Baner ac Amserau Cymru

LIVERPOOL. Capel Bethel, Netherfield Road. Nos Fawrth diweddaf, traddodwyd darlith gan y Parch. John Evans, Garstou (GlyDeeiriog gynt). Testyn y ddarlith ydoedd Diwyd- rwydd." Cymmerwyd y gadair gan Mr. E. Roberts. Yr oedd sylwadau Mr. Evans yn dra galluog, ac hefyd yn cael eu traddodi yn sym], etto yn swynol a difyrus. Yr oedd y ddarlith hon yn wahanol i ddarlithoedd yn gyffredin. Yn un peth, ni pharhaodd ond o ddeutu awr o am- ser. Hefyd, nid oedd ynddi un sylw yn cael ei roddi gan y darlithydd a gyfododd y gynnull- eidfa i roddi yr hyn a elwir yn Iluchel gymmerad- wyaeth" gymmaint ag unwaith. Ond er hyny, yr oedd pawb yn gwrandaw am y mwyaf astud. Yr oedd y sylwadau, nid yn unig yn alluog, ond hefyd yn ymarlerol-yr oeddynt yn gyfryw ag a fydd yn sicr o fod yn lies, yn enwedig i bobl ieuaingc. Yr oeddym wediofni mai ammhoblogaidd a fuasai y cynnulliad, gan nas gwyddys nemawr am gymmhwysder Mr. Evans yn y cymmeriad o ddarlithydd. Ond yr oedd yn llwyddiant hollol yn yr ystyr yma. Yr oedd yr elw at wasanaeth y boneddigesau sydd yn llafurio gyda'r achos cenbadol yn Portland Street. Sylwai y cadeir- ydd fod o ddeutu deuddeg o'r cyfryw yn cyn- northwyo y cenhadwr, y Parch. H. Roberts, a'u bod hefyd yn gweithio yn egniol trwy ddilladu y tlodion, a dwyn y cyfryw i wrandaw yr efengyl. Yr oeddym yn synu clywed y fath SWill o arian sydd wedi eu casglu ganddynt, er cynnortbwyo y tlodion, a'r fath nifer hefyd o blant ac ereill a ddygwyd trwy eu llafur i'r Ysgol Sabbothol, ac i wrandaw yr efengyl. Sonir llawer yn ein mysg am fugeiliaeth eg- lwysig." Yr oeddym yn teimlo wrth wrandaw ar Mr. Roberts y noswaith hon yn adrodd ycb- ydig o'r ffeithiau sydd yaglyn a'r llafur cenhadol yn y lie a nodwyd, mai dyma y peth sydd yn eisieu ar y wlad ac ar. y trefydd mawrion yn arbenig. Nid yn unig y pwlpud yn cael ei lenwi yn dda, a'r cyfarfodydd eglwysig yn cael edrych ar eu hot yn fanw], ond hefyd rhyw gynllun i gael gafael ar y lliaws—gallu rhoddi cyfeiriad i waith yn yr eglwysi. Ymddengys fod gaa bob un o'r boneddigesau y cyfeiriwyd atynt eu gwaith eu hunain, a'u bod yn teimlo pwysigrwydd yr ymddiriedaeth a roddwyd iddynt. Byddai yn wertbfawr i bob eglwys gymmeryd yr idea. Hysbyswyd y noswaith hon, eu bod wedi sicrhau y Parch. J. 0. Jones, B. A., i roddi dadith etto yn mhen ychydig o wythnosau at yr un achos.

Marwolaeth a Chladdedigaeth Y Parch. EVAN DAVIES, Llanpumsaint, air Gaerfyrddin. DIAU fod y newydd galarus am farwolaeth sydyn y gweinidog sydd a\ enw uchod, wedi oyrhaedd yn barod yn mron i bob man trwy y cyloh Methodistaidd yn N ghymru. "Ei north a ostyngwyd ar y ffordd, a'i ddyddiau a fyrhawyd." Yr oedd yn pregethu ar y Sabbath cyntat o'r flwyddyn yn Llangyndeyrn, ac aeth trwy waith y dydd heb deimlo ei hun lawer yn wahan- ol nag arferol. Cafwyd ei fod yn glaf iawn boreu dranoeth; ond ni feddyliodd ef na nob arall fod y olefyd hwnw yn un i farwolaeth. Yn Llangyndeyrn yr oedd Mr. Davies ynghyloh deuddeg milldir e'i gartref; ac y mae tref Gaerfyrddin yn sefyll yn agos ar hanner y ffordd rhwng Llangyndeyrn a Llanpumsaint. Boreu ddydd Llun, hebryngwyd ef gan Mr. Thomas i dy ei frawd-yn nghyfraith yn y dref, pa un ai methu myned yn mhellaoh a wnaethpwyd, neu ynte aros yao, er mwyn bed yn fwy eyfleus i gael oymmhorth medd- ygol oedd yr amoan, nid ydym yn gwybod. Pa fodd bynag, yn nby Mr. Thomas Josuah, ei frawd-yn-nghyf- raith, yr arosodd Mr. Davies. Bu y meddygon yn gweini arno trwy yr wythnos; ond er pob medrusrwydd meddygol, bu farw ein hanwyl frawd boreu ddydd Llun, y lOfed cyfisol, yn 49ain mlwydd:oed. Ao O! mor chwerw y teimlid y newydd am farwolaeth mor annisgwyliadwy yn Nghyfarfod Misol Cydweli pryd- nawn ddydd Mawrth. Cymmerodd ei gladdedigaeth le ddydd Iau. Daeth tyrfa liosog iawn o frodyr a ohyfeillion ynghyd i'w angladd. Cyn cychwyn o dy Mr. Josuah, darllenwyd a gweddiwyd gan f Parch. T. Davies, Llandeilo. Un ar ddeg o'r gloch oedd yr amser pennodedig i gyohwyn. Aeth yr angladd trwy y dref yn y tdrefn ganlynol:- Y gwyr meirch a'r gwyr cerbydau yn mlaenaf; yna yr elorgerbyd a cherbydau y galarwyr; yn olaf, y gweini- dogion, y blaenoriaid, a'r holl wyr traed, yn ymdaith bob yn ddau. Yr oedd yn bresennol o frodyr yn y weinidogaeth, y Parchn. Joseph Evans, George Evans, ao Edward Davies, Caerfyrddia; Thomas Job, ac Arthur Evans, Cynwil; W. Prydderch, Nantgaredig; Thomas Price, Brechfa; Thomas Jones, College; Thomas Davies, Llandeilo; Robert Salmon, Llansadwrn; John Evans, a James Morris, Llanelli; David Owen, Cyd- weli; David Lewis, Llaustephan; J. Owen, a T. Bowen, Whitland; aff. Pierce, Bhosesmor. Yr oedd yno hefyd iiaws mawr o flaenoriaid o'r dref ac o'r wlad. Am nad oedd capel Cwmdwyfron-capel oartrefol Mr. Davies a'i deulu-yn rhyw bell iawn allan o'r ffordd i'r gladdfa, bwriedid myned yno i gynnal y gwasanaeth crefyddol; ond gwelwyd ar y ffordd fod yr angbyfleusderau i hyny mor fawrion, fel y torwyd ar y trefniant hwnw, ac yr aethpwyd rhag blaen i'r Llan. Wedi darllen y ewasan- fteth arferol yn yr eglwys, cafwyd anerchiad'pwrpasol a llawn o deimlad gan y ficer oedranus, y Parch. W. Powell. Yr oedd yn amlwg oddi wrth y sylwadau a wnaed, fod y gweinidog Methodistaidd yn sefyll yn schel yn nghyfrif yr offeiriad, a' i fod yn gyfaill myn- wesol iddo. Yna rhoddwyd corph marwol y Parcb. Evan Davies i orphwys yn hen fynwent Llanpumsaint hyd foreu caniad yr udgorn diweddaf-y boreu ar yr hwn y bydd boll ddorau beddau y byd, trwy rym un pair, yn agoryd. Yr oedd Mr. Davies yn dad i saith o blant, dau o ha rai a gladdwyd o'i flaen ef, a'r pump ereill wedi eu gadael i gydalaru 4'u mam weddw. Yr hynaf o'i feib- ion, Mr. John Davies, Pont y pridd, sydd wedi dechreu pregethu mewn undeb Chyfarfod Misol sir Forganwg. Y mae'r gwr ieuangc wedi ei ddonio & llawer o gym- mhwysderau i fod yn weinidog yr efengyl, ac wedi derbyn mesur helaeth o addysg ao y mae yn llawen. ydd mawr i ni glywed yma a thraw ei fod yn argoeli dyfod yn ddyn pwyaig a defnyddiol. Y Duw a ofaloud am ei dad a ofalo am dano yntau etto, ac am bob un o'r teulu sydd beddyw mewn galar. Y mae manylion banes boreu oes ein brawd anwyl yn anhysbys i ni. Nis gallwn ddywedyd yn mha ardal y ganwyd ac y magwyd ef, nac yn mha le na pha bryd yr ymunodd a phobl yr Arglwydd; ond yr ydym yn gwybod mai yn Llanpumsaint y dechreuodd efe breg- ethu, a hyny yn mhen blynyddoedd ar ol iddo briodi. Os gwir a glywsom mai tua phedair blynedd ar bym- theg yn ol y dechreuodd ar y gwaith cyhoeddus; yr oedd yn dechreu yn agos i'r on oedran ag y dechreu- odd ein Harglwydd ar ei waith cyhoeddus, sef "yn nghylch dechreu ei ddeng mlwydd ar hugain oed," Dywedir iddo ddyfod allan fel pregethwr agos yn ei gybawn famtioli. Dyna agos y peth ellid ddisgwyl mewn dyn o'i addfedrwydd ef mewn dyddiau a barn. Ond os na ddarfu iddo gynnyddu rhyw lawer o'i gy- chwyniad cyntaf, y mae mor wir, o'r ochr arall, na ddarfu iddo leihau dim hyd y diwedd. Efe a ddaliodd yn ei faint. Nid pob un sydd yn gailu gwneutbur hyny. Gwelsom lawer un yn taraw allan yn bregeth- wr tra blodeuog, ond yr olwg gyntaf arno oedd yr oreu. Dim parbid. Nid oedd ond megys cwmmwl o darth, dros yobydig yn ymddangos, ac wedi hyny yn diflanu. Yr oedd Mr. Davies ya fwy tebyg i'r ffynnon fywiol, yr hon, er ei bod bob dydd yn bwrw allan ei dyfroedd gloew, nid ydyw yn gwaghau dim. Yr oedd eglwysi y air yn unfrydol iawn yn eu dewisiad o hono i'w ordeinio yn 1865; ac er ei holl anfanteision o ddiffyg addysg, efe a Iwyddodd i ymwthio trwy borth eyfyng arholiatl y flwyddyn hono. Ymgymmerodd a gofal bugeiliol eglwys Llangyfel- ach, air Forganwg, yn mhen rhyw bedair blynedd ar ol ei ordeiniad cymmharol fyr iu ei arosiad yno. Pan redodd y tymmor hwnw i ben, dychwelodd i'w hen gartref, ac yr oedd hyny yn beth hallol naturiol, canyti o ran yr oedd efe wedi ymadael. Tra yn Llangyfelach, aelod o Gyfarfod Misol sir Gaeifyrddin ydoedd, ao yn sir Gaerfyrddin yr oedd yn pregethu, rhan fwyaf o'i amser. Er ei fod wedi cychwyn gyaft'r weinidogaeth yn nghapel Llanpumsaint, ac yn parhau i fyw yn y plwyf hwnw, yr oedd ef a'i deulu er's blynyddoedd yn aelodau o'r eglwys yn nghapel Cwmdwyfron. Felly, y mae ei hanes fel pregethwr yn gyssyiltiedig, yn. benaf, a'r eglwys bono. Yn ymarferol, yr oedd yn fugail yno, eithr nid wedi ei alw a'i sefydlu yn fanwl yn ol trefn y dyddiau diweddaf hyn. Yr oedd iddo barch mawr yn ei eglwya gartrefol, ac yr oedd yn hawdd deall dydd ei angladd y teimlai y frawdoliaeth fod ei angeu yn golled dram iddynt. Nid oedd chwaith yn Ilai cym meradny trwy yr holl .sir; yn mhob man yr oedd ei weinidogaeth yn dra derbyniol. Meddai ar gymmeriad difrycheulyd, synwyr cyflredin cryf, a theimlad tyner a chrefyddol iawn. Fe allai mai ei brif nodweddiad oedd ei ffyddlondeb, ceid ef yn wastad yn ei le a chyda'i waith. Hoffid ef yn fawr yn y teuluoedd lie yr arferti lettya; y mae felly wedi gadael cylch eang o gyfeillion ch i alaru ar ei 01. Mewa oes fer, cafodd ei ran o drsdlodion y bywyd hwn, eithr yr Arglwydd a'i cynnaliodd ef ynddynt oil. Profodd beth ydoedd chwerwder chwerw claddu plant anwyl, a pha beth oedd pwysau eystudd yn y teulu am lawer o flynydd- oedd. Bellacb, y mae wedi diangc goruwch svvn gofid- iau y byd, Bu farw fel y bu fyw—yn yr Arglwydd. Aeth adref â'i arfau yn loewon, o ganol el waith, Cymmerodd yr Arglwydd ef i'w orphwysfa cyn dy- chwelyd o hono i'w dj o'i gyhoeddiad y Sabbath. Bu yn mron rhoddi 11am o'r pnlpud i ogoniant. Yr oedd ei symmudiad yn ymylu ar fod yn debyg i symmudiad Ellas gynt. Pwy, tybed, gafodd y tantell? Y mae hanes y Parch. Evan Davies yn rhyfedd am fis Ionawr, 1876: Y Sabbath cyntaf, yn Llangyndeyrn; yr ail, yn nglyn cysgod angeu y trydydd, yn y Jerusalem nefol. Aethai trwy yr afon mewn llawn hyder ffydd, Dywedodd rhyw un y prydnawn olaf y bu fyw, Y mae ei draed yn oeri." Nid ydyw hy»y o gymmaint pwys," else Mr. Josuah, "os ydynt ar y graig." 0 ydynt," ebe yntau, "ymaent ar y graig." Yr oedd yn teimlo ei fod mewn dyfroedd dyfnion, ond dyfroedd a chraig yn eu canot. Bu farw, neujnte efe a hunodd, fel Stephan gynt, mewn Hawn olwg ar yr lesu.

Marwolaeth Mrs. DAVIES, Aberystwyth. Boreu Sabbath diweddaf, Rhagfyr 16eg, bu farw Mrs Divies gweddw y diweddar Mr. Robert Davies, Heol fawr, Aberystwyth, a mam y Parch, D. C. Davies, m. A., Llundain, a Robert Daviss, Yaw,, U. H., Cwrt Mawr, Llangeitbo. Yr ydoedd yn mhob ystyr o'r gair yn fam yn Israel, ac yn "llawn o weithredoedd da ac elusenau, y rhai a wnaethai hi." Bydd hanes lielaethach yn y Fansr yr wythnos nesaf.

LLANRWST A'R AMG-YLCHOEDD. Micnviyr o iaith arall.—Y mae yn anhawdd iawn cael gan bersonau dibrofiad gredu nad yw y cym- mhwysderau sydd yn ofynol mewn mwnwr i wneyd gweithiwr diail yn un wlad yn ei gyfaddaau i wneyd un felly,yn mhob gwlad. Credant mai gweithio a borio sydd yn angenrheidiol yn mhob man, ac mai yr un fath y mae gweithio a borio yn mhob man. Sicrheir fed y dyn a allforio un math o graig yn alluog hefyd i forio pob math o graig gyda'r un cyflymder. Tybia ambell i foneddwr y gall glowr wneyd cystal miner rhwng bryniau Ffestiniog ag un a fu yma erioed yn gweithio. Ofer yw ceisio argyhoeddi bod gwahaniaeth rhwng iiatur un graig a'r Hall; ac ofer ydyw ceisio ei ddar bwyllo nad all neb lwyddo i dyllu y cyfryw ond trwy brofiad. Y mae Ilawer boneddwr o Ysgotyn a Sais yn methu deall pa beth ydyw y rheswm bod ein mwnwyr mor annyben gyda drivio lefel mewn ithfaen durfing. Pan sonia un nad ellir gyru mwy na rhyw Lbedair Hath o lefel mewn mis-pedwar i'w gweithio y nos, a phedwar i'w gweithio y dydd -canfyddir ef ar unwaith yn taflu awgrymiad bod hyny i'w briodoli i is-raddoliaeth y Cymry kal gweithwyr; ac yna penderfyna ddwyn dynion o iaith arall i yru y lefel. Ond yn fuan, canfyddir nad yw Saesneg yn dygymmod a'r graig, ac yn lie drivio chwaneg, ceir hwynt yn gyru llai. Yr oedd cvfarwyddwyr chwarel yn ddiweddar wedi pender- fynu bod y Cymry fel mttnwyr yn hen lwfriaid rhy ddioc a rhy ddiyni i allu gyru lefel ond mewn dull malwodaidd, Daethpwyd i'r penderfymad y byddai raid eu newid, onid ê, byddai y lefel heb ei gweithio drwodd i'r wyneb hyd ganiad yr udgorn. Yr oedd v Byniad o weithio dim ond pedair llath mewn mis er mai ithfaen oedd y graig, yn afresymol o arai. Daethpwyd i'r penderfymad y gallai mwnwyr Saesnig yru. deg|llath ar hugain mewn mis; ond cyn y dlwedd, lleihawyd hyny i wyth llath. Y maent wedi bod yn y lefcl am rai misoedd, ac y maent etto heb ym pedair Hath. Buout am bythefnoa heb roddi pant yn y gareg. Buan y daeth y foreman i ddeall y byddai yn rhaid cael cynnorthwy rhyw fwnwr profiadol o Gymro i roddi gwers iddynt. Cafwyd rhyw ddrelyn yn ddigon parod i roddi ei wasanaeth iddynt, Yno y maent hyd yn hyn; ond nis gwn pa beth a ddaw o honynt. Damwain.-P, el yr oedd un Mr. Hugh Davies, Nhadog Uchaf, Dolyddelen, yn arolygu twll ag oedd wedi methu tanio yn chwarel Ty'n-y-bryn, Dolyddelen, aeth yr ergyd allan, gan gymmeryd ymaith ran o'i Jaw; ond gobeithir y bydd iddo wells.-Ellis o'r Nant.

EDEYRN10N. Llandriilo, yr hen Eglwys.—Y mae wedi ei dryll- io yn gandryll, ac un newydd yn cael ei hadeiladu ar yr hen sylfaen. Yr oedd yr Eglwyshynafolhon wedi ei sefydlu er y chweched ganrif; ond yr oedd wedi myned dan amryw o adgyweiriadau; ac yngtyn a'r hen eglwys yr oedd clochdy, tuag wyth lath o uchder. Adeiladwyd hwn tuag wyth gant a hanner o flynyddoedd yn ol; ond golwg erwin sydd arno yntau yn awr, o herwydd fod darn o hono wedi ei dynu i lawr, a'r hen awrlais a'r clychau wedi peidio byddaru preswylwyr y fro. Y mae golwg bruddaidd ar yr hen fynwent hefyd y beddau wedi eu baeddu, a llawer lie claddu dan garnedd o geryg. Glu i'r tlodion.— Y mae y boneddwr caredig o'r Pale Hall wedi gofalu am ranu defnydd tan i'r tlod- ion eleni etto, fel pob blwyddyn. llai dyddiau yn ol, rhanodd amryw dynelli o 16; ac y mae yr un boneddwr yn myned i godi darn at yr ysgoldy, sef clans room, a rhoddi pibellau trwy yr adeilad i'w thwymno. Clod i'w galon haelfrydig, onid fe 1 Swper.-Cantorioia yr Eglwys a gafodd y fraint hon, ar draul y Parch Mr. Williams, y ficer. Hefyd, clywsom ei fod yn rhoddi rhoddion da mewn arian i'w gantorion. Yr Undeb Llenyddol.—Bh hwn yn llwyddiannas eleni etto, trwy fod amryw bunnoedd yn weddill ar ol talu yr boll gostau. Ond clywsom fod rhai o'r beirniaid yn grwgnach o eisieu eu bod yn cael tal am eu llafur. Go wan, onid 6, na allent raddi tipyn o'u hamser "er cefnogi Uenyddiaethjyn yr hen ddyffryn prydferth yma ? Y mae hi wedi bod yn ddigon iselei phen er's llawer dydd a phan y mae yn rhyw ail gychwyn, ac yn dechreu cerdded eil- waith, y mae perygl ei feichio a gormod o bwn. Os oes tipyn o'r arian yma 'yn weddill, onid gwell a fyddai chwanegu at y gwobrwyon ar y gwahanol destynau, er cymmhell chwaneg i ymgeisio. Te i blant yr ysgol—Y mae hyn yn beth sydd yn cael ei wneyd yma er's amryw flynyddoedd bellach; a mawr yw y siarad am dano yn mhlith y plant amser maith cyn ei ddyfod. Dydd Gwener, y 14eg cylisol, oedd y diwrnod eleni; ac yr oedd llu o'r plant wedi ymgasglu i'r Llan erbyn tri o'r gloch, a gwnaeth pob un gyfiawnder a'r danteithion oedd wedi eu parotoi iddynt yn yr Ysgoldy. Am chwech o'r gloch, yr oedd cyfarfod arall yn cael ei gynnal gyda'r plant. Yr oedd yr ystafell wedi ei gor- lenwi gan rai mwy na'r plant, sef eu rhieni, ac ereill; o blegid y mae braidd bob un trwy yr ardal yn teimlo dyddordeb yn y cyfarfod hwn, gan mai yn hwn y mae y plant yn rhoddi dangosiad o'r hyn y mae addysg yn ei wneyd iddynt. Dygid y oyf. arfod yn miaen trwy ganu gan y plant, o dan ar- weiniad eu meistr, sef Mr. Owen, ac areithio gan ddynion blaenaf yr ardal, a [rhoddi gwobrwyon i'r plant oedd wedi pasio :pan oedd goruchwyliwr y llywodraeth yn gwneyd prawf arnynt; ac yn wir, yr oeddynt oU o'r bron wedi pasio; o yr oeddynt yn cael gwobrwyon, sef llyfrau. Y mae sefyllfa yr ysgol yn siarad yn uwch am Mr. J. Ll. Owen, yr ysgolfeistr, na dim aallwnni ei ddyweyd, o blegid yr ydym yn deall ei fod ef wedi ennill dros 60p. o grants oddi wrth y llywodraeth eleni. A dywedodd un o'r rhai oedd 'yn siarad mai ysgol Llandrillo oedd y flaenaf ar report y llywodraeth. Yr oedd tipyn o deimlad na buasai y cSr yn helpio y plant; ond y mae yn debyg.fed eu cyrn wedi myned allan o hwyl chwythu ar ol y Nadolig.— Ramblwr.

I CAERNARFON. CYNNALIWYD Cyfarfod Misol Methedistiaid Calfinaidd, (lyddiau Llun a Mawrth, wythnos it- diweddaf, yn nghapel Moriah. Gweinyddwyd yn yr oedfaeon cy- hoeddus gan y Parchn. J. Williams, Bangor, T. Rob- erts, Jerusalem; P. Jones, Llanllechid; R. Ellis, Ys- goldy; J. P Davies, M. A., Tal y-sarn; ac O. Thomas, Liverpool. Rhoddwyd llawer o had da i lawr; gobeith- io ei fod wedi cael dyfnder daear. Nos Lun diweddaf, cynnajiwyd cyngherdd yn y Guild Hall, gan Mr. W. S. Haydn a'i ddysgyblion, so amryw foneddigion ein tref. Cafwyd canu da, a gwran- dawiad astud. Deallwn fod yr elw i fyned er bndd i'r tlawd. Da lawn, Mr. Haydn. "Gwyn ei fyd a ystyrio wrth y tlawd." Rboidodd Mr. David T. Bdwards, tafarnwr, wledd i aelodau c6r Caersalem, capel y Bedyddwyr. Bu y c6r hwn yn hynod lwyddiannus mewn datganu dydd Nadolig diweddaf, ac o'i haelfrydedd, diwallodd nifer mawr o blant gyda'r danteithion. Wedi i'r plant ym- ddigoni cliriwyd y byrddau, a chynnaliwyd cyfarfod adloniadol. Cymmerwyd y gadair gan y tafarnwr haelfrydig. Canwyd amryw ddarnau cyssegredig gan y plant, ae adroddodd dau fardd ieuaingo gobeithiol ein tref, eu gweithiau barddonol, y rhai a wnawd gogyfer a'r cyfarfod. Nos Sadwrn, gosodwyd tabled goffadwriaethol am Cysddelw, i fyny yn nghapel Caersalem. Ac arao yn gerfiedig-" Er cbf am R. Ellis (Cynddelw), pa un a fit yma yn gweinidogaothu am yr ysbaid o dair blynedd ar ddeg." Nis gallwn lai na chanmawl cyfeillion y Bedyddwyr am eu doethineb yn dangos eu parch ar ol eu hanwyl weinidog. Bwlch liydan a agorwyd pan gollwyd yr anwyl Cynddelw o'n plith, a diammheu y bydd llawer o amser wedi myned ymaith cyn y llenwir ef i fyny. Deallwn fod lliaws o aelodau yr eglwys uchod yn awyddus o gael y Parch. J. R. jooea, Windsor, Liverpool, i fod yn olynydd i Cynddelw; dyn ieuangc ydyw Mr. Jones, ond yn un o r rhaimwyar galluog a fedd yr enwad Os daw yma, bydd Caeraar- fan wedi "oaer'gwemidogMnenwocafyr oes, a bjaa gan bob eglwys ei bugail yn ein tref. Beirdd a llenorlon Caernarfon." Dywedir fod yn y dref hon fwy 0 feirdd a llenorion .?,'r no d*f yn Nymru, gan fod gymmaint F&IIY, ^io meithrin yatod y fiwyddyu hon, y bydd iddynt gOlo meithno drnion ieuaingo ein tref mewn bardQomaeth a Ueil. yddiaith. ptmmerodd marwo]ath ein cyd-drefwr pMch.M, Mr ?'t. !T?? mab i Mr. EIht Jones, ironmonger, i j Marcher wy?ncs i'r diweddaf. Di&nmhQU ww vn lolkd fa? ar ol yr ymadawedig. Bu farw w vr ?anomnar o 29ain mlwydd oed. Claddwyd vn mTOwen^henafol L!anbebI,g.-??<M.

Yr oedd cyngherdd buddiannol ar ran Mr. Clarke, ar ei'ymadawiad a Llanelwy, i fyned i wasanaetho yn iglwys Gadeiriol Henffordd, yn cael ei gynnal nos Lun, Ionawr 17eg. Gofelid am ddygiad pob peth yn rnlaen gan y Parch. W. Moison, a Mr. At- kins. Yr oedd yn wledd ragorol i hoffwyr cerdd- oriaeth.

I se meddai, "rhodder pob anrhydedil iddynt." Cof- ■ ier, nid llwyr ymwrthodimyr yn unig sydd yn per- thyll i'r gymdeithas uchod na: y mae y platform ■ yn eangach na hyny. Y mae y Temlwyr Da a'r 1 cymmedrolwyr yn gweithio ynghyd i sicrhau yr un I amcan, sef attal meddwdod. Nid oes ammheuaeth I nad oes yna filoedd yn Nghymru o gymngedrolwyr I ag sydd mor awyddus i sobreiddio y wlad ag ydyw unrhyw Demlydd Da. Beth pe baent yn uno am dro. Ofnwn nad ydyw yr achos a ddygwyd ger bron y llys yr wythnos hon gan Miss Pritchard ond un enghraifft o lawer o'r modd y Twyllir Merched gan fechgyn leuamgo y dref hon, Y mae yn rhyfedd fod un ferch ieuango barchus mor ffol ag hyd yn oed siaro/l gyda dyn, os na bydd yn ei adnabod. Mwy rhyfedd fyth ydyw clywed am ferched ieuaingc (call mewn pethau ereill), yn "cadw cwmpeini" gyda dynion ag sydd yn gwbl ddyeithr iddynt. Deg i un nad ydyw y "cariad" yn myned o dan enw ffugiol, rhag i'r ferch ddyfod o hyd iddo. Tybed fod Morwynion Cymreig ein tref yn ddigon gofalus yn hyn? Onid ydyw gormod o honynt yn rhy barod o lawer i ymddi- ddan gyda'r creaduriaid hyny ag sydd yn ddigon gwyneb galed i gyfarch merched ieuaingc parchus ag sydd ddyeitlir iddynt ? Prif amean y cyffredin o r cyfryw ddynion (?) ydyw dinystrio cymmeriad- au y merched, druain! Y mae llawer geneth ieuango brydferth wedi teimlo hyn pan yn rhy ddi- weddar. Y mae y canlyniadau yn ami yn wahanol lawn yn Nghymru i'r hyn ydynt yn Liverpool. Yna y mae y twyllwr yn adnabyddus, ac fe allai y ceir ganddo i briodi y ferch rywbryd neu gilydd; ae yn y man anghofir yr amgylchiad anffodws. Ond Ah! ruor wahanol pan nas gellir cael hyd yn oed enw priodol y twyllwr, heb s6n am ddim arall. JN id oes ond y tlotty yn aros y fenyw, druanI Ai WIW meddwl am gartref: wedi hyny yn methu cael lie, o eisieu carictor. Hen gyfeillion yn troi en gwyne- au rhag ei gweled; pawb yn ymddangos yn tIdI- ystyr o honi. Beth fydd diwedd y druanes ynaj Beth hefyd (ar ol colli cydymdeImlad awb 0 I chydnabod), ond myned ei hunan yn ddiystyr o hunan. barcb, a threulio gweddill ei hoes mewn llvgredigaeth a phechod. Gall rhai o'r Cymry tu yn canfasio y drefl gadarnhau yr hyn a ddywedir genym. Oni chlywsont ferched Cymreig yn dy. weyd eu hanes dan wylo ? Dadau a Mamau, I parhewch i weddio dros. eich plant. Nis gellwch ddychymygu beth yw nerth y temtasiynau ag y mae'n rhaid i fechgyn a genethod Cymry eu cyfar- fod mewn tref fel hon. Wrth gwrs, yr ydym yn cyfeirio-at y Cymry am y rheswm eu bod o'r un gened] a ni. Y mae llawer iawn o Arian drwg ar hyd y wlad y dyddiau presennol, ond y mae yn dda genyf fod yr awdurdodau wedi llwyddo i gym meryd rhai o'r smashers (fel y gelwir y bathodwyr hyn), i'r ddalfa. Ymddengys fod yma gwmpeini o honynt, yn cynnivys nifer liosog o ddynion a merched. Fe a rhyw bump neu chwech o honynt gyda'u gilydd i wahanol drefi, a cheisiant newid gymmaint ag a allont o'u flaslt money, yna ciliant o'r golwg rhag dyfod i afael yrheddgeidwaid. Nid ydynt yn ddigon gofalus bob amser. Daliwyd tri o'r dyhirod yn ddiweddar, a chafwyd fod gan un o honynt gyllell hir yn ei logell i'r dyben o drywanu pwy bynag a wnai geisio ei ddal. Gwelwyd y dyhiryn yn ymdrechu rhoddi ei law yn ei logell, ond diffrwythwyd ei fraich mewn moment gan ddyrnod yr heddgeidwad, A'i srrvio fo'n Tight," Cafodd dynes yn y dref hon Ei llosgi i farwolaeth yr wythnos ddiweddaf, trwy iddi syrthio i lewyg tra yn cynneu tan yn ei hystafell. Yr oedd y greadures wedi marw cyn i neb wybod am y tqin, er fod yno rai yn byw yn yr un t. Ymddengys fod llawer iawn or Ysgotiaid (fel y Cymry), yn anghofio crefydd eu tadau ar ol gadael eu gwlad, a dyfod i drigiannu mewn tref fel Liver- pool. Cynnaliwyd cyfarfod pwysig yr wythnos hon can v Presbyteriaid, i'r dyben oyalyried y priodoldeb o ganfasio y dref yn yr un modd ag y gwnaeth y Cymry rhyw flwyddyn yn ol. Hydeiwn, beth bynag,'na wna yr Albanwyr ddim blino cyn gorphen y gwaith. Methiant fu ymdrech yr "Undeb Cyffredinol," wedi'r cyfan, a hyny, credwn, am na chaed digon o 41dynion i ymgymmeryd ajchopio y canvassing books, er mwyn cael list i bob capel. Gallasai yr Undeb yn hawdd iawn hyfforddio i roddi tal i rywun am wneyd y gwaith. Gresyn i neb fod mor ddiofal a cholli rhai o'r llyfrau, wedi i'r eyfeillion aberthu cymmaint o amser i ymweled a phob tv yn y dref. Os oedd y gwaith yn ddigon pwysig yn ngolwg Mil o Oymry, ya ddynion a merched, i gael ganddynt i fyned or naill ddrws i'r Hall, hyd yn oed yn yr heolydd iselaf yn y dref, a hyny ar iaosweithiau gauafol os oedd cael hyd i'r "ddafad golledig" yn werth ymdrech mor fawr, tybed na ddylasai swyddogion yr undeb ofalu na chai y llafur ddim myned yn ofer? Gwyddom mai nid peth hawdd ydyw cael gan rai lafuiio yn galed os bydd y gwaith allan o olwg y cyhoedd. Bydd yn ofidus iawn gan lawer o ddarllenwyr y Faner glywed am Farwoladh David Lewis, Ysw., Eastbourne street. Yr oeddyr ymadawedig yn un o'r boneddwyr mwyaf adnabyddus a feddai yr Hen Gorph yn Liverpool. Y mae y Feibl Gymdeithas wedi colli un a weithiodd yn ddifeti drosti am lawer blwyddyn. Nid oedd yr un Cy-nro yn y dref yn aefyll yn uwch na Mr. Lewis yn meddwl y Saeson mwyaf dylanwadol ar yr Exchange. Cafwyd prawf o hyn pan ddarfu i Mr. Lewis ymneillduo o fod yn llywodraethwr y Bank of England. Y mae yma gydymdeimlad dwfn a chyfiredinol gyda'r weddw a'r amddifaid yn eu trallod.—Gwaenys.