Y Brython

Tn f; W E-L-L t R' OLD POST OFFICE P1.A(1E URGESJ S-ELE-CTION &JnÐT PRICES Telephone 3075 Royal..

 AR GIP. RHI,I,'Al." V fnitui o wrthwynebwyr cydwybodol a aeth o Cinmel i Ffrainc bythefnos yn ol o 70 i 80. Y Parchn. H. H. Hughes, B.A.,B.D. (Ler- pwl), J. Roberts, M.A. (Caerdydd), a T. C. Williams, M.A., a bregethai yng Nghapel Coffa. Henry Bees, Llansannan, y dydd o'r blaen, sef i ddathlu clirio'r ddyled. -.0- Y mae'r Capt. Goronwy Owen, M.A., un o Gyrory llengar Llundain. wadi ennm bathodyn drud y D.S.O. ar faes y frwydr yn Ffrainc. Brodor o Aberystwyth. ae a olygai'r Gorlan (eylchgrawn eglwys M.C. Charing Cross) pan oedd y Parch. P. H. Griffiths i ffwrdd yn bancio iechyd yn Awstralia. -?- Y mae'r Parch. G. Ceidiog Roberts wedi rhoi bugeilio eglwys M.C. Salem, Llanllyfni, i fyny oherwydd afiechyd, ar ol bod yno chwe blyneid ar hugain. Yn y fynwent honno y mae llwch John Jones, Talsai-n. Y mae Mr. Lewi, Rhyd lewis, sir Aberfceifi — a enillodd dlws arian arholiad cyfundebol y Methodistiaid, agoreri i'r boll wlad-Yll bedwar ugain oed. "'9-- Dirwywyd Canon D. Davies, ficer Gwrec- sam. i' 30s. gan ynadon Trallwng, ddydd Marcher diweddaf, am \vvlIt-YlTU drwy'rdref, ■ac endorsiwyd ei drwyddc-. Yng Nghyngor G-wledig Lleyn. yn dwrdio'r tribwnlys ynllym arnollwngcynifer o dd> nion ifanc drwy ?r rhwyd, nes fod Ha?er ddvnion dros vr oed byddmo yn methu a '1 ael gwaith ar ffermydri vr ardal. ,tvaltl-i ar iieriit\-(J(j N-r byr ei air nac ofn neb oedd Arglwydd K itchener ahiry eofir ei rybudd i'r Fyi 'din Brydoinig wrth ei ehychwyn i Ffrainc i ddechrau y Rhyfel Goehelweh y gwin a'r godineb--Beware of wine and woman. Y mae pawb yn ddwfn en cydymdeimlad a'r Parch. S. T. Jone?, yn colli ei fab, Naval- Instructor T. Elwyn Jones, B.Sc., yn mrwvdr Mor y Gogledd. Yr oedd yn saith ar hugain oed, yn llano gaUuog a hawddgar iawn, a'r Ilynedd y cleddid ei fam. £ 5,076 oedd gwerth yetarl y diwedd ar Mr. John Matthews, Amlwch. Yng nghyfarfod blvnyddol Undeb Anni- bynwyr Meirion, a gynhaliwyd yn Arthog ddydd laa diweddaf, cwvnai'r Parch. J. Hughes, Bl. Ffestiniog, xod lleihad o fil yn rhifedi aelodau'r Ysgol Sul, a phenderfynwyd mynd o dy i dy i guro'r twmpathau," fel y byddaiunhen flaenor yn galw hela'r esgeu- luswyr. Dewiawjd y Parch. Rhys Davies, Corris, ynllywydd Mr. J. R. Jordan, y Bala, yndrysorydd Mr. T. O. Pritchard, Corwen, yn ystadegydd a'r Parch. George Davies, Blaenau Ffestiniog, yn yigriferulydd. Yr oedd Mr. Edwin Jones, a fu farw yn Liund am y r wythno.> Hd iwedd a yn enghraifft j o Iw\ddiant Cymro ym myd. in asnaeli. -Aethi yn lianc o Dreffynnon i'r Brifddinas pedwar ugain punt oedd ganddo ef a'i bartner, Mr. Higgins, pand.dechreuodd y ddau siop ddillad fach swil ei ffenestr yn Rve Lane, Peckham ond erbyn 1896, yr oedd yn gwmni a chwarter miliwn o gyfalaf wrth ei gefn. Yr oedd yn aelod o Gyngor Sir Llundain; yn Rhyddfrydwr crj-f, ond a fethodd yn ei ymgeisiaeth yn erbyn Syr F. Banbury. Yr oedd yn feistr tirion wrth ei weithwyr, ac a gofiodd eihen ardalhefyd, yn batrwm i lawer. Y mae llywodraethwyr Ysgol Sir Llanidloes wedi pasio i beidio ag ethol yr un cynrychiol- ydd ar Lvl? Lly wodraethwyr Coleg Aber- ystwyth, fel protest yn erbyn gwaith y rheini yn caniatau ei bensiwn i Dr. Ethe, y German a fyddai'n broffeswr yn y Brifysgol. Yn synnu atoch ebe cynbygydd a chefnogydd y penderfyniad. -<r- "Y mae yna hen air Cymraeg 'Gwell angau na elty wilycld. Cyny rhyfel, yroedd y wlad. hon wedi meddwi ar Iwvddiant a hawdd fyd. Yr oedd pob dosbarth wedi ymroi i ble.sera, o'r uchaf hvd yr isaf. Nid oed.d chwe diwrnod ddim yn ddigon, rhaid oedd rhoi'r seithfed i fyny i fwyniant, ac ymddengys ar hyn o bryd fel pe bai'r Anfeidrol ei Hun wedi mynd am holiday, ac fod y Diawl yn cael yr hwyl a'r afiaith mwyaf a gafodd erioed yn ei oes. "—Esgob Llanelwy yn Eglwys Esclusham, ar odre Gkurecsam, ddydd Gwener diweddaf. Y mae pob] Treffynnon yn codi tani i gael marchnad anifeiliaid a phob da byw a marw yno bob dydd Llun, ac yn hysio'r ffermwyr i ddod a phob cynnyrch maes a buarth abeudy yno. Ac y mae'n well gennyf fi weld ffair wledig na'ch pageant mwya'i ysblander yn y dref, petae'n ddeng milltir o hyd.  Y mae'r Lieut. Henry Williams, mab Mr. Williams, adeiladydd, Rhyl, wedi cael ei lai(i yn Ffrainc. Llanc arklawol iawn, wedi bod (i r vy Mons a phrif f rwy(irau'r A.rmagecion o'rdechreu. Mis Medi diweddaf y priododd. f Enwir dau o fechgyn y Rhyl a gollwyd ym I mrwydr fawr Mor y Gogledd Lieut. Bake- well, Highfield Park. a'r Hall yn fab Mr. Th W. d 't I Thomas, W indsor Street—un o feehgyn ysmartiaf y dref. Ym Mrawdlys Fflint, ddydd Gwener cU- weddaf, dedfiydwyd John Bellis-Cymro pump arthrigaiiioed-idairblynedd obeiiyd. wasanaeth am ymosod ar wraig y ty lie v Iletyai-Martha L. Griffiths, dynes 74ain oed. -nos Calan. GweHhaodd hi i raddau o'r niweidiau, ond collodd ei synhwyrau, a bu fam yng Ngwallgofdy Dinbyeh. ? Bu'n dd adlu poeth ym Mwnid Gwarcheid- waid Bangor ddydd Gwener diweddaf, ynghylch penodi meistr a meistres i'r tloty. Mr. a Mrs. Perkins, o dloty Horsham, a benodwyd, Saeson na fedrant air o Gymraeg, er i Mrs. Perkins, arol y penodi, frolio y dysgai hi Gymraeg maes o law, ac y byddai'n barod i'w synnu yn yr hen iaith ymhen byr amser. Foticdd 15 o blaid y gwelliant—sef fod Mr. Greenly a Miss Roberts i barliauyriv swydd. a 16 o blaid y cynhygiad a thrwy bleidlais- droi y cadeirydd y cariwyd yn ffafr y Per- kinsiaid. Y Parcbedigion J. E. Davies, Treffynnon, a H. Emyr Davies (gweinidog), agadwodd wyl flvnyddol eglwys y Lodge, Gwrecsam. Lladdwyd y Lifft. J. W. Lewis, Welsh Guards, ddydd Mawrth yrwythnosddiweddaf yn Ffrainc. Efe'n fab Mr. James Lewis, Plas Draw. Aberdar, ac yn nai i Esgob LIan- e lwy. -.0- Collwyd D. J. Llovd Trow, un o feehgyn Caersws, oclcliar yr Indefatigable. ym mrwydr Mory Gogledd y dydd o'rblaen a, David Humphreys, ugain oe-r mab Mr. Win. Humphreys, gorsaf-feistr Harlech, ar y Southampton yn yr un frwydr. Bu Lady Mostyn, gweddw'r ddiweddar Syr Piers Wm. Mostyn, Talacre, farw ddydd Sul diwedd af yn Parkstone, ger Bournemouth, Hendeulu Cymreig eu gwaeri a Phabyddol eu ffydd 1^ Ddydd Sad wrn diwedd af, yn bur sydyn, bu farw'r Parch. Hugh Roberts, gweinidog M.C. Treffynnon. Yr oeda i bregethu yn Nhai Nant, Rhiwabon, ddydd Sul; ac wrth gerddec. am y tren i Fagillt, brynhawn dydd Sadwrn, fe'i tarawyd mor wael nes y bu farw niewntS, lle'r aed ag ef gerllaw. Yr oedd tua 76ain oed, ae wedi ei ordeinio er 1865 Brodor o Ddolgellau, ac wedi bod yn gen- haclwr am flynyddoedd yn yr India ac wedyn yn Llydaw. Medrai iaith y Khasi'n drwyad.l, a'r Llydaweg yn dda hefyd. Bu'n llywydd Cyfarfod Misol Sir Fflint ac efe a of alai am eglwys Saron, Brynfford.d. Gedy weddw a phlant, amryw. Daw gair am dri o fechgyn y Rhyl wedi eu clwyfo yn Ffrainc James a Henry, meibion Mr. a Mrs. Hughes, Kinmel Street, gyda'r R.W.F. a'r Sergt. H. T. Hughes, un o bum brawd a aeth i'r Fvddinyn syth arddechreu'r rhyfel, un wedi ei ladd, dau arall wedi eu clwyfo'n dost, a'r pump yn feibion Mr. R. Hughes, surveyor y dref. Lladdwyd Herbert Hughes, llencyn pym- theg oed, lift attendant y Central Hotel, Col- wyn Bay, yr wythnos ddiweddaf. Bernid yn y trengboliad ddydd Gwener iddo dynnu'r rhaff heb wybod beth fyddai'r canlyniadau a bu John Jones (Soain oed) farw yn Ysbyt-y Llandudno ddydd Mercher diweddaf, drwy ddamwain a gyfarfu yng ngwaith aluminium Dyffrvn Conwy. Gedy weddw a thri o blant yn Nhrefriw.

<S0r SYLWCH AR HYN Fod prinder a dit-udftn- isierli papur y filth felna allwa anion yr un copi dros ben o hyn ymlaen i'r gwerthwyr ae os am fod yn sicr o'ch » BKYTHON," y rhaid ichvi ei ni-chebu Can eich newsagent arfer- ot ymlaen llaw.

0 Lofft y Stabal. J x I MIST A R GOLYGYDD,—Does dim dowt o gwlcwlyny meddwlinad ydi pobolyn tueddu i d rychyd i lawr arnan ni, weithwy r fferaxy* dd, am nad ydanni wedi cael fawr o addysg. Ac yn ol y syniad cyffreclin am .-igloigtod., dydw i ddimynhonni'nbod ni'nifawro betha. Fely daru mi dest. awgrymu o'r blaen, ma hi wedi aitrt tipin erbyn hyn yn hynny hefyd—o ran sgoldai, athrawon, a gwersi. Ryd w i'n cofio, I pan oedd wn i'n blentyn, a.'r yagol dc' d diol yn caell i chynnal m iawn hen sgubor ddegwm, dyllog i gwaJia,—rydw i'n cofio i un o'r plant waeddi dros y lie, "Duweh annwl llgoian fawr Ac yr oedd yno un hefyd. Cododd yr hen athraw ar ffrwit, a'r wialam yn i law, a'i lygad a'n fflamio ond be nath y lob ond curo'r hogyn bach am waeddi, ac nid ceisio dal y Ugoo an oedd wedi achosi iddo fo neud. Yn aicir i chi, roedd y peth mor afret,ymol a thasn chi' oosbi dyn am syrthio pan oedd dyn arall wedi daro fo i lawr. "Wel ia," medda rhwun. ond ddaru'r hogyn waeddi'n rhy ryff." Rydw inna'n deud na eblwch chi ddim disgwyl i neb waeddi'n rhw bytielar iawn pan wedi i daro a dychryn, mwy nag y gellwcheliwi ddisgwyl i un syrthio'n d.refnus wedi i daro adwrn. Ond tasa'r fath beth ag i igodan fawrmddangof: miawn sgoioy heiddiw mi fasa'r helynt yn wahanol, a thynged y 1 Igodan yn llawar gw aeth. Mi fasa'r matar yn dwad. o fiaen y cownti cownsul, a synnwn i ddim na fasa rhw aelod seneddol yn gofyn i'r Hywodraeth, ynyrHows o Comcns,—" Y- I r Liywodraeth wedi clywad fod llgodan fawr wedi mddangos yn sgoldy'r plant yn y Fan a'r Fan ? ac o.s ydi hi, beth fwriedir neud ? Ydi, ma hi wedi newid. yn awr erbyn hyn, ac ma'r sgoldai fel plasa. Ac ma'r athrawon yn wahanol, wrth gwrs. Rydw i'n cofio, syr, yr amsar pan y bydda'r sowldiwr a'r goes bren "yn athraw. Dyd w i f'hun ddim yn gweld fawr o sens miawn pwys leisio cimin ar goes y c' yn.. Y peth oedd o bwys i ni, blant, oedd y darn ucha iddo fo. A'r gwir ydi, mi gafodd plant tlodion y wlad ma lawar o gam stalwm. drwy fod dan addysg rhai athrawon penna pren. Ond i foct yn hollol deg at yr hen athrawon hynnu, chydig j iawn oedd i tal nhw. Cnegwarth yn yr wsnos oeddan ni'n i ofyn, a bydda raid. i amball athraw aros wsnosa am i geiniog gin rai. Mi glywis i am un hen athraw na fvdda hynni-i o breo a gai ddim yn ddigon iddo dalu am dipyn o ddiod ar y ffordd o'r ysgol. er mwyn clirio'i wddw o'r llwch fyada fo godi wrth guro'r plant. Mi ddeudodd Dafydd Dafis, hen was y Person, iddo fo gael mwy o gyfiog am ddyrnu yd yn rhen sgubor ddegwm y bum i yni hi nag a gafodd yr hen athraw am ddyrnu plant yno. Ond ma petha wecu altro'n fawr erbyn hyn, a'r athrawon vn gorfort dal prawf go lym ar i penna. Waeth i ddyn heb ofyn am le fel | athraw ysgol ddyddiol heddyw, os na fydd gynno fo rwbath gwell na chiw pi taclus, ac oul gwaHt yn disgleirto ar i ben. Ma'n rhaid. iddo fo dda] i gae! tynnn "crib man yr egsams trwy'i menydd, a dal i sgleigion osod yr Egs ar i fed.dwl o, ne thai o ddim byd rwari. Wei, i ddeud y gwir, syr, mi fydd a i'n eiddigeddu wrth y genhedlaetli bresennol o blant a phobol ifanc, am y manteision y ma nhw'n i cae! hynnu ydi, mi fydda'n gofidio na faswn inna a math wedi cael rhw bath tebig ond dydw i ddim yn ddig wrth y plant, na neb arall, sy'n cael y breintia mawr i heiddiw. Ond cin rhoi y mendith ar ath- rawon a disgyblion yng Nghymru-—>fv hen Gymru annwl !-ma gin i befch ne ddau i ddeud. A chofiwch chi ma nid yn siarad dan y nwylo rydw i, ond yn son am betha rydwi'nigwbod ac ma llawar o beth a y gall dynigwboi nhw heb fod yn sglaig. Diar mi oes, a llawar iawn hefyd. Dydw i ddim wedi mynd trwy'r wlad ma a fy llygada'n y mho cad, ond yn y mhen. Rydw i'n deud tip in o frol felna rhag i neb feddwl mod i'n od.iach na phobol erill. Ma gin i un ()- r cyfeillion gora ges i rioed dan yr haul, ac mi fydd o a minna'n cael amball i sgwrs it reifat a'n gilydd. Na i ddim ond d eud un o'r petha ddaru ni gynnig, ei eilio, a'i basio'n unirydol un noaon—hen lane ydi yntahefyd. Wel, mi ddarun basio'n bod ni'n dau i fod yn reit li unaziol-mo r hunanol ac anffaelfxlig yn barn ar bob pwnc cyhoeddus a phobol orill-livo, nes y d.aw'r rhyfel mawr ma i ben a phan y daw o. bod ni i ail styriad y matar, fel tasa. -Ala'rid,,Ii-,ontebig, pazidda-,i,'rtyraorhm,iiriwi ben, y bydd y ddau hen lane yn ymryddhau o'u penderfyniad,ac yn codi;—neu ddisgyn— i fod yn od fel o'r bjaen. Hwyrach y bydd rhwun yn ama sail y'n penderfyniad ni, a'n bod ni wedi cymyd gormod, yn ganiataol i ddechra ond mi allwch gymyd y ngair i ma ffwl fydd hwnnw. If a! ha ha lle'r oeddwn i, deudwch ? 0, ia,—ma gin i air wrth rai o'r athrawon a'r athrawesa ma sy'n y wlad rwan. Ond cin imi ddeud, ma na un peth arall yn blocio ffordd y meddylia rydw i'n ceisio'i cael nhw allan o mhen. Cofiwch ma Neilltuwr o ran crefydd ydw i, ac ma miawn capal Neilltuol y ces i nwyn i fynu rioed. Yno hydda nhad a mam yn mynd i addoli Duw. Ac ma dau beth na fydd arna i byth eisio'i gwell nhw—y "Nefoed d yr aeth mam iddi hi, a'r hen gapal lie cafodd hi i phartoi i fynd yno. Peidiad neb a hel lol ynghylch defoda a secta na dim araU i geisio taflu amheuaeth ar y meddwl i am grefydd mam ary ddaear, a'r ll,e'r aeth hi iddo fo yn y diwadd ne os gna nhw, mi dieuda iuna bpth fydda nhw'n i ddeud, heb ddeilan ary nhafod i. la, efo't Neilltuwrs y ces i fy magu, a dydi ddim yn ddrvvg ginni am hynnu—er fod rhai ohonyn nhwtha'n 11 awn o rhw hen drieia drwg. Eto, syr, does gin i ddim gwenwyn i Eglwys Loigar. Pob llwydd iddi, am y bydd iddi hi gynnal i hun, a pheidio ngalw i'n heretic, ac enwa drwg o'r fath. Ma ma gystal gwr bynheddig o Gristion yn Berson y Plwy ma i-wan ag a fu miawn croen Neilltuwr erioed, afydd o byth yn y mhasio i ary ffordd heb ddeud gair ffeind wrtha i a fydda i'n 1 gweld dim gwahaniaeth rhwng Eglwyswrs a phobol erill, a'i cymyd nhw drwodd a thro. Yn wir i chi, rydw i'n cael f'hun yn debig I iawn i'r hen frawd welis i rhw dro. pan yn was miawn ffarm yn ymyl dan y mor. Roedd o wedi mynd allan miawn cwch rhwyfo, wrtho'i I hun, ac mi ddoth yn wynt sydyn arno fo, a doedd y truan ddim yn daUt fawr ar rwyfo ewch. Wet, mi ddoth at y lan o'r diwadd, a lot o hobol yn ceisio cael gafal yno fo a'i gwch. Ond os yda chi yn y fan yna, pan fydda fo ar dd.wad. i'r lan, mi fydda'r don oedd yn cilio'n ol yn i daflu i rwla-rwla, ac mi fydda raid iddo fo neud. cymiig arall, ac arall, ac arall, ac m] fuo agos iawn iddo fo fod.di. A dyna fel rydw inna wrth geisio dwad at y pwynt ry gin i miawn golwg. Ond mi fynna igaely nghweh i'r lan, ne mi neidia ohono fo i'w grogi. Dyma fi'n saff rwan, mi goelia a rhag i rhw" anliap arall ddigwydd, mi ddeudaf yn blwmp ac yn blaen mod i'n synnu at rai athrawon ae athrawesa sy Nghymru heiddiw—■rhai, cofiwch chi, ac nid pawb, na'r mwyafrif chwaith. 'Does gin i ddim yn i h erbyn nhw fel dosbarth o bobol, ac ma'r rhan fwya ohonyn nhw'n reit glen wrth siarad efo mi a fy ffasiwn. Ma rhan fwya ohonyn nhw, hyd y gwelis i, yn inedru Cymraig gystal a minna bob tipin. Ma'n wir na fydda i ddim yn dallt amball i air fydda nhwr'n i arfar; ond fydda nhwtha ddim yn dallt amball i air fydd gin inna ac mi weli s rai sgleigion yn ddigon bethma i ofyn imi gleuo nhw ar eiria tywyW-iddyn nhw, fel tasa.-a fydda i byth yn gwrthod. A chof- iwch chi, syr, mi fedra i siarad Cymraig yn well na'i sgwemiu o. Ond rydw i wedi gweld rhai atb rawon ac athrawesa'n y wlad ma'n ddiweddar nad oes gin i fawr o gownt ohonyn nhw, ma'n ddrwg gin i ddeud ac ma'r eithriada hynnu'n drychyd yn hyllach am fod y mwafrif mor wahanol iddyn nhw. Mi welis i Jac Jos wedi rhwbath tebig i golli d erapar un tro wrth son am y rhain. Roedd o'n son am rai oed.d wedi troi oddiwrth v Neilltuwr; Eglw-y: Loigar. er mwyn cael y peth a alwen nhw'n "well Soseiati," "Wfft iddyn nhw, y cabaits gleision ebrib fo, a'i i-nelltenyi,i, I Pan ddwedafo beth fel hyn, mi fydda rw fath o ofn yn dwad arna i, am i fod o mor ddifrifol, a fedrwn i ddeud dim wrtho fo: ac mi fydd a fynta'i hun yn fud a syn am beth amsar, a'i feddwl fel pe'n sincio i rhw ddyfndarj ac mi fydda'n hir weithia cin dwad i fynu'n i ol. Roedd o'n ddig wrth y rhai oed.d ddim yn selog dros yr iaith Gymraeg, yn ddig iawn wrth y rhai 000.0. yn rhy falch i fynd i gapal bychan, ac yn ddig gyddeiriog wrth y rhai oedd yn cynffonna i fyddigions. GydaMaw, fel roeddwn i'n dwad hyd y ffordd yna dro'n 01 mi welis rhw ddynion yn mynd a lot o gyff) la i Loigar, a'i cynffona nhw wedi clymu yn reit dwt. Ae o'm rhan i, fasa waeth gin i fymryn ta.sa.'r creduriaid ma sy'n cynffonna i fyddigions y wlad, er mwyn swagro a chael ffafn.L,-tasa nhwtha'n cael clymu i cynffon a'i danfon i Loigar, ne mhellach na hynnu. Chwiw! dyma'r gannwll'yn diffodd. Nos dawch, syr. n HEN WAS. I

Y GYMANFA WESLEAIDO. I Yn Nhref Robert Owen. CYFARFU'R uchod yr wythnos ddiweddaf' Mehefin 7-9, yn nliref Robert Owen-—y Dref- newyd d. Sefyd Iwyd v r achos Wesleaidd yn y drefhon er dyddiau John Wesley ei hun, pan bregethodd yno Awst D., 1769. Ni fu yno Cymraeg Wesleaidd erioed, ond rliyw bum mlynedd yn ol llwvddodd y cyfeillion i berswadio'r Gynliadledd i ganiata.u iddynt gael uno athalaith Gymreig, er mwyn diogelu gweinidogion Cymreig i'w gwasanaethu, ac eleni wele'r Gymanfa yn cael ei chroesawu gan gyfeillion y I e, o dan arweiniad eu gweinidog ffraeth a llwyddiannus, y Parch. W. R. Rob- erts. Mae'r addoldy yn un hardd ac eang, gydag organ gref a chor rhagorol. Eiiteddiad y Gweinidogion, prynhawn dydd Mawrth, c dan lywyddiaeth y cyn- lywydd, y Parch. Owen Evans. ArhoI:wyc1. a ehymeradwywyd nifer o ymgeiswyr am v weinidogaeth yn y drefn ganlynn] Har-old Roberts, D. G. Thomas, J. O. Roberts, D. A. Morgan, Owen Lewis, J. M. Williams, R. H. Jervis, B. H. Owen, H. B. Pugh, a J. W. Morris. Diau y derby nnir rhai ac y gwrthod ir y lleill ym Mhwyllgor Gorffennaf. Traethu o r Jrest. "Nos Fawrth, mewn I cyfarfod cyhoeddus poblogaidd, rh odd odd y 1 Parch. Owen Evans, y boneddwr a I r diwinydd galluog, ei lywyddiaeth drosodd i'r Parch. John Felix-gwr annwyl a phoblog- aidd iawn yn ninas Y BPYTHON, ac yn ei enwad. Gellird weyd yn ddibetrus mai araith £ (Jdisglair-gref ac eneiniedig "Mr. Felix, fely disgrifiai'r Hybarch Ddoctor Hugh Jones hi, oedd un o bethau goreu'r Gymanfa. Pwnc oi anerchiad cedd Gyfrijoldeb nevjydd yr Eglwys yn wyneb yr argyfumg presennol. Rhaid iddi ateb cwestiynau y byd parihed, liywodraeth Duw dros y byd. Pah am y caniataocld y rhyfel enbyd hon, a phaham na rydd Efe derfyn ami ? Rhaid iddi dd weyd gydamwv o bwyslais mai nid Duw yclviv achos y RMyfel, ond rhaib, eenfigen, hunanoldeb a chwant am awdurdod ymhiith dynion. Gall Duw er hynny oruwchlywio'r cwhli gyrraedd Ei cldibenion mawr yn hanes y byd. Ysgrifennai un bachgen o'r ffosydd: Y mae'n uffern yma, ond y mae'r daffodil tlws yn tvfu yma." Nis gall Duw foo. yn absennol o'r byd sy'n tyfu'r daffodil (ebe'r llywydd). Rhaid i'r Eglwys gyfaddasu ei hun yn ei phregethu ac yn ei gwaith i'r amodau newvddion a osodir ami gan y Rhyfel hwn. Ni fydd gan y bechgyn lawer o amynedd. i wrando pregethau traeth- odol ar awduraeth ac amseriad llyfrau'r Beibl pan ddont yn ol, yn hytrach bydd arnynt eisiau ffeithiau a chyfoeth yr Efengyl. Bydd ant yn gofyn am fara. a gwyliwn ninnau na chynhygiwn gerrig iddynt. Rhaid inni dclefnyddio a chysegru y ddisgyblaeth a gawsant hwy yn y fyddin i amcanion Teymas Dduw. Collwyd cydymdeimlad 11u o'r ieu- enctid am na apeliwyd at yr arwrol ynd.d.ynt. Before the war," meddai, they sacrificed their 'bit to the Church and called it their all, now they have sacrificed their all and call it their 'bit Rhaid i'r Eglwys gyrchu hefyd at undeb am na fydd gan y bechgyn hyn fawr o gydymdeimlad. a'n man-raniad.au ni pan ddont yn ol. Uwchlaw popeth, rhaid i'r Eglwys Gristnogol bwysleisio yn gliriach ac yn gryfach y gwirionedo au hynny a wnant ryfel yn amhosibl. Nid hawdd yw rhoddi crynhodeb byr o araith mor lawn o ddy wed- iadau byw, ac-, amhosibl rhoddi syniad am ei dylanwad ysgubol ar y dorf a'i gwrandawai. Yroedd ei Saesneg coeth, ei arabedd chwaeth- us, a'i feiddgarweh go nest, yn cario popeth o'i flaen. Ennill mawr i effeithiolrwydd anerch- iadau a gafwyd yn ddiweddar o gaalair y Gymanfa ydy w fod y lly wyddion wed.i lluchio y papur o'r neilltu a thraethu eu ce-,iad w. r- o'r freat. Cafwyd cyfarfod cyhoeddus arall nos Fer- cher i wrando ar gynryehiolwyr y Gynhadledd set y llywydd—Dr. Waddy Moss, y Pamfc. Dinsdale T. Young, a'r Dr. Wardle Stafford a chan fod y tri yn cynrychioli eoethter, hyotledd, a natur dda cahvyd eyfarto(I rhugorol. Penodi a Phenderfynu.—'Dydd liexeher. eynhaliwyd yreiateddiadau, pryd y rhoddwyd. sylw i wahanol agweddau y gwaith, ae y gwnaed rhai penod.iadau pwysig. IJy\rydd etholedig goavf .?r a'r ?wyddyn. nesaf, y Parch. Evan Isaac, o dalaith y De. Ysgrifennydd?v Parch. E. Tegryd Davies. Golygydd yr Bur- ?raM?, y Parch. Thomas Hughes a barnu oddiwrth y bleidlais unfryd a gafodd, efe ?ydd y goKgydd belhteh cyd ag y bydd byw. (?'orucliwv'iZry Llyfrfaym Mango r, y Parch. 0. Madoc Robert". Chwith iawn i'r Gymanfa ocdd gollwng gafaelo'r Pareh.H. Lloyd Jones, cadeirydd Taiaith Gyntaf y Gogledd diwin- ydd cry f, pregethwr giymus, a gweinidog da i fœu Grist. Dymunwyd yn cl?,a iddo ar ei ymnŒUtuad o'r gwaith rheolaidd i restr parchus yr TJchrifiaid, Yinneillt-Liair Pareh T. N. Roberta oherwydd nychtod a. gwendid, a, hawdd gweld ei fod Ylltau yn un o flafr- ddynion ei frodyr. Dwys oedd cofio am farwolaeth gynnary gweinidog ymroddedig, y diweddarW. Lloyd Davies, Caergybi. Rhoed gair uchel i'w gymeriad a'i wait-h. Paeiwyd tri o benderfyniadau pwysig (l) Yn galw ar y I,Ivwo(.Iraeth a'r awdurdodau milwrol i wneud chwarae teg a hawliau cydwybcd, ac i roddi triniaeth fwy Cristionogol a gwareidd- iedig i'r gwrthwynebwyr cydwybodol nag a dderbyniant ar hyn o bryd. (2) Yn gwrth- dystio yn erbyn yrymgais a wneiri symud ein Owen Thomas ni o Bare Kinmel. (3) Yn galw ar y Liquor Control Board i sefyll yn gadarn yn erbyn pob dylanwad a roir arnynt i lacio eu gafael, ae i ddal ati i gyfyngu hynny a allant ar y prif elyn i foesoldeb ac i effeithioi- rwydd Prydain Fawr. Cafwyd awr hamdden ar 01 te i siarad ar agweddau mwy ysbrydol i'r gwaith, ac agor- wy<1 yr ymddidd.an buddiol gan Dr. Hugh Jones a'r Parch. T. Isfryn Hughes (y gwr oedd, gyda llaw, yn ail am gad. airy Gymanfa eleni, ac onibai mai tro'r De oedd i'w llenwi, efe'n ddiau a etholesid). Gael ev troi a chael ell yal1v.-Boredydd Ian, ordeiniwyd y brodyr canlynol i gyflawn waith y weinidogaeth D. L. Jones, W. T. Roberts, a, Samuel Whilding o'r De, a J. Meirion Jones, R. Einion Jones, John Lewis a D. J. Williams, B.A., o'r Gogledd. Oedfa. hynod effeithiol, ac wrth wrando'r bi-odyr yn rhoi hanes eu brwydrau yn y "troi" a'r "galw," llifai'r dagrau'n ddistaw tros lawer grudd. Catwyd hi ara i w gofio gan y cyn- lywydd, y Parch. Owen Evans,-galluog, clir ac effeithio], Seiliodd ef ar 11 Cor. iv. 5, a dywedai mai sylweddoliad byw o fawredd y genadwri sydd gennym i'w phregethu yw'r cymhwyster pennaf i'w phregethu'n effeithiol i ereill. Nid yn fuan yr anghofir ei apeliadau dwys ar derfyn y Siars. Pregethwyd yn ystod gweddill y dydd ga,n y Parchn. E. D. Thomas, W. 0. Evans, D. Tecwyn Evang, B.A., a Dr. Hugh Jones yn Gymraeg, a ehan Cynfor a'r Dr. Wardle Stafford yn Saesneg. Cymanfa ragorol, y trefniadau a'r croeso Cymreig gan gyfeillion Seisnig y Drefnewydd yn ddiguro a'r cyfarfodydd., yn yr eisteddiad- au ac yn gyhoeddus, o dan eneiniad amlwg. Diau y bydd bias ar atgof yrholl gynryehiol- wyr am eu hymweliad ag un o'r trefi glanaf a. harddaf yng Nghymru.