Y Darian

j Pontrhydyfen. GAN DILLWYN. Cynhaliwyd cyngerdd yn Neuadd St. John nos fan, Ebrill lleg, gan Gor y Plant. PerfformiwTyd y 'Musical Village.' Cymerwyd rhan gan y rhai canlynol:—May Queen, Miss Florence May Edwards; Duke, Mr. Brinley Wright; Foster Par- ents, Willie Thoma.s a Mary Magdalen Lewis; Blacksmiths, Brinley Griffiths, Ivor Jenkins, Jdwal Jones, Dd. Rhys Hopkins; Tailors, Wm. Thomas Lewis, Ivor Grif- fiths, Herbert Griffiths, Wm. T. Rees, Ivor Davies; Farmers, Wilfred Mitchell, Norman Thomas, Idwa'l R-osser, Penry Ros ser, Garfield Charles, Gwilym James, Syd- ney Griffiths; Milkmaids, Mary M. Lewis, Gwladvs. Griffiths, Gwladys Jones, Eveline Rosser, Olwen R-osser, Gwelluy David, Betty Jones, Annie Davies, Dorothy Charles, Cassie Thomas, Cissie Jenkins. Elizabeth M. Bees, Gwynetli J. Jones, i Margaretta Hopkins, Sarah Griffiths; Captain, Elwyn Edwards; Soldiers, Idris Samuel, Wilfred Mitchell, Bryn Griffiths, Dd. Rhys Hopkins, Trevor Thomas, Emlyn Davies, William Thos. Lewis Norman Thomas, Ivor Davies, Will. T. Rees; Vil- lage Maiden, Minnie Samuel; Tramps, Griff Charles, Brinley Thomas; Milkmaid, Bessie Thomas. CaftVyd rhan amrywiaeth- ¡ ol ar ol y gantawd. Cymerwyd rhan gan Miss Ceinwen James, Miss S. Jenkins, j Mary M. Lewis, FIorrie Edwards a Evelyn Rosser, Gwenhl Jones a H. Grimths. Golwg hardd oedd ar v plant, a diolchwyd i'r arweinvdd, Mr. 1. Cha,des, A.Y.C.M.. I am ei ymdrech diflino gyda hwyni. ac i j Miss Liiy L(>vvis, A.L.C.M., am gyfeilio mor I rhagoroJ. Y llywydd oedd Mr. W. J. Samuel, ysgolfeistr. JI Cynhaliwyd e'ngel:dd' llwyddiannus gan Gor bethel nos Ian, Ebrill 18, yn Bethe! (B.). Arweinydd, Mr. John Rosser, M.E. Cvfeilwvr, Mr. I. Charles, A.V.C.M., a Miss Lily Lewis, A.L.C.M. Cadeirydd, Mr. Rhys Hopkins (yn absenoldeb Dr. Wit J'ams. Cwnwfnn). Cymerwyd rhan gtu y canlynol: Sopranos. Mrs. E. A. Morgan, OakTVood Miss F. M. Edwards, Qalcwood; tenor, Mr. Wm. Davies, Oakwood; violin- ist, (RevA W. Richards, A.V.C.M. (Bethel). Mae clod yn ddyledus i'r arwein- ydd, Mr Rosser, M.E., am ei lafur gyda'i- i-o! ac i'r cyfeilwyr, Miss L. Lewis, A.L.C.M., Mr r. Charles, A.V.C.M.

Yr Ysgol Gymraeg. 1 YN." Cymer y gair "yn'' dair ffurf ar ei ol: (1) Ei-vs y berfenw (verb-noun) yn y sainwreiddiol, e.e., Y mae'r dyn "yn ■canu." Y mae'r ceffyl "yn gweithio." Gwelwch na ddigwydd unrhyw gyfnewidiad pan roi'r gair sy'n dangos beth a wneir gan < iywun ar ol "yn," megis, Yr hyn a wna'r ./lyn. t!,r, "coffyl" 11Chod, 80f; "cann" a "gweithio. (2) Pan rowch ansoddair (adjective), neu lagferf (adverb), neu enw (noun) i orfien ymadrodd ar ei ol (gelwir hyn yn "comple- ment" yn Saesneg) hydd yn rhaid 1 chwi droi llythyreu gyntaf y gair liwnnw i'r sain lecldal, e.e. Y mae'r ferch yn dda (ansoddair). Ysgrifenna'r ferch yn dda (rhagferf). Y mae Dafydd yn trenin (enw). D.S.—Dangosais yn y Were diweddaf fod dau 'eithriad i'r rlieol hon ymhlith y cydseiniaid cyfnewidiol, ac yr wyf am i chwi dalu sylw manwl iddynt. Dyma lIwy, "11" a "rh." Ni newidir y rhain i'r sain feddal a I- ol "yn," eithr arhosant yn y sain wr- eiddiol, e.e. Y mae'r ferch vn lion (ansoddair). Ysgrifenna'r ferch yn rhwydd (rhagfert). Y mae Dafydd yn rhedwr (enw) cyflyni. (idiii lie y cymer yr "yn" ynia'r sain drwynol yn 110'1' Bain feddal, "ymhell," "ynghynt." Y iiya,( r ty "ymhell" yn lIe "yn bell," ac "ymhell" a" a rferir fel rheol er y oeir "yn bell" gan l'ai; ac er mai hyn sy'n gywir, hwyraclr y bydd yn well i ni sgrifennu "ymhell" mwy- •<c-h, e.e,, Rhedodd y bachgen "ynghynt" ?ich, c.c., Gwell gennyf i sgrifennu "yn gynt" fel il-%rii A'r disgybl arall a redodd o'r blaen '.yn gynt' na Phetr." Fe geir geiriau eraill hefyd heblaw'r uchod, megis, "ynghudd." (secretly); "vngham," (wrongly), etc. Digwyddodd hyn. y mae'n debyg, oblegid cymysgu'r "yn" i orffen hrawddeg (predicative ".yn") a'r arddodiad "yn" a'i gilydd. (3) Os golyga'r "yn" "in" yn y Saesneg, cymer y sain drwynol ar ei ol, e.e., "Yn llhy" fy nhad; "Yn ninas" Llundain; "YngNghaerdydd," "yng ngardd" fy llhad; "Ym Mhontypridd," "ymMangor." Gwelwch i mi newid "yn" i "yng" o Haea "ngh" ac "ng," ac i "YIll" 0 flaen "mh" ac "m," ac y mae liyiinyn ddigon vhesymol gan ei bod gymaint yn haws dy weciyd "yng ngardd," "yng Nghaerdydd" "vm Mhontypridd" ac "ym Mangor," na dywedyd "yn ngardd," "yn Nghaerdydd" "yn Mhontypridd," "yn Mangor," oblegid tawdd nn llythyren i'r Hall wrth newid yr "yn" i "ym" ac i "yng," ac nid oes eisiau dim olld un ymdrcch i ddywedyd y ddwy "m" yn "Ym-M-angor," neu'r "yng-Ngh" yn "yng-Ngh-aerdydd," eithr rhaid wrth ddwy ymdrech i ddvwedyd "yn" ac "M" yn "yn-M-angor," ac y mae'r nn peth yn wir am y lleill. Y mae'r un ddeddf yn gweithio mewn geiriau Saesneg fel: Assimilation o ad-similation, imbecile o in- beciie, impossible o in-possible. Y mae yna rywbeth yn debyg i eithriad reol yr "yn" (in) yn cymryd y sain drwyn- ol vn yr ymadrodd "yn Gymraeg." oblegid golyga "in Welsh," ac wele'r sain feddal ar ei ol lie y mae'r rheol yn gofyn am y sain drwynol. Ni welais i'r nn eglurhad ar hyn, ond cynhygiai a, ganlyn, sef fod y goiriau "yr iaith" wedi eu gadael allan, ac i r g yn y gair "Gymraeg" aros fel yr oedd am y huasai'r ystyr yn newid pe gosodid "yng Nghymxaeg," felly, y mae'r ym- aclrodd yn gyflawn fel hyn, "Yn yr iaitli Gymraeg." Os oes gan rywun arall olemli gwahanoS a gwell ar y mater byddaf yn (idiolchgar iawn am air oddiwrtho. Oanvn wasgu ar v darllenwyr beidio a chymysgu'r ddau ymadrodd yma a'i gilydd, sef, "YH Gymraeg" ac "yng Nghymraeg. Dvma hawddegfiu i ddangos y gwahaniaeth ihvngddvnt: "Y mae'r dyn yn siarad yn ('{vmraeg." "Y mae'r dyn yn siarad yng N;hvmraeg v Oe, neu'r "Gogledd," neu'r "Heibl," etc. Yn yr olaf sonnir am Gym- l'aeg neilltuol rhyw le neu lyfr. etc., ond yn y blaenaf y mae'n gyffredmol. Bydd gennyf air ymliellach eto ar yr "vn" ynglvn a'i adael allan, etc., ond dyma ddigon am y tro arno. Os bydd rhywbeth- yn dywyll yn y Gwersi bydd yn hleser gonnyf roi mwy o oleum arno 1 un rhyw un a ofynno am dano, neu os carai rhvwun i mi egluro rhyw bwynt  mewn Gramadeg, dim ond iddo ddanfon gair i mi, bydd yn bleser gennyf 101 cymaillt byth ag a. fedrai o oleum iddo a y mater. Y mae'n ddrwg iawn gennyf i'r "ddram i vnd mas o rails a IllOilyd" yn nhaicen y Go I v-fydd y tro diweddaf, ac i gryn dipyn o a nnil)enclod ddigwydd. Fe gymysgodd y cwbl i gyd, fel y gwelsoch, tua i chwt Ju. Rhywbeth fel hyn y dylasai tod tofiw ch. foci yr un dvlanwad gan bob gair, oddigertn y pnm gairuchod (y, un, yn, nior, oyn) ar II a rh ag sy ganddo ar c, p, t, g, b, d, m, ac YIla ni chewch unrhyw anhawstei ynglyn a'r 11 a'r rh. Yn y VVers cyn 1 b 1 1 "11 "t i pill, vii Ile t nil."—Yr eiddoch yn rliwymau r laitn, SAMALJKIL I

Ail-etholwyd Mr. Lewis Eodeiick o i Nenadd Arms, Cilycwm yn gadeirydd Gwarcheidwaid Llanymddyfri. Gwr cym- wvs yw el'e i'r gwaith. <

Plentyn yn y Darfodedigaeth I Yn cwywo gan Selni a Dolur Rhydd, end a Wellhawyri yn Fuan gan Dabledi Dr. Cassell. Dylid rlioi Tabledi Dr. Cassell i bob plentyn nychlyd a gwannaidd. Adeilad- tint liertli. ac egni erbyn y dyfodol. Mrs. Lichfield, 12 Alderside Street, Har- purhey, Manchester, a ddywed: Ewy'n sicr mai Tabledi Dr. Cassell a achubodd fywyd fy mlilentyn. Cydiodd y Darfoded- ip;hcth ynddi, a dechreuodd wywo'n enbycl. Ow i Iwyd wrthyf mai Darfodedigaeth yr n -<r u'oedd oedd. Yr oedd y Dolur IUlydd yn ofnadwy,—nid oedd byth yn I peilio. Nid, oedd bron ddim cnawd ar ei hesgyrn bach o gwbl. Yr oedd weithiau yn cael ei bwyd yn ol hefyd, ond y Dolur Rhydd oedd y blinder mwyaf, a thyhid na ellid gwneuddim. Beth byunag, mecldyl- iais am dreio Tabledi Dr. Cassell, ac yr oedd yn syndod sut y gwellhasant hi. I Aeth y Dolur Rhydd yn llai, ac yn. fnan peidiodd yn hollol. Yna dechreuodd fagu cliani-d ac yn awr y mae yn ferch ieuanc dda yr olwg." 1 Tabledi Dr. Cassell yw'r feddyginiaeth In-ofedig at- Fethiant Ciau, Cwendid Cwaed, Parlys Giau, Dolur Arennau; I Cwendid Cefn, Diffyg Traul, Parlys Mebyd, Doiuriau Nychol, i Cwendid Ciau, Cur Calon, ¡ Anhunedd, Hysbyddiad Nerth. 0 werth arbennig i famau tra'n magu plant, ac yrr-ysfod cyfnodau pwysig ar fywyd. Gwerthir gan Fferyllwyr ac Ystorfeydd ymhob parth o'r byd. yn cynnwys Awstral- in. New Zealand, Canada, Affrica, ac India. Prisoedd 1/ 1/3, a 3/- (y maint 3/- yw y rhataf). I PWYSIG.—Cwarentir fod Tabledi Or. Cassell yn rhydd oddiwrth haearn a chwsg. I bair. Ni allant na rhwymo na pheri fod cymryd cyfTyriau'n dod yn arferiad. Os carech hysbysrwydd pellach, ysgrifennwch at Dr. Cassell's Co., Ltd., Chester Road, Manchester.

I Aelwyd y Beirdd. I Ænfoned y Beirdd eu cynliyrchion i Ap Hefin, 11 Seymour Street, Aberdar. Tttfiodd Brynfab ar ein hysgwyddau faich na ddisgwylia&om am dano. A chydag Amen" y Golygydd, anodd gwrthod gwneud .cynnig ar ei ddwyn. Mae amaf ddy- led i Frynfab. am lawer gair o gefnogaeth yn ystod y pum mlynedd ar hugain diwed i- af ac un ffordd i ddioleh iddo fydd anfon y gair hwnnw ymlaen, er calondid i rai yn cychwyn ar yr un llwybr. Mae'r bardd- amaethwr, wedi cymeryd ei gadai-r wellt yn y gongl, a 'i-t gadael ninnau i gymeryd gofal yr ymwelwyr ag Aelwyd y Beirdd, tra lyddo ef yn cael nepyn hen wr—-pwy a ddy- wedodd wrtho ei fod yn hen, ni wyddom! Un peth y carem iddo ei wneud y cyfle cyn- taf yw paratoi cyfrol o'i weithiau. Dyna'r goffadwriaeh -oreu a allai ei gadael ar ei ol. A gweled ei bod yn cael ei chyhoeddi dan ei olygiaeth ef ei hun. Melys -fo ei saib Peidied ei hen gyfeillion a bod yn ddieithr i'r aelwyd. Ar y gair, dyma FORWYSON o'r Cymer i fewn gyda'i Felys Atgof." Diddorol yw'r gan, oblegid yr enwau sydd ynddi. Berwyd y cleg pennill i, lawr i chwech, yn un peth oblegid prinder gofod. GWRANGONFRYN Can fer, swynol, ar destun amserol. Pethau fel hyn a geidw i fyny safon y golofn. Yr un peth yw anian a natur; nid yw'n olaf ond efelychiad o "na- tur," iaith arall. AP VALANT: Teilwng o'r hen arwr ym myd englyn. TREBOR MAWDDWY Gair byr yn eu c-efnau am ddau fis a aeth heibio. Da gen- nym gyfarfod a Threfor ar aelwyd Beirdd y DARIAN. Buom yn cysodi ei waith yn Swyddfa'r "Dydd" yn Nolgellau droeon er's dro, 26 mlynedd yn ol.

OHWEFROR A MAWRTH." I Chwefror trwy'n goror garwn—mis oer, Mesur byr ben ffusiwn bach, Ond odid am Mawrth d'wedwn Mesiir hir yw amser hwn, Porth, T. MAWDDWY. Y WIALEN FEDDW. I Gwialen brath, hen golyn braw—i blaiit. Ond cref bleth i'w canllaw Gwialen i'w bugeiliaw Rhag poenau drwg y pen draw. Penrh,iwceiber. AP VALANT. MELYS ATGOF." I (At Frynfab.) I 'Ilw,y'i-i cofio am danoch chwi'n laslanc Braidd cyn fod un Brynfab mewn bod, Yn dechreu prydyddn mor ieuanc A'ch crafanc am wobr a chod A gwyliais chwi'n esgyn yn wrol Hyd risiau anrhydedd yn rhwydd, I gopa bryn Parnassus barddol, A'r beirdd yn eidduno eich llwydd. Da. gennyf oedd deall drwy'r U Darian Fod yr annwyl Ap Valant yn fyw, Ac asbri awenol fel trydan Yn aros yng nghalon gwr Duw Bum unwaith yng nghwmni Gwyrosydd, Ces ddwyawr ddifyrus o'i ddawn, Y gwir delynegwr ysblennydd. Y lienor a'r bardd ynddo'n llawn. Cyfeillach ddifyrus Gwydderig Ges unwaith am ddeufis neu dri, I lawr yn y Gwter nodedig Am feirdd eydd mor enwog eu bri 'Roedd ef y pryd hwnnw'n wr corffog Ag wyneb gwisgedig a giv&n, A chalon- garedig odidog 0 barchus i'r ieuanc a'r hen. Parhau mae y Dryw hen i drydar Yng ngelltydd y Tylorstown gu; Ymhell y bo diwedd ei dalar A nodded y Nef pan ddaw hi Ac felly, fy hen gyfaill diddan, Ti. Yorath o Hafod-y-Gan, Tad beirdd telynegol y Darian," Fyth erys ei lafur yn Ian. Pan oeddwn ym myd y Gorllewin Heb gartref tu arall i'r mor, Ces groesaw ar aelwyd Cynfelyn, A llawer ystori o'i 'stor Mae tannau ei delyn heb dorri Ar fron Ceredigion mae'n gref, Mae heddyw mor gynnes ei gerddi A'r funud gadawodd y dref. Mae'n rhaid i'm gyfaddef cyn gorffen Na welais Perllannog unwaith, Mor fywiog farddonol ei elfen A neniawr o feirdd yr hen iaith Maent oil fel fy hunan yn gwywo I'r gweryd di-groesaw a blin, Fv ngweddi yw Duw a'n bendithio A liefol drigfannau bob un. Cynver. M.OEWYSON. LLINELLATJ 0 gydymdeimlad a Defynnog' yn ei alar ar ol ei annwyl briod. Gyfaill hoff, mae'th galon heno, Gwn, gan ddagrauYn llyn, A'r hawddgaraf un yn huno Dan yr amdo gwyn.. j Cluverw vdywr cri awelon Wedi colli'r lloer; Chwerwach ydyw cri dy galon. Yn y ddunos oer. BVi hebryngaist hi, tan ofni, I bellderau'r glyn, Gwelaist ddydd y nef yn torri Ar ei hysbryd gvyn. Chwerw, chwerw oedd y ffarwel. Wrtli y tywyll li'; Caret fynd i fyd yr angel Yn ei chwmni hi. Oer yr aelwyd fu mor ddiddan. | I Heb ei siriol wedd Heno ni fedd daear gyfan Jti namyn bedd. Mwynach yw y nos a'i gawod Na'r boreddydd gwyn. | Fyth i'r galon droiri, a beddrod Newydd yn y glyn. Gwelai.st hi yn tawel huno Tithau dan dy glwy' Ond yn ofer mwy Yn dy deffro, Ac fe fethodd twrf yr afon Dorri ar ei him Mynnai angeu fod yn dirion I'r anwjdaf un. Ond na ddryllia dannau'th delyn Byw y gan o hyd, Ac mor felys bydd y nodyn Fu i ti mor ddrud. Gwyn ei byd, angylee annwyl, A gwYll fyd y nef. Fe fydd arall iiu i'th ddisgwyl Mwy vn dod i dref. J. LEWIS. Blaenycoed, Conwyl Elfed.

Pan mae Popeth allan o le. Y mae arwyddion o wenclid yn yr aren- nau, megis, trymder annaturiol, golwg eg- wan, poen cefn, anhwylder gyda'r dwfr, 1ymhago, grafel, cerrig riwmitis a dropsi, Ai-1 i wneud i m;dyn feddwl fod po- peth allan 0 Ie. Goreu i gyd po gyntaf y newidir cydwr felly, oherwydd gall clefyd arennau anwell-. adwy ddixl gydag esgeulustod. Efallai eieh hod wedi bod yn bwyta gormod o gig a bwydydd trwm ereill, yn gofidio llawer, a ddim yn cymeryd digon o ymarferiad, awyr iach, a chysgu. Os felly, bydded eich ar- ferion yn fwy rheolaidd, a byddweh ofalus gyda'ch bwyd am dipyn. Dyma gyngor da a chynorthwyol, ond nid yw yn ddigon, oherwydd os gwanychir yr arennau gan unrhyw achos, ni weilhant o honynt eu hunain. Rhaid iddynt wrth feddyginiaeth arbennig at yr arennau. Yr unig honiad a wnaed erioed am Bel- enni Doan at Boen Cefn ar Arennau yw eu hod yn feddyginiaeth arbennig at yr Arennau a'r Bledren. Llwyddant i symud anhwylder o'r arennau, ond ni weithredant o gwh) ar yr ymysgaroedd. Ceir Peienni Doan at Boen Cefn a'r Arennau gan liob Masnachwr, neu am 2/9 v hotel V11 syth oddiwrth Foster McClellan Co, 8 "Wells St., Oxford St., London, W.I. SYLWER.—Nid digon gofyn yn mug am Belenni at yr Arennau neu at Boen Cefn. GofynnHcli yn eglur am Belenni Doan at Boen Cefn a'r Arennau, a byddweh yn ofalus i gael eiddo Doan.

Cyngerdd ym Mhenybanc, Rhydaman Y brif adroddferch yn y gyngerdd hon oedd y fonesig ieuanc, Miriam Evans.. | Gwmgrenig, Glanaman a gwnaeth ei | gwaith yn rhagorol. Mae'r fonesig ieuanc hon yn dod i fri mawr ym myd yr Eistedd- fod a bvd y gyngerdd. Nid oes .neb a fedr hawlio sylw torf yn debig iddi. Gwefreiddia'r gwrandawyr gyda'i hadrodd- iadall godiclog a chyfoethog, a hynny ellid feddwl yn ddiffwdan a diymdrech. Miriam, tra dwr vr Aman Aoilw "ddydd" i Gvmru lan. Un a'i clywodd.