Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
5 articles on this Page
.NODION LLENYDDOL. I
NODION LLENYDDOL. I (Gan GWKWRDDU). LLAWLYFR MOLIANT. BIwyddyn y Rhyfel mawr ydoedd 1915, ac ni chaed awen i greu a gwerthu llyfrau blwyddyn teyrnasiad cynddar- edd a difrod ydoedd. Er hyn cyhoedd- wyd un llyfr gwerthfawr tua diwedd y flwyddyn, sef Llawlyfr Moliant llyfr Emynau a Thonau y Bedyddwyr yng Nghymru. Gelwir y llyfr yn y Rbagair yn ar- graffiad diwygiedig o'i flaenorydd a gariai'r un en.v. Cyhoeddwyd yr ben lyfr gan Gymanfa Arfon yn 1880; ymhen deng mlynedd cafwyd argraffiad newydd, ac yn 1908 cyhoeddwyd atod-, iad iddo. Gwnaeth Cymanfa Arfon gymwynas fawr a'r Enwad. Cyhoeddir I y llyfr presennol, nid gan unrhyw Gymanfa, ond gan Undeb Bedyddwyr Cymru, a mabwysiadir ef gan yr holl eglwysi. Ymddiriedwyd casglu a thref- nu'r llyfr i bwyllgor cryf o feirdd a cherddorion, a pharai safie amrai o'r aelodau i ni ddisgwyl llyfr cystal, os nad gwell, na'r un a arferid ar y pryd gan enwadau Cymru. Dyma enwau'r Pwyllgor :-Parchn C. Davies, Caerdydd 0. Davies, D.D.; W. Cynon Evans, Gwili, W. Morris, D.D.; Aaron Morgan, Llifon, Cernyw Mri Emlyn Davies, T. Gabriel, J. Rob- erts, R. Rhedynog Price, W. T. Samuel W. Thomas Cernyw yn olygydd yr emynau, a Mr J. H. Roberts, Mus. Bac., yn olygydd y gerddoriaeth. Ni threfnir bwrw barn fanwl ar y llyfr, oblegid newydd ddyfod i'n Haw y mae, ond belled ag y mae'r emynau yn y cwestiwn, y mae'n llyfr rhagorol. Dichon y sylwir ar ei donau yng Ngholofn Gerddorol y G. N. Y mae y mwyafrif o'r emynau yn emynau, ac nid yn ganeuon moesol. Gwyr amrai o aelodau'r pwyllgor hanes emynwyr ac emynau Cymru, ben a diweddar, a buont ddoethed a dwyn i'r casgliad lawer iawn o'r ben emynau profedig, a nifer fawr, hwyrach gormod, o eijddo beirdd sydd -eto ar dir y byw. Buont yn lloffa pob maes a chawsant rai tywysennau ar y maes Wesleaidd. Gwelsom yn y llyfr emynau o eiddo Ehedydd HLl, Cadvan, J. P. Roberts, Glanytwyth, John Hum- phreys, a T. J. Pritchard. Y mae'r emynau a ddewiswyd yn ddigon cyfadd- as, ond credwn nad ydynt oreuon y personnau hyn. Daliwn i gredu mai bendith fawr a fyddai Un Llyfr Emynau i Gymru gyfan, oblegid dyma brawf eto, yn Llawlyfr Moliant, o duedd enwad i geisio anfarwoli ei dynion ei hun. Y mae'r llyfr yn frith o emynau Spinther, Gwili, Llifon, Cernyw, a myn eraill, llai adnabyddus, gyda phethau diniwed ond dibwys, gryn lawer o le yn y llyfr. Ni warafunai neb le amlwg i Gwili, Llifon a Cernyw, oblegid y maent yn feirdd gwych, yn emynwyr da, ac yn aelodau o'r pwyllgor ond dylid bod yn gymed- ol. Wrth redeg y llygaid trwy'r llyfr gwelir enw Cernyw yn amlach nag .eiddo Pantycelyn a Morgan Rhys. Wrth gwrs, y mae emynau Cernyw yn ddidramgwydd; y meddwl yn glir a chrynno mewn iaith lan a semi, fel y gall pawb ei ddeall; ond y maent mor ddof fel y gwel pawb mai mewn gwaed oer ac nid yng ngwres diwygiad y nydd- wyd hwynt. Y mae gan Gwili, Ifano, ac Alafon rai .emynau na welsom ni o'r blaen, sy'n debyg o fyw'n hir, os nid byth. JoÎ- aodd Gwili am hanfodolion emyn, a gwaredodd ei hun rhag y perigl y tuedda'r ddau arall iddo, sef bod yn rhy gyfriniol a barddonol; ac eto, hwyrach y ca ambell i addolwr mewn cynnull- eidfa fendith fwy trwy emyn cyforiog o gyfriniaeth farddonol na thrwy emyn syml. Gwyr Ifano cystal a neb nad yw ei emyn mirain i Nadolig Crist," yn un eyfaddas i gynnulleidfa o bobl eyff- redin ac anniwylliedig; ond mae yn etayn mor fwyn ac annwyl fel na fynnem er vdim iddo fod allan o'r llyfr. Dyma Nadolig Crist. Mae llanw mor o hedd Ar araeth:y laos, A'r byd ar newydd wedd Yn hedd y nos; Mae'r Doethion oil yn fad, Uwch Duwdod yn y cryd, A'r nef yn gan i gyd Yn hedd y nos- Mae'r praidd ar feysydd gwyn Y n becld y nos, Dan lewyrch engyl mwyn Ar fryn a rhos; A'r bugail syml a'u clyw Yn gogoneddu Duw, Wrth ddwyn i ddynol ryw Ei gwawrddydd tlos- Yng ngwen Ei Seren Ef, Ar lwch y Ilawr, Mae dydd o nef y net Yn dod i lawr Mae'r nos yn ffoi! a'r gan Am eni'n Ceidwad glan YD agor dorau tan Y newydd wawr." Dywedwn eto fod llyfr emynau new- ydd y Bedyddwyr yn un gwir dda o ran defnydd a diwyg, a dymunwn iddo fod yn gyfrwng bendithion riloedd i'r enwad a Chymru gyfan.
ICILFYNYDD.I
CILFYNYDD. I MARWOLAETH.—Trist ydyw gorfod cof- nodi marwolaeth sydyn ac annisgwyliad- wy Mrs Frederick, annwyl ferch Mr a Mrs Rowlands, Goruchwyliwr Gwaith Glo Cilfynydd. Y mae Mr Rowlands a'r teulu yn adnabyddus i gylch Iliosog o Wesleaid Cwm Rhondda bu am lawer o ftynvdd- au yn ffyddlon a gweithgar gyda'n hachos yn y Porth cyn symud yma, ac yn parhau felly eto ac y mae pawb o'u cydnabod yn cydymdeimlo yn ddwys iawn a hwy yn y brofedigaeth lem a chwerw hon sydd wedi eu goddiweddid yrn marwolaeth ei hannwyl ferch. Ni bu yn wael ond ychyd- ig arnser, ac yr oedd y newydd am ei marwolaeth wedi cynhyrchu siom a syn dod i'r cylch. Yr oedd yn wraig ieuanc dyner ac addfwyn iawn, ac yn meddwl yn dda am bawb. Yr oedd ganddi serch ac ymlyniad mawr yn ei rhieni, ac yr oedd hithau Tel canwyU eu llygaid. Yr oedd yn briod ffyddlon a didwyil, ac yn fam dyner a chariadus iawn i'w phlant bach. Y mae ei symudiad yn golled fawr i'w phriod, ac yn neilltuol i'r ddau blenfyn bach sydd wedi eu gadael ar ol. Bu farw mewn heddwch bore Sadwrn, Rhagfyr ISfed, yn 24ain mlwydd oed, a chladdwyd hi y dydd Mercher canlynol ym mynwent Llethrddu, Rhondda. Daeth tyrfa o'r Forth i gyfar- fod,,a'r angladd. Gweinyddwyd y u y ty gan y Parchn Robert Lewis, ac Evans (A.), ac yn y fynwent gan y Parchn. D. Creigfryn Jones, E. D. Thomas, ac R. Em- rys Jones. Diddaned yr Arglwydd y teulu yn eu hiraeth dwys a'u profedigaeth lem. I GOll. I
IYNYSYBWL.i-I
I YNYSYBWL. i- I MARWOLAETH.-Gofidus gennvm gofnodi marwolaeth yr hen frawd Mr Thomas Evans, Thompson Street, Ynysybwl, yr hyn gymerodd le bore Sabboth, Tachwedd 28ain. Cystudd cymarol fyr a gafodd, ac ni feddyliodd aeb fod y diwedd mor agos, hyd o fewn ychydig ddyddiau i'w ymad- awiad. Brodor ydoedd o Llanfihangel y Creuddyn, ger Cnwch Coch, mangre ened- igol amrai o weinidogion ein henwad; symudodd oddiyno yn gymarol ieuanc, a bu yn gweithio ar linell y Cambrian yn ardal Eglwysbach, ac i fyny yn Ty Cerrig. Yr oedd wedi ymsefydlu yn Ynysybwl ers llawer o flynyddau, ac yr oedd yn hynod o ffyddlon gyda'r achos, ac yn un o'r ym- ddiriedolwyr hynaf ein capel yn Ynysybwl. Dyn tawel ydoedd, ac encihedig ei ysbryd, ond yr oedd ei fywyd tawel, distaw, yn cario dylanwad daionus a dyrchafol yn yr eglwys, yn y teulu, a chylchoedd eraill. Yr oedd yn arbennig am ei ffyddlondeb i odfa bore Sul, yr hon ragoriaeth sydd yn brin iawn yn ein heglwysi y ddyddiau hyn. Bu yn hynod ymostyngar, a diodd- efodd yn ei gystudd olaf, a bu farw yn dawel, fel y bu fyw, a'r adnod olaf glywyd ganddo oedd, Duw sydd noddfa a nerth i ni, cymorth hawdd ei gael mewn cyfyng- der." Cafodd y fraint o fagu teulu Iliosog o feibion a merched, y rhai sydd yn ffydd- lon gyda'r achos-rhai ohonynt yn golof- nau ein heglwys yn Ynysybwl. CJaddwyd ef y dydd lau dilynol i'w farwolaeth yn nghladdfa gyhoeddus Ynysybwl. Cafodd angladd hynod o barchus a Iliosog, yr hyn oedd yn dangos yr edmygedd a goleddid tuag ato. Gweinyddwyd yn yr angladd gd.n y Parchn D. Creigfryn Jones, E. D. Thomas, a Robert Lewis. Nos Sabboth, Rhagfyr 12fed, traddod- wyd pregeth goffadwriaethol ar ei ol gan y Parch D. C. Jones. Dyddaned yr Ar- glwydd ei weddw yn ei hunigrwydd a'i] hiraeth, a'r meibion a'r merched, a'u plant a'r holl berthynasau sydd wedi eu gadael ar ol. {
1BYD CRIEFYDDOL. I
BYD CRIEFYDDOL. I Wrth son am weddio tros y meirw, Y I mae gohebydd yn y "Cymro" yn dweyd gair fel hyn :—" Yr wyf wedi sylwi fod yr Iddewon yn gweddio dros y meirw. 0 leiaf, fe ofynir am weddiau dros y meirw yn fynych ynglyn a chofnod am farw anwyliaid. Mae hyn yn profi mai nid athrawiaeth nodweddiadol Babydd- 01 ydyw hon. Derbynir hi i raddau mwy neu lai gan grefyddwyr drwy'r oesau. Yn wir, dyma air gan ohebydd arall yn yr un rhifyn Darllenais gyda llawer iawn o ddyddordeb y llythyrau ar y mater uchod, yn enwedig un Eg- Iwyswr Lleyg." Mi hoffwn yn fawr gael tipyn bach o hanes y ddwy ath- rawiaeth. Nid wyf yn gweled eu bod yn cael eu dysgu yn y Beibl. 0 ba le, gan hynny, y daethant ? Beth roddodd fod iddynt ? A oes gan yr Eglwys haw I i ddysgu athrawiaethau nad oes sail iddynt yn y Testament Newydd ? Ac os oes, pwy sydd i benderfynnu pa rai ydynt? Mae eglwys yr M.O. Bryngwran, wedi bod yn ffodus iawn. Gadawodd Mr W. Jones, Seacombe, £ 2,500 yn ei ewyllys iddi. Genedigol o'r ardal oedd Mr Jones. Bupobl dibarch i'r Sabboth gerbron y Rhondda Urban Council," yr wyth- nos ddiweddaf, yn gofyn am adnewydd- iad trwyddedau chwareudai, a Cine- matograph." Er mwyn gwneud cared- igrwydd a chymwynasau a'r anghenus, dadleuent tros gael trwydded ar y Sab- both. Gwrthwynebai Undeb yr Eg- lwysi Rhyddion ganiatau trwydded saith niwrnod, a hyn a gariwyd. Mr Walter Williams, Y.H., oedd Llywydd yr eis- teddiad. Y mae crefyddwyr y De yn dechreu codi eu peonau. Caed budd ugoliaeth debyg i hon y dydd o'r blaen yn Mountain Ash. Daliwch afael, medd yr lesu, Deuaf atoch chwi." Y mae'r Parch Hugh Roberts (M.C.), Treffynnon, wedi dathlu ei iiwbili fel gweinidog ordeiniedig. Wedi misoedd o nychtod, bu farw y Parch Jason James (B.), Horeb, Tylors- town, yr wythnos ddiweddaf. Brawd brwd iawn ydoedd efe, a phregethwr dawn as. Yr oedd ei arabedd, ar bryd- iau, yn anorchfygol. Bu yn weinidog ffyddlon, a safai yn uchel ym mharch ei bobl a'i ardal. Cafodd y Parch. E. Roberts, rheithor Llanfor, gynnyg ar tywoliaeth yn esgob- aeth Rhydychain, ond nis gallodd ei derbyn. Wedi disgwyl yn bryderus am atebiad cadarnbaol oddiwrth y Parch Fred Jones, B.A., B.D., Rhymni, i ddyfod i weinidogaethu i eglwys yr Hen Gapel, Llanuwchllyn, atebiad nacaol a gafwyd. Dyma fel y cana T, J. Williams (Creigfab), Rock Berry, am wyliau y tymor presennol:— Swn y rhyfel fawr yn Europe Glywir heddyw dan y nen, Ni ddaw heddwch i deyrnasu Heb gydnabod Duw yn ben, Ymostyngwch, Dyma lais y rhyfel hon- Wrth gyfeirio at y cwestiwn o ym- restriad clerigwyr, dywedai Esgob Llanelwy iddo dderbyn Uawer o gwes- iynau oddiwrth glerigwyr ieuainc ar y mater hwn. Ei ateb iddynt oedd gofyn y cwestiwn hwn—1" Pwy sydd yn myn- ed i gymeryd eich lie"?'' Rhaid oedd cario'r gwaitb ymlaen adref, ac nid oedd yr un clerigwr na churad i'w gyfiawn- hau am fyned ymaith pan y gwyddai nad oedd ei waith gartref yn cael ei gario ymlaen. Y mae y Parch W. J. Thomas, Brid- gend, wedi derbyn galwad unfrydol i fyned i eglwys y Six Bells, Abertillery, i'w bugeilio. Y mae Mr Thomas wedi bod yn Bridgend am 15 mlynedd.
I. TIPYN 0 BOPETH.I
I. TIPYN 0 BOPETH. Fel y canlyn y dywed y Parch T, R. Jones, M.C., Towyn, yn y Cymro, am ein Cyhoeddiadau Misol. Dyma Yr Eurgrawn," cyhoeddiad glanaf yn y sypyn—gyda'i bapur gloew a theneu, a'i lytbyren. glir, ddarllenadwy. Ac nid yw ansawdd ei gynnwys nemor llai perffaith. Perthyn y rhan fwyaf o'r ysgrifau y tro hwn i gyfresau, megis Atgofion Dr. Hugh Jones (xii)-yn cyflenwi manylion lleol adawyd allan o'i gyfrolau ar Wesleaeth Gvmreig Emynwyr Cymru—xii.; chwed, "Gwr pen y bryn (xi.) gan Mr T. S. Jones, o'r Unol Dalaethau, ac eraill. Nodwedd amlwg o'r cyhocddiad hwn yw ymdriniaeth ar lyfrau diwinyddol enwog rhoi'r lie anrhydeddus y waith hon i gyf- rol newydd Dr. Maldwyn Hughes, Ddiw- inyddiaeth Profiad," gydag adolygiad helaeth gan y Parchedig Richard Jones, B.A. Addewir arlwy gampus at y flwy- ddyn nesaf cysylltir enwau prif ysgrifen wyr y Cyfundeb a materion amserol a phwysig, a cheir enw un o leiaf o'r tu allan, sef y Parchedig J. Puleston Jones, M.A., i draethu ar Y Ddwy Olewydden." Un wirioneddol dda yw'r Winlian am y mis hwn. Amcenir yma hyffoiddi'r ieuenctid mewn gwybodaeth gyffredinol a chrefyddol, ac ni adewir unwedd bron ar fywyd heb ei chrybwyll. Naturiol yw cofio yn rhifyn Rhagfyr am y Magi, ac am Santa Claus traethir eu hanes yn adeil- adol a dyddorol. Syniad rhagorol o eiddo'r Llyfrfa oedd amgau y daflen rydd i bob athraw, ac ar gyfer pob ty y triga Wesleaid ynddo, He y gellir gosod enwau derbynwyr y cyhoeddiadau at y flwyddyn newydd. Lluniodd y Golygydd ei anerch- iad yn deilwag o'r Pen Gwinllanydd a gwelir ei ofal a'i fedr i drin y planhigion ieuainc. Y mae casgliad o hen boteli ffisig yn cael ei wneud yn Islington yr wythnos hon, drwy ba un y disgwylir cael 250,000 o boteli, y rhai a werthir i feddygon ac ysbytai. Aiff yr elw i bwrcasu Ambulans- motor i'w anfon i'r ffrynt. Dr David Evans, qthraw cerddorol Coleg y De, sydd wedi ei benoJi yn olyg- ydd cerddorol y Lladmerydd yn olynydd i'r diweddai Proff. David Jenkins. Y mae y Parch Evan Davies, Trefriw, wedi bod yn olygydd y 'Lladmerydd' am Slain mlynedd. Hanner gini fydd pensiwn wythnos un- rhyw filwr a gyll aelod neu lygad. » Y mae oddeutu 200,000 o barseli, ac agos i filiwn o lythyrau yn cael eu hanfon yn ddyddiol i'r milwyr Prydeinig yn Ffraingc. Oblegid y Rhyfel ni cheir am y presennol ychwaneg o gyllid oddiwrth y llywodraeth i barhau gwaith dirprwyaeth gofgolofnau a hynafiaethau Cymru Bernir fod costau y ddirprwyaeth y flwyddyn ddiweddaf 1,S6:)p,-8G;;p. am gyflogau, 950p. ar gostau, teithio, a 50p. am stamps, &c. Bu y miiwriad Winston Churchill adref yn treulio y Nadolig ond dychwelodd yn ol i faes yr ymladdfa y dydd Mercher canlynol. Y mae Cwmni Linell y London and North Western, wedi cyhnewidiadau mawr yn nifer ac amser y trens o'r dydd cyntaf o Ionawr ymlaen. Y mae crvn holi DWY tybed a benodir i lenwi lie y diweddar Brif-athro John Rhys yng Ngh-oieg lesu. A benodir Cymro tybed? Crybwyllir enwau yr Athro Powell, Caerdydd, a'r Athro Morris Jones, Bangor. Hysbysodd Mr Pike Pease (y Postfeistr Cynorthwyol), fod oddeutu mil o enethod yn gwasanaethu fel negeseuwyr yn y Llythyrdai ar hyn o bryd. Nid oedd eu gwasanaeth i barhau ond yn ystod y rhyfeL Pasiodd yr Aelodau Seneddol Cymreig benderfyniad yn gwrthdystio yn erbyn y bwriad i uno Dirprwyaeth Yswiriant cen- hedlaethol Cymru gyda'r un Seisnig. Ciywsom nad oedd ond wyth o'r holl aelodau yn bresennol. A yw nifer yr aelodau oedd ya bresennol yn gymeswr a sel wladgar a chenedlaethol yr aelodau Cymreig ? Os yw yn sicr set sal ydynt. ■ Y mae Dr Cynddylan Jones wedi gor- phen ei gyfrol olaf o'r gyfres Cysondeb y Ffydd "-Cyfrol IV.—ar waith yr Ysbryd Glan, ac mae erbyn hyn yn llaw y rhwymwyr, a gellir ei ddisgwyl allan un o'r dyddiau nesaf.