Baner ac Amserau Cymru

XttDDENGTS oddl wrth adroddiad y dirprwy- wyr a appwyntiwyd i wneathur ymchwiliad i gymdeitbasau cyfeiliga.r, fod yn LIoegr a Chyniru dros bediur miliwn o bobi yn aelodau o'r eymdeithasau hyn; fod o leiaf chwaneg o gynnifer a hyny, olt yn gwneyd wyth miliwn o bersonau, megya, gwragedd, plant, <bc., y rhai sydd yn diagwyl budd odd! wrth y cyfryw gymdeithasau; fod yn LIoegr a Chymru 32,000 o'r cyfryw gymdeithasfm wedi eu cofrestru, ac heb eu cofreatru; fod cyfanswm yr arMtn a ddelir gaaddynt uwch I&v 11,000,000p.; ac nad oes dim llai na dwy filiwn o bunnau yn cael eu harbed yn flyn- yddol i'r trethdalwyr trwy fodolaeth eym- deithasau cyfeillgar.

Yn nghyfarfod wythnosol Undeb Cenhedl- aethol y LIafurwyr Amaethyddot, a gynnal- iwyd ddydd LIun diweddaf, yn Leamington, hysbyswyd nad oedd un tebygolrwydd y deuent i gyttundeb, gan fod yr amaethwyr yn p&rhau mor gyndyn a phenderfynol ag erioed. Cefnogir y Ua.furwyr gan bab dosbarth o weithwyr, ac nid ydynt mewn prinder ariM, nac yn debyg o fod am Mnser maith. PIeid- leiaiodd y cyfarfod 800p. at gynnorthwyo y Uafarwyr yn nosbarth Newmtn-ket. ? ——

Y mae y nevyddion diweddaf o Bengal yn foddhaol, cyn belled ag y maent yn dangos fod mesurau y LIywodraeth er diwallu y doa- barthiadau newynog ag ymborth, ar y cyfan, yn gweithio yn dda. Yr ydym yn cymmeryd mai hyn ydyw ystyr adroddiad y Rhaglaw, "fbd pob peth yn myned yn rnlaen yn fwy Sa&iol nag y disgwylift." Modd bynag, hys- bys!r fod y prisiau ymborth yn codi. Er ei bod wedi gwlawio peth, yr hyn, yn ddiam- mheu, a fydd yn fantais i'r had a hauwyd, etto ni eSeithia hyn end ychydig ar y misoedd nesaf. Ofnir fod y gwaethaf etto yno!. Ond un cyaur cryf ydyw fod y trefniadau cludot wedi eu perffeithio mor gyflym fel y mae gan y LIywodraeth ystorfeydd aruthrol o yd, a bod symiau mawrion hefyd yn cae! eu dwyn i'r wlad gan fasnachwyr preifat.

Da genym weled fod Cymdeithas Rydd- &ydig Gweithwyr sir Qaornarfon yn myned yn miaen yn llwyddiannus. Ceihogir hi gan gorph mawr gweithwyr'y sir. rydnawn ddydd Sadwrn diweddaf, cynnaliwyd cyfarfbd mawr yn Mhen-y-groes, yn mha un yr oedd cannoedd o chwarelwyr o gloddfeydd Hechi NMtIIe, a eh!oddfeydd ereill yn bresennol. Yr oedd nid yn unig yn gyfarfod lIiOiog,! oad hynod o frwdfrydig. Traddodwyd amryw o areithiau rhagoro!, yn mha rai yr amtygm y pcnderfyniad cryfaf i ryddhau y sir y I cyaeusdra eyntaf o gr&&ngM y ToryMd. fe buasai pawb mor ffyddlawn a chwarelwyr y dearth hwn yn yr etholMd eyffrodinol diw- eHar, buMai Mr. JoNJN-PARBT vedt ei ddychwelyd. Moddbynag.yrMddMgenam "efydliad o fath Cymdeithas Ryddfrydtg y Gleithwyr yn y sir; M nid oes un ammheu- Mth na waa lea m&wr i'r achos Rhyddfrydtg yn y s ir. Y noson Baenorot cynnaliwyd cyf- arr.xll'r un amcan yn Ffestiniog, ac yr oedd yn mhob ystyr yn gyfarfod llwyddiannus. Y mae gweithwyr Cyturu, erbyn hyo, yn dechreu dyfod i ddeall mai y Rhyddf<ydwyr, ac nid y Toryaid, ydyw eu eyfeillion goreu. Mewn gwirionedcf, ni wnaeth y Toryaid ddim erioed tuag at wneyd cyRawnder gwleidyddol a'r dosbarth gweithiol. Eu hamcan gwastadol hWy ar hyd yr oeaoedd ydyw eu ca.dw danodd, ao attal eu dyrcha6ad yn mhob ystyr.

Mewn eyfarfod o BwyUgor Corawl Gogledd Cymru, a gynnatiwyd ddydd Sadwrn diweddaf yn Nghaernarfon, hysbyswyd fod yr arweinydd cy&'edicol — Mr. PARRY, Birkenhead y diwrnod hwnw yn gwrandaw cor&u Porth- madoe a PItwUheIi yn canu y tonau penaod- <dig, ac y gwrandewid ar gorau sir F6ti yn Nghaernaribn y dydd Sadwrn canlynol. Y mae Arglwydd PENRHYN wedi amiygu yn ammodol ei barodrwydd i lywyddu yn un o'r cyngherddau mawrion a gynnelir yn Nghas- tell Caernarfon ar ddydd Sadwrn y Sulgwyn; a disgwylir hefyd y gall y Due o WESTMINS- TER weithredu fel cadeirydd. Cyfrifir y bydd mifer y cantorion rhwng 500 a 600; a chyn- northwyir hwynt gan Undeb C6r Cymreig Birkenhead, gyda'u seindorf. y mae CARA- DOG, arweinydd C6r Deheudir Cymru, wedi addaw bod yn bresenno! gyda'r Gwpan Arian a enaHIwyd yn y Paias Gwydr.

Dydd Llun diweddaf, yn Nby yr Arglwyddi cynnygiodd Archesgob Caergraint yr ail ddarileniad o'r Mesur er Rheoleiddiad Addol- iad Cyhoeddus. Cefnogwyd y cyanygiad gan Archeagob Caerefrog, yr hwn a gadarnhaodd yr adroddiadau a -wnaethpwyd gan Dr. TAIT, ar yr achiysur o gynnyg y darllemad cyntaf o'f mesur gyda gotwg ar yt arferion, y defod- au, a'r athrawiaethau Pabaidd sydd wedi eu dwyn i mewn i Eglwys Loegr, a'r amgenrheid- rwydd o gael rhyw dduli rhwyddach a llai chostus i'w hattat na'r ddarpa) iaeth sydd yn y gyfraith bresennol. Yr oedd yn amtwg fod y dull presennol nid yn unig yn un gostus, ond hefyd yn aneOeithiol i raddau pell. Er pob peth oeddid wedi ei wneyd hyd yma,, yr oedd y drwg y cwynid yn ei erbyn yn parbau i gynnyddu; ac os na ddefnyddid moddion e&ithiol i'w attal, yr oedd yn debyg o fed yn ddinystr i'r sefydliad. Dywedodd Arglwydd SHAFTESBURY Ba. byddai iddo wrthwynebu yr ail ddarlleniad o fesur oedd yn cael ei gefnogi gan y ddan archesgob a'r mwyafrif o'r esgobion; ond er hyny, ystyriai fod y mesur yn un tra niweidiol. Barnai y rhoddai ormod o aMu i'r esgobion i ymvneyd a'r cyfryw gwestiynau agaddeuanto fewn ei ddarpariaethau; tra na chynyrddai a'r drygau mwy gan ba rai yr oedd yr eglwys yn cael ei bygwth, megys y gySesgaH, ac athrawiaethau yr oSeren. Cyf- addefodd Esgob PrwEitBoRouGH, wrth gefnogi y mesur, fod yr arferion y cyfeiriwyd atynt gan Arglwydd SHAFTESBURY yn perygtu yr i Egtwys; ond chwanegodd, os na byddai i'r Benedd byth basic cyfraith i ddarostwng un I arfer ddrwg, oddi eithr iddi ar yr un pryd f ddarostwng pob arfer ddrwg, y rhoddid terfyn ar ddeddfwriaeth. Cefnogwyd y mesar gan Argiwydd HATHERLEY ac Arglwydd SEL- BORNE; a dywedodd Ardalydd SALISBURY nat ddangosai y Uywodraeth un gwrthwynebiad i'r Ml ddarileniad o hono, gan ei fod wedi ei ddwyn I mewn gyda holl awdurdod yr esgob-) ion; ond cadwai y Gweinidogion y ayniadtm ar fanylion y mesur hyd nes y gwelent y eyf- newidiadau y bwnadai ei gefnogwyr eu gwneyd ynddo. Yn y diwedd, darlienwyd y mesur yf ail waith. i I

..s Un o'r digwyddiadaa seneddol pwys!oaf a gymmerodd ie yn ystod yr wythnos ddiwed !a.f ydyw y peBderfyniad&bMdwyd, trwy fwyafrif o 63, i amddifadu plant pobldiodion, aydd yn derbyn cymmhorth o'r ttottai, o unrhyw addyag deilwng o'r enw. Condemniw-,Y4 gwrthdystiad Mr. KAY-SHUTTLEWORTH yJ¡. erbyn rheol newydd y Cycghor Addysg M oa "ibamantus," "gwyll! ac "annoathj" a thmddodwyd plant tlodion i anwybodaeth M rhai nad oes eisieu eu codi trwy addysg o'r seiyUfa druenus yn mha un y ganed hwynt. Fd hyn, penderfynodd y Uywodraeth Dory- atdd gadw plant tlodion yn eu tlodi, a daros- twcg cymmeriad eyffredinol addysg elfeno!. Yt* eaboniad mvyaf eaeithiol a allasid ei ¡ roddi ar ymffrost clerigwyr Eglwys Loegr gy3a golwg ar yr hyn a wnaethant o blaid addyagiad y werin oedd yr amddiffyniad a wiaed gan Arglwydd SANDON i'r cam a gym- mer ganddo ar y sail nad oedd dim ond I 32,OOO al)an 1,200,000 o bIanteinhyagoHon elinol wedi pasio y trydydd safon, ar basic y]< hon yr esgus dir plant rbieni sydd yn dtjrbyn elusen blwyfol allan o'r tlotai rhag rtioddi eu presennoldeb mwyach mewn ysgoL Mewn geiriau ereill, y mae agos i 6Uwn o'r phnt heb dderbyn dim addysg o gwbl, o blegid y mae yr hyn a ddysgir gan blentyn heb iyned y& mheHach na'r drydedd safon yn sicr o gael e). anghomo cyn gynted ag yr ymedy y plentyn or ysgo!. -+-- ———— — ? —————

I Ymddengys fod teimkd moesol y genedl ?edi ei gynnbyrfu drwyddo gan Fesur ?fwyddedol newydd y LIywodraeth Doryaidd. ? mae dwy nynedd o arolygiaeth fanylaeh ae o?iau byraoh wedi argyhoeddi pawb sydd yn t?imlo rhyw faint o ofM am gyaur a Hwydd- iant eu cyd ddynion, fod y gyfraith a basiwyd gM)L y Llywodraeth ddiweddar wedi gwneyd diMoni annhraetho! yn mhob rhan o'r wla,d. lbichon fod rhai pethau yn y gyfrafth, fel iP mhob cyfraith seneddol. Bad ydynt yn ?weithio yn esmwyth ? ond, beth byna?, Bid t?es dim ynddi yn galw am i'r Toryaid ei din- ?atlM, i dd?ngos eu diolehgarwch i'r tafarnwyr m ea cefnogaeth yn yr etholiad cySredino! Tiw:ddaf. Fel y sylwodd Syr WILFRID jAWSON, ystyr buddugoHaeth y ToryMd doedd hanner awr chwaneg i feddwi. Ond [ewn IIitwer 0 fanau, yn enwedlgyn Nghym- u, y mae yn arwyddo !!awer mwy—cym- naint, yn wir, fel y mae yr ynadon, gwarch- idwaid?TemIwyr Da, a'r cyhoedd yn gyS'- edinol, wedi eu dychrynu gan?y canlyniadau leyehrynllyd sydd yn debyg o ddeilliaw odd! rth y Mesur, ac yn anfon deisebau yn ei cbyn. Ac nid ydyw yr ymdrechion hyn yn ?1 ?t cyfyngu i gymmydogaethau nea ddos- barth neillduo], ond y maent yn cynnhyrfu ;pob cylch cymdeithasol a chrefyddol yn mhob yhan o Loegr a Ohymru; as ymddengys eu .'bod wedi effeithio cymmamt ar yr Ysgrifeuydd '.CMtrefol fel y cydsyniodd i wneyd cyfuewid- Saftau ynddo.

j Ychydig ddyddiau yn ol, daeth agerlong i lborthladd. Liverpool, yr hon sydd yu debyg o jgychwyn cyfnod newydd yn y fasnach mewn ,eig, ao o wneyd llawer tuag at ostwng prisiau biS'. Yr ydym yn cyfeirio at y North, yr hon sydd newydd gyrhaedd o'r Afon Plate gyda Uawer o gannoedd o wartheg byw, oH mewn sefyllfa dda, ac wedi eu dwyn o'r Cynghrair Arianaidd mewn 24 o ddyddiau. Gellir barnu mor rhagorol oedd eu sefyllfa oddt wrth y Skith eu bod oH wedi eu gwerthu i amaethwyr sir Berk yn anifeiliaid yst6r, am bris o 16p. y pen ar gyfartaledd. Yn awr, gellir cael miliynau o'r ychain hyn ar yr afon Ptate a'r tiriogaethau cyfagos, Ueddir hvynt fesur degau o iUoedd, er mwyn eu crwyn a'u gwêr, a gellir prynu, dwyn drosodd, a g!anio y goreuon o honynt am g6st o 7p, a gadael tdian y Hong log. Gan hyny, ceir elw o 100 y cant ar fattaaoh mewn da byw gyda Deheu barth America. Ac nid yohain yn ucig, ond y mae ceSytau o rywog*eth rhagorol yn rhed- eg yn wylltion wrth y miloedd ar y gwastat- tiroedd a'r ucheUiroedd didertyn hyny. Diau y syna Hawer o'n darUenwyr pan y dywtdwn fod mintai ar ol mintai o geayg ae ebolian heirdd yn oael eu gwerthu yno ym nynyddol am ychydig sythau, ae yn cael eu Uadd er mwyn eu orwya. Ar o) prawf mor iwydd- iannus, nid oes dim a attalia ddadforiad cefp- ylau o'r La Plata i'r wlad hon. Modd bynag, dylid edrych ar laniad a gwerthiant 500 o anifeiliaid byw o'r porfeydd diderfyn hyny yn Naith bwysig yn hanes y ddau fyd, ac y mae yn dra thebyg, os nad yn sicr, y aefydlir mMnaoh sefydiog a Deheubarth America. .—————— 0.,

Y mae Dywodraeth Madrid wedi derbyn telegram yn hyabysu fod y minteioedd Carlist- aidd unedig yn Catalonia, yn rhifo 7,000 o wyr, dan lywyddiaeth Don AlpHONSE, wedi cael eu gorohfygu yn Gran Dusannes Prats. Gyrwyd hwynt ymaith o'n holl aefyil&oedd. CoDMant 500 o ddynion, yn mhlith y lladd- eiigion yr oedd oneirMd Pabaidd Galceram. Dywedir fod y L'ywodfMth wedi co!Ii 200 o ddynion. Y mae miatai Yague wedi ei gorchfygu yn nhalaeth Bargoa. Mynega y newyddion a dderbyniwyd e Bilbao fed y dref yn awr wedi ei Dwyr hadgynenwi ag ymborth. Ni wyddys yn sicr pa gyfeiriad yr oedd y Carlistiaid wedi ei gymmeryd, ond taen- id y gair fod un o'u swyddogion, y Cadfridog VELASCOE, wedi ei ladd gan ei ddynion ei hun. Y maeCpcOLA, arweinyddCarlistaidd, wedi marw e'r clwyfau a gafbdd yn ystod y brwydrau diweddar. Hysbysa telegram o Bayonne fod ysgarmes wedi cymmeryd He ger Bilbao, rhwmg corph o GArlistiaid a 10,000 e nlwyr GwerihoL Yn al y newyddion diw. eddaf, yr oedd y Maeslywydd CoNCHA yn arcs yn Bilbao, yn dtsgwyl am yatorfeydd ac ymborth; ac y mae digalondid mawr yn nynu yn mhlith y Oadistiaid, a Huoedd o honynt yn rhoddi eu hunain i fyny.

Yr oedd g*yl nynyddol y Cynghrair Dir- westol Cenhedlaethol yn gynnwysedig o bregeth a dt&ddodwyd yn Mynacblog West- minster, prydnawn Sul, i gynnulleidfa lioaog, gan y Parch JAMzs FumiNG, D. D., o Eg)wya St. Michael, Chester-square, ac o gyfarfod cyhoeddus a gynna!iwyd yn yr yatafell jfawr, Neuadd Exetor, prydnawn ddydd Sul, pryd yr oedd Joatf TAYLOR, Ysw., yn y gadair. Ar ol gweddi gan y Parch. Mr. HARDY, (caplan Westeyaidd), darllenodd Mr. RAN (yr yagrifenydd), grynodeb o'r adroddiad, yr hwn a roddai ddisgnSad o'r galluoedd sydd ar hyn o bryd yn ymladd yn erbyn anghymmedrol- deb. Yr oedd esgobion ac archesgobion yn awr yn rhoddi help i ddarostwng y drwg. Yr oedd y Gynnadledd Wetleyaidd wedi eymmeryd y mater mewn llaw-felly hefyd yr oedd gan yr Annibynwyr a'r Bedyddwyr. Yr oedd gMt y flaenaf Gymdeitha* Ddu'. we:tol Enwadol gyda 750, a chan yr olaf un gyda 200 o wemidogion a diaconiaid yn ael- oian o honi. Yr oedd y cwestiwn wedi ei drosglwyddo o'r esgynlawr dirwestol i gyfar- fodydd cymdeithftsau meddygol a dalenau y newyddiaduron meddygoJ. Nid oes yn awr ddim Ilai na 8,556 o Iwyr ytuvrthodvyr yn Y fyddia. Yn y Llynges Frenhinol, yr oedd cymdeithasa'J wedi eu n'ar&o ar fyrddau 35 o longau, gyda 8,000 o aelodan. Yr oedd 4,974 o ymweliadau wedi eu talu i longau yn mhorthladd LIundtin gan geahadwr y Mor- wyr. Yr oedd cenhadwr arall wedi traddodi 707 o anerchiadM Mown 563 o ysgolion elfenol yn Hundain. Yr oedd un ar hugain o bregethau wedi eu traddodi, yn cynnwya un yn Mynacbkg WeatmhMter, un yn Nhaber. nael Mr. SpupuEON, a dwyar.bymtheg raewn egtwysyddplwyfol. Yr oeddid wedi.ppeU. at bob dosbarth o gymdeithas; ao yr oedd y gorachwylwyr &'r du-prwywyr laygedot wedi traddodi 2,500 o ddMiitheedd ac anerobiadau. YroeddcyUid y gymdeithas yn cyrhaedd i a,Mi)p. 11<. 4c. Derbyniwyd yr adroddlad gydaohymmeradvyaeth vrMog, yn envediif y cyfeuiad at Dr. LivUMMOM—yr nwn, fel yr ymddengytt, oedd yn ddirweatwr. Con- demniwyd Scaur newydd y Trvydde<hu iel un oedd yn aior o ohwanegu Hawer at ddiota & meddwdod y vlad; a galwyd ar bobCriation a dyngirwr i ddyfod allan i'w wrthw,)'ne-bu.