Y Brython

0 Lofft y Stabal. IX. MISTAR GOLYGYDb,-Fel y ceisis i ddangos dydw i ddim am i neb feddwl mod i'n cen- figennu wrth undyn byw am wisgo dillad crand, giard aur, modrwy, na dim arall. Heblaw hynu, dydw i ddim mor ragfamllyd a dwl ag i feddwl fod pawb sy'n gwisgo petha felly'n falch a rhodresgar. Taid annwl, nac ydw Rydw i'n nabod. y "ddynol natur yn ddigon da i ddallt cimin a hyn,—ma rhwbath yng nghalon dyn ydi balchtar, ac nid y peth sy amdano fo. Mi alia i fod ein falch ad yn y ngwisg gwas ffarm ag unrhw un yngwisg y sgweiar ne'r lord mwya'n yr holl wlad Roeddwn i'nnabod gwasfu'ngweithio ar yr un ffarm a minna flynydda'n ol, a Twm Lord fydda pobol yn i alw fo. Tasa hwnnw wedi cael ffortiwn, fasa dim dichon byw'n yr un wlad a fo. Ac mi wn i am fyddigions yn ormod o ddynion i mhasio i ar y ffordd heb neud cystal bow i mi ag fydda inna'n i neud iddyn nhw. Ond fel y deudis i o'r blaen, ma rhwrai digon Sol i feddwl fod rhw betha ma damwain yn i roi amdanyn nhw'n gheud gwahaniaeth hanffodol" rhyngyn nhw a phobol erill. Rwan, i dd wad at y pwynt sy gin i miawn golwg, meddyliwch am fabi i wraig y Cast all acw, a babi i wraig gwas ffarm. Ma nhw'n deud ma'r nyrs fydd yn golchi babi'r Castall, ond gwyr pawb ma'r jam fydd yn golchi'r Hall. Dydi hynnu'n gneud dim gwahaniath yn y hahis, ydi o ? Nac ydi, wrth gwrs. Mi fydd y ddau fabi'n cael i stripio'u noeth- lymun groen, y naill fel y llall, ac yn cael i golchi a dwr a'i sychu a chlwt, a thasa'r ddau'n cael i golchi'n yr un twb, pwy, sgwn i, fedra fynd ar i lw prun oedd babi'r Plas a babi'r Bwthyn ? Ma'n wiry basa babi'r Plas yn crio, ond mi wn i y basa babi'r Bwthyn yn crlo cystal ag ynta am i ddannadd-tasa gynnyn nhw ddannadd hefyd Fasa'r ddau bach yn gwbod dim gwahaniaeth rhyngynt a'i gilydd, a fasa neb arall chwaith—dim ond fod dau greadur bach diniwad, o'r un teulu dynol, yn gorfod diodda'r un gosb a phawb arall am ddwad i'r byd presennol, ac yn protestio'n erbyn hynnu fel pawb fu o'i blaen,—trwy gicio a gwingo a nadu. Yda chi 4wedi medru nilyn i hyd yma, syr,—fel bydd y pregethwrs mawr yn gofyn ? Wel, os yda chi, daliwch ymlaen nes down ni i'r goleuni. Dyna'r ddau fabi yna wedi i golchi a'i sychu, ac wedi i hiwmro i dempar dda a welodd angylion ddim dau bictiwr bach delach yn y byd yma. Yda chi'n ddigon bethma i ddeud wrtha i fod gwahaniaeth rhwng y ddau greadur bach rwan ? Ma babi'r Plas yn gwenu, ond mi fentra ddeud fod babi'r Bwthyn yn gwenu cystal ag ynta, ac yn medru rhoi bawd i droed yn i geg cystal ag o hefyd. Ond ma'r ddau fabi'n tyfu miawn amsar, ac yn dwad yn abal i gerddad a ohampio yma ac acw. Erbyn hyn, ma gwa- haniaeth mawr amdanyn nhw, beth bynnag. Ma un plentyn wedi wisgo miawn dillad neis, a nyrs yn i ddijyn o rhag iddo fo 'i maeddu nhw, nac i ddim niwad ddigwydd iddo fo. Mae'r llall yn chwara o gwrnpafay ty, miawn dillad clytiog, ac yn amal yn syrthio i'r baw ne i'r drain, ac yn dwad i'r ty tan grio. Yda chi'n meddwl fod v izwahaniaeth hanffodol wedi dwad i fiawri ynyn nhw erbyn hyn ? Dim, dim, dim Hynnu o wahaniaeth sy'n y dillad, mi fydd yn cael i stripio wrth iddyn nhwfynd i'w gwlau—at yr un croen ag oedd amdanyn nhw pan yn cael i golchi'n fabis bach, fel y buom i'n son. Wel, mi awn step ymlaen eto, os gwelwch chi'n dda a waeth innifynd ar unwath i'r pen aralli fy wyd, achos mi fedrwn setlo pwnc y dillad ma i gyd yn y fan honno. Mi fuo gwr y Castall farw, agwr y Bwthynhefyd. Wrth gwrs, nid yrun amdo —mwy na'r un arch-oedd i gyrff y ddau. Ond a oes rhwun a ddyfyd fod yr amdo a'r arch yn gneud gwahaniaeth i'r ddau gorff marw, o'i rhan nhw? Tasa rhwun yn deud i bod nhw, mi faswti inna'n teuru na fasan nhw ddim, a dim ydi dim. Wel, dyna ni wedi gweld y ddau ddyn yn nau ben bywyd, y d echra a'r diwadd, ac wedi methu d wad, o hyd i'r gwahaniaeth hanffodol rhyngyn nhw o rani dillad. Rwan, fedrwch chi feddwl am rhwun yn deud fod "gwahaniaeth han- Hodol" yn y ddau oedd y r un f ath yn dwad, i'r byd alr un fath yn mynd ohono fo, o ran dim fedra dillad neud iddyn nhw ? Meddyliwch am y peth yn ddifrifol, fel tasa Dyna ddyn wedi byw miawn ty bychan, yn talu rhent i'r Castall amdano, heb nemorddodrefnyno fawr werth, heb geiniog yn y bane, a dyma sypyn o'r dillad, digon di-raen, a 'dawodd ar i ol. Rhowch y dillad yn bentwr ar y bwrdd. Dynanhw. Rwan, fedrarhwunddeud wrtha i sut ddyn oodd yr un fu farw odd wrth y dillad fuo to 'n i wisgo ? Nonpfens Ma'r dyn, gorff ac enaid, wedi mynd i ffwrdd, a'r dfliad yn y fanyma. A dyma ni'ny Castall eto. Ydyn fuo farw yma oedd bia'i dy, ty y gwas ffarm fu farw, a 4lawar ty arall trw'r wlad. Dyma bentwr o ddillada drud y buo fo'n i gwisgo, waits a giard aur, modrwy a phin sciarff, a pherla disglar, a phob peth y galla dyn addumo'i hun a nhw a dyma'r lwcing glasus y bydda fo'n trimio i hun ynnyn nhw, tip top, y rwmsus hardd y byddafo'ncerddad trwyddyn nhw a dyma'r gwely asmwyth lie bydda fo'n cysgu, a He buo fo--jarw Fedra rhwun ddeud wrtha i, oddwrth y petha hyn i gyd, beth oedd y "gwahaniaeth han- ffodol rhwng gwry Castall agwry Bwthyn ? Dyma'r ddau fel i gilydd wedi marw allan o'r holl betha oedd gynnyn nhw yn y byd yma. Mi welis i miawn rhw bapur newydd fod gwr y Castall wedi marw'n "werth cannoedd o J filoedd obunna." Aie ? Dyn ddim yn fwy o werth na hynnu Os dyna'i werth o, oedd o'n werth dim iddo'ihunnac idragwyddoldab, o'r eiliad y buo fo Jarw. Mi a i at y Meibil unwath eto, ac yn ol hwnnw ma barnu gwerth dyn wrth i wisg a'i arian yn wrthun i'r eitha. Ryda chi wrth neud hynnu'n i daflu i'r un farchnad a nifeiliaid, gwair ac yd, tatws a fala, wya ieir a chig moch, a phetha felly. Ryda chi'n gosod dyn yn yr un ffair ag y byddai Mari India Roc" yn gwaeddi yni hi; "gwerth dwy geiniog am geiniog"! Ryda chi'n mynd a dyn i'r un shou a'r mwnci hwnnw a dynnai sylw plant, hen ac ifanc, am i fod o'n gwisgo cot goch Beth ma'r Hen Lyfr yn i ddeud ar y matar ? Ma yilta'n pwyso ac yn prisio dyn, ond fel hyn "Yr Arglwydd a bwysa'r ysbrydion." Be newch chi rwan ? Felly, ysbryd fu miawn dillad, a thy, a chorff; a phan fu'r tlawd a'r cyfoethog farw, bu i ddau ysbryd "hedeg ymaith." Ma cimin o briodoldab miawn gofyn am sachad o gomon sens, I lafhan a ostyngeiddrwydd, ne werth hannar coron o sancteiddrwydd, ag ichi ddeud fod dyn—y dyn, cofiwch-yn werth cannoedd o filoedd o bunna." Yr unig Un a wyddai werth dyn, fe'i pwysodd ac fe'i pris- iodd. Rhoes yr holl fyd yn un pen i'w glorian, a dyn yn y pen arall; a dyma sut y troes petha Pa leshad. i ddyn os ennill efe yr holl fyd, a cholli ei enaid ei hun ? A sylwch ar y pwynt,—nid yn unig yr oedd enaid-hynny ydi, y dyn—yn gorbwyso'r -a i ct -hynnv byd, ond 'doedd, dim pwys o gwbwl yn y byd —dim, a dim ydi dim, meddaf unwath eto. Na feddylied neb fy mod i'n ceisio difrio neb sy'n byw mewn plas, mwy nag yn ceisio ffafar, yn y matar hwn, i neb sy miawn bwthyn. Rhaid i mi addaf fod Jac Jos yn codi o flaen ymedd wI i o hyd, ac yr oedd o'n ddynac yn sa-nt. Ac os ydi'r byd ma'n mynd i farnu dynion sy'n cysgu miawn llofftydd stabla, rydw i'n bownd o'u cael nhw i ganiatau-cin y gwrandawa i arnyn nhw- nad oes dim gwahaniaeth hanffodol rhwng dau ddyn am fod un yn byw miawn Llofft Stabal a'r Hall miawn Plas, a pheta un yn cael i gladdu o'r worcws, a'r llall o'r Castall—hyd nod tasa'i amdo fo wedi neud i fvnv obvpura pumpunt. HEN WAS.

Y DILUW. Ystori Ryfel. [GAN Y SAPPER C. G. JONES, R.E.] I UN o'r dyfroedd llonydd oedd "Wil bach," chwedl ninnau, ac o'r herwydd dwfn oedd tu draw i bob dychymyg. Rhyw edrychiad tawel, digyffro, fyddai yn ei feddiannu bob amser, a dywedai "doctoriaid ac ysgrifen- yddion "yrardalfod angenmwy nadaeargryn hyd/yn oed i symud Wil. Siglwyd sylfeini byd i'w gwaelodion gan y rhyferthwy fawr. Yr un oedd Wil bach o hyd. Dilynai ei orchwylion beunyddiol ol a blaen yn y chwar- el; cerddai'n fyfyrgar a'i ddwy law yn ei logell wedi gorSen gwaith y dydd, gan anwy- byddu pawb a pWpeth ond yn unig syllu ymhellâllygaid breuddwydiol i'r anweldraw. Daeth uchelsain galwad gwlad a brenin i wefreiddio tawelwch a marweidd-dra'r dref- lan. Cyfododd dynion y lie, ymwregysasant megis a diflanasant mewn noson, fel man us o flaeny gwynt. I amddiffyn anrhydedd gwlad a diogelwch eu cartrefi yr aethant. Arhosai Wil o hyd. Beth oedd cynnwrf Armagedon iddo ef oedd gartref erioed, yn nistawrwydd y Glyn? Aeth llanciau'r lie dros y dwr o un i un, ac o feysydd, gwaedlyd Ffrainc a Fflanders, cyrhaeddai ambell lythyr i'r dreflan yn dis- grifio cyni mawr, a rhuthr ingol, a gwaedu a dioddef diddiwedd. Un bore, pan oedd Wil yn paratoi am y chwarel yn ol ei ddull araf did r aff erth, d aeth pel leby r i' r ty. Ad rod d iad swyddogol oeraidd oedd hwnnw, yn iaith derfynol awdurdodau'r Swyddfa Rhyfel: "We regret to report that your two sons," ebai'r neges gan nodi enwau a rhifau swydd- ogol y meibion, "were both killed in action on the 12th inst." Mis lonawr, 1915, oedd hynny. Llewygodd yr hen wraig uwchben y negesydd galar; taflodd Wil yntau ei bac bwyd o'i law, a daeth edrychiad newydd i'w lygaid. Yr oedd hunan-aberth goruchel ei ddau frawd wedi deffro'r Prydeiniwr yn Wil bach. A'r cymdogion yn ceisio adfer ei fam i ymwybyddiaeth, aeth Wil ar ei liniau ar hen lawr carreg y bwthyn, a gweddiodd. "0 Dduw," ebai, "ad imi gal nerth i ddangos nad ath aberth mawr fy mrodyr yn ofer." Cyfododd Wil-y dyn-ar ei draed ac aeth allan i'r heol, ac i'r orsaf-a,c i'r Fyddin Newvdd. II Daliodd lluoedd Prydain ranbarthau glan- nau Suvla ar yr orynys am fisoedd megiq ft chroen eu dannedd, ac nid oedd milwr yno ag anadl o'i fewn na sylwoddolai y gullai'r Twrc, pe meddai'r nerth angenrheidiol mew gynnau mawr, einhyrddio dros y clogwyn i'r mor unrhyw ddydd 'Roedd ein methiant i wthio trwodd dros y bryniau yn nyddiau cyntaf mis Awst wedi terfynu pob gobaith am fuddugoliaeth ysgubol, a bellach y cyfan a allem wneuthur oedd daly tir a enillasom yn barod. Tiriogaethwyr a llanciau'r fyddin liewydd. oedd mwyafrif mawr y Cymry yna, ac y mae digon wedi ei ysgrifennu'n barod ar hanes tywyll misoedd diweddaf arhosiad ein milwyr ar yr orynys felltigaid. Ymhlith llanciaubataliwnuno siroedd. Gogledd. Cymru yr oedd Wil bach, a chafodd arbediad rhyfedd o'r foment y glaniodd yn y bau. Ymgollodd, haf tanbaid y r Mgmn yn y r hyd ref hwnnw, ond ni wnaeth y newid tymor fawr o wahaniaeth i'r gwres mawr. Symudai'r milwyr o'r dyff rylirloedo. i'rffosydd. ac wedi tridiau ofnadwy yn y llinell dan, dychwelent drachefn i'r man gorffwys ar y traeth. Mae rhyw irony rhyfedd yn y gair gorffwys i filwr ar faes y gwaed, oherwydd yn ami mae'r mannau egwyl yn llecynau collodion mwy oddiwrth dan y gelyn na mannau'r brwydrau eu hunain Felly yr oedd y pryd hwnnw. Edrychai'r glewion o ddydd i ddydd i gyfeir- iad y mor, ni wyddent yn iawn am beth ond yno i'w rneddyliau yr oedd ysbryd.iaeth—o'r cyfeiriad hwnnw y deuai feu gwaredigaeth. Yr oedd sibrydion yn bod ynglyn a'r dyfodol hefyd ofnid hyn a'r llall; pryderid ynghylch y moddion cynhaliaeth, oherwydd mae rhyferthwy mor yr Ægean yn ystod y tymor gwlyb yn gymaint fel na ellir glanio dim ar ei draethau Yna daeth y llifeiriant mawr Tua diwedd Tachwedd, yr oedd bataliwn Wil bach wedi cymeryd gofal y ffosydd yn union gyferbyn a man cryfaf Iluoedd y gelyn wrth odre'r bryniau mawr. Tawel oedd ysefyllfa a'r Tyrciaid fel pe wedi hanner digalonrii byth ein symud, a ninnau wedi rhyw adgyfnerthu ein safleoedd. Nid oedd gwres y dydd lawn cymaint ers wythnos neu yeh waneg bellach, ac yr oedd pob dyn yno yn sylweddoli nad oedd y glawogydd ymhell. Noson loergan oedd hi, ac eithrio ambell i ergyd chwibianai trwy'r awyr, i suddo i'r ddaear a'r sachau tywod tucefn tawel oedd snipers y gelyn. Yna tuag un ar ddeg y nos, wedi ymgolli o'r lloer mewn cymylau trwchus yn y ffurfafen, arddangosai'r gelyn rhyw fyw- iowgrwydd anghyffredin, a rhaid oedd rhoddi bwled am fwled, a ffrwvdrbelen am ffrwydr- belen, neu buasai'r Tyrciaid dros y cloddiau ar darawiad ac ar ein pennau. Bu'r ffurfafen yn hyawd.1 gan s wn y drylliau a'r gynnau felly am tuag awr, ac yna ar hanner nos meddian- nwyd yr olygfa gan dawelwch annaearol, rhyfedd, drychiolaethus iawn Ynghanol y distawrwydd, clywid swn-sn anadnabydd- us, swn yn llawn o fynegiant digwestiwn. Yr oedd ygl aw wedi dod! Glawiodd heb ballu am dridiau atheirnos. Tywalltai'r nef ei llif dibaid ar fangre'r gyflafan fawr. Yr oedd yrymladdwyryndawel nithaniwydna dryll na gwn ymron yn ystod y glaw hwnnw yr oedd y naill ochr a'r llall yn gorfod wynebu yr un broblem fawr. Treiddiodd y Ilif trwy'r cysgodausalw a osodwyd. yn y ffosydd a'r dug-outs, ac erbyn yr ail ddydd yr oedd y d wfr yn dechreu Ilenwi'r ffosydd, gan godi o hyd. Golwg gythryblus oedd ar swyddog. a milwr erbyn hyn-wyneb yn wy neb a realities mwy na'r gelyn, hyd yn oed. Rhaid oedd gwarch- od o hyd hefyd-os marw, marw drwy foddi ac nid trwy goncwest Twrc. Ar odre un o'r ffosydd gwarchodai dyrnaid o Gymry—Ilanciau'r Gogledd, ac yn eu plith, ar ei liniau mewn dwr, yr oedd ffigwr tawel Wil bach i'w weled. Gyda dyfodiad nos trymhai'r glaw ac yn nyfnder y tywyllwch, dechreuodd y llifeiriant red eg i lawry bryniau gan orlenwi'r ffosydd islaw. Clywid gwaedd yn y tywyllwch. Disgynnai'r neges ofnadwy ar glustiau'r gwylwyr tawel, hanner boddedig, yn ein ffosvdd The Turks have burst the dam right above .• a chyda'r neges deuai'r sylweddoliad o'r ffaith ofnadwy yn rhy- ferthwy'rllif. Cariwyddwsingauo'nbechgyn na allent nofio ymaith gyda'r diluw mawr, ac ynghanol y gwaedoi ingol, a'r rhuthro i sych- ter a diogelwch, clywid ambell i weddi ac ymbil ar Dduw pob bendith. Gwylfa ryfedd fu'r wylfa honno. Arhosodd y glaw yn sydyn, mewn atebiad i lawer gweddi daer, ni gredwn ac wedi'r llif, daeth y trai araf, sicr. Yr 000.0. y nos yn hofran yn ddu am oriau bwygilydd uwchben cyfaill a gelyii, yn fyw ac yn feirw, uwchlaw ac ar wyneb y d3 igoodd. Pan gyfnewidiwyd y ddu-nos yn wyll-oleu rhwng tywyllwch a gwawr, gwelid ffurfiau rhyfedd yn ymlunio'n olygfa ac ar bennau'r coed ymgodent yn rhannol o'r lifeir- iant, yr oedd nifer fawr o filwyr gwyllt eu llygaid, a arbedwyd felly rhag grym y llif. Datguddiodd y wawr y cannoedd ohonynt ym mrigau'r coed, yn welw ac ofnus a hanner meirw. ac ar wyneb y llifeiriant mawr a lanwodd yr holl ffosydd, nofiaiyr hyn oedd yn aros o ugeiniau o'n brodyr anffortunus a drengasaiyny rhuthr dwr. Ar benoloddiau y ffosydd, cafwyd cwmni bychan o'rgwylwyr ffyddlon, a'u drylliau fyth yn eu dwylo, ac yn eu plith yr oedd Wil bach-yn ffyddlon hyd angau. Yr oedd y Cymro tawel, di- symud, wedi uno rhengau'r aberth wy r mawr, a phan beidiodd y llif, a phan sychodd y tir, rhoddwyd Wil a'i gyd-wroniaid i orffwys ger y ffos a amddiffyuasant tra bu anadl o fewn | »u ffro»nau gwladgar, I

M* SYLWCH AR HYKl Fod prlnder a drudan- iaeth papur y fath fel na allwn aiifon yrain copi dros ben o hyn ymlaen i'r gwerthwyr ac os am fod yn sicr ofh « BRYTHON," y rhaid iclvwi ei archebu g.a- eich newsagent arfer- ol ymlaen llaw.

Wpth Gpybinio a Mydy lu. DIRPRWYAETH CAER.Acth rhai o Gymry amlycaf a mwyaf dylanwadol y Gogledd at y Cadfridog Campbell i Gaer ddydd Iau diwedoaf i osod teimlad Cymru ger ei fron parth symud y Cadfridog Owen Thomas o Cinmel. Siaradodd Mr. T. J. Williams, Bangor (ysgrifennydd yddirprwy- aeth), Mr. F. Ll. Jones (Wyddgrug), Mr. D. S. Davies (Dinbych), Mr. David Jones (cad-eir- ydd Cymdeithas Genedlaethol Lerpwi), Mr. Jas. Venmore, Y.H. (Lerpwl), Mr. Simon Williams, a'r Parch. John Williams, Bryn- siencyn. A rhyngddynt i gyd, fe gafod.d y Cad. Campbell ddeall yn o dda beth oedd meddwl calon Cymru ar y pwnc gwran- dawodd. y cwbl yn astud, amlygodd bob parodrwydd boneddigaidd i ddeall pethau yr oedd ei glerc llaw fer yno'n sgrifennu'r cwbl i lawr a bydd yntau n anfon ei adrodd- iad i fyny at Arglwydd Kitchener. Teimlo'n galonnog am hvyddiant eu neges yr oedd y ddirprwyaeth wrth droi ad.ref. Hai Iwc + ELLIS JONES SYDD YN IAWN,—Y mae Cyngor Tref Pwllheli wedi pasio i beidio a llenwi gwagle ar staff athrawon yr ysgol ganolradd ar hyn o bryd, er mwyn arbed deucant yn y flwyddyn. o arian y trethdalwyr. Ond daliai Mr. Ellis Jones, un o'r aelodalu, mai cynildeb gau yw pob tolli crintach ar effeithiolrwyddaddysg had y genedl. Ac Ellis Jones sydd yn iawn, yn y pen draw, gewch chwi weld. OAFAEL YN Y ORIBIN.— Y mae Pwyllgor Addysg Sir Ddinbych wedi pasio penderfyniad. yn pwyso ar athrawon yr ysgol- ion elfennol ac uchraddol i d.reulio'u gwyliau haf drwy ymroi i helpu'r ffermwyr yn y cyn- haeaf gwair ac yd. Bydd ai mis neu ddau o arogii sawr mor sweet yn iechyd i'w cyrff a'u caloimau, ac a gaffentwrid tlws ar eu grudd- iau yn lle'r Ilwydni cleiog hwnnw sydd fel rhagredegydd i'rdarfodedigaetli arfoch llawer un ohonynt. GOREU OR AS IJARBO DAETH.— Y v oed.d Pwyllgor Addysg Sir Fflint wed.i trefnu cystadleuaeth i blant ysgolion y Sir honno, sef tair gwobr-punt, chweugain, a choron— am oreu'u traethawd ar "Ddarbodaeth," i enethod, a thair gwobr gyffelyb ar yr un testyn i'r beifihgyn. Cystadlodd cynifer a thair mil, a dyma'r rhai buddugol Bechgyn, 1, Bernard Home (Ysgol Eglwysig Fflint) 2 Robt. Brighton (Ysgol Egivysig Pres- tatyn), 3 Harold Lewis (Ysgol Cyngor Gwaenysgor). Genethod. I Ada Owens (Ysgol Eglwysig Llanasa), 2 Dorothy Grant (Ysgol Cyngor Rhyl), 3 Emily Lindop (Ysgol Eglwysig Shotton) a Marjorie Wright (Ysgol Goffa Canon Drew, Penarlag). Y mae Dar- bodaeth ar ben y p61 efG'r grasusau er pan ddaeth clem y rhyfel i ddysgu ei werth. PEIDIWCH A PULEDllUR UN ADERYN.-Pan gynhygiodd PwyIIgor Addysg Birkenhead wobr gyffelyb am y traethawd goreu ar Diriondeb at Greaduriaid Direswm, dywedodd Mr. T. L. Dodds, y maer ar y pryd, iddo ef fod yn byw yn Calcutta am beth amser; ac wrth gerdded o gyrrion y dref at ei fusnes, filltir neu ddwy o ffordd, y byddai'r adar yn disgyn ar ei ben a'i ysgwydd'au heb arnynt ddim o'i ofn. Ac felly y disgynnent ar bawb fel ei gilydd. A dyma'r pam nid* oes neb yn eu pledru a cherrig nac yn dychryn dim arnynt a'r plant a phawb mor dirion wrthynt nes nad oes dim ofn wedi ei fagu ynddynt. A'r rheswm fod pob aderyn mor ofnus ohonom ni ym Mhry- dain ydyw fod cymaint o ddiffyg tynerwch wedi cael ei ddangos atynt o genhedlaeth i genhedlaeth. Y mae adnod loan yn eithaf gwir ymhob cylch "Y mae perffaith gariad yn bwrrw allauofn." yii. bwrw allaii. of,n.. CANU AC AIL-GANU YN NHRE- FEYNNON.— Yr oedd hi'n gymanfa ganu fawr gyda'r Methodistiaid Calfinaidd, yn Nhreffynnon ddydd Mercher diweddaf.; Mr. T. Hopkin Evans, Mus.Bac., Castell nedd, yn arwaiii, a chorau wedi dod o Saron, y Babell, Berth en Gron, Helygen, Rhosesmor, Pen y maes, Carmel, ac yn y blaen.- Dau gyfarfod yng nghapel Rehoboth Mr. Peter Williams (Rhosesmor) yn llywydd. y pryn- hawn,ia'r Capten Pulford (Treffyhnon) y nos Mrs. T; C. Roberts a Mr. E. A. Hughes wrth yr organ a llu o donau ac anthem Pwy yw y rhai hyn yn cael eu canu a'u hail ganu droeon, ond gwynt yr arweinydd yn erbyn pob clap a churo traed.. Y mae dwy farn am hynny, megis ar bopeth, canys os byddom o ddifrif, y mae po moliant yiigymeradwy, ai o'r genau ai o'r goes y bo. COFIWCH Y RHAl PELL.-Da cofio'r milwyr sy'n agos ac yn ein golwg, yn yr ysbytai gartref; gobeithio hefyd y cofiwn am y lleill sydd draw ym mhell o'u gwlad ac aelwydydd y rhai annwyl ganddynt. Y mae Ysbyty Gymreig (No. 24) wedi cael ei threfnu i fynd i'r India a bydd yri dda gan y pwyllgor (Principality Buildings, Queen Street, Cardiff) dderbyn. parseli i'w hanfon i ffwrdd bob pythefnos Pwy bynnag a fu draw ym mro'r estron— mewn ysbyty'n enwedig- fe wyr hwnnw flas mor dda sydd ar bob gair a rhodd a thipyn o arogl yr Hen Wlad arni. Ceisiwch ddirnad tipyn ar eu teimladau. A.NNIBYNIVYR SIR GAERNARFON- —Dyma'r pethau a fu dan sylw Undeb Anni bynwyr Sir Gaernarfon yn Abersoch ddydd Iau diweddaf :— 1—Yr oedd Sir Gaernarfon ei hun, ebe'r llywydd (y Parch.W. Ross Hughes), wedi addo £ 1,400 at. gronfa gynorthwyo gweinidogion yr eglwysi gweiniaid. A sylwai'r Parch. D. Stanley Jones, Caer- narfon, fod ffermwyr aphyilwyrynmedi'r fath gynlraeaf o sofrins ar hyn o bryd nes y dNIenthm,yfodynbaro(lynanad neb i gadw'r eglwysi gweiniaid a'u gweinidogion rhag clemio. 2-Yr oedd Mr. D. R. Prytherch, Ysgol Sir Pen y Groes, yn gryf iawn ei gondemniad ar y polisi cibddall o lwgu addysg ar plant wrth gynhilo gogyfer a'r rhyfel. 3-Ar gynhygiad y Parchn. R. M. Edwards, Llanbedrog, ac Owen Jones, Bethesda, pasiwyd pend erfyniad. yn anghymeradwyo y gwawd coeglyd a wnaed o'r gwrth- dystiwr cydwybodol yn llysoedd, y trei, bwnaliaid a mannau ereilJ, ac yn llawen- hau fod y Llywodraeth wedi ystwythe i gadw gwell chwarae teg iddynt yn y dyfodoJ. 4-Golid.id fod. ynadon Conwy wedi g" wneud peth mor anrasol aog anion cais at v Bwrdd Llywodraethol am estyn oriau'r tafarnau yn ystod misoedd yr haf. 5-Pasio penderfyniad cryf ymhlaid pwyso aryr awdurdodau, beth bynnag a wnaent i beidio a symud y Cadfridog Owen Thom- as o Kinmel. 6—Y cyfraniad.au at y Genliad.aeth Gartrefol wedi chwydd.o'n sylweddol iawn. TAFELL O'R AFLAN.—Y mae clwy'r moch wedi torri allan mown rhannau o Sir J flint, a bacwn pobl Treffynnon, Prestatyn, y Rhuddlan ac yn y blaen yn debycach o fod yn bnn a drutach nag erioed. Y mae'n ddigondrud eisys, dyn a,i gWyr, ac yn arlOdd i'r tlawd gael nemor ddim ond ei arogl melys wrth basio d rws dyn arall. Chwannog i ddir- mygu'r mochyn y byddwn, ond yn barod iawn i w fwyta ar ol edliw iddo'i anendid. Y mae'r mochyn druan, yn meddwl ein bod yngaredig iawn tuagato wrth ein gweld yn llenw1 ei gafn a bwyd ond a tuasai n llai diolchgar o dipyn pe gwyddai mai ei besgi sydd gennym yn y golwg o hyd, wrth ei gosi a gweiddi Gis Gis mor rhagrithiol er mwyn cael y e-readur yn ddigon agos atom i blannu'n twca at y earn yn y man y mae ei fywyd. Dyma rai o'r diarhebion moch sydd yn Gymraeg :— Da trwyllio trwyn mochyn a f'on turio Felly finnau, ebe'r mochyn (Beth yn y byd yw pigiad honyna, tybed ?) Goreu o'r moch, y tewaf (Clywch v ni!), I'r moch a,'r cwn mudion y mae'r creifion a'r crwst. Fel hwch i haidd (Sef pan fo dyn yn siarad yn gyflymach nag y bo'n meddwl). A phan welodd Dafydd Tomos ddyn after ei ddiwyg a seimlyd ei siwt yn esgyn i'r pulpud. dyma i air Onid oes golwg mochynaidd arno .7 e IFOR HAEL Y DE. Y mae Syr Wm. James Thomas, y miliwnydd glo hysbys o'r De, Wedi estyn can mil o bunnau at sefydlu Ysgol Fedyddiol Gymreig. Y mae Syr William yn un o'r mawrion masnach mwyaf llwyddiannus drwy'r wlad, na'r aur wedi sychu dim ar ei ysbryd na rhydu dim ar ei Gymraeg. Bu Cymru'n enwog am ei meddygon bbo amser, o feddygon Myddfai i lawr hyd y to o Gymry sydd yn disgleirio yn yr alwedigaeth honno heddyw, lac sydd yn cripio i'r top yn nhrefi mawr Lloegr yn enwed ig. Prun ohonoch a fedr esbonio'i hen air hwnnw Meddyg pawb ei lygaid. GW ADDOLI GWELY. YmaeMr. David Thomas, cyfreithiwr, Llanrwst, yr ysgutor, wedi anfon at awdurdodau Ysbyty Dinbych i ddywedyd fod y ddiweddar Miss Mary Will. iams, Boderw, Abergele. wedi neilltuo rhan o'i hystad i waddoli dau wely yn y sefydliad hwnnw at wasanaeth tlodion ei phlwyf hi. EGLWYSWYR EIFIONYDD. —Yr oedd hi'n ddiwrnod mawr gan Eglwyswyr Eifion- ydd ddydd Sadwrn diweddaf, set cymanfa Ysgolion Sul y ddeoniaeth, a llu o aelodau yn dod mewn pob math ar gerbyd ond car llusg o Lanystumdwy, Cricieth, Dolbenmaen, Garn, Penmorfa, Prenteg, Tremadog, a Phorthmadog. Y Parch. Hugh Williams, ficer Ynyscynhaearn, oedd arweinydd v canu, a Mr. T. W. Griffith, Porthmadog, oedd yr holwr Ysgrythyrol. Aed dros lawer o donau, chants, ac anthemau. Diwrnod braf, cynhulliad mawr; a'r newydd drwg am frwydr fawr Mor y Gogledd oedd yr unig beth a amharodd ar hwyl y gymanfa. Y mae'r Parch. Rd. Hughes, M.A., curad hynaf Porthmadog, wedi cael ei benodi'n gurad eglwysi St. Catherine a St. Deiniol, Cricieth. CHWARAE TEG I'R LLYNGES. Croesawyd yrheithwyr a'r bargyfreithwy r,ac o eraill oedd a wnelo a Brawdlys M6n, i ginio ym Miwmaris ddydd Sadwrn diweddaf, gan yr Uchel Siryf, Mr. A. T. Eccles. Siaradodd Syr Norval Helme, A.S., Major McLymont, a'r Parch. T. Charles Williams, M.A., yr hwn a bwysai arnynt i beidio a phasilo barn ar y 4 Llynges nes clywed yr holl wir km y frwydr fawr ym Mor y Gogledd. Yr oedd yn sicr o un peth, sef nad oedd dim wedi digwydd a fyddai'n anghlod lleiaf arfedr agwroldeb ein longwyr. Yr oedd pesimistiaeth gweplaes a digalon yn bechod a bradwriaeth yn erbyn v Llynges oreu a welodd y byd erioed. BLINDER DOL YDDELEN.—y mae'r Saboth Cymreig hen ffasiwn wedi diflannu'n llwyr o drefi glannau'r m6r, nac i'w gael yn unman drwy Gymru ond mewn ambell gwm mynyddig a diarffordd. Acy mae y rheiny 'n mynd yn llai eu rhif bob blwyddyn. Un o'r mannau tlysa'i Sul hyd yma oedd Dolydd elen, a Moel Siabod yn estyn ei big eyn nesed i'r Nefoedd ag y medrai, ermwyndysgu y bobl i dynu'r un ffordd a fo ond y mae Saboth tawel yr ardal honno'n cael ei ddi. fwyno'r dyddiau hyn gan y creadur dibris hwnnw o bopeth cu a chrefyddol y CvmrL v gwr y brithyll a'r enwair. Nid yr hwn  malio ffeuen am y Cymry na'u Sul ac y mae fod petal wrth ei fodd. yn dolurio teimlad a serch y bobl at bethau annwvl eu gwlad a'u Duw. Y mae'r Eglwyswyr a'r Capelwyr wedi anfon eu gwrthdystiad drlo ar 01 tro at Conservators afon Conwy ond y cwb. a fedrodd v bwrdd bondigiybwyll hwnnw ei ateb ydoedd, eu bod yn cydymdeimlo a'u caif ond na fed rent wneuthur dim tuag at roddi pen ar y drwg. -0> DYNA I CHWI GYSONDEB Dyma yr hysbysiad a ymddangosodd yn y Sheffield Daily Telegraph beth amser yn ol ac a ddengys fel y mae gwyr y Fasnach, pan eisiau gwas, yn gofalu am gaelllwyrymwrthodwr os gallont fodd yn y byd :— Driver-mechanic required by Brampton "Brewery Co., Chesterfield, for 4-ton Halford abstainer; good references. -Apply, first instance, Tomlinson's j Garage, Ecclesall Road,, Sheffieid." Y mae hynyna'r un mor gyson a phe troisai Satan i adferteisio am Saint. ï Y mae'r Mri. Hughes a'i Fab, Gwrecsam, wedi cyhoeddi Rhamant y Pren Helyg, stori Chineaidd o Gymreigiad y diweddar H. Bry. } thon Hughes, yn llyfryn chwecheiniog netr a 1 gairf a o'r rhai mwyaf anghyngfia ary diwedd.