Baner ac Amserau Cymru

BRWYDRO GER CAMLAS SUEZ t Y mae y ibyddinocdd Tyrcaidd sydd a'u ■ bwriad i oresgyn yr Aipht wedi gwneyd dan ymgais pellach i groesi y Gamlas. t Yn agos i Toussoun, yn nghymmydog- t aeth Ismalia, caniatawyd iddynt gyrhaedd ] glan y Gamlas, gyda'u celfi i adeiladu pont- j ydd. Ymosododd y byddinoedd Prydcinig I arnynt, gan eu gwasgaru, a meddiannu eu j holl gelfi. .1-nio-,c?  Cafodd ymosodiad wnaed ar El Kantara f\ t,i orthrechu gyda cholledion yn cynnwys 16 o laddedigion a chlwyfedigion, a deugain o j garcharorion. Ni anafwyd ond tri o Bryd- |j einiaid.

CADEIRYDD NEWYDD Y BtAID I GYMREIG. DEWIS SYR HERBERT ROBERTS, A.S. Mewn cyfarfod o'r maid Seneddol Gym- reig, yn Nhy y Cyffredin, dydd Mereher, cafodd Byr J. Herbert Roberts, Barwnig, A.S., oi ddewis yn Gadeirydd y Blaid yn lie Syr D. Brynmor Jones, yr hwn sydd wedi ymddiswyddo. Y CRONFEYDD CYNNORTHWYOL. Gellir anfon casgliadau a chyfraniadau at y cronfeydd cynllorthwynl a ganlyn yn ol y cyfeiriadau a nodir Cronfa Tywysog Cymru The Treasurer, Prince of Wales' National Relief Fund, St. James' Palace, London. Cenhadaeth y Mihvvr Mrs. Lloyd George, I J, Downing Street, London, S, W. Cronfa y Belgiaid 'The Belgian Minister, Belgian Relief Committee, 15, West Hnlkin Street, London, S. \V 'Cheques yn duladwv i'r Bel-iitn Relief Fund.

HENLLAN. CEREDIGION, I A'R CYLCH. Cynnaliodd ysgolion Sul yr eglwysi can- lynol—LLinfairOrUwyn, Bangor, Henllan, Llangunllo, a Llandyfriog — eu gwyl flyn- yddol yn ysgoldy Aberbank dydd Mereher, y 27ain o Ionawr. Yr oedd l'ewyrch mawr ar waith yr ysgolion.. Cynnaliwyd cyfarfod blvnyddoty I Niirs- ing Association' yn yr itall, Henllan, nos Sadwrn, y :>0ain o lonawr. Cafwyd anerchiad calonogol gan y lywyddes, Lady Lloyd, Bronwydd. Mae yna SWill syl wedd- ol mewn llaw yn y bangc. Gobeithio y gwnaiff y casglyddion eu gwaith etto y flwyddyn hon yn ddioed, ac y cAnt dder- byniad croesawgar gan bawb. Mae teulu o ffoaduriaid Belgaidd wedi dyfod i'n plith. Mae'r draul o'u cad w yn syrthio ar eglwysi Llanfair-Orlhvyn, Ban- or, ?i Hetillati. gor, a Henllan. Teilwng yw dyweyd fod Mr. Davies, Dolau-cwerchyr, blaenor parcli- us gyda'r Methodistiaid yn nghapel y Drin- dod, yn rlioddi ty a than at eu gwa&anaeth yn rhad. Pa le, O pa le mae'r arwyr mawr oedd yn frwdfrydig iawn pan agorwyd yr I Institute' yn Henllan wedi iiiyned ? A yw yn bossibl fod y gwyr hyn wedi cefnu ar y mudiad ? Fe allai y cawn agoriad I ygaid ar y cwestiwn ganddynt. NODWR.

RHEWL, CER RHUTHYN. CYNGHERDI). 1'108 lau yr ii-ytlinos ddiwcddaf cynnaliwyd cyngherdd llwyddiannus yn nghapel M.C. y Hhewl, er budd y cronfeydd gwladgarol nrewn cyssyiltiad a'r rhyfcl. Yr oedd v cy- ngherdd wedi ei drefnu gan Miss Mary Jones, Rhydycilgwvn, yr lion sydd i'w clian- mawl yn fawr ar Iwyddiant ei JJanturiaeLh, ac ar y ffaith fod chv o 21p. 10s. wedi ei gaol trwy y c.vnghcrdd. Llywyddwyd gan Mr. A. 0. Evans, Din- bych. Datganwyd yn y cvngherdd gan barti o AV. J. Hushes D. J. Hughes, R. Evans, a W. Liovd- ynghyd a. Miss Megan Evans, L.R.C.M. Mr. Owen Jones, Llangynhafal; Madam Stass (un o'r ffoaduriaid Belgaidcl), a ,\j i- Ivor Jones, Liverpool. Yr oedd y rhaglon fel y canlvn Ant hem au Conhedlaethol v Cvd-bleidiau— t Mri. AV. J. HiiLI)e, D.'J. Ifti.-hes, R. Evans, a W. Lloyd. Can, Yr lien wr Mwvn '—Afiss Megan Evans, L.R.C.M. Can, How vain is Man '—Mr. Jenlcin Hughes. TTnawd ar y herdoneg—Madame Stass. Can, < ireddyliau Plcntvn Bach '—Mr. Owen Jones. Deuawd, Mae Cymru'n barod '—Mri. Jenkm Hughes ac R. Evans. Can, Angus MacDonald '—Miss A. Jones, R.C.M. Pedwarawd, '0 Mor bev '—Mri. HugEŒ, I Hughes, Evans, a Lloyd. Deuawd, 'In the dusk'of the Twilight'— M is-ses Megan Evans ac A. Jones. Can. Yr amser gynt Mr. Owen Jones. Pedwarawd. 'Comrades' song- of Hope'- Mri. Hughes, Hughes, Evans a Lloyd. Can, Fechgyn Cymru'—Miss A. Jones. Deuawd ar v herdoneg. Suppe's Over- ture '—"Madame Stass a Tvor Joues. Can, 'Y Dvmmestl '—Mr. W. Lloy* d. Deuawd, Y ddau arwii-'—Mri Owen Jones a W. Lloyd. Can. Miss Mecnn Evans. Pedwarawd, The Soldiers' Farewell Mri. W. J. Hurdles, D. J. Hughes, R. I Evans, a J. Llovd. Talwyd diolehgarweh gwresog i bawb fu I yn rmmorvd rhan yn y cvngherdd, ar gyn- rrgind v P^rch. Pierce Owen.

PWNGC Y TIR YN NGHYMRU. Dro yn ol cyhoeddasom gyfres o erth- vglau yn ymwneyd a phwngc y tir yn Xghymru, gan gyfoirio yn benaf at ad- roddiad Is-bw^llgor a bennodv/yd drwv 1"> <. bonderfyniad y blaid Ryddfrydig Gym- reig yn Nhy y Cyffredin, i wneyd ym- clnviliad i'r mater. Gwneid yr Is-bwyll- gor i fyny gan Syr Alfred Mond (cadeir- or 1 I ydd), Syr J. Herbert Roberts, Syr Fran- cis Edwards, Mri. E. T. John, J. Hugh Edwards, John Hinds, H. Haydn Jones, W. Llewelyn Williams, ac Edgar Jones. Aeth yr aelodau liynJ lafur a thrafferth enlawr yn jigliwrs en hymchwiliad, a d\gwyd ynghyd sv. rn o ffeithiau sy'n cy- ftwrdd a phwngc y tir yn mhob agwedd arno. Gosodwyd crynodeb o 'r tystiol- aethau a gasglwyd ger bron y blaid Gymreig yn Awst, 1913, a chymmerad- wywyd y casgliadau y daeth y pwyllgor iddynt a'r argymmhellion a wnaed gan- ddynt. Mae yn dda genym yn awr gael I cytle i ddychwel at y mater, ac i bwys- | leisio ei bwysigrwydd yn wyneb yr ym- gnis sydd yn sicr o ddigwydd cyn bo liir i ddeddfwriaethu ar y llinellau a aw- grymir yn yr adroddiad. Yn rliaiia olaf y gyfrol dangosir fod gan Gymru, ar n t3 lo ymru, ,ir wahan i ranau eraill y Deyrnas Gvfunol, Inn\! i ddeddfwriaeth arbenig ynglyn plnnlge y tir, ac i weinyddu y deddfau, \-ii ol ei hanghenion ei bun. Dy- y pwyllgor i'r pcthau a ganlyn argrapli neillduol ar eu meddvl ian iel rltai sydd yn galw yn groelt am Jdeddfwriaeth arbenig:— (1) 11 awliau eryf y dosbarth liwnw o amaethwyr yn JSghymru sydd yn per- chenogi eu ftennydd, ac yn eu liaiiiaetli-i eu hunain. (2) Burn ddirloeglli fl'ermwyr yn cwttogi yn ddirfawr bawl y \irfeddian- mnr  fauu a chadw hdwriaetll hdJo yn n\\ _\r i fagu a chadw helwriaeth r\ -ddo difa cxiydau, &c., a cliwtogi yn ogvstal ei awdmdod i yrnyryd a bawl y teruuit o dan y Ground Game Act, 1881. (•i) Dadganiad barn gyffredi'nol o du rferinwyr o'r angen, dan ainmodau neill- duol, am sicrwydd hollol ar y denant- laeth, ynghyd a hawl i fyned i lys anm- bynol i benderfynu pa swm fydd yn rhent nag ar unrhvw ddaliadaeth dirol. Dadleuir fod hawl Cymru i driniaeth arbenig ar wahan i Loegr yn sylfaenedig ar seiliau cenedlaethol yn y He cvniaf' ac yn yr ail le ar yr angen am weinydd iad mwy effeithiol o ddeddfau y tir. -Ifeii-n geiriati eraill, hona'r pwyllgor fod ein cvfundrefn dirol a materion perthyn- asol iddi, mor eang a ehymmhlethedig fel v mae yn ammhossibl ymwneyd a riiymru gan adran lywodraethol yn Llundain, a hyny, hefyd, gan swyddog- ion na wyddant nemor ddim am Wif anghenion y Dywysogaetli, ac na fedd- ftnt, chwaith, ond yehydig gydymdeim- lad a'r anghenion hyny. Prin y mae angen ymresymu dim í brofi dilysrwydd gosodiad fel yna. I raddau helaeth y mae Cymru yn dioddef oddi wrtli gorph v farwolaetli yn y mater hwn. Tra bo Iii ynglyn wrth Loegr siawns sal sydd ganddi i gael y driniaeth a haedda mewn a'r tir, o blegid fe orbwvsir ei hawliau cyfiawn gan eiddo Lloegr, a. anghofir ei cheisiadau yn nglianol v 1 galwadau parhaus sydd ar Fwrdd Am- aethyddiaeth, fel y mae yn gyfansodd-j edig yn awr. Yn ddiammheu, y m.ne ammodau neillduol yn bodoli yn Kghym- vu sydd yn rlioddi grym yn ei chais am driniaeth arbenig ar wahan i Loegr, ac fe gydnabyddwyd hyny, mewn rhan o lel,,tf, !III Air. Gladstone, pan bennododd efe v Ddirprwyaeth Dir Gymreig, yn nn- chreu r flwyddyn 1803 —dirprwyaeth frenhinol y bu yr holl aelodau Cymreig, vn enwedig y diweddar Mr. T. E. Ellis ac Arglwydd Rendel—yn galw mor daer am ei phennodiad. TIn cryn son yn ddi- weddar am yr hyn a elwid yn Federa- ted Home Rule '—ymreolaeth mewa materion lleol i bob un o'r pedair cenedl a ffurfiant y Deyrnas Gyfunol, a chan fod Ysgotland eisoes yn meddu ar Fwrdd Amaethyddiaeth o'i lieiddo ei hun, nis gan unrhyw reswm fod dros wahardd i Gymru fraint, neu, yn hytraeh, liaii-I ii fwrdd eyffelvb. Yr oedd pennodiad v Ldirprvryaeth Frenhinol yn gydnabydd iaetli o'r egwvddor yna. Heb law hyny, rhoddir pwyslais neillduol yn adi-oddiad y ddirprwvaeth ei bun ar angen Cvmru am ddeddfwriaeth ar wahan ynglyn a daliadaeth dirol. Oferedd yw cym mln'-yso un math o feddyginiaeth,neu ell- gus o feddvginiaeth at bob matli o glli-v, n dian fod amgylchiadau Cymru yn gwalianiaethu mewn llawcr modd oddi wrth eiddo Tdoegr, y mae yn sefyll i re- swm y dylid eu trin yn walianol. Idwvddodd cynnrvchiolwyr yr Alhan i ddarbwyllor senedd fod ammodau dal- iadaeth vn y wlad bono yn 2walianiaetliii yn ddirfawr oddi wrth eiddo gwledydd i eraill y deyrnas, ac yn y flwyddvn 1012 rlioed i Ysgotland Fwrdd An-iaethydd- ol ar wahan i'r bwrdd Llundeinig, sydd I yn i-lieoll tir yn Lloegr a Chymru. Y mae i In-flv fantais dybryd, o bh'gid cyhoeddir eyfi ifon amaelln dd- ,I oi Ysgothmd u awr ar wahan, tra y. rhaid i Gymru foddloni ar gymmysgc-dd o gyfrifon Cymreig a Saesnig. Dylai y I gwaith o ddarparu tafleni, a chyhoeddi cyfriton amaetliyddol Cymrn gael ei I wneyd gan Adran Gymreig, ac hyd neq ceir y cyfryw gyfnewidiad ofer fydd disgwyl cywirdeb hollol yn hyn o beth. Cyfyd gryn anghyfleusdra o'r ffaith fed .cyfrifon sir Fynwy yn cae l eu cynnwy" s yn nghyfrifon Lloegr, er fod Mymvy, i amcanion craill, yn ffurfio rhan o Gym- ru. Ceir tabl dyddorol yn yr adroddiad sydd yn dangos y nifer o ddaliadau tirol yn jSghymru a Lloegr o faintioli neill- duol. er y tybir nad yw v manylion dan y pen hwn yn hollol gyflawn. Dengys I y tabl fod cryn wahaniaeth rlnvng y ddwy wlad o berthynas i faintioli y dai- iadau ar gyfartaledd. Nid oes ofod yma i gyhoeddi y fhgyrau yn llawn, ond wele rai o honynt. O'u cymharu a holl faint y tir yn y ddwy wlad, ceir y cyfartaloedd a ganlyn :— Y n Nghymru nifer y daliad- au heb fod dros banner can' acer yw 2a.42 y cant o'r holl erwau, ar gyfer 14.69 y cant yn Lloegr. Fe welir ar un- waith fod mwy o ffermydd bach o ban- ner can' erw ac isod yn Nghymru nag .,?- d d dro-, C? sydd dros Glawdd Off a. Nifer y rhai heb fod dros ugain iseer yw 0.22 y cant yn Nghymru, a 5.70 yn Lloegr—mwy etto o'r math yma o ddaliadau genym ni na chan ein cefndryd.' Os cym- merir yr oil o'r ffermydd sydd lieb fod dros gan' acer, y nifer yw 52.67 y cant yma, a 20.35 dros y goror—mwy etto yn Nghymru. Gyda golwg ar ffermydd dros gant a banner o erwau y mae Lloegr yn ein euro yn hwylus. Yno cyfartaledd yw 56.71 y cant, ac yma gvda ni 27.50. Wele enghraifft arall o'r gwahaniaeth. Pe rhenid holl dir Lloegr yn gyfartal rhwng nifer y fferm- ydd sydd yno yn awr, byddai maintioii pob un yn 65 o erwau, a phe gwneid vn gyflVdyb gyda thir Cymru y cyfartaledd fvdd:i 45.2 o erwau. Prawf y ftigyrau hyn fod maintioli daliadau tirol yn Ngbvmru yn llawer llai ar y cyfan nag vn Lloegr, ac fod gryn lawer rnwy o dir Cymru yn gynnwysedig mewn ffermydd o faintioli cyffredin nag y sydd yn Lloegr. Dywed y cyfarwydd nad oes un el fen bwysicach yn y gwaith o hen- derfynu polisi amaethyddol na maintioli ffermydd; a chan fod ammodau yn gwa- haniaethu cymmaint, mae yn anhebgor- 01 angenrheidiol i'w cymmeryd i ystyr- iaetli pan yn tynu allan gynllun i ddi- wygio cvfundrefn dirol y wlad. Er eng- hraifft, ni ddylai cynlluniau i greu man- ddaliadau gymmeryd yr un ffurf yn holl- ol yn Lloegr a Chymru, ac wrth gario aUan gynllun i sicrhau i'r llafurwr am- aet l i- d do l aethyddol gyflog uwch, gwell tai, a mwy o rwyddineb a hwylusdod i sicrhau tir ei hunan, ni ddylid, yn ol barn y pwyllgor, golli golwg ar y ffaith fod un ran o bed- air o holl dir Cymru dan borfa a chnyd- au eisoes yn ffurno man-ddaliadau a am- aethir yn benaf gan ddynion o'r dos- barth llafurawl. Wele chwaneg o ffigyrau lied ddyddor- ol. Nifer y daliadau amaethyddol yn Nghymru dros un acer o faintioli, ac < ddelid gan denantiaid gwahanol, yn y flwyddyn 1913 ydoedd 60,918, sef, 159 yn llai nag yn y flwyddyn 1912, ond 261 yn chwaneg nag yn 1911. Yr oedd nifer y daliadau heb fod dros banner can' acer wedi lleihau 125 er y flwyddyn 1912. Nifer y man-ddaliadau yn Nghymru heb fod dros hanner can' acer ydoedd 42,673, neu 70.05 y cant o holl v nifer v daliadau. Yn Lloegr y cyfartaledd yd- oed 66.65 y cant. 0 holl nifer y man- ddaliadau yn Nghymru y mae 86.87 v cant o honynt yn gan' "aCE' a thanodd. ar gyfer 79.72 y cant yn Lloegr. Dang- osir yn lied glir y gwalianiaeth dybryd rhwng y dull o ai-xiaettiu yn Lloegr a Chymru drwy gymmharu cyfartaledd y tir ar a'r tir pori yn y ddwy wlad. Yn y flwyddyn 1913 yr oedd yn Lloegr 42.5 y cant o aceri yn dir aredig, a 57.5 dan laswellt, neu yn borfa barhaol. Y ffig- yrau yn Nghymru oeddynt 25.2, a 74.3. Fe welir ar unwaith fod y Saeson yn troi neu aredig gryn lawer mwy o rr na'r Cymry, ac fod mwy o'n tir ni yn borfa nag y sydd yn Lloegr. Prawf hyn fod Cymru yr hyn a elwir yn wlad fu- geiliol i raddau helaethach lawer na'i chymmydoges. Peth arall y gwahan- iaetha'r ddwy wlad ynddo yw, nifer v da byw gcir yn y naill a'r Hall. Yn ol y cyfrifon a barotowyd erbyn Mehefiii, 1913, nifer y meireh, gwartheg, defaid, a mach, ar gyfer pob pum' acer o dir diwylliedig yn Nghymru, a chau allan fynydd-dir, neu dir rugocy, &c., yd- oedd rhwng wyib a naw, tra nad ydoedd y nifer yn Lloegr ond rhwng pedwar a pliump. Dyma brawf diammwys fod Cymru yn magu a phorthi da byw i raddau helaethach o lawer na Lloegr, ao y mae hyn i'w briodoli, fe ymddengys, yn benaf, i wabaniaeth yn natur yr hin- I sawdd a' r tir. Dengvs y cyfrifon fod lleihad cyffredinol wedi cymmeryd lie yn nifer y da byw yn 1913 o'u cymmharu a'r nwyddyu flaenorol. Y rheswm rodd- ir am hyn yw, ddarfod i'r ffermwyr gael eu temtio gan brisiau uchel gcid am ani- fciliaid, ac iddynt, dnnr hyny, wertliu llawer o u da byw. Dywed yr adrodd iad ddarfod i leiliad o ugain mil gym rueryd lie n nifer bueluid a hetirod a lleihad o 71,197 yn iilfer y defaid Inugu, neu fanmiogiaid. Yr oud I y lleihad bwn, meddir, yn anffodus i'r I eitlwf. Cafodd ffermwyr brofiad ehwer.y mewn arnser a fu olierwydd prisiau isel, ac nid annaturiol iddynt oedd cymmer- I yd mantais uniongyrcliol o ystad ffafriql y farchnad. Yr oedd gan lawer o hon- ynt alwadau trymion i'w cyfarfod, ac Yn I absennoldeb ariandai, drwv ba rai y galt- | ai v Llywodraeth roddi bentliyg arian idd viit,-sefN,dlladau a argymmhellir yn fawr gan y pwyllgor—yr unig beth ail- ent wn Jyd oedd, lleihau nifer eu hystoc, yr hyn, meddir, sydd yn groes i lwydd- iant a budd parhaol amaethyddiaeth. Dadleuir y dylai CYlllru, am ei bod n codi cynnifer o dda byw, gael cynnorth- wy sylweddol yn y Hurf o roddion arian- ol gan y Idywodraetli i'r amcan o wella ansawdd anifeiliaid. Yn ol v cynllun a gynnygid gan Fwrdd Amaethyddiaeth, yr oedd y swm o 37,000p. i'w roddi at yr amcan hwn i Loegr a Chymru, am v flwyddyn 1m3-I.i, ac o'r swm hwnw yr oedd 81 y cant i fyned i Loegr, a'r gweddill—19 y cant-i Oymru, Y sail ar ba un y gwnaed y rhariiad uchod yd- oedd nifer y daliadau dros ugain, ac lieb fod dros gan' acer yn y ddwy wlad, ond annodd yw dyfalu pa liaiii y eauwyd allan ddaliadau heb fod dros ugain acer, er rnwy 11 rhanu y rliodd yn gyfiawn, Re, hefyd, pa ham yr esgeuluswyd rlioddi ystyriaeth i hawliau neillduol Cymru fel gwlad y mae ei chynnyrch o dda byw yn fwy na Lloegr. Hawdd fuasai gwneyd hyny drwy gymmeryd i'r cyfrif nifer yr anifeiliaid a fegir ar ffermydd heb fod dros gan' acer o faint. Wrth edrych ar v cwestiwn o bob safbwynt, ac yn wy- neb y ffeithiau a groniclir gan v pwyil- gor, rhaid dyfod i'r casgliad fod Cymru yn meddu hawl ddiamm 11 en 01 i driniaeth arbenig, ac ar wahan i Loegr, mewn materion amaethyddol. H vd nos y eaiff Cymru senedd o'i heiddo ei bun, y mae llawer ffordd iddi sH'hau gweinyddiacl lleol o ddeddfau y Tir. Y11 gyntaf, drwy sefydlu Adran A maethyddol dros Gymru a sir Fymvv. Y mae teimlad cryf yn y wlad o blaid hyn, ne fel canlyniad i farn y cyhoedd fir hyn ae fel canlyniad i farn v cyhoedd ar liefiti, 1912, fod yn mryd Bwrdd Am- aethvddiaeth sefvdlu Cynghor Amaeth- vddol i Gvmru i gyfarfod ddwy waith vn y flwyddyn, i drafod cwestiynau am- aethyddol. Y mae'r cvnghor erbyn hyn wedi ei fftirfio, ond nid oes ganddo ailu i wnevd dim, amgen trafod cwestiynau vn unitr, a ehynghori Bwrdd Amaeth- vddiaeth y Llywodraeth. Pe buasai Adran Amaethyddol "Gymreig mewn bod, g-vda swyddogion Cvmreig, a'u swyddfa yn Nghymru, gallai'r cynghor wneyd daioni dirfawr drwv gynghori y cdryw adran, yn hytraeh na bod yn ddl- bynol ar trvdymdeimlad Bwrdd sydd i raddau pell yn ddveit-lir i Gymru a'i hanghenion, ae bob feddu fawr o gyd- vmdeimlad a'n dvhendal1 -eenedlaethol. Dvma argymmhellion Ts-bwyllgor y blaid Gymreig o berthynas i weinyddiad materion tirol yn Nghymru :— (1) Na bydd i Gymru dderbyn sylw digonol ynglyn a chwestiynau amaeth- I ) I yddol, mwy na chwestiynau eraill, heb iddi sicrhau ymreolaeth hollol ar ei ham- gylchiadau Ileol. (2) Yn v- cvfamser, nis gcllir ystyried i sefvdliad Cynghor Amaethyddol Cenedl- aethol ond fel cam eyntaf tuag at ddwTyn i fod Fwrdd Amaethyddol i Gvmru. gyda gwaddol digonol, y cyfryw i gym- mcryd ei le fel Adran Senedd Cymru pan geir Ymreolaeth. (3) Yn chwanegol at fethiant y senedd i ddeddfwriaethu yn 01 argymmhellion Dirprwyaeth y Tir, nad yw y senedd, eliwaith, hyd yn hyn, wedi estyn i Am- aethyddiaeth yn Nghymru y cynnortli- wy arianol agos yr hyn a roddir i'r Iwerddon a'r Alban, yn ol maintioli y tir, i^c. (-4) Fod addysg amaethyddol yn Nghymru wedi ei newynu bron yn holl- ol mewn ystyr gyllidol, gan fod clan o'v colegau Cymreig yn y rhai y telir sylw i amaethyddiaeth yn gorfod byw ar lai na 3,000p. y flwyddyn, tra y derbyniodd y tri eholcg Y sgotaidd y llyncdd 34,112p. o bwrs y wlad; y dylai Cymru dderbyn 30,000p. y flwyddyn o leiaf at y eolegau, a swm eyffelyb at greu sefydl- iadau nmartllydclol, ne i ledaenu add- ysg. (5) Y dylid rhoddi awdurdod i Gynghor' Amaethyddol Cvmru i greu Pwyllgor Gweithiol sefydlog, gydn hmd, neu allu i bennodi swyddogion cyfaddas i by- j rwyddo trefn a aadblvgiad amnethyddol, fel y gwnaed yn yr Iwcrddon, ac fod i'r cyfryw dderbyn yn flvnyddol 200,OCOp o incwm yn c liwanegol at unrhyw rodd a dderbynir oddi wrth y Development Commissioners.' (6) Y dylid talu sylw yn ddioed i'r angen o dyfu chwaneg o goed yn Nghymru, ac fod i Bwyllgor C'oedwig- oedd gael ei bennodi yngly* n a'r Cynghor Cenedlaethol. (7) Fod i'r swm o 200,000p. a nodwyd eisoes, pe (vid ef, gael ei wario ar wa- hanol agweddau amaethyddiaeth yu X ghymrll. (8) Fed sylw uniongyrehol i'w roddi i ammodau byw yn y rhanbarthau gwled. ig. a r dull o gludo eynnyr.-l) v tir { 0 r farchnad. (0) Pod y Bwrdd Amaethvddol C'ym reig, pan ffurfir ef, i dalu sylw arbenig i Bysgodfeydd Cymru, a'r angen am wella cyflwr ei phorthladdoedd. Bwriadwn ddyehwelyd at ran arall o adroddiad y pwyllgor mewn ertlv ygl ddilynol.

TRAUL BYW. Byd yn hyn y mae'r Llywodraeth wedi gwneyd pobpeth dichonadwy o'r bron i gadw masnach y deyrnas i fyny i w safon arferol, er gWaethaf grym v Germaniaid. Wrth gwrs, nis gellir dis- gwyl i bob cangen o fasnach fod mor llewyrchus ag oeddynt mewn eyfnod o heddweh, ond a chymmeryd pobpeth i ystyriaeth, achos i longyfarch ein gil- ydd sydd genym, ae nid esgusawd dros gwyno ae ochain, yn enwedig pan gym- mherir ein sefvllfa ni a'r eiddo Germani. Yn y lie cyntaf i'n llywodraeth dros v moroedd y rhaid priodoli hyn, ond cycl- nabyddir yn lied gyffredinol fod ein dy. led yn fawr i'r Llywodraeth, ac vn enw edig felly ymdreehion. a pharotoadau Canghellor v drysorlys. Telir gwarog- aeth iddo yn nhylehoedd arianol uchaf y deyrnas, a thystir gan neb llai na Svr Edward Holden—gwr sydd yn dal swydd uehel a dylanwadol yn ein prif ariandy nas gallai neb lywio amgylch- iadau cyllidol y wlad drwy yr ystorm ddaeth arno. gyda mwy o fedrusrwydl a llwyddiant nag a wnaed gan Mr. Lloyd George. Caed bloedd cad* effeithiol ar ddechreu'r rhyfel, pan gy. hoeddodd y Canghellor mai gyda bwledau arian yr ennillid y fuddug- oliacth yn y pen draw, a pha Iwydd bynag ddilyno grym arfau y Cynghreir- iaid yn erbyn yr arch-elyn a'i gynnorth- i-N-m ei chyllid y bydd t'r Yrnherodracth Brydeiiiig ddwyn o am- gylch y dirwasgiad angenrheidiol vn v pen draw. Ffolineb vw tybio v bvdd i Germani ddymchwel vn fuan 'iawn fel gallti cyllidol yn Ewrop. Y mae hi wedi parotoi yn dra helaeth ar gyfer y rlivfel mewn ystyr arianol, yn ogystal ag mewn ystyron eraill, a bydd ganddi ddigon wrth gefn i gario yr ysgarmes yn mlaen am amser maith i ddyfod. Er hyny, prophwydai doethion a'r gwybodusioa nad oes ond cwymp yn ei liaros yn y eyssylltiad hwn. Mae credyd Pryd- ain, ar y llaw arall, yn sicr o gryfhau fel yr elo'r rhyfel yn mlaen, a bydd ein hadnoddau ar faes y gwaed, hefyd, yn debyg o gryfhau ar raddfa gyffelyb. Gan hyny, y mae genym achos i lawen- hau ac edrych i'r dyfodol gyda gobaith a hyder am fuddugoliaeth lwyr. Ond rhaid aberthu. Er diogeled ein masnach, a'r rhwyddineb a pha un y dygir hi yn mlaen, ofnir y bydd yn rhaid i dtlosbarthiadau cyffredin y deyrnas ddioddef eryn lawer. Fel y cyfeiriwyd mewn rhifynau blaenorol, y mae pris- iau ymborth eisoes wedi codi yn ddir. fawr. Ar hyn o bryd. y maent yn wedd- ol sefydlog, ond ofnir na phery y dys- peidiant hwn namyn ychydig ddyddiau. I fyny y mae pris y glo yn rnyn'd, a cheir arwyddion y cymmer cynnydd so yn mliris llaeth yn ogystal. I'r dos- barth tlotaf. y mae hon yn ystyriaeth ddifrifol, yn enwedig yn nhrefydd mawr- ion y deyrnas. I'r goludog, neu'r do- barthiadau canol, nid yw y chwanegiad. au yn peri nemawr bryder hyd yn hyn, ond nis gellir anghofio ffawd y tiawd mewn mater fel hwn. Da genym ddeall, gan hyny, fod y cwestiwn eisoes dan ys- tyriaeth Pwyllgor y Llywodraeth. Rhaid dal mewn cof, os am sylweddoliv anhawsder yn ei oleu priodol, nad yw eyflogau yn codi yn gymmesurol i gyn- nydd pris ymborth a nwyddau angen- rheidiol eraill. Dywed un cyfoesolyn fod nifer y gweithwyr y gostyngwyd eu cyflogau er pan dorodd y rhyfel allan gymmaint wyth gwaith a nifer y rhai sydd yn mwynhau chwaneg o gyflog. Ie fod y gostyngiadau en hunain gryn law- er yn fwy na'r chwanegiadau. Rhakl i'r Llywodraeth wynebu'r sefyllfa yn ddivmdroi. Rhaid priodoli y chwaneg- iadau mewn rhan i Iwyddiant polisi y Tilywoclraeth mewn perthynas i'r rhy- fel. Er fod rhyfel-longau y gelyn yn bygwth, y mae ei llongau marsiandiol hi no Awstria wedi eu hymlid oddi -r wyneb v eefnfor. Nid oes nemawr ball ar y cyflenwad o lo a gloddir yn ein glo- feydd, ae etto, wele'r pris yn codi. Yr achos o hyn yw yr anhawsder i'w dros- glwyddo o'r man v cloddir ef hyd i gvr- haedd v sawl a'i llosg. Er enghraiifft, evn y rhyfel cludid glo o Neweastle-on- Tyne i Lundain am Rs. y dynell; v prj a godir yn awr yw 13s. Sc. y dynell. Ac y mae yr un peth yn wir am liaws o nwvddau o an sawdd wahanol. MaeV rheilffvrdd bellaeh dan reolaeth y IJvw- odraeth, flC y mae lie i ddisg-wyl na bvrjcf hi vn hir heb fabwysiadu rhyw gynllun effeithiol i gadw v prisiau o fewn cylch rlieswm, on id e, bvdd ffawd y dosbar-til tlotaf o'r boblogaeth yn druenus i'r eith- af. Yniae yn amlwg fod Mr. Asquith a'i Weinvddiaeth yn fyw i bwvsigrwvd3 y cwestiwn.