerddes Mprganwg) Miss E. Stephen, Tanymarian; Miss 'Annie Williams (Soren Glan Taf). Ofyddes—Mfs D. Williams (Arianwedd). Esgynodd Granvillefab, Llanberis, y maen llog, ohyhoeddodd Eisteddfod Gadeiriol Eryri am 1879 yn Llanberis, gan enwi rhai o'r prif destynan. Wedi hyn, cauwyd yr orsedd. AU-ffurfiwyd yr Orymdaith gyda chadeirydd eyfarfod y boreu (Mr W. J. Parry). Llanw) a y Babell eang yn fuan, ae heb ddim colI amser agor- wyd yr Eisteddfod trwy seiniad udgorn. Wedi cael Selection gan y Seindorf, cvflwynodd Tanymarian y Cadeirydd i sylw y gynulleidfa, a chafodd dderbyniad gwresog a brwdfrydig. Traddododd y Llywydd yr araetth ragorol a ganlynFoneddigesau a boneddigiun, Caniatewch I mi longyfarch y pwyllgor ar eu llwyddiant yn nethoHad testynau ag a dctygodd i ipewii gvstadl- euaieth arbob un ohonynt; yr hyn sydd beth ang- [ hySredin mewn cysylltiad:irt heisteddfodau. Nid oes' dim yn fwy diflaa genyf yh y cyfarfodydd hyn na gweled ar y rhaglen tód/ behniadaeth i'w dar- Ilen ar ryw destyn, a'r beirniad yn codi i fyny ac yn ihysbySu nad oedd un cyfaasoddiad wedi ei dderbyn ar y testyn. Y mae bron yr un peth i mi ag cdryelhr fwrdd gwledd wedi ei osod allan yn brydferth, a phan fyddai yr oil o'r gwahodd- edigion wedi trefnu eu hunain o'i flaen, cael clywed gan un o'r 'waiters nad oedd dim wedi ai barotoi i'w ddodi ger eu bron. Gwell genyf gad cyfansoddiadau, seroh iddynt fod o ddosbarth gwaal, na bod heb rai o gwbl. GeHid felly ddis- gwyl rhan gan y beirniad, os na byddai dim wedi ei barotoi ar eiu cyfer gan y cyfanseddwr. Dis- gwyliwn yma weled gwobrau yn cael eu henill yn gystal a thcstynau yn cael ysgrifenu arnynt. Fy nymuniad yw ar i'r oil gael eigoroni A Ilwyddiant. Chwi otldefwch i mi hefyd longyfarch pwyllgor y boneddigesau ar y dull prydferth a ohwaethus yr addurnasant y BabeU. Ni bu y gwlaw yn alluog i ddifetha yr oil, os newidiodd liw ychydig ohono. Ond ni ddylaSwn ddisgwyl amgen na gwaith teilwag gan foneddigesau Bethesda, gan iddynt bob amser fod yn hynoa am eu naiaagarwcn aros ein Heisteddfodau a'n cynulliadau Uenyddol yn ogystal a'n tea partiis. Yr wyf Wedi cael fy modd- loni yn fawr gan ymddygiad pawb yn ystod yf8r, fedydd heddyw a neithiwr. Y mae weditld yn welliant mawr ar ymddygiad ein cynulliadau yn y blynyddoedd a aethant heibio, a gobeithiaf y bydd i'r imrhvw vmddreiad da gael ei barhau i'r diwedd. Y mae yn hollol annichonadwy i uurhyw arweinydd neu gantor wneyd cyfarfod yn ddyddorol unwaithj yr elo yn ddidrefn. Wedi sylw fel hyn ar faterion sydd yn fy nharaw tra yn edrych dros y drefnlen a'r babell, y mae cwestiwn neu ddau yn ymgynyg eu hunain i'm meddwl. A ydyw y cyfarfodydd hyn, yrhaiag yi ydym ni fel Cymry yn cymeryd y fath ddyddor- deb ynddynt, yn gwneyd rhyw ddaioni ? Os nad ydynt, pa beth yw yr achos o'r fath ddiffyg ? Ac os ydynt yn llwyddo i wneyd daioni, yn mha ffordd y mae v daioni hwnw yn cael ei wneyd ? Yr wyf yn credu fod y cwestiynauhynyn wir deil- yngu ein hystyriaeth. Yrwyf yn credu na ddylcm roddi ein cefnogaeth i unrhyw beth sydd yn am- hens. Os ydym wedi ein boddloni nad yw ein cy- sylltiad gyda'r hyn sydd amheus, fe fydd i amser o'r diwedd ei wneyd yn wir ddaioni. Yr ydym yn gwybod fod cysyUtiad personau neillduol gyda symudiadau neiliduol, agoeddyut unwaith amhrus, wedi eu gwneyd i fod o ddaioni mawr i genhedl- aethau dilynol. Yr ydym yn credu y gellir gwneyd yr Eisteddfod yn foddion o fuddioldeb dirfawr, ac yr ydym yn credu ei bod wedi bod felly; ac ar y llaW arall, y mae wedi gwneyd Ilawer o ddrwg, ac os na chymerir gofal ohoni gan ddynion o ddylanwad a chymeriad, fe ddichon i'r daioni a wnaeth yn y blynyddoedd diweddaf gael ei wrthweithio gan y drwg y dichon iddi wneyd yn y dyfodol. Wrth ddarllen am ein Heisteddfodau, mae dau beth yn fy uharaw, sef, yn gyntaf fod ein harweinwyr crefyddol, yn y blynyddoedd a aethant heibio, wedi cadw eu hunain yn glir oddiwrth bob cysylltiad a'r sefydliadau hyn, a bu hyny yn effeithiol i anfon talent Gymraeg o'rEglwys: ac yn ail, fod arweinwyr crefyddol y dyddiau pre- senobyn cymeryd dyddordeb neillduol mewn flen- yddiaeth Gymraeg a'r Eisteddfodau, ac fod hyn yn effeithiol i ddwyn talent Gymreig i'r Eglwys. Buom yn hofE iawn o hawlio prif ddynion Eglwys Loegr yn ein mysg, y rhai, ddwy neu dair blynedd yn ol, na roddent i ni y gefnogaeth a ddylasent i'r dalent Gymreig oedd mor amlwg y pryd hyny. Y mae'n ddrwg genym nad ydym yn rhy barod i osod hyn yn eu herbyn. Y mae'n eithat gwybyddus fod ein heisteddfodau y pryd hyny yn fwy tebyg i gydgasgliad o feirdd a llen- orion, mewn ystafelloedd cysylltiedig athafarndai, mewn tref fieu bentref, ac fod diota yn un o brif atdyniadau y cyfarfodydd hyny. Gan mai felly ydoedd sefyllfa pethau, nid rhyfedd oedd i'r Es- gobion a'r Diwygwyr Ymneillduol wrthod cefnogi y rhai a gefnogentjgyfarfodydd a gynhelid yn y fath leoead. Dylem deimlo yn falch ohonynt, am iddynt gadw draw" oddiwrth y cynulliadau peryglus, hyd yn nod es byddai i fath o Orbnwy Owain gael ei aberthu wrth iddynt wneyd hyny. Credaf y bydd i chwi ganfod mai dyma, hyd ddechreu y ganrif bresenol, ydoedd cymeriad ein cynulliadau llenyddol ae eisteddfodol. Ond tua dechreu y ganrif hon, daeth dynion o gymeriad diamheuol i,r amlwg,—-dynion a deimlent fod yr Eisteddfod mewn dwylaw ae mewn lleoedd M» ddylasai fod ynddynt, ac a ddaethant i'w gwaredn. Yn mhlith y rhai hyny yr oedd Gwallter Mechain, a dilynwyd ef gan Alun, Caledfryn, Ieuan Glan Geirionydd, Nicander, Gwilym Hiraethog, Cyn- ddelw, Gwalchmai, Eben Fardd, a llu o rai eraill, a byth er hyny y inae yr eglwys Wedi cael ei rhan o'r dalent Gymreig feithrmwyd gan yr Eisteddfod. Hyderaf y canfyddaf y bydd i'r Eisteddfod hon hefyd ddwyn ffrwytb, ac y bydd i warcheidwaid barddoniaeth a thalent Gymreig gael eu magu yn ein mysg, y rhai a ymddisgleiriant mor llashar ag unrhyw un o'r ser a enwais (uchel gymeradwyaeth). Yna dechreuwyd ar waith y eyfarfod. Ni ddaeth neb yn mlaen i anerch yr Eisteddfod. Traddododd y Parch R. S. Williams feirniadaeth ragorol ar yr atebion goreu l nifer o gwestiynau ar "Chwarelyddiaeth," am yr hyn y cynygid gwobr o gini. Rlujtnwyd y wobr rhwng Ogwenydd a Mr Matthias. Canodd Miss Morgan (Alwen Tegai), "Bedd fy mam," yn swynol anghyffredin. DarUenodd Garmonydd y feirniadaeth ar y pedwar englyn ar unrhyw destyn. Gwobr, haRer gini. Y buddugol ydoedd Nathan Dyfed, Merthyr, ond gan iddo fod aUan o'r cylch, rhau wyd y wobr rhwng Ap Job (sef Dewi Gwallter) a Gladstone, yr hwn nidatebodd i'w enw. Cystadleuaeth ar ganu unrhyw unawd" tenor; gwobr gini, rhoddedig gan ddau o aelodau y pwyllgor. Y gystadleuaeth yn agored i'r byd. Daeth chwech o gystadleuwyr yn mlaen, a chanas- ant yn wir dda, yr oIl ohonynt. Wrtk fantoli y eantorion, dywedodd Dr Rogers fod yn Ued an- hawdd gwybod pa fodd i fcirniadu mewn cystad- leuaeth o'r natur yma, gan fod yr oil yn canu caneuon gwahanol, ond barnai ef mai y datganiad goreu drwyddo ydoedd yr eiddo Mr Wm. Daniel Jones, yr hwn a ganodd, "Baner ein gwlad." Cafwyd difyrweh neUlduol wrth wrandaw ar y gystadleuaeth nesaf, sef chwareu ar y clarionette. Daeth dau yn mlaen, ac achosodd eu perfformiad chwerthin anghyffredin. Teimlai y cyntaf ddaeth 'yn mlaen mor benderfynol ei fod yn haeddu y wobr (sef haner gini):fcl yr eisteddodd ar y llwyfan mor gynted ag y gorphenasai, rhag ymdrafterthu myned i lawr.. Wrth feirniadu dywedodd Dr Rogers, fel y dywedasai yn flaenorol, pad oedd efe yn credu fod cystadleuaethau fel hpI yn ,tueddu 0 gwbl i ddyrchafu cerddoriaeth. Credai nad gwaith Eistedclfcd ydoedd peth fel hyn, serch ei fod yn achosi cryn ddifyrweh. Dyfarnodd y wobr i Mr John Roberts, Bryn Meurig. Yn nesaf, cafwyd beirniadaeth ar ,y tonau ar unrhyw fesur a ddewisai yr awdwr. Enill wyd y wobr, sef leaner gini, gan Mr Robert John Parry. DarUenodd Mr David Prichard i feirniadaeth ar ygwelliantgoreu o unrhyw offeryn mewn ymar- feriad gan y chwarelwyr, ond eithrio peirianau Arglwydd Penrhyn. -Cynygid gwobr o haner gini am llvn, ond ni ddaethai neb l fyny &'i safon. Dilynwyd hyn gyda "Chlyehau Aberdyfl," gan Miss Hattie Davies, yn odidog. Dyfarnwyd y wobr o gini a thlws i Ogwenydd am y cywydlau i "Wirionedd." Wedi hyn taflwyd cryn ddyddordeb i'r gweith- rediadau trwy gystadleuaeth oorau ponciau y chwarel, ar Y Gwanwyn," ganNuller. Gwobr- tair gini a thlws, gwerth dwy gini, i'r arweinydd. Daeth tri chor yn mlaen. COT J. P?it?K.rd It ddyfarnwyd yn oreu. Testyn y goron ydoedd y arwnad oreii i'r di- weddar Mr Robert Roberts, Bryngwredog." Gwobr, tri gini, a choton blethedig, gwerth saith gini, rhodd MrW. J,, Parry. Y bnddugol ydoedd Mr John Hughes, hen wron barddonol. Arweiniwyd ef i'r liwy fan gan Ogwenydd a Mr Benjamin Thomas, Tylutwr, tra y taranai yseindorf I I Wele'r arwr dewr yx d'od." Yn lighanel uchel gymer- adwyaeth, eoronwyd y bardd buddugol gan Miss Evans, Brynderwen. A ganlyn ydoedd anerchiad Gaerwenydd i'r bardd coronog:— Lletach a dyfnach ysf'r dln-hwn, a'i gam, Na'r gwyr sy'n ei ddilyn A brawa i Robert y Bryn A geiryn uwcha 'i goryn. Yr Eisteddfod hyglod hon Bydd i'r gwr urddau'r goron. ■ GAEIIWENYDD. Wedi cael can mewn modd rhagorol gan Miss Maggie Jones WiUiams, terfynwyd cyfarfod y bore. Mor fuan ag yr ymwahanwyd, disgynodd cawod lied drom, yr hon a barhaodd nes dechreu cyfarfod y prydnawn, Am ddau o'r gloch dechreuwyd ar gyfarfed olaf yr Eisteddfod. Arweiniwyd Arglwydd Tenrhyn i mewn gan Mr W. J. Parry, a chafodd dderbyn- lad tywysegaidd. Wedi seinio yr udgorn, chwar- euwyd y "Pennant March gany semdocf. Dar- Uenodd Mr W. J. Pany yr anerchiad i Arglwydd Penrhyn. Atebodd ei Arglwyddiaeth gan ddiolch am y teimlad da a gynwyeai yr anerchiad. Dywedai fod cryn nifer o tynyddoedd wedi myned heibiojer pan ddeciireuasai fod yn dirfeddiannydd ac yn oeistr, &e ni theimlai ai fod wedi gwneyd dim tn- hwnt i'w ddyle&wyd4 tuagat &igohon Bethesda, ond synai wrth glywea y fath anerchiad wedi ei gyflwyno iddo. Hyderai y cai y fraint o fod yn eu plith, ac wedi hyny y byddai i'r uu teimlad da ffynu cydrhwng y trigolion a'i olynwyr. Cymer- adwyadd waith y pwyllgor yn dewis y testynau, ac uchel ganmolai yr amcan mewn golwg. Adroddai un hanesyn dyddorol oedd yn proa fod tuedd y chwareiwyr at gyrhaeddiadau meddyliol uchel. Tra yn Llundain yn ddiweddar, galwodd pedwar o chwarelwyr gyda'i arglwyddiaeth gan ymofyn ti-wydded i weled Ty yr Arglwyddi, yr hyn a gan- iataodd ei arglwyddiaeth gyda'i barodrwydd arferol. Modd bynag, holodd hwynt yn mha le y buont yn ymweled yn Llundain, a chafodd eu bod wedi treulio cryn ameer yn y National Gallery, Museum, Monument, &c. Wrth glywed ddarfod iddynt fod ar ben y Monument, gofynodd ei ar-, glwyddiaeth beth oedd enth y weledigaetli o'r lie hwnw arnynt, ac meddai un ohonynt, Poedd Ilawn cymaint o dai wedi eu toi & tiles ag oedd wedi eu toi il nechi (chwerthin mawr). Diolchodd ei arglwyddiaeth eto am y derbyniad gwresog a gawsai, ac eisteddodd i lawr yn nghanol cymerad- wyaeth fyddarol. Dyma fel yr anerchwyd y Uywydd gan Huw Derfel:— Arglwydd Penrhyn, dyn llawn d!tmi,-BreTdn BrW.g wl. Rh, ?. ,mwyl ar ei benwyw Goron o aur, a garwn 1. Anerchwyd yn farddonol hefyd gan Cryehwyn ac un arall. Beirniadaeth Mr W. J. Parry ar yr Inkstand goreu mewn llechfaen-gwobr o ddwy gini. Dau i law, ond rhagorai yr eiddo Mr Wm. Williams yn fawr, ae iddo ef y dyfarnwyd y wobr. Yn nesaf cymerodd cystadleuaeth ar Ddatganu gyda'r Delyn i rai heb fod dan bymtheg oed na fuont yn canu yn gyhoeddus o'r blaen. Daeth tri yn mlaen, a dyfarnwyd y gwobrwyon gan Eos Mai a Mr B. Thomas fel y canlyn: 1, Robert Hughes; 2, John WiUiams; 3, Hugh Hughes. Am y Map goreu 0 Chwarel y Penrhyn ni ddaeth neb i fyny a safon teilyngdod. Cafwyd beirniadaeth Ap Vychan ar yr Hir a Thoddaid goreu ar ol dau blentyn Mr H. Williams, laaudegai, gwobr dwy gini a thlws. Y goreu ydoedd Nathan Dyfed, yr hwn a gynrychiolwyd gaa Mr W. W. Evans. Cystadleuaeth ar Chwareu YJ: Harmonium, cy- fyngedig i Chwarelwyr y Penrhyn. Gwobr, American Otgan gwerth £ 27, rhodd Mr Cubitt, Bangor. Daeth pedwar yn mlaen, ac yn wir yn gredit i Chwarel y Penrhyn, bob un ohonynt. Dyfarnwyd Mr John Hughes yn oreu Yn nesaf canodd Mrs Jones-Williams yn ar- dderchog. Am y eyfleith-ad goreu o ddarn o Hamlet cau- wyd y goreu, sef Nathan Dyfed, allan o gyst idleu- aeth, a throdd allan fod pob un o'r tri aban o'r cylch. Rhoes Mr Evans, Brynderwen, y feirniadaeth ar y^Traethawd "Llawlyfi' Daearegol o Lanlleoliid a Llandegai." Attaliwyd rhan o'r wobr, sef yr arian (dwy gini), ond rhoddwyd iddo'r tlws. Y buddngol oedd Mr J. A. Griffith, Festiniog. Daeth tri parti i dynu yn y dorch am 0 na chawn farw yn yr haf," am y datganiad o ba un y rhoddid gwobr o haner gint i Misses M. Moses ac E. J. Prichard. Arwisgwyd Miss Prichard gan Arglwydd Penrhyn.—C»dwyd yn mhlith y dori 10s o ail wobr i ddau blentyn byehan, y rhai a ganasant yn odidog. Cafwyd beirniadaeth Tanymarian ar yr Anthem ar uurhyw destyn. Mr R. Thomas Lloyd a enflI- odd y wobr o tl I Is 6e, a thlws gwerth £2 2s. Canodd Misses Hattie Davies ac Annie Williams, U.C.W., ddwyawd "O'er the Hawthorn Hedge" yn hynod dda, nes gwefreiddio y gynnulleidfa. Yna deuwyd at Feirniadaeth ar destyn euwy Y GADAIR,  sef Y Gwron," am yr hyn yr oedd gwobr o Bum' Gini a Chadair. Darllenodd Ap Vychan, yr hwn a ddywedodd fod dwy awdl yn dwyn y ffug-enwau "Hywel Coetmor" a "John Rowland" wedi d'od i law. Traddododd y cadeirfardd feirniadaeth gampus. Yzoedd awdl Hywel Coetmor yn druenus o wael chwedl Ap Vychan, "rheffyn pen bawd." Rhagora eiddo "John Rowland" gryn lawer, eto teilyngai yr anrhydedd o eis- tedd yn nghadair Eryri. Galwodd Tanymarian enw y bardd buddugol, ond llidoedd yn bre- senol; modd bynag, cynrychiolwyd ef gan Mr Gwilym Thomas, yr hwn a gynrychiolai Mr Tom Williams (Brynfab), Pontypridd. Gosgordd- wyd Mr Gwilym Thomas i'r gadair gan Huw Der- fel, Dewi Glan Ffrydlas, ac Ogwenydd. Seiniodd y Seindorf, "Wele'r arwr dewr yn d'od;" yna cyflwynodd Tanymarian Mr Gwilym Thomas fel gwir wron, yn ystyr y gair. Amgylchwyd Mr Thomas gan Ap Vychan, Gaerwenydd, Huw Der- fel, Eos y Berth, Rhychwyn, Pedr Felyn, Dewi Gwallter, a Dewi Glan Ffrydlas. Anerchwyd y gadair fel v canlyn:— Enlllwr Awdl :Y Gwron"-a seddwyd Gau swytldwyr freÜlilon: Gwedi rhaith, T gadair hon A orfydd adael Arfuu.—Ap VYCHAN. Y Deheuwr da, eon,-d haeddodd Heddyw, heb amheuon, AxwehiM ar ei union, Fel bardd, i'r hardd gadair hen. GAEBWENTBD. Wedi pleidlais o ddiolchgarweh gwresog i Ar. glwydd Penrhyn, dygwyd gweithrediadau y cyf- arfod i derfyniad trwy i Miss Hattie Davies gauu The Lost Chord," yn fendigedig. Felly terfynwyd Eisteddfod Gadeiriol a Choronol Bethesda, 1878; a chredwn fod y pwyUgor yn teimlo yn hynod o galonog wedi cael cynulliadau mor lwvddiannus ac ni a hyderwn y bydd yr eis- teddfod yn llwyddiant yn mhob ystyr, ac y bydd adgoflon melus am dani eto.

I GWYL LENYDDOL A CHERDDOROL I GWALCHMAI, MON. Ar ol hir ddisgwyl a phryderu, daeth dydd yr wyl o'r diwedd. Ychwanegwyd at bryder y pwyU- gor ac ewyllyswyr da yr anturiaeth oherwydd mai ar yr un diwrnod y cynhelid ffair Llangefni a regatta Caergybi. Erbyn tuag un o'r gloch gweUd Utioeddyn cyfeirio eu ,camrau tua chapel y Methodistiaid nes arhyn yr adeg penodedig i ddechreu y cyfarfod yr oedd yr addoldy eang wedi ei lenwi yn gysurus. Daeth y Uywydd apwynt- iedig, Mr R. Davies, A.S., i fewn tra yr oedd cor Gwalchmai yn datganu yr anthem, "Moeswch i'r Arglwydd" (J. Thomas), a chafodd dderbyniad brwdfrydig. Cafwyd anerchiad rhagorol ganddo ar werth gwybodaeth gyffredinol. Wrth sylwi ar restr y teBtynau anogai ar fod i lyfr natur arhagluniaeth gael sylw dyladwy yn ogystal ag addysg Feiblaidd lie ysgrythyrol. Yna, o dan arweiniad deheuig y Parch D. Roberts, dyfarnwyd y gwebrwyon i'r Wonau canlynol :-Am gyfleithu o'r Gymraeg i'r Saesneg, Mr J. Jones, Board School, Gwalchmai, ond cyflwynodd y wobr i'r ail oreu, Mr Richard Jones, Bodffordd. Oherwydd amryfusedd y beirniaid gwobrwywyd y trydydd oreu, Mr Thomas Jones, Bodwina, Heneglwys. Am adrodd, "Mr Moody, a'r ^am, a'r plentyn," Miss EUen Jones, Gwalchmai, a Master J. Hughes, Shop Sharpe, Llangristiolus, yn gyfartal. Am ddatganu y Llangristi ojlus, ddeilen ar yr afan, J. ii- ddeuawd, "Y ddeilen ar yr afon," Miss J. WU- liams a Miss E. Lloyd, Llangristiolus. Am y bryddest farwnadol oreu i'r diweddar Barch R. Hughes:(A.), Gwalchmai; Mr R. E. Jones (Cynghar), Llangefni. Am y patchwork quilt; Miss E. Thomas,Gwalchmai. Am datganu, "Chwifio'r cadach gwyn," Miss M. Jones, Bodffordd. Am y raethawd gorsu ar Y pwysigrwydd o fod yr addoliad teuluaidd yn caeleilepnodol," Mr J. Griffiths (Ap Ceinwen), Gwalchmai. Penillion i'r "Bradwr," Mr J. Thomas, hop Capel Mawr. Datganu unrhyw unawd, Mr David Evans, Llan- gristiolus. Am wan y pAr hosanau I feibion, Mm Jme Williams, T1 Capel, Gwalchmai. Enillwyd y 11awry£ am ddatganu, Marwolaeth y Cyfiawn" (J. A. Lloyd), gan gor Bodffordd. Heblaw y cftr buddugol cystadleuodd etr Gwalchmai, ac Undeb Corawl Llangristiolus. Am y Uawysgrif oreu, Mr Henry Jones, Bodwina. Dechreuwyd y cyfarfod hwyrol am chwech o'r gloch. Yr oedd y capel wedi ei orlenwi a phawb yn hynod frwdfrydig. Llywyddwyd y cyfarfod hwn gan Mr S. Dew, Llangefni, gan yr hwn y cafwyd anerchiad campus. Arweinydd y cyfarfod hwn oedd y Parch H. Williams; gwnaeth yntau ei ran yn ganmoladwy. Cafwyd anerchiadau bardd- onol gan Rhisiart o Fon, Glan Cledwen, a Gaerwenydd. Yn nesaf cawsom ddatganiad campns o "Vtylwn, wylwn" (Dr Parry), gan y gr buddugol y prydnawn. Gwobrwywyd fel y canlyn: Traethawd, "Y dyn an- wadal." Mr R. H. Roberts (Glan Cledwen) Bodffordd. Am adrodd "Dinystr y Deml ar Fynydd Moriah," Mr David Jones (Ap Hwfa); Am ddatganu y pedwarawd Ymdaith y Mwnc," Mr J. Hughes a i gwmni, Llangribtiolus. Am y crys main goreu, Miss Kate Williams, Ty'r Gwydd, Gwalchmai. Allan o 27ain o englynion i'r Ffrwydbair, y buddugol ydoedd J. E. Jones (loan Mpn), Llangefni. Am y oyfieithiad o'r Saesneg i r Gymraeg, goreu, Mr D. R Jones, Gwalchmai, yr hwn a gyflwynodd ei wobr i'r ail oreu, yr hwn a gynrychiolwyd gan Mr R. Evans, Bodffordd. Ymgystadfeuodd y tri chor eto ar y ganig "0 Gymru Anwylaf," ac aed a'r maen i'r wal y tro hwn ete gan gor Bodffordd. Am y bryddest i'r Cenhadwr," gwobrwywyd Mr Lewis Jones, Llandulas, Abergele, cyfansoddiad yr hwn a uchel ganmolid gan y beirniad. Am ddatganu unBhyw ddeuawd, Mri. W. Hughes, a D. Hughes, Llangristiolus. Am y prif draethawd (gwobr lp 10s) ar "Y ddwy oruchwyliaeth, eu nheullduolion a'u perthynas alu rydd," buddugol, Mr R. H. Roberts (Glan Clewlen), Bodffordd. Ar ddiwedd y cyfarfod ymunodd y tri chor o dan arweiniad FAa Morlais, i ddatganu "0 Gymru Anwylaf," a chafwyd hwyl gogoneddus, nes gwefreiddio y dorf. Oyftawnodd y beirniaid, sef y Parchn. R. Williams, LltjhgwyUog, D. Davies, Gwalchmai, Gaerwenydd, t1* 0 I us' eu Eos Morlais, a Mr O. Hughes, Llangristiolus, eu gwaith yn ddoniol a chanmoladwy. Gwasanaeth- odd Miss E. A. Hughes yn feistrolgar fel cyfeilvdd i'r gwahanol artistes, a Master Hughes, Trenys, Bethesda, i'r tri chor pan yn cydganu '0 dan ar. weiniad Eos Morlais. Datganwyd yn y ddau gy- farfod amryw ganeuon yn swynol a choetliedig g04 Miss E. A. Hughes, Lerpwl, MIss Hughes (Ees Cybi), ac E<M Morlais. Terfynwyd ua cyfarfodydd mwyaf hwyliog a Uwyddiamu a g? r haliwyd erioed yu Ngwalchmai trwy basio pfe;j lais o ddiolchgarw?h i'r Uywyddion, arweinyddion pwyUgor y boneddigesau, i'r Parch H. S. Pneg?' F?ey, am ei garedigrwydd yn rhoddi benthyg via J' ?r<e, a Mr W. WiWams, Foundry, Llangemi ani ei ewyllysgarweh yn rhoddi benthy c()m ? wneuthur yr esgynlawr. COFNODYDJ), l

EISTEDDFOD LEQL TALYSARN MAI 30Ain, 1878. CYWYDD COFFABWRIAETHOL Am y ddiwedd- Mm Fanny J ones, Brynafon, Taly3am Derbyniwyd saith # gyfansoddiadau ar y testvn .f Idd. Ui h.ff.i ? f ?hy-d?ith.. T.iy, Pei S 1' pur ei eiriau, Deigrjni cwynfanus, Barac, Ei'srrail E,lp,hin, m ba rai y gwneir y sylwadau canlynol: Un. a hoffai wy4idtlwsan;?7lawn me? i-th a chynghane(i esmwyth a yif.L stvd» q ychydig eithridau, yn gosod allan a-rYwi-I deit wrthddrych yn y modd mwyaf Hedn? a d¡munol ?f43rh. Qw! Fanny Jones orphenodd .ith bywyd! er tristyd trodd 0 dir y kvyw I dy'r bed (Yn golwg dan ei gwwl;dd: Yma, 'r ei hoi, dynihor hir, A gwyl biraeth galerir." A dibena trwy ddweyd- Rhin ei waed, yr lawn a'i werth- Ddifesur, wiwb? aberth- Yw sail ei ah&n a'i sylwedd Ar binacl aur banc y wledd." Talymrn.—Nid yw y ddwy linell gyntaf yn v cvwvW h u hy.tyr y. eglur Talysarn! ti wely saint, Mewn bedd gorwedd di geraiut." Mae llinellau tlyoion a meddyliau da yn Y ovwvjj U. ar ?i hyd ? diw"ida trwy ddweyd- Ac ar ol taith faith trwy fyd, A chalon ddifrycheulyd, Hotf enaid ein chwaer Fanny I'w dda fraint ehedodd fry, At ei John Ion. a'i hardd lu, 1 ly,? ei hanwyl Iesu— I fro nefol 0 Fr y esAfon Er elw'r aethilwr Ion,- .t --t .wl {rlb"yw'f.Wl Arena pur ei eiriau.—Ceir syniadau da yn Y Cywydd h?, wedi eu cvlfeu !ne? Y?dro(idion detholc,4 Egyr ei ddysgriflad o 1 wrthddrych yn y geiriau cac lynol Yn mhlith gwragedd rhinweddol, Menyw hardd, heb ddim yn 01 Me'?T d Fanny Jones ddidwyil A phawb syn hysbys o'i phwjdl. Callineb diarhebol. Un dduwiol, dda, hael oedd hon. Yn ddifeth gwyddai hefyd Yr hen bwnc o drin r byd. Ei myfyr oedd llwyddiant mwyfwr Ya ddi-drais, ac nid Ilwyddo = YBtryw, oud gwir one8trwydd Fu yn Uon'd eae?u'i Ilwydd. Er ei chlod gellir nodi— Ni chaed e! chywirach hi." Yna rhydd ddmItLniad o honi fel cymydoges, ei hael- -Iod* ei gw?wthgar*?. phiiod a'i on¿'l: ag:ryntIIfnfta r' ;Ii Ei hoes a roes i'r Iesu,— Rhinweddol, cri?ddu?-l f.: Trist lef gan deulu crefydd Yn Nhalysarn o'i hol sydd. Gorphenodd ein b Fanny ft£hOg:ll: = hi I fyd w,h a tbrigfod hon {r, :f;d r¡? Afon. Deigryn Cwynfanus.—Am dani dywed :— A Fanny, wraig hoff, uniawn, Yn mro gudd y meirw gawn Yn huno mewn oer anead, Dan gleiau, is barau'r bedd, Rhwng mantelli Ueni'r Uawr, Yn od wely y dulawr; Ond ei hanes dywyna Megis =:;ndh::n ha'. Ac er bedd, ei rhinweddau Yn eu bri off wnant barhau: Y rhai'n adawodd ar ol X siarad cofiant siriol. Mae wylo dwys am wel'd hon ghdf;1: 0 Kyd fe u gwelir yn hau U.ig roddion eu aTnddimi Ar ei betid o duiriawr barch A chofion pur i'w chyfarch." Eigrad.—Rhagora Ei ar i hoU gydymgeiswvr .E ,IiQRPh .Tt .u, V duol me? C: de«- grifiad o oes Mrs Jones o'i boreuddydd. Dywed UM Hen gyfoedion hon o hyd, Wybuant foreu 'i bywyd, Soiiiunt am oi ihiy&meb,— Oedd harddach, wynach na neb,- A throion dewrion di ri Y fun wen o Lanllyfni." 3fo? cvfeiriad at ei thueddfryd borenol at gerddor- i.eth, syi-: A chanu 'n ddioehenaid Fawl yr Ion, nid !4?l o raid; C iei br.n yn '3 aidll Tde??y?' dwys!" Desgrifla hi fel- Aeres iesin, grasusau I'w mawl o hyd yn amlhau; Ath h ei hwddweh hi Ar =I yn rhagori." Wedi sylwi ar ei phriodas, ei hfydllad mewn masnach, a'i gofaJ am ei ph]-t, dy,??rfydIM mewn I'w henwog #r gael anog gm Duw yr Ion i fyd di-ras, Iddo'n d*r yr oedd yn dW Ai i gyfer pob gofa!, Cychwynd, hwyliai ,l hynt; Hheolai bob rhyw helynt." Ac ar ol dyweyd na *yr y byd pa faint a wnaeth tuag at leshau yr eglwys, dywed- "D-a* a dyd 0'1 ras, D.w I hg lawer dia?. Cywydd rhagorol yn mhob modd ydyw hwn. Barm. Gwastad a theg, esmwyth, llyfn a synwyrM yu hytrwh yw prif nodwedd y eyfmasoddw&u a nod- wyd hyd yn hyn, ond y mae awen Barac yn anfach. ehed"Jrl uwch, ac y mae arff mwv 0 newyda-ueb iii ei ieddyliau. hagora hefy my?ff wydta!b_gh. ion. odd?i.- uM-m ei gyiighant?dd- Bu du wg y byd &'I w6n Do'l gilwg a'i deg h??l;;en,- I Fanny, nes gorphenodd Ar waith bya,-mm wrth ei bodd. Hi drechodd, baeddodd y byd, Do, er cael bdrau celyd. Mor gall, trWY'l thymhor i gyd, Yn dRifai casglai'r ddeufyd; Casglodd yr aur-casgloàd ras— CU d i?'r. ca'dd deyrnas. Ai i'r faelfa'n wir awyIiawr Cyfl,vm.h ai'r f"?h fwr, Oedd gysgod i'? tylodion,— Eu baw-gell oedllogeU ion. John Jones oedd long?edd long lawn 0 ddoniau'r nefoedd utaw.: Fanny dd' "III lion, F't'Ur rh.?;,3 Y mae y cywydd h? yn Ila? o'r awen.  ran stwythdw cyngbanedd, newydd-deb, a ^tfrheiia'7la9 d, bydgd?i a?Uwdd rh^rori ar Elphin- Dechreua fel y canlyn "Yn Nhalysarn wylo sydd Yn lie hoen a llawenydd; Wele'n ddwys pob calon dda Yn drom gan siom sy' yma! .V mae o. c1n mynwosau Ynhy..ddd(, dyddhau Clir-io,b- yr enaid r yw ,d.d gw.dau raid! Mewn cyfeWad at ei gwasanaeth i'w phriod eeir y llinellau prydferth hyn :— I'r egwan wraig Ion a rydd Ofal enaid aflonydd Un 0'1 saint, a'1 mvnwea sydd rw boenau 'n hedd-obenydd!" Ond er el holl ragoriaethau Taenu ei hir nos drosom Wna'r anjau syn, er Ing siom; Ei ed d yWr whos 0 gudwo'n haul i gwedd nos Elphin yn oreu. Barac yn ail. EVAS TOZM. TRI ENGLYN I GAPEL NEWYDD TALYSARN. Naw cyfansoddiad a ddaeth i law, yn dwvnyfftig- e.:11bri;hdll'ritIâr Iu: Chnst^hBrWien 'A Derwydd Addot?ar. a EbrWfab, Englyn y Oildwrn, LUw.—Y Mae yr englynion "'U"d' d.= synwyr a chynghanedd'. Alltud. Ar y.cyfan y mae cynghaneddion yr englyn- ?o. h, rgr .I ;n:ec\:t:?r = yn y ddwy Unell olaf yn yr englvn diweddaf, yn gy m?int. bod yr acen ar y siU diwfd? 3m y ?T.?6<t'n. tra y diwedda y lUne1l fiaenorol gy nnsilf" Nid yf ychwaith wedi cwblhau f, nen,I,y a.t.f ynyTrs ?eZ.!?ir eu FY ?wneir yn y llineli gyntaf yn yr ail benill Cu yw arddel ac urddas." M?tm<t —Ymae yr englynion hyn yn ddigon cywir; ond nis gellid Mybod oddiwrthynt pa le "L e7 ngolwgYOarddl..w ei fod yn canu i ry-w omwe Uooill 7gj w-nWdhldg,y,7 I ?l dionid o?.d CM/'?'M_-LIwydda ef yn ei 't Y. cyntaf i osod allan yn lied glir destyn yr englynion, a r =?rs o nm yr ysbryd a deifl i'w l l n? l u. ?fMoim- — M ae'r en?ynton hym yn gy9awnach 0 ayn- ;Ja;"t;.1tf,:nyhbi o'r awen, Derwydd Addhlqar.—Da. Christopher Wrta.—Gwell. EVAJI JONES.

Dadleua'r World dros gael ymehwiliad gan bwyllgor o Dy r Cyffredin i gyflwr meddyliol un o'r aelodau, aef y Capt. J. J. Bopo-Joh'Mtnne, yr 0'r ael(>daiyt, n ?ael ei gadw mewn gwallgofdy CYf- rinacliol yn Ticehurst, Sussex. Wrth gydnabod penderfyniad o ddiolchgarwch am ei ameth ar bwnc y milwyr Indiaidd, yn Nhy'r Cyffredifl, dywed Mr RoebuckBydd yn dda genyf bob amser ganfod fy ngweithredoodd yn cael cymeradwyaeth fy etholwyr, ac yr wyf yn teimlo hyny yn fwy nag arfer yn awr, oherwydd pwysig- rwydd y eyfwng, ac oherwydd fy mod yn credu mai yr hyn a wnaed sydd oreu. -?dZo r,-4 dyn o'r enw Wainwright ei ddirwyo i 6p, gan ynadon Rotherham, am werthu cig moch drwg.