Baner ac Amserau Cymru

ISGOB NEWYDD TY DDEWI. I FONEDDIOION, Y mae y gttir ar led, a chredir hyny gan lawer hefyd, nad yw Dr. Basil Jones, yr hwn a bennodwyd yn Esgob Ty Ddewi, yn hyddysg yn yr iaith Gymraeg: yn hyt- rach nag aros yn ei wlad enedigol, dewisodd fyned i Loegr, ao yno y mae yn byw er's liawer o flynyddau, ao hefyd na ddarfu iddo un amser drwy bregethu, ysgrif- enu, na siarad, amlygu ei wybodaeth yn iaith ei wlad. Os gwir hyn, y mae yn enghraifft arAll o'r peuderfyniad i gadw allai) CJyrnry gwir deilwng a dysgedig. Ond os an wir, bydded i'r parchedig foneddwr roddi prawf o'i fedrusrwydd, morgynted ag y daw i'w esgob- aeth drwy bregethu yn Gymraegynjsiholleghvysi. Caiff ddigon o wrandawyr eithaf galluog i farnu drostynt eu huuain, pa un a ydyw Dr. Basil Jones yn' hyddysg yn iaith pobl ei ofal ai nad yw. Ydwyf.&o., Ydwyf, &c., GLANWYSG. I

"THE SCOTCH PATRONAGE BILL." FONEDDIGION, Yr oedd yn ddifyr iawn i glywed Disraeli yn rhesymu mor ystwyth nos Lun diweddaf, dros hawl cynnull- eidfa" i ddewis ei gweinidog. Nid oedd yn ystyried, neu yr oedd yn rhy fyr ei olwg i weled, fod ei boll res. ynHJg yn andwyol i egwyddor sylfaenol, ac elfenau han- fodol Eglwysi GwlsdoL Y mae yn boenus i feddwl am rai fel efe yn ymwingo mewn maglau, i geisio trin pyngciau nad yw yn eu deall. Gallesid meddwl wrth ei glywed mai hen bregethwr oedd yn traddodi 11 cyn. araeth" ar Natur Eglwys, ar etholiad a sefydliad gweinidog. Y mae yr hen frawd diddan a doniol wedi gwneuthur llawer math o wasanaeth ynei fywyd. Pwy u yr na b) dd iddo ddiweddu ei ddydd fel Pregethwr Dissenters." Gallai wneyd un pur ffraeth, os nad oes rhyw rwystr ar ei ffordd i ymgodi i'r Urdd bregeth- wrol. Y mae amryw o'i fath ef yn bur hoff o drin pyngciau duwinyddol ac eglwysig. kr eicideeb, &,c., S. B.

CYFARFOD TALAETHOL Y WESLEYAID YN NEHEUDIR CYMRU. FONEDDlGION, Y peth nesaf aydd wedi achosi Winder i Owylhn yw tre/niant y pregethu yn y Cyfarfodydd Talaethol. Y mae ei ymadroddion ar y pen hwn, nid yn unig yu an- naturiol ao anfoneddigaidd i'r eithaf; nnd y maent hefyd yn arddangosiad amlwg o deimlad llidus, ao yn sarhid ar bersonan. Dywed fod "y trefniant eleni yn well nag y bydd yn ami." Os felly, heth gyffrodd ei ysbryd ef i wneyd y sylwadau a wnaeth 1 Onid can- mawl y trefniant gwell hwn a ddylai am ei ragoriaeth ? Ond byddai gwneyd hyny yn hoilol anghydnaws a'i ys- bryd bustlaidd ef. Sylwer ar annaturioldeb ei bara- graph ar y mater yma. Yn flaenorol, proffesai fod yn hynod o graffus, a thra chyfarwydd gyda gwahanol bethau cyssylltiedig a'r Cyfarfod Talaethol; yn gwybod hanea result yr examination, &c. Ond sylwer arno yn lDyned tua Brynmawr erbyn diwrnod mawr y oyfarfod eleni. Y mae yn myned yno mor ddall a phost, heb wybod pwy oedd i bregethu yn y gwahanol amserau. a'r canlynird fu iddo gael ei siomi. Á oes cysgod tebyg- olrwydd mewn peth felly ? Onid oedd arolygwr deheu- ig Brynmawr wedi trefnu y personau a'r amserau i bregethu? Ac onid oedd hysbysleni mawrion wedi eu hanfon ganddo i bob cylchdaith yn flaenorol i'r cyfarfod hwn, a'r rhai hyny yn cynnwys y manylion o barthed i'r pregethu ? Ac heb law hyny, gan ei fod ef yn cael cymmaint o ffafrau hysbysiadol gan y gweinidogion sydd ar y gylchdaith lie y preswylia, a ydyw yn debyg y byddai Gwylim, yn fyr o gael gwybod ganddynt pwy oedd i bregethu y diwrnod mawr ? Na, na: y mae ffugio anwybodaeth felly yn rhy annaturiol i berson mor sylwgar a Gwylim-, y mae y sylw hwn o'i eiddo yn ei fradyohu yn drwyadl. Und i symrnud rhagom, ymddengys fod hynafiaeth wedi cael gormod o sylw i foddio ein cyfaill, a'i fod am wneyd i ffwrdd gyda henafgwyr i bregethu ar y prif ddiwrnod. Gobeithio nad yw yr ysgrifenydd yn teimlo j fod y dosbarth parohus y ceisia eu sarhau wedi dwyn y llawlyfr oddi arno ef. Ond attolwg, Gwylim, ai nid rhai ieuaingc i raddau pell oedd yn pregethu yn Mryn- mawr eleni ? A welodd ef y staff bregethwrol ar y di- wrnod mawr wedi eu gwneyd i fyny o ddynion ieuang- ach rhyw dro? Onid dynion cymmbarol ionaingo oedd- ynt oil, ao eithrio y'Parch. O. Owen, yr hwn sydd yn tynu yn mlaen i raddau ysywaeth; ond tybiwyf na feiddia yr ysgrifenydd hwn ddyweyd gair yn erbyn ei appwyntiad ef i bregethu ar y prif ddiwrnod. Cafodd y eyfaill yma ran obregetbaudoniol y Parchn. O. Owen, D. Evans, J. Hughes, a D. Young. Khan o honynt! Sut y mae deall hyny tybed? A chaniatau ei fod yn rhy hwyr ya dyfod i gael yr oH o bregeth Mr. Young, y boreu am ?aith o'r gloch, a'i fod wedi ymadael, eff' mwyn dal y tren, cyn i Mr. Owen orphen y nos hono, sut na fuasai efe wedi cael yr oll o bregethan doniold. Evans a J. Hughes ? Ai tybed fod Gwylim wedi myned yna er mwyn gwrandaw pregethau a gwbl. Yeasgliad4 y gall outsider ei dynu ydyw, fod y eyfaill hwn yn cysgu oddi mewn, neu fod ar grwydr oddi Allan i'r addoldy, pan oedd y brodyr talentog uchod yn traetha gair y bywyd gyda'r fath nerth. Ac yn mhellaoh, na chafodd ef gymmaint a rhan o bregethau y pedwar ereill a fu yn pregethu y diwrnod hwnw, er ei fod yn teimlo yn ddigon rhydd i sarhau nifer o'r rhai hyny. Ond cafodd ei siomi yn ei ddis- gwyliad o glywed rhai o'r dynion poblogaidd sydd yn y dalaeth yn gyrnmysgedig a ben stagers. Felly yn wir. Cystal a dyweyd na fu yr un o'r pregethwyr poblogaidd yn pregethu o gwbl y dydd hwnw, na'r un pregethwr ieuangc chwaith, o blegid hen stagers oeddynt. Ond pe byddai y cyfaill yma yn myned i Brynmawr ryw adeg yn ystod y pymthefnos ar ol y cyfarfod, fe gawsai yr anwiredd hwn yn ol i'w wyneb oddi wrth gannoedd o bersonau yno, ao yn eu plith rai o bob en- wad crefyddol yn y lie. Beth oedd testyn mwyaf siarad eu cyfeillachau crefyddol yno yr wythnos ddilynol ond mawrygu yr Arglwydd am y pregethau grymus yn y cyfarfod hwn, a rhai y diwrnod mawr mor ucbel ag un- rhyw rai? Ac onid y syniad cyffredinol yw, mai dyma y cyfarfod goreu a gafwyd or's blynyddau! Cyfaddefwn yn rhwydd fod pregethau rhagorol wedi eu traddodi heb law dydd Iau yno; ond credwn i ddydd Iau gadw i fyny, a mwy hefyd. Yn mhellach, y mae cyfeiriadau Gwylim. at y dynion bach, gwanaidd, nad allai ond ychydiit eu clywed o gwbl yn anwiredd noeth. Y mae y oyfaill, trwy ei ofal yn ffurfiad ei frawddegau, wedi dwyn y dosbarth bwn i cyn lleied a dau, ac y mae yn nawati i unrnyw un o sylw cyifredin ddeall pwy ydynt. Ond a ydyw ei ddywediad am danynt yn wir ? Yr ydym yn meiddio dyweyd yn ddibetrus hollol nad yw. Ai tybed fod y brawd cyntaf am ddeg o'r gloch yn rhy wanaidd i beri i ddynion ei glywed i Onid yw ei bar- abliad naturiol a chroew yn ei wneyd yn ddealladwy i bawb sydd yn gwneyd banner osgo at wrandaw. Ac am y pregethwr arall o'r dosbarth hwn, y mae y cyhuddiad yr un mor anwireddus. Digwyddasom fod yn un o gonglau pellaf yr addoldy pan oedd ef yn pregethu, ac yr ydym yn hollol sior nad oedd angen ineb, yn meddu ar glyw cyffredin, fod yno heb ei glywed. "Na IIdwg gamdystiolaeth yn erbyn dy gymmydog," Gwylim bash. Y mae peth fel yna yn too bad e'th eiddo. Yr wyf yn credu yn sier fod y Parchn. T. Thomas a H. Pritohard yn y dosbarth blaenaf o bregethwyr y dalaeth; ac oni phregethodd y cyntaf yn ganjpus nos Lun ? A gwyr Gwylim, mai anffawd a fu na byddai yr olaf hefyd wedi pregethu, o blegid iddo fethu dyfod yno yn brydlawn o herwydd anghyfleusderau teithioL h Cyoghora Gwylim arolygwyr y Dehau i efelychu eu 6roayr yn y Gogledd. Nid oes ammheuaeth ynom nad yw Cyfarfodydd Talaethol y Gogledd yn cael eu trefnu mor ddoeth ag y mae yn ddichonadwy, a chymmeryd Pob peth i ystyriaeth. Ood yn mha beth yr ydys i *0? 5. y br°dyr yno ? DyIa; yr ysgrifenydd fod wedi ?"'y. gan ei bod yn debyg iawn nad yw arolygwyr mdeithiau y Dehau yn ddigon IIygad graph i weled PMh y mae efe am iddynt ddiwygio ynddo. Os taBu ? 'MtMth o'r neilldu yw y rhagoriaeth y mae Gwplim 6,01 j1 SM], yna y mae y Dehau ar y biaen, o ?"'y oedd dau o leiaf o'r tadau uwchrifol yn etha ar y ?'??od mawr yn y Oogledd eleni; a pha S ?m NMgaH hyny fod, pan y mae cymmhwysderau yn Yr honafgwyr parchu? Y mae yn anhawdd gwybod »ydd yn ei^^6 y oy^a^ ^wn am ei gael, na pha beth Jl1 el tlmo.   ?.?" yn cynayddu mewn hyfdra di- gyw¡Jyd fel y mae yn nesbau i derfyn ei lith. A wel- wyd enoed baragrtpk bychan yn dangos cymmaint o hunan-hyder ao antfaeledigrwydd ei awdwr a'r braw- ddegau diweddol sydd ganddo ? Y mae yn amlwg fod hnnanoldeb yr ysgrifenydd hwn yn ddigymmhar. Pwy ond efe fuasai yn meddwl ysgrifenu y fath bethau ? Ai tybed ei fod ef yn ddifrifol pan yn dyweyd, Gobeith- nif y gwel y Parchn. D. Evans," &c. Os ydoedd, rhaid ei fod ya meddu ar hyfdra dihafal. A ydyw efe yn meddwl fod y ddau frawd y cyfeiria atynt yn debyg o gael rhyw addysg oddi wrth ei sylwadau yn y llith hon. Os yw, rhaid ei fod cyn ddalled a'r dallaf a fu erioed. Ond dyna beth ydym ni yn myned i siarad gyferbyn a rhyw oracl anffaeleJig fel hwn Gallem ni feddwl mai y cynllun goreu dan yr amgylchiadau yw hWlJ, gan fod y Parchn. D. Evans a P. Jones mor anwybodus, y bydd- ai yn well i Gwylim aafon ei enw a'i gyfeiriad i'r naill a'r Hall o honynt, fel y gallont bwy ymgynghori fig ef sut i drefnu y cyfarfodydd dyfodol. Neu ynte, os bydd yn fwy dewisoi ganddo, ac os caniati y Golygyddion, bydded iddo ddy-parn copi cyflawn o'r drefn, fel y dy- lai fod yn Rhymni ac Aberystwyth, a'i as fori i'w gy- hoeddi yn y FANER. Y mae yn ddigon sicr wodi hyny na welai neb o feidrolion y Uawr yr un gwall na diffyg yu hwnw, ac y byddai perffeithrwydd anwelladwy yn nodweddu y ddan gyfarfod. Cymmered Gwylim yr un a fyno o'r ddau gynllun, os nad oes ganddo ef un gwell na'r ddau-digon tebyg fod, o ran hyny; ond cofied fod ei anffaeledigrwydd yn gosod pwya aruthrol ar gael ei wasanaethu gyda'r mater dan sylw. Un gair etto, a dyna ni yn darfod gyda Owplim a'i ysgrif. Carem wybod ganddo beth oedd yn" nodweddu trefn y pregethu yn y Cyfarfod Talaethol eleni ag oedd yn rhoi y eaillciaf i'r ymadrodd canlynol Mynwch bethau nid i gofio am eich gilydd ond achos Duw?" Ai tybed ei fod yn awgrymu fod arolygwr cywir-galon a didderbyn-wyneb Brynmawr wedi trefnu i rywun bregethu eleni, er mwyn iddo ef gael gwneyd yr un peth ryw dro dan drefniant hwnw ? Neu, tybed ei fod wedi cael ifafr felly gan rywun oedd yn pregethu eleni, a'i fod dan rwymau i gydnabod hyny yn y oyfarfod hwn ? Dyna y casgliad y gall outsider ei dynu yn hollol naturiol. Ond a ydyw ef yn tybio ei fod cyn Ileied o ddyn a hyny, heb son am Qristion ? Os ydyw ef yn meddwl hyny, y mae yn sier genyf y bydd yn anhawdd iawn iddo gael neb arall i gydfeddwl ag ef. Ai tybed nad yw Gwylim, wedi committio ei hun gyda'i ysgrif enllib- aidd ? Tybiwyf yn sior fod cyflawnder ilg arolygwr cy- wir a galluog Brynmawr, yn gystat a chyfiawnder &'r brodyr ieuaingc yn y dalaeth, yn galw arno i wneyd ymddiheurad uniongyrohol gan ofyn eu maddeuant, neu ynte broti fod cynnwysiad ei ysgrif yn wirionedd. Beth oedd yn poeni cymmaint ar y cyfaill hwii, fel y tuedd- Vyd ef i ysgrifenu y fath bethau enllibaidd a chyfeil- iornus ? Rhaid fod rhywbeth pwysig yn gorphwys ar ei deimlad. YmbwyUed ychydig, a dichon y daw meddyginiaeth iddo. Pan yn anturio ger bron y cy- boedd etto, gofaled fod yn fwy cywir, a pheidied a dangos cymmaint o hunanbyder. Yr ei(idoch, &a,, AENEAS. I AENEAS, I

UNDEB Y CHWABELW YR. FONEDDIGION, Rhaid i mi yn y llythyr hwn roddi hanes y cenhadon. Y mae pob un erbyn hyn wedi dychwelyd yn ol, ao y mae gan bob un o honynt ddigon o hanes, fel y gellid Uanw BANICB gyfan &'u hadroddiadau. Rhaid i mi eu gwyntyllio, a chymmeryd y grawn o honynt. Ni:& ddechreuwn gyda y Genad o Benmachno. I awna'" ddaioni i chwarelwyr Llanber- is orr flii e hwn M by.. bryd ydyw, fod yno ddigon o "i7i gael ar eu oyfer, ac y gall canaoedd o honynt fyned yno. Yr dd y.ddrwg genyf ar .1 d ry,hi dros yr hanes, nad oedd yno un crybwyjii?d am ga/elu arian l'rch?re!wyr, i'w c?dw rhag syrthio i afael eisieu. Ond gobeithiaf y bydd gMtddo newyddion am hyn y tro nesaf. hy?, ail, Uythyr&u calonogol y Genad o Ffestiniog. I Yno y maent yn gwneyd eu goreu am iddynt gael gwaith yno (yr hyn beth ag sydd yn wir ang enrheid iol yn yr amser preseBnol), ac y maent yn ymuno wrth y oannoedd ir Undeb. Disgwyliaf y bydd y oyfan wedi I ymuno yn fua?. Y maent hefyd yn rhoddi cyfrm helaeth o'u oyflogau at gynnorthwyo y chwarelwyr i ymladd brwydr fawr c hwarelwyr Cymru. Pavhewch, frodyr Y mae dewrion feibion Eryri am ei hfmladd allan, costied a gostio. Yr wyf yn deall fod yno fwy o ysbryd ymfudiaeth yn y lie hwn nag un parth arall o'r byd chwarelyduol. Gallaf finnau ddyweyd fod rhai o'r pwyllgor gweithiol yn y prif eisteddle gyda'r Undeb, y gellir rhoddi adran felly i mewn yn y rheolau ar ol i'r ystorm breseiinol dawelu. Parhewch chwi i gyfranu, er mwyn ennill yr oruchafiaeth bresennol allan. Y Genad 0 Corris a'i chyffiniau. Y maent yn gwneyd eu rhan yn dda yno; ond y drwg mawr yn y parth hwn ydyw ei bod mor sych. Y mae y parth hwn yn rhwym wrth ddwfr ond er pob peth, y maent yn gwneyd eu goreu yn ngwyneb yr am. gylchiadau, trwy gymmeryd rhai i mewn, ac yn darparu at gasglu. Gall chwarelwyr Llanberis ddal eu caionau i fyny yn yr ymladdfa. Daw yn nesaf at ohebiaeth y Genad o Lanlillfni. Y mae y lie hwn fel wedi penderfynu gwneyd pob peth sydd yn bossibl i gario y fuddugoliaeth. Y maent yn barod i aberthu pob peth er cynnal eu brodyr i ymladd yn Llanberis. Y mae chwarelwyr Nantlle wedi dyfod i deimlo yn ddwys, gan mai hwy sydd i ddyfod yn uniongyrchol i ganlyniad y frwydr. Nid oes un perygl i ryddid golli, ond i bob chwarelwr yn mhob man deimlo cymmaint a ohwarelwyr Nantlle. Dywed y rhai hyn fod yn well ganddynt roddi banner eu cyflog i gael y fuddugoliaeth, ac y maent yn oyfranu bob un yn haelionus yn y presennol. Y maent yn barod i ranu hyd yn oed hanner eu bargeinion a chwarelwyr Llan- beris, rhag iddynt Jfyned at eu gwaith i Chwarel y Faenol heb Undeb. Y Genad o Sethesda. I Yr ydyoh yn rhyfeddu, y mae'n debyg, fod genyf ohebydd yn y parth hwn, gan fod eymmaint o siarad yn eu cylch-eu bod hwy yno yn ormod o gaethion, ao hefyd fod ar bob.un ofn ei gymmydog. Ie, fe ddywed- ir fod ar bob un ei ofn ei hun. Ond y mae yn hyfryd- woh genyf eioh hysbysu fod gohebiaeth y cenad hwn yn llawer iawn uwch law fy nisgwyliad, a rhyfeddais, ac ammheuais fy llygaid fy hun pan y daethum ar draws brawddeg felly"Tair o brif bongciau Chwarel-y-Oae wedi bloeddio allan heddyw yn 'ngwynebhaul a llygad goleuni,' en bod hwy am dori allan yn gyhoeddus, er gwaethaf pob cynifon, i roddi help i'w brodyr yn Llan- beris, a hyny am eu bod yn gwybod eu bod yn ymladd eu brwydr hwy. Y mae boys Llanberis," meddant, yn ymladd gyda,ein hargtwydd ni lie felly, pwy sydd yn rheitiach i'w helpu na ni yn Chwarel y-Cae." Hefyd, hyabysir fod pwyllgor wedi ymgyt'arfod-yn nghyuiniydogaeth Uarneddi, a'u bod wedi pasio yn hwnw i benuodi casglyddion yn mhob man, o Fynydd Llandegai i Laullecliid,.ac anfon i bob un o bongciau y Chwarel i dynu eu penderfyniad yn ol. Rhag i neb gael mantais i ddyw. yd eu bod wedi rhoddi yn y Chwarel, neu ddyweyd yn y Chwarel eu bod wedi rhoddi gartref, y maent wedi penderfynu na bydd iddynt basio tY neb, o'r stiwardiaid uchaf i'r rhai isaf (os oes yno rai isef) yn y lie. Yn awr, chwi a welweh fod bechgyn Ouwarel-y- Oae am dani o ddifrif, a sicrheir y bydd iddynt gasglu y cyfrif hwn dros dri chant o buntiau ao felly, caiif bechgyn yr Elidir gynoorthwy sylweddol oddi yno. Autonais un o'm cenhadon y dydd o'r blaen i Dref Caernarvon, £ i edrych pa fodd yr oedd y inasnaohwyr yno yn teimlo dros chwarelwyr gorthrymedig Llanberis. Pur ddrwg ydyw maanachwyr y dref hon Ond y mae yn dda genyf eioh hysbysu fod rhai masnaohwyr cartrefol yn eich cynnorthwyo, er eu bod yn eich trystio hefyd. Y mae y rbai hyn yn dyblu. Wel, cofiwuh am danynt yn y dyfodol. Yr eiddoch, Foneddigion, I Y Wyddfa. MilAN WEN.

ARMINIAID AC ARMIJSIAETH. LLYTHYR AIL. FONSDDIOION, Buom yn potruso gryn lawer a wnaem ni ryw ragor o sylw ar ysgi if Gwrantiawr y Waleyaid., am y'rheswm nad oes ynddi nemawr ddim, heb law dyfyniadau helaeth a wnaeth o'n hysgrif gyntaf ni ar y pwngo hwnw, ac yn gwneyd yn hollol fel pe mai efe yduedd ell hawdwr gwreiddiol. Ond rhag iddo ef a'i frodyr dyb- ied yn y radd lleiaf fod arnom ofn cyfarfod &g ef na neb o'i frodyr, po eu henw fyddai lleng, am y rheswm fod genym ni y gwirionedd dwyfol wrth gefu, tra nad oes gan yr Arminiaid ond ofer ddychymygion dynion Ifol- ion i bwyso arnynt. A phe caem lonydd i tyned rhag- om Q.'n hysgrifau, yr ydym yn meddwl y gallwn broti o weithiau rhai o'r duwinyddion enwooaf yn Ysgotland ao America. ry,wbeth anfeidrol waeth nag "ofar- ddyohymygion" yn erbyn yr Arminiaid. Ymbwyll- ed yr hen gyfeillion hyn am ychydig wythnosau, a ni a'u sici-hawn y trosglwyddwn i'w sylw syniadau eobrys- lawn o eiado rhai o'u dynion goreu a duwiolaf, nid amgen na gwadiad noeth o hollwybodaeth y Duw Mawr, a hyny yn unig ac yn hollol oddi ar deimlad slafaidd ao ymlyniad dallbleidiol" wrth gyfundrefn holf. Dyma rywbeth gwaeth, yn sior, na dim pa bynag a ellir yn gyfiawn ei roddi yn erbyn y gyfundrefn Galtinaidd. Nid ydym yn h6ni fod Calfiniaeth yu.rhydd oddi wrth anhawsderau, ond ni a wyddom nad ydynt y filfed rail mor ofnadwy a'r rhai y mae Arminiaeth yn llwyihog e honynt; a ehan fod yr hen gyfeillion hyn yn dyfod allan, y naill ar ol y llall,-mewn dull mor fombastaidd, ond gwagsaw, a hollol ddibwynt, fe:wijayphysigwriaeth hon lawer o Ills iddynt, ni a hyderwn. Yr oeddym wedi meddwl rhedeg yn-fyr drwy ysgrif y Gwrandawr Wesltyaidd, o blegid nul yw pi holl druth ond ymgais egwan i godi y gwynt o blaid ei barti, a beio Gwrandawyr y Methodistiuid am ddefn. yddio geiriau bustlaidd, pan mewn gwirionedd mai oymmeryd eu benthyg gan ei frawd Vulcan a wnaeth- om eicido yr Arminiaid ouddynt, L theg ydoedd rhoddi eu heiddo yn ol iddynt-nid ydym' yn ei ystyr- ied yn werth ei ddilyn, o blegid rhyw faldorddi y mae yn ddiddiwedd o barth i'r Llyf)- Gweddi Cyffiedin, ac anghyfaddasder yr hyn a ddywedwyd geiiym am ei hoff-ddyn ef, a pha gyssylltiad oedd rhyngddo a phen- awd yr ysgrif. Fel y dywedasom yn ein llythyr o'r blaen, nid oeddym ond yn cryhwyll enw Vulcan fel gwrthwynebydd i'r syniadau Calfinaidd; yr enghraifft ddiweddaf oeddym wedi gael o bwff a bombast" Armiuaidd. Dyna ein rheswm am gyfeirio o gwbl at ei gyfaill. Ond yr oedd iaith ohwyddedig a hunanol y dyn yn galwam ddynoethiad llawer llymach. Y mae'r dyn hwn am eich perswadio i gredu "ddar- fod i ni ddefnyddio penawd ein bysgtifau er gallu enllibio Vuloan." Dim o'r fath o gwbl. Yr oeddym am roddi prawf iddo ef, ao i'w frodyr Arminaidd, o'n hollol anghymmeradwyaeth o ddull Vuloan yn ymosod ar y Ttaetiiodydd am ddyweyd y gwir am ei lyfr, a hyny mewn iaith ddigon boneddigaidd, a dyna yr oil a fwriadem. Edryched unrhyw berson diragfarn dros adolygiad y Traethodydd, ac yr ydym yn berlfaith sior na chyfarfyddir A dim ynddo ond boneddigeiddrwydd at Vuloan. Oad a eUir dyweyd hyny am dano ef, y Gwrandawr hwn, a'r Brawd yu yr Eurgrawn 1 Yr ydym yn llwyrymwrthod&'royfrifoldeb o geisio enllib- io Vulcan. Na: ceisio dynoethi ei gyfeiliornad yr oeddym ac os defnyddiasom iaith lawn ar y cryfaf yu hyny, eiddo Vulcan yn benaf ydoedd. Vna ay gwr rhagddo i geisio bychanu y Traethod- pdri; ond ni wna ei "enllib" ef ddim niwed iddo, yr ydym yn bur sior. Yna ni a'i cawn, o herwydd gwen- did ei grebwyll nychlyd i gynnyrohu dim o bwys o'i eiddo ei hun, yn defnyddio paragraph lied hir o'r eiddom fel ei eiddo ei hun, ond heb ei gydnabod, na rhoddi arwyddion dyfyniadol wrtho chwaith. 'Does bossibi mai rhyw greadur o'r fath yw yr amddiffynydd hwn o'r tr Arminaidd; yr oedd ar y dyn a dangos i'w frodyr y gallasai gyfan.oddi rhibyn o erthygl gybyd a braich Tow. Thumb, ac y mae yn ddiamrnhdvi fod ei allu yn cael ei edmygu a'i ddarganmawl. fel um sydd wedi rhoddi golchfa iawn i'r Calliniaid. WeL yn sicr, rhaid i ni edryoh ati; odd ê, fe rydd ein caawd yn ymborth i ebediaid ysglyfaethus yr awyr; ond, ysywaeth, nid yw hyn yna ya codi dim oyffro oil arnom. gan fod y graig o dan ein traed. Y mae y dyn hwn yn dyweyd rhyw ddau beth arallec y carem ddyweyd gair arnynt oyn terfynu Ag af. Y mae am i ni dybied fod rhyw Galfmiaid Ag arawyd arnynt ddarllen rhanau neillduol o'r Ysgrrthyrau y eyfeiria efe atynt; os oes rhai o'r fath yn bod heb law yn mhenglog y dyn hwn. Ond pwy erioed a welodd y fath ystori yn argraphedig cyn iddo ef ei chyhoeddi yn y FANER, Plio gritcrion, sydd genym i farnu gwiredd ystoi i o'r fath ond gair noeth yr ysgrifenydd ? Dim OIL Gan hyny, yr ydym yn ei hyrddio yn ol i wyneb y dyn gyda'r dirmyg a gyfiawn deilyoga. Dim ond un gair yn mhellach; ao Ilyna daw y diwedd" gyda'r Arminiad hwn. Nid yw yn werth newid geiriau & dyn o'r fath. Yr hyn yr oeddym an sylwi yn mhellach arno ydyw yr ystori arall tydd ganddo o barth i ryw Peter o Hungary yn ymgrogi, aa mai Calfiniaeth a fu yn aohos o hyny. Yr ydym Illp cael em tueddu yn gryf i dybied nad yw y ddwy yitoti ond gefeilliaid. Y maent wedi dyfod allan o'r un fold, ac y mae lie cryf i ammheu dilysrwydd yr ystori am yr Hungariad penwan hwnw. Diammheu pe chwilid i fewn i dadogaeth yr ystori hon y ceid ei bod wedi ffyn- noneilu yn yr un ardal a'i chwaer yn flaenorol. O. gallodd Peter wneyd y fath beth ag ymgrogi, a hymy ya y meddiant llawn o'i synwyrau, dylasai gael "deugaia gwi'alennod ond un" ar ei gefn noeth yn gyauf, am y buasai i hyny, ond odid, ei ddwyn dipyn ato ei hun. Ond, a chaniatau ei bod yn wirionedd, gwyddom ninnau am flaenor crefyddol perthynol i'r Arminiaid. mor ddichlynaidd ei rodiad a neb yn y wlad, yr hwn ar brydiau sydd yn ymollwng i brudd-der anghyffredin am ei gynwr, gan dybied ei hun yn ormod pechadur i hen drugareid y nefoedd i faddeu iddo, ao ofnir am dano rhag iddo yntau, fel Peter wneyd diwedd arno ei hun. A phe digwyddai y fath beth i'r truan hwn, ni garem wybod a beidiai yr Arminiaid a thadogi ei ddinyitr ar Galfiniaeth, tybed? Y mae yn ddigon tebyg mai yn lleohres y Calfiniaid y dodid y gwr. Ond yn hytraoh na hyny, ni fynwn ni mo hono eiddo Arminiaeth yw. Nid oes bossibl ;fod yr angylea wen (?) Arminiaeth fod yn rhoddi sugn i un o'r hen flaenoriaid sydd weithiau yn anobeithio am drugaredd. Ydyw, y mae. Ao hwyrach pe chwilid i mewn i'r achos y ceid rhagor a frodyr i'r gwr hwn. Felly, fe walir y gall dynion gael eu gollwng weithiau i ddyfnderoedd y pruddglwyf gydÙ naill system yn gystal a'r Hall. Os yw yr Ar- miniaid am wadu y ffaith hon, gallwn eu oyfeirio at Fethodistiaid, yn gystal a'r Arminiaid, i brofi ei gwir- edd, trwy law 001. y FANER, ar y telerau o gadw pob peth yn ddirgel, am nad yw peth o'r fath i'w wneyd yn gyhoeddus. Dyna y owbl a fydd a fynom Ag ysgrifau yr Armin- iad hwn, am a wyddom ni. Ond ni a daenwn ganlyn- iadau eohryslawlI ao ofnadwy ei gyfundrefn ef ger bron ei lygaid ef a'r oyhoedd, gan obeithio y gallant fod yn foddion i gael gan y rhai mwyaf ystyriol a duwiol. frydig yn eu plith i'w hystyried yn deilwng i'w pwy*- fawredd ofoadwy, ao y gallant fod yn foddion i ddiiyn eti brodyr parohus i gorlan gysurus y Calfiniaid. Ydym, Ac., GWRANDAWTB Y METHODISIIAID. [Os "dewisa y dadleuwyr hyn ddwyn y ddadl yn mlaen, caiif llythyrau iddynt ymddangos yn rheolaidd bob yn ail.-GoL.]

GAIR AT CHWARELWYR LLANBERIS. FONEDDIGION, Yn y tANNtt heddyw, yr wyf yn eanfod ysgrif o dan ry penawd uohod, oddi wrth un a eilw ei hun yn Hm I Chwarelwr. Amcan amlwg yr ysgrif yw rhwystro y wlad i gyfranu at gronfa gynnerthwyol chwarelwyr Llanberis yn y oy fwng presennol. Ysgrifenodd Stiward Pric o Ffestiniog baragraph i'r Herald CyAraeg wyilt. nos neu ddwy yu ol i'r un dyben; ond cafodd gauad ar ei biser yn ddiaymmwth. Y mae y stiwardiaid o bob gradd (oddigerth ychydig eithriadau anrbydeddus) o un galon ac un eutud" yn erbyn yr Undeb; a theg, feddyliwn i, yw i'r wlad gael gwybod mai stiward yw awdwr y llythyr dan sylw. Y mae yn wir ei fod yn oyfenwi ei hun ya Hen Chwarelwr, ond mor wir a hyny, gellir ei alw erbyn hyn yn Hen Stiward; er el fod wedi bod yn gweithio gwaith chwarelwr am ran dda o'i ees. Nid ydwyf yn y llythyr hwn yn bwriadu atteb cwestiwn Hen Chwarelwr. Y mae y wlad yn gwybod fod gan chwarelwyr Llanberis berffaith hawl i ffsrfio Undeb, ao mai gormes o'r fath fwyaf ofnadwy oedd ceisio eu lluddias; ao er gwaethaf y twyll-resymau, y oamddarluniadau, a'r celwyddau, a lunir ao a daenir gan f&n atiwardisid y ohwarel hon i'wdinystr eu hunan a's meistr, yl mat y wladlyn mynu eu cynnorthwyo. Ond er nad wyf yn ymoatwng i roddi attebiad i| gwestiynau Hell Chwarelwr, y mae i mi air ftg ef am y tro oyntaf, a'r tro diweddaf. A wyddoch chwi, Mr. Hen Chwartl- wr, fod gweithwyr y chwarel hon, os ydynt yn.weddol foddlawn ar eu oyflogau, yn anfoddlawn o hyn allan i droi rlian dda o'r cyHog hwnw yn ol i ohwi a'ohffatiwn I Os nad ydyoh ohwi wedi blino yn derbyn degwm oil- dwrn," y maent hwy wedi blino yn ei roddi. Gresyn yw addef fod yr arferiad folldigedig hon yn ennill nerth arswydus bob dydd yn Ohwarel Dinorwig y blvnyddoedd diweddaf hyni yn neillduol. Cyflwynaf y ffaith ganlynol i tylw'Hen Chwarelwr:— Betu amser yn 01, daoth iiitit o bartneriibid newyddion i mewn i fargen at y dditu oeddynt yuo yn flaenorol. Dydd 8i1(lwrll øetlo a ddaeth, ac aeth y pedwar partner at eu gilydd i ranu y cyflog. Gafaelodd un o'r hen bartneriaid mewn sovereign o'r pentwr, a rhoddodd hi yn ei booed. Dywedir fod y ddau bartner newydd yn edrych yn Had ddiniwed ar y pryd, ond penderfynasant gyda'u gilydd na chai hyny ddigwydd draohefn heb sylw arno. Felly, pan oeddynt yngbyd y dydd Sadwnt setlo drachefn, dyma yr un partner yn oyfodi punt o ben yr arian, Holo ebe un o'r dyniou ieuaingc, beth yw hyn? a ydyoh chwi yn meddwl eich bod ohwi yn well gweithiwr na'r gweddill o honom!" O!" ebe yntwo. yr wyt ti yn cael budd oddi wrthi yr un fath a ninaa. riiit yr wyf 1i yn cael budd oddi wrthi a hithan yn eioh pooed ohwi 1" ebe y llall. Ar hyn, gwelid g Ar pur ymherodrol yr olwg arno yn dyfod tuag atynt, -1 Dyna fo! i'r. dyn yna y mae hi i fyned!" ebe y poeedwr." Nage ni cheeliai byth mo hyny; ni ohymmera fa mo honi hi." Cymmera hi, a myn wybod droaot dy hun ynte." Cymmerodd y dyn ieuange y penadur, u aeth i gyfarfod y gw r," Sut yr ydych ohwi heddyw, Mr. ebe fe, a phan oedd y ddwy law yn gafael y eu gilydd, yr oedd y bunt yn pasio o'r naill i'r lIalL Thank Nau," ebe brr. ———, a dyna hyny fu, ao o hyny allan bob mis, y partner ieuango oedd yn degymu. Yn awr. Mr. Hen Chwarelwr, dyma i ohwithiau GWEIT- iwn A ydyoh ohwi yn adnabod y boneddwr (yr ydym or mwyn tTasiwn yn ei alw yn foneddwr) o'r fath yoa r A wyewocn onwi am amgylohiadau teby-g? Dyna un o lawer o bethau or fath tydd yn oymmeryd lie bob mis yn chwarelau Dinorwio a Chae braich y 16 Yn awr, nid oedd hyn yne. ond un stiward allan o ddosbarth lliosog; yr oedd ganddo yn ei ride rai ugeia- iau, bwyrach, o faryeinion; ao er nad oedd pawb o'r Iweithwyr wedi ymlygru 81da'r ffieiddbeth hwn, ry oedd lliaws o honynt felly. Ao y mae yn ddiau ei fod yn ystod y dydd yn oael y pleser o ysgwyd llaw, or Hawn cymmaint o elw, gydag amryw ereill; ac erbjra cymmeryd i ystyriaeth fod cryn lawer yu y ohwarel boa yn gwneyd cymmaint o elw ag yntau wrt,h ysgwyd Uaw. ,.f. y mae yn ddiammheu fod yno bentwr da o'r llweh melya pe buasai ollyu yr un man. Oddi wrth yr hyn