Welsh Gazette and West Wales Advertiser

WIT AND WISDOM. A rogue is a roundabout fool.—" Coleridge." What is birth to a man if ;it be a stain to his dead ancestors to have left suck an offspring 1—Sir P. SlDNKY, Little Geargie: Do your folks ever have family prayers before breakfast 1" Little Albert: No; we only have prayers before Vre go to bed, 'We ain't afraid in-tiie daytimc." A village doctor tells an a,inLising,ctory. He had been attending for some considerable period a country parson, according to a fashion now -becoming antiquated. attending him gxatis. When "in due course the passon died, his widGW wrote to ^iVjuire how much the doctor would alknv her for 4;1} medicine bottles.

Dr. Macnamara and Mr. Wadding-ton. er-presi- kmot the National Union of Teachers, have been spending a few days at Aberystwyth. A gnt Protestant demonstration again? .st [ Ritualism vas held in the Eisteddfod Pavilion 2ttl Cardiff on 'Wednesday evening, and was attended by about 8,00(5 persons. Many influential speakers Were !1nd delivered address.

WORLD IN A WEEK. Dr. Rutherford Harris, Unionist candidate for the Monmouth Boroughs, who has resigned his seat in the Cape Assembly, sailed for England on Thursday. According to a Paris newspaper, Dreyfus is ill with fever, and his condition is described as serious. The Roman Catholic- reformatory ship, Clarence, in the Mersey, was destroyed by fire on Wednesday On Saturday Mr. Percival Spencer, the aeronaut. accompanied by Mr. Pollock, left the Crystal Palace with the intention of crossing the English Channel. A message was subsequently received stating that the aeronauts had landed at Worn- court,°in France, after a grand voyage. At Leeds, Assizes, on Saturday, Annie Senior, a millhand earning 12s. a week, was awarded £ 250 damages against the London and North Western Railway for injuries sustained at Huddersfield over two years ago, owing to a train starting as she was entering a carriage. Mr. Balfour, speaking at a luncheon of the Mid- land Union of Conservative Asssociations held at Westminster, referred at length to the Transvaal difficulty. He said it was impossible, in the face of the world, that the Government should submit to freeborn Englishmen being treated as if they were an inferior race. He did not take a despair- ing view of the present situation could not be indefinitely prolonged. DANISH LABOR WAR. Acording to the Government paper, 15,000 more men will be locked-out in a few days in connection with the great struggle between the employer and the trade unions. LEICESTER GUARDIANS AND VACCINATION A meeting was held at Leicester on Wednesday night to inaugurate a defence fund for the Poor- law guardians, against whom the Local Govern- ment Board is proceeding with a view to com- pelling them to appoint a vaccination officer. Five hundred pounds was raised in the room. Mr. Asquith has been retained as leading counsel for the guardians. MAD DOG AT PONTARDULA1S. SEVEN CHILDREN BITTEN. A mad dog rushed through Pontardulais on Wednesday evening, and attacked a number of small children, inflicting terrible injuries about the face. Seven children were badly bitten, the eye of an orplian boy being torn out, and it is feared that his recovery is hopeless. The villagers followed the infuriated animal to a butcher's yard, where, after further attacking a labourer, it was chained and shot by the police. KILLED BY A CYCLIST. On Wednesday night while the Portaferry, County Down, streets were congested owing to the crowds attracted by a regatta a young farm labourer, named John Toner, attempted to make his way through the mass of people on a bicycle. He collided with an old man named Daniel Garlin, who was knocked down and killed. LADY CYCLIST KILLED. A young woman named Ethel Crcsswell, of Acre- lane, Brixton, was riding a bicycle along the Brixton-road on Wednesday morning when the machine skidded on the tram lines, throwing her oll the machine. Before sh could regain her feet on omnibus passed over her neck, killing her instantly. The body was removed to the mor- tuary. SEVEN NEGROES LYNCHED. Another lynching affair is reported from Saffold, Georgia, where some time ago a band of eight negroes robbed a house and outraged the pro- prietors's wife in the presence of the husband, who the thieves had previously bound with ropes. Six of the eight have been lynched by their pursuers at different times, the leader of the band suffered a similar fate. Hundreds of shots were fired into his body as it hung from a tree, and the remains were afterwards cut into small pices and distributed, among the mob. TERRIBLE CYCLE ACCIDENT IN WALES. A terrible accident occurred at twelve last Thurs- day night on Ruabon Llangollen road. A party of Cefn pedestrians returning from Llangollen cycle carnival, when at the foot of Sun-hill, a steep gradient, near Trevor, a cyclist darted along, striking Archie Wright, son of Thomas Wright, bricklayer, Cefnmawr, with a terrible impact in the stomach. Wright turned a somersault, falling on his head five yards away. The cyclist, who proved to be Police-constable Lloyd, of Wrexham, was thrown from his machine with tremendous force, sustaining dreadful injuries. The road was covered with blood for several yards. Lloyd crawled up, blaming Wright, saying, You have Tiilled me." He fell senaeless immediately. Wright never spoke. Both were conveyed to the Llan- gollen Hospital. RIOT AT A BULL FIGHT. The bull ring at Marseilles on Sunday was the scene of a serious disturbance. When the time arrived for the bullfight to begin the toreador engaged for the occasion refused to enter the ring because he had not been paid. The spectators became furious, and a number of them started setting fire to seats and fittings. The sight of the flames and smoke caused a panic among the mass of people, and at one moment it appeared to threaten a disaster, The firemen, however, at once set about subduing the outbreak, while the police proceeded to clear the building. THE PEACE CONFERENCE. The Peace Conference at the Hague was formally closed on Saturday, At the final meeting a letter was read from the Pope to the Queen of Holland promising bis moral support to, and effective co-operation in the work of the Conference. M. de Staal then delivered a valedictory address. Votes of thanks terminated the proceedings of the Con- ference. It was announced that sixteen States had signed the Arbitration Convention, fifteen the two other Conventions, seven the declaration prohibiting the throwing of projectiles and explosives from balloons, sixteen the declaration prohibiting the employment of shells containing asphyxiating gases, and fifteen the declaration prohibiting the use of bullets expanding on impact, with the human body. Great Britain did not sign any of the Conventions, but Sir Julian Pauncefote said that the non-signature of the Conventions that day did not imply that the Government did not intend to sign them as soon as they had examined their text. He proposes to return to England as soon as he has the full text of all the Conventions and the Final Act, in order to clear away difficulties and secure the assent of the Government. Then he will return to the Hague and sign the three Conventions. THE TRANSVAAL. In the House of Commons on Friday Mr. Bal- four, in reply to Mr. Maclean, said that in the unhappy event of war with the Transvaal there was no intention of using any but white troops. The debate on the crisis in the Transvaal arising on the Colonial Office vote was opened by Sir H. Campbell-Bannerman, who at the outset depre- cated the use of language "which could embitter racial or sectional feeling in South Africa. The relations between the Government of the South African Republic and the Outlander population constituted, he went on to say, a state of affairs which was a constant source of danger to the peace and prosperity of all the States and colonies of South Africa. But he was not surprised at the resistance of Mr. Kruger and the burghers to the extension of the franchise. The burghers could not forget the Jameson raid. Mr. Chamberlain said the question they had to settle was not a new question by any means. It had engaged the attention of and caused anxiety to successive Governments ever since the retro- cession of the Transvaal was made. It was there- fore with an old question they had to deal, and one which had been in existence at least fifteen years, although it had now been brought to a head by certain occurrences in the Transvaal and by a petition from a very large number of British subjects which had been sent to and received by the Queen. The grievances complained of were admitted on all hands. What was serious was that these grievances were the result of a settled policy, a policy which had been in existence and pursued with the persistency of the Boer ever since the Convention of 1884. For fifteen years the Boer oligarchy-for it was riduculous to speak of it as a Republic or a democratic country,—contrary altogether to the spirit of the Convention, and contrary, he believed, in many cases to the letter of the Convention, had placed the Outlanders who were. British subjects in a position of distinct and definite inferiority to the Boer inhabitants of the Transvaal. Such a policy, he thought, would be irritating anywhere, but in the Transvaal such a policy was not only irritating to individuals but it wast dangerous to Imperial interests, Up to the present the Government had used no threats, and had issued no ultimatum. They did not intend to he hurried. The responsibility was theirs, and it so great a responsibility that they must choose their own time and their own method of giving effect to the policy which they had declared. While they intended to exhaust conciliatory means and what wxis called moral pressure, they had come to the .conclusion that the grievances of the Outlanders WtTe substantial grievances. They had taken up the oa^e. and they were bound to see it through, and they would not rest until a conclusion satisfactory, in their op.inion, had been arrived at.

EISTEDDFOD BOW STREET. Cydnabvddir yn gyflredinol fod yr Eisteddfod gynhaliwyd yn Bow Street Dydd lau diweddaf yn un o'r rhai gore a mwyaf llwyddianns a fu yn yr ardal ers blynyddau. A bydd yn dda gan bawb ddeall ei bod wedi troi allan yn llwyddiant arianol yn ogystal ac mewn lien a chynnull. Yr ydys yn ddyledus i raddau helaeth am fod yn alluog i wneyd yr Eisteddfod yn llwyddiant i Mr. Pryse Pryse, y boneddwr hynaws, o Lodge Park am ganiatau lie i babell yr eisteddfod mewn llecyn mor hyfryd a chylleus. Y mae Mr. Pryse Pryse boh amser yn barod i roddi pob cefnogaeth a chvn- orthwy i bob mudiad o'r fath yn ei ardal. Yr oedd swyn neillduol yn perthyn i'r Eisteddfod hon, oherwydd ei bod yn cael ei chynal ar dir hen- afol Plas Gogerddan. Y mae yr cardal wedi ei baddurno hyd yr eithaf gan Natur, ac y mae wedi ei chyssegru gan lu o draddodiadau Cymru fit. Bu Dafydd ap Gwilym yn ddiddadl yn crwydro ar hyd y meusydd prydferth yma gan awenu wrth daro o Frogynin tua'r mor ac er fod Dafydd wedi buno ers rhagor i bum' canrif, y mae lien, can, ac awen mor fyw ac erioed. Yr oedd y tywydd yn hynod o ffafriol i'r cyn- ulliad, gwenai yr haul yn ddiball drwy y dydd. Bernir fod dros ddwy fil o bobl yn bresenol yn nghymydogaeth y babell yn ystod y dydd. Yr oedd pob cyfarfoj yn orlawn; a thvstiolaeth Ernlyn i'r ysgrifenydd dranoeth ydoedd na fu gwell ac hwylusach cynulliadau yn y wlad nac ydoedd yn Eisteddfod Bow Street. Bu yn siomiant i ganoedd na ddaeth yr hybarch Hwfa i'r wlcdd. Yr oedd wedi ei lethu yn lan yn Eisteddfod Caerdydd, ond llanwyd ei le yn gampus gan y Parch, R. E. Jones, Talybont, ac y mae yn teilyngu pob clod am gadw y dorf mewn hwyl dda o'r dechreu i'r diwedd. Y beirniaid oeddynt:-Cerddoriaeth: Mr, D. Emlyn Evans; barddoniaeth, Hwfa Mon a'r Parch. T. E. Roberts; celfyddyd, Mr. T. E. Morgan. Dechrenwyd cyfarfod y prydnawn am haner awr wedi un, a llywyddwyd yn ddeheuig gan Mr. J. P. Thomas, Aberystwyth. Wedi cael anerchiad bardd- onol gan Meurig, aed drwy y Rhaglen fel y canlyn:— Chwareu y Berdoneg, goreu, Miss Mollie Owen, Aberystwyth. Deuddeg Cyngor, rhanwyd rhwng Miss C. J. Pritchard. Talybont; Miss M. Jones, Salem; a Miss S. Edwards, Salem. Deuawd, Y Llusern," Misses Georgina a Rosina Jones. Aberystwyth. Englyn, Celynen," Mr. Watkins, Bryncrug. Unawd tenor, Sanctaidd wr gofidus," Mr. Thos. Jones, Llanfihangel. Adroddiad Blodeuyn Bach," rhanwyd rhwng Isaac Lloyd Evans,, Penparke, a William Williams, Salem. Cor plant, "0 tywallt ar ein gwlad." Cystad- leuodd dau sef TaJybont a, Phenygarn; gore Talybont, dan arweiniadMr. Edwin Evans. Testyn y gadair Min Nos." cheweh yn cystadlu, gore Mr. D. Morgan, Garn House, Bow street, yr hwn a gadeirwyd yn ol braint a defawd beirdd Ynys Prydain. Unawd contralto, 11 Hixactli Mam," gore, Miss Warrington, Aberystwyth. Cyfieithiad Study," gore, William Adams, Pen- garn. Cor merched, Yr Haf," cystadleuodd dau sef Talybont yn <jael eu bar wain gan Miss James, Lerry House, a Borth, yn cael eu harwain gan Mr. D. J. Morgan. Dy wed odd Emlyn i'r ddau gor ganu yn ardderchog, y cyntalyn enwedig ar y dechreu ond ar y eyfan yn ail, sef Borth oedd y gore. Traethawd "Cymeriad Ysprydol yr Eglwys," gore ciddo y Parch. Mr. Evans, Penrhyncoch. Llywyddwyd yn nghyfarfod y prydnawn gan Mr. Henry Bonsall, y Owm. Cafwyd araeth benigamp gan Mr. Bonsall, yn llawn hanes a rhamant. Baich ei genadwri ydoedd Undeb." Yr oedd, meddai, eisiau gwcll cyd-weithrediad rhwng gwahanol adranau y Genedleisiau gwell cyd-dealltwriaeth. Trwy uno mewn amcan a dybenyn unig y gellid dwyn barn y Genedl i fuddugoliaeth. Wedi i'r dyrfa roddi zel en cymeradwyaeth ar eiiiiau Mr. Bonsall, trwy lef a bloedd, aed yn miaenagweddill y gwaith. Unawd Soprano, "Daii yr Yw-en," gore, Miss Jones, Taneastell. Cvfansoddiad Rhanean, gore, Mr. J. Lumley Da vies, G.T.C.S., Lledrod. Adroddiad, "Arwcrthiant y Caethwas'; John Jams, Penparke, a Meurig, Salem, yn gyfartal. Parti o 16eg, Bodieuan," Parti Penygarn, dan arweiniad Mr. Thomas Jones, yn unig a ganodd, a dywedodd Emlyn ei fod yntvir deilwpg,o,r wobr. Unrhyw ddenawd; gore, Mr. John a Miss Mary Lurnley, Machynlleth. Y Ddwy Delyneg," gore, Llywelyn goeh. Cor Meibion, Milwvr Rhufeinig." "fTi yn cys- tadlu, sef Llanon, Aberystwyth, a Eadarn. Ni roddodd Emlyn deyrngcd uchel iawn i un o'r tri ond o'r tri y,gore oedd Llanon, o dan arweiniad Mr. David Davies. Pedwarawd, Blodeuyn bach." Un ganodd, sef parti Mr. John Lurnley, Machynlleth, i'r lawn y rhoddwyrl y wobr ac uchel glod y beirniad. Unawd Bass, "Cymru fy ngwlad;" gore, Mr. E. E. Jenkins, Penllwyn. Cor, Wylwn, wylwn; cystadleuodd tri—Cwm- erfin, arweinydd, Mr. J. James, Llettyspence; Aber- ystwytb, arweinydd, Mr J. E. Harries; a Penygarn, arweinydd, Mr. Tom Jones. Yn ei feirniadae-th sylwodd Emlyn ar y diffyg teimiad yn y ti-i cor. Cychwynodd y cyntaf yn lied aneglur, nid oedd y symudiarl yn briodol. Yr oedd Ileisiau rhagorol gan yr ail gor. Yr oedd ei sopranos yn hynod 0 dda. Cychwynodd y trydvdd cor yn dda, ondaeth v sopranos a le yn fuan, Medi mantoli yn fanwl dvfarnodd Emlyn y cor o Aberystwyth yn oreu, ac iddo y rhoddwyd y wobr. Rhoddwyd gwobrwyon gan y boneddwyr can- lvnol:—Mr. P. P. Pryse, Lodge Park; Henadur C. M. Williams, Mr. J. P. Thomas, Aberystwyth; Mr. J. P. Jones, Mr. D. Llywelyn, Bryste; Mr. J. Francis, Wallog; Mr. D. Lloyd Lewis, Y Bank, Aberystwyth; Mr. J. Edwards, Nantsiriol: Captain Richards, Maelgwvn House; Mri. M. H. Davies a'i feibion, Aberystwyth. Gweithiodd y pwyllgor yn egniol. Cadeirydd y pwyllgor oedd y Parch. J. Llywelyn, a'r ysgrifen- yddion, Ilri. J. Meurig Edwards a D. J. Morgan; trysorydd, Mr. Thomas Davies. Rhoddodd Mri. Evan Evans, D. Thomas, John Davies, a H. Meredith, Aberystwyth, lawer o amser i waith y pwyllgor. Bu Mr. Meredith hefyd yn beirniadu ar amryw destynau yn yr Eisteddfod.

All letters must be written on one side of the paper and accompanied by the name and address of the writer, not necessarily for publication, but at a guarantee of good faith. Correspondents are urgently requested to send their letters to the office as early as possible.

YSGOL LLANILAR AG ADDYSG GREFYDDOL. SYR.—Mewn rhifyn diwcddar o'r Welsh Gazette," galwyd sylw at y ddeiseb yn erbyn addysg grefyddol yn ysgol wirfoddol Llanilar. Gallesid casglu oddiwrth y -1 paragraph fod rhyw gamwri enfawr yn cael ei ymarfer tuag at blant yr Anghydffu rfwyr. Ond tybed fod ganddynt hwy, yr Anghydffurfwyr, fwy o achos cwyno nag sydd genym ni yr Eglwyswyr. Meddyliwyf nad oes. Yn y He cyntaf, ysgol wirfoddol ydyw, yn cael ei cbynal gan Eglwyswyr, a thrwy hyny naturiol yw fod addysg grefyddol Eglwysig yn cael lie yn y myfyrgylch. Yn yr ail le, Anghydffurfiwr yw y prifathraw wedi bod dros ei oes, a theg yw casglu fod ei gyd-deimladau yn parhau felly i raddau helaeth er gwaethaf ei fedydd-esgob ddau fis neu dri yn ol. Ac nid yw y brif athrawes wedi newid ei henwad crefyddol eto, hi a a, i'r capel yn gyson. Yn drydydd (a dyma lie y mae yr csgid yn gwasgu yn gas arnom ni fel Eglwyswyr) mae yr athrawon wedi rhoddi ar ddeall y byddai yn dda ganddynt hwy pe gwnelyd i ffwrdd a'r addysg grefyddol yn gyfangwbl, yr hyn sydd brawf pendant nad yw eu calon yn y gwaith. Yn ngwyneb hyn oil, gofynaf eto, gan ba un o'r ddwy ochr mae mwyaf achos cwyn? Ydwyf,— EGLWYSWR.

TRE'RDDOL. Success.—Mr. D. 0, Williams, son of Captain David Williams, of this place, has passed the exam- ination of the Victoria University qualifying for the degree of M.B., and at the London University for the L.S.A. Mr. Williams, who was a student at the Yorkshire College. Lee'IiS passed both exam- hint-ions in the first divi.-ion.

YR WYTHNOS. Ofnir y yn rhaid stopio gweitbfeydd Dowlais o eisieu dwfr. Y maent eisoes yn dioddef oddiwrth y sychder. Y mae argoelaon am ddyddiau gwell yn y South. Codir cyilogaa y gweithwvr ychydig o'r dydd cyntaf o'r mis hwn. Y mae v gwre., wedi bod yn anghcrddol yn ystod yr wytimos ddiweddai. Proi'udd yn angau i lawer ar hyd a lied y wlad, yn enwedig yn Llundain. Y mae yr Arch-Esgobion wedi dyfarnu ei bod yn anghyfrcithlawn arogldarthu a dcfnycldio goleu- aoaa yn yv Eglwysi. Cynbclir Sassiwn Av/st y Methouistinid yr wytblOs hon yn Fenfro, o dan lywvddiaeth y Parcft. John Evans, Abcrmeurig. Y mae Chamberlain wedi bod yn ehwythu bygythion yn crbyn Kruger; ac yn ol é araeth nos Wener y mae yn penderfynu caelei Ifordd (:i 11..111- bydded ryfel a'i peidio. Terfynodd gweithrediadau v -Gvnhadledd Hedd- wch dydd Sadwrn, ac nid ydys heb obaith y bydd i ryw gymaint o ddaioni ddeilliaw o honi yn union -ileii yn anuniongyrchol. Y mae y Cymry sydd ar wasgar yn Llundain wedi trefnu i ymgunull yn ystod misoedd yr haf ger y Marble Arch yn Hyde Park i gadw cyfar- fodydd cann. Daeth lliaws niawr ynghyd nos Sul diweddaf, a chaed hwvl neillduol. Mr. Williams. o Llanrwst, yw yr arweinydd. Y mae pobl Prcstatyn wedi llwyddo i gael bwrdd ysgol er gwaethaf ymdrechion y PaTch. Thomas Price, y Rheithor Yn ol y gwr parchedig hwn gwaith y gwr drwg a'j gethern ywy bwrdd ysgol, a bu mor hy' a dwcyd hyny mewn llythyr i Mr. John Jones, cadeirydd y Cyngor Dospartlu I

BETTWS IFAN. Mae rhywbcth mewn dyn nas gellir ei gadw o fewn terfynau cylch ymddangosiad—ar hyd ffordd nac o fewn i lwybr. Dywedir nas gall dyn fod mewn dau fan ar yr un pryd; dywedaf i y gall. Dichon y bydd mewn cnawd ac esgyrn yn ngwydd dynion, ond 0 ran y dyn oddi mewn wedi Hallin dros y perthi a'r caeau at ei wrthrych, efallai, tua hen balasdai a bwthynod sydd heddyw yn hollol ddinod. ond i ddallhuanod, wedi syrthio yn gynyrchfa drain a mieri. Etc. canfydda ef yno rywbetb an-igeriacii oesoedd yn ol, a chyfeillach mwy diddan, llawen, ac urddasol nag eiddo dall- huanod. Y llwybrau gynt. lie bu'r gan, Yw lleoeddv ddalluan." Dyna ddywed feuan Brydydd Hir," y bardd a flodeuodd o gylch 1440. Mawr yw swn dynion yn yr oes hon am fyned yn mlaen, a mawr dda iddynt, ond myned vn ol mae hynafiaethwyr yn garu, ac yn dyiieu Ond i gael dyfod yn nes at y testyn, eto, cofier fod dipyn o ragymadrodd mor rydd i wr Ily lien ag i bregethwr. Gan fod yr hin yn dwym mi wnaf heddyw, o ran y dyn oddiallan eistedd yn ymyl eglwys fechan Bettws Ifan,i groesawu awclon iaciius mor Werydd, pryd y mae brenin dydd yn gymaint tyrant" ar fy rhan faterol. Yr wyf yn cyffelybu fy hun i ddyn a chi bychan. Tra bydd y dyn yn aros ychydig yn yr un man, bydd y ci wedi amgylchu cryn lawcr o'r ardal i edrych beth a wel; felly finnau, tra y byddaf o ran fy nghorff yn y fan hon bydd fy meddwl yn crwydro trwy yr boll gymmydogaeth, gyda'r ychydig wahaniaeth, nid yn unig i edrych beth a wel, and hefyd beth a glyw. Eglwys fechan a mynwent dlos yw eiddo Bettws Ifan; pawb a'i gwelodd yn dyst. Pa bryd y cafodd ei bodolaeth nis gwn, dichon o gylch y ddeuddeg- fed ganrif, ond dywedir mai nid ar y fan hon y cafodd ei geni. Dywed traddodiad mai ar gornel cae gwair Pantyrodyn yr adeiladwyd yr eglwys gyntaf, a chlywais lawer o hen bobl yn dweyd fod yno lawer o olion er ysblynvddoeddynol. Mae cae gan y Wern wedi dyfod i gyffyrddiad a cbae Pant- yrodyn o fewn ychydig i'r fan lie bu yr eglwys o'r enw 'Cae Ers-, er ei fod tua deuddeg erw mewn mesur, Tybed oes rhyngddo ryw gysvlltiad a'r Saesoneg God's Acre.'? Ond ai gwir, ynte anwir ydyw yr hyn a ddywedwyd, nis gwn, ond mi wn nad yw yno yn awr. Mae yr eglwys wedi ei chyiiwvno i loan Fedyddiwr a gelwid hi er ys oes neu ddwy yn 61 wrth yr enw Bettws loan, ond y mae dnvy ddarganfydd-annaearol (nid goruweh- naturiol dealler) wedi ei gyfnewid i Bettws Evan, am ei fod o bossibi yn fwy llithrig na Bettws John I Y ffurf- Gymraeg a arferir heddyw ydyw Bettws Ifan, neu Ieuan. Beth yw ystyr y gair Bettws? Mae yn enw lied cyffredin, mae deuddeg o eglwysi yn dwyn yr enw yng Nghymru, os nad ychwaneg, ac yn gyssylltiedig a'r rhan fvvyaf enwau dynion. Fe ddywed un dosbarth mai ei ystyr ydyw Bead House "—ty Gweddi; end y mae dosbarth arall yn haeru mai llygriad ydyw 0 Beatus "-(Iedw-v(ld; tra y mae yna lu arall yn taeru mai ei ystyr ydyw Abatis "—ty perthynol i Abaty neu Briordy; ond fe ddywed ereill ei fod yn Gymraeg pur, a fod ynddo ol meddwl dwfndreiddiol, athronyddol a choeth yr Iberiad yn gryf, a bod iddo ddau wreiddyn, sef, -4 Boci a ilue yno, di-pyn 0 le i daeru gyda pbob un o'r ystyron cynnygiedig ond heb sicrwydd digonol j fod yn brawf mai hwn a nad arall yw. Felly gadawaf ei ystyr yn am- mhenderfynol. 0 gylch y deml fechan mae twr o dai hir oesol, cartrefle llonydd a didwrf rhai sydd wedi bod yn byw y bywyd llafurus ydvm nj yn ddwyn yr awrhon. Dyma bentref bach heddyclalawn, heb neb yn tynu'n groes.' Y tai dan do gwyrddlas ac ambell i flodeuyn y dydd fel yn gwenu tua'r nef, at gartrefle yr angel sydd yn gwylio 11 wch preswylydd y ty. a ,chy(la r hwyr yn cau ei lygad gyda gwyleidd-dra i dderbyn o goronog wlith y nen.' 0 olwg fendi- gedig! gweled cartref hen bererinion sydd wedi cefnu o frwydrau bywyd, ac yn orchfygwyr (gob- eithio) y gelyn diweddaf, sef angeu. Ymavr huna ac y gorphwvs oddiwrth ei waith y lienor clodwiw Gwynionydd.' Ynu, hefyd mae Walter Jones, Pen'rallt-hebog—hen lestr llawn, gwr o dalent ac atbrylith nid bychan. Un o I enwo,,ion y Con- glau y.s dywed Tafolog.' Ceir o'i eitldoyr englyn eanlynol: mae yn gerfiedig ar feddfaen ei rieni. Dy dynged wedi angau,—y Hon iach Ddarllenydd sydd olau; D'einioes sydd yn dy nesau I fol mynwent fel minnau." Wel, da, onide? Ni phar plethiad cydseiiiiaid yr englyn llyfn hwn i un dyn byw i lyndagu. Yn awr ynte yr wyf yn dechreu cymervd fy llwybr yma ac acv,- i chwilota gylcli ogy'lch y Bettws Ifan faint fydd genyf yn fymasged erbyn dycbwclyd, His gwn, ond gobeithio na fydd yn llai na bod yn wag beth bynag Yn Penba.nc, ar lan afon Dulais nid nepell oddiyma y ganwyd Rhys Dafis y Glun Bren, yn swn chwyrnwyllt a rhaiadr- awl Pwllpair. A phe byddai y ddau yn frodyr ni ddysgwyliad byih iddynt 'fod yn debycach! Rhoddwn dro drwy yr ardal i wclerl pwy oedd penaethiaid y tir pan y gwnaeth Rhys ei ymddangosiad yn y flwyyddyn 1772. — ac yn nyddiau ei blentyndod. Yr oedd y Griffithsiaid yn trigo yn Parity bettws; hen linach henafol. Enw y trigianydd diweddaf ydoedd Abel Griffiths. Yr oedd yn uchelsirydd dros y sir am y flwyddyn 1758. Ar farwolaeth ei gefnder Thomas Hughes, Llwyny- brain, symudodd yno. Mae Abernantfychan o gylch os nid wedi syrthio yn ffermdv cyffredin. Mae Abel Walters yn byw yn Beddgeraint, neu efallai, yn hytrach ei dad John Walters yr hwn briododd a mercb Abel Griffiths, Pantybettws. Yr oedd Thomas Llwyd, ben berson Troedyraur yn cartrefu yn Capel Gwnda, sef, y ffermdy sydd dan yr enw yn bresenol. Bu farw Thomas Llwyd yn y flwyddyn 1776, yn 72 mlwydd oed. Yn y flwyddyn hon yr oedd Nathaniel Williams, Pantseiri, yn uchelsirydd dros y sir,ac, yr oedd William Williams o'r un lie dros y flwyddyn 1751. Nid oedd son am Glanmedeni, neu yn fwy cywir Blaenmedeni, na'r bwriad o'i adeiladu wedi ei lunio. Yr oedd Troedyraur, neu fel y gelwid ef y pryd hwnw Glynllebyng, yn cael ei drigianu mi dybygaf gan Sion Bowen, sef, tad eu y diweddar Barch. T. Bowen, rheithor Troedyraur. Yr oedd yr hen Sion Bowen yn brydydd go lew. Yr oedd yn awdwr cvfrol ddyogel 0 Alseiniau, sef, mewn llawysgrif. Gwelais un o'i gyfansoddiadau erys tua blwyddyn yn ol penawd yr hwn oedd Dechrau Halsing ar od." Dechrcua fel hyn:— Pob Cristion cywir rhoed foliant prusur Ar union fesur difyr dafod. Rhowch yn gyfanedd, felus orfoledd, Ar gan gynghanedd, beraidd barod. Gwyddoch mae gweddus, rhoi moliant melus, 0 galon hwylus, hoenus hynod. Haeddai'r Oen difyr ffyddlon a chywir Gael ei gymesur, eglur wiwglod. Brenin Paradwys, pen corph yr cglwys Rhowd arno wiwlwys, boenus bennod. Yr oedd Sion Bowen yn awdwr amryw ganeuon heblaw Alseiniau. Mae Pantyrodyn, o gylch, os nid wedi colli ei hen breswylwyr a syrthio yn ffermdy cv fftedin. Fwy sydd vn trigianu yn Dol- goch I hen gartrefle Llewelyn Fychan, Arglwydd Ceredigion, a'r lie y cynaliwyd un o'r Tair Eis- teddfod Dadeni, tuu diwedd brenhiniacth Iorwerth y trydydd. Yr oedd Iorwerth ar yr orsedd o 1327-1377. Yn y flwyddyn 1725 yr oedd William Williams o'r lie hwn yn uchelsirydd dros y Sir. Tybed a rhai o'r Williamsiaid oedd yma? Ynte David Evans, gwr genedigol o Aberporth. a phreg- ethwr poblogaidd gyda'r Bedyddwyr? Ymadaw- odd oddiyma i Maes y Berllan, Brvcheiniog, yn y ffvvyddvn 3.787. D.} nit ni yn awr wedi cael cipolwg ar yr ardal pan y gwnaeth Rhys y Glun Bren" t, ei ymddangosiad. Ond boed hvsbys nid clun bren oedd ganddo y pryd hwnw; yr oedd yn greadur mor ehwimwth a gwisgi a allasai dyn bytli fod. Ac ni ellir clywedyd am Rhys a'i goes bren fel y dywedodd "Tcgynys" am grcadur sychedig a dorodd ei goes yn ei feddwdod, ac wedi iddo (klyfod yn feddianydd ar goes 0 bren yn ei He, aeth drachefn i dori ei syched, ac o dan y llwyth gwiro-d vorodd hr/n (dlwaith. Yr oedd hyn yn ornsod 0 wastvafv yn ngolwg Tegynys," ac l Toraist un goes naturiawl,—toraist Arall goes ddefnyddiawl: Ofer, tra'r pethau yfawl, Dy goeso di, gwas y diawl!' Dywedir fod Rhys yn rhcdeg a neidio cymaint fel nad oedd yn bosibl i'w rieni gael prCll digon caled a pharhaus i bsir o esgidiaw coed i ddal byiitefnos iddo! Ond pan oedd ci dad ar dro trwy Gwm Pantyrodyn fe ddaeth o hyd i bren eitliinen Ffrengig ddigon praff, ac wedi ei gymhwyso at draed Rhys,—dywedir i'r par hwn ddal dau tis iddo! Pan yr oedd Rhys yn pregethu rhyw dro yn Glandwr, cynulleidfa yr hwn gapel sydd yn ym- gynull yn bresenol yn Beulah: a sypyn (- lythyron y gymanfa i'w gwerthu, ac yr oedd yr lien bererin vn teimlo gryn ddvddordcb yn y gwaitb, ac arferaj dywedyd na roddai lonaid gwn- iadyr o soeg am grefydd neb os 11a phrvnent lythyr y gymmanfa. Tra yr oedd Rhys yn pregethu yr oedd y sypyn llythyron yn ei ymyl ar y bwrdd; ond gwnaeth 11110\ lianciaueedd ar ei V>vy. dynu un o'r llyfrau bychain hyn yn llecbwraidd ato (mae y llanc eto yn fyw, ond llanc yr ail waith ydyw erbyn hyn) ac effallai am dalu mwy o syhv i'r hyn oedd o dan ei law nag i'r bregeth; ddywedodd Rhys wrtho fod ganddo ef beth anfeidrol mwy ei bwys i dd'weyd nag oedd yn y Ilyfrynau hyny. Tybed oedd yna wrthdarawiad yn erbyn y llonaid gwn- iadyr sneg ? Yn awr ynte canwn yn iach i Rhys yn y fan hon. Cofus genyf glywed yr hanesyn canlynol am yr hen bererin digrif a diniwed o Aberporth, sef, Daniel Daris. Yr oedd cyfarfodydd misol yn cael eu cynnal yn Salem, a gwahoddwyd y pregethwyr i giniawa gan Mr. James Bowen i Troedyraur, ac yn eu plitb yr oedd yr hen frawd sydd dan ein svlw. Pan y byddai y butler" yn gwasanaethu arno dywedai Daniel, gyda thipyn o foneddigeiddrwydd, y thank you. sir," ond wedi iddo roddi y cvfryw gydnabyddiaeth i'r butler, am ei wasanaeth, ddwy neu dair gwaith yn olynol,—dywedodd y boneddwr wrtho am beidio dywedyd felly wrth y butler,, ond beco pen." Daeth wedi'n i wasanaethu a'r Daniel a fel un yn yfed ei ddysg dywedodd wrtho beco pen Sir"; a bid sicr mae yn hawddach dyfalu na dywedyd, y chwerthin a berorld yr hen gadnaw o lan y don iddynt. Rhoddwn dro drwy ardal Penbont Wnda ddiwedd y ganrif o'r blaen a dechreu y bresennol. Ow y cyfnewidiad. Nid ydym am fyned yn ol pan oedd Capel Eglwysig yma, yr hwn oedd wedi ei gyflwvno i Gwyndaf Hen, sant o'r chweched ganrif, rhag i ni gael y gair ein bod yn gwybod mwy o hanes y trigolion fil o flynyddoedd, mwy neu lai, yn 61 na rhyw gan mlynedd, fel hwnw aetli gynt. i olrhain ei achau, a'r cyfnod tywyllaf gyfarfyddodd ydoedd myned o dad i daid nes yr oedd yn y nawfed ach, ond o'r fan hono yn ol i'r cyff, sef Adda, aeth yn bur hawdd Mae Rawer o'r boblach yna i'w cael. I gael dyfod yn ol safai y capel lie mae y Bersondv yn bresennol. Tua blwyddyn marwolaeth yr hen berson Llwyd, daeth un o'r enw Daniel Davies yma i wasanaethu fel ebrwyad. Yr oedd Daniel Davies yn enedigol o Blaenwen, Penbryn. Eu yn Trued. yraur dros bum mlynedd ar hugain; ac yr oedd hefyd yn ebrwyad Brongwyn. Trigianai yn y Persondy, ac yn ystod ei arosiad yma bu yn cadw ysgol Rammadegol,yr hon oedd yn hynod lewyrchus. Deuai ato blant. boneddigion y wlad, bechgyn o offeiriaid a phregcthwyr. Yma y bu Ebenezer Morris, Twrgwyn, yn yr ysgol; a hefyd John Evans, gweinidog yr Annibynwyr yn Amlwch, yr oedd yn enedigol o ardal Penrhiwgaled. Ymadawodd Daniel Davies oddiyma i Llanfihangel y Creuddyn. Felly cauodd drws addysg uwchraddol ynydyffryn. Eto, mae athrylith yn dal i flaguro; os ydyw addysg yn cefnu, mae dawn yn dal yr un. A diareb wnä. sibrwd yn fy nglust, gwell dawn na dysg.' Os oedd yna wyr ieuenc yn eistedd wrth draed eu Gamaliel yn y cyfnod diweddaf, mae yna gyfnod arall yn aros pryd yr oedd yrirclal yn dwyn ei gwyr ieuenc i fyny o gylch y ford gron,' ac wrth draed Ceridwen. Prifarwyr ysgol athrylith ydoedd James Evans (Iago Glan Ceri), Llwyneos, wedi hyny o Gapel Gwnda; Thomas Emlyn Thomas (Taliesin Craigy Felin),cafodd effanteision addysg yn Ffrwdyfal a Chaerfyrddin; a B. Williams (Gwynionydd). Dyna blant yr un cyfnod, ac o'r un parth ond bu y ddau flaenaf farw ym mlodau eu dyddiau. Nid wyf yn anghofio loan Cvnllo,' ac yn ddiweddarach 'Rbys Dyfed,' na] Gallasem enwi nifer aruthrol o wyr y talentau a anwyd yn yn yr ardal—hen a diweddar, bach a mawr, ie, yn wir mi fuasent yn lleng, rhag i ni grwydro yn rhy bell gadawn hwynt ar hynyna ar hyn o bryd. Dnw y nefoedd gyfodo eto blant yn yr ardal fyddo deilwng o hen gynnyrch y tir. Gan ei bod yn bryd i mi dynu pen ar fy erthygl, dodaf yn y fan hon englyn o waith T. Emlyn Thomas i 'Faen Tan Dderwen,' i ddiweddu yr iiyn sydd dan sylw. Is y dderwen hen ei hanes.— mwyn yw Mae'n oer ar ddydd evnes Hir lechwn mewn oer loches, Rhag yr haul mawr rhi y gwres." Wrth ddychwelyd yr wyf yn dyehymygu gweled Ifan Gruflydd, y bardd o Twrgwyn, yn rhodio o gylch Cefnmaes Mawr (lle y bu, fel y tybir, am ryw gyfnod o'i fywyd yn trigo), yng ngllwm- peini y foneddiges anweledig Ceridwen; ond er na welir hi mewn cnawd fe'i gwelir mewn agwedd a meddwl ar ac yn ei chydyniaith, ac yn wir rhyw y .sybwolicn aug-hyfErciliix j n 1,i, next yn hytrach oedd hi, oblegyd y mae hyd nod Ceridwen a'i chym- deithion yn symud gyda'r oes yn dyfod yn fwy dillynwych. Yr oedd Ifan Gruffydd yn ei flodau _dechreu'r ganrif ddiweddaf, ac yn gydoesydd a'r adnabyddus Hybarch Alban Thomas o'r Rhos, periglor Blaenporth a Thremain, o'r flwyddyn 1722 hyd 1740, a'r anfarwol feirdd Cwmdu. Yr oedd Ifan Gruffydd yn brydydd go lew. Ceir cyfan- soddiad o'i eiddo yn "lilodau Dyfed," tud. 326, dan y penawd Carol yn dangos cynyrch a gwres yr ha.f, a tbraul y gauaf a'i oerfel," ar yr hen don a elwir Clod i'r haf. Mae ganddo hefyd yn argralfedig yn niwedd llyfr o'r enw Meddyliau neillduol ar grefydd," o gyfieithad Iago ab Dewi; yr hwn a ymddangosodd yn y flwyddyn 1717. Cywvdd i'r Iesu, o gynildeb wyneb yn wrthwyneb.' Mae rhan fwyaf o'i w-eithiau wedi eu colli er mawr siomedigaeth i'r oesau sydd yn cyfodi ar ei ol. Gwelais ddarn o'i waith yn ddiweddar mewn llaw- ysgrif. Dechreua fel hyn Holl bobol bybllr, doniol, a difyr, Grasol o gysur, gywir galon, Rhowch i'r Gorucha' lan haleliwia, Ccrdd gyfancdd gyfa gofion. Llefwch yn llafar, fawrglod yn glaiar, Trwy ddvrus ddaear ddifax ddofion. Myfvriwch fawredd, felus orfoledd I Oen Duw dofaidd. gwaraidd gwirion." Cyfansodddwyd dwy farwnad iddo, sef gan ei ddau gyfaill, Alban Thomas, a Siencyn Tomos o'r Cwmdu. Dywed S. Thomas mai- Ail oedd ei lien awen 0, A'i wybodaeth i Bedo. Gwnai gynilwaith perffaith, pur, A didwyll, ail i Dudur.' Llithrig oedd mydrwaith Siencyn, a naturiol, bob amser yn dwyn nod yr awen wir. BRYTHONYDD.

LLANIO ROAD. SUCCESS.—Mr. John Evans, Llanio-Isaf, and Guy's Hospital, has parsed his London Inter- Medicine for M.B. Mr. Evans received his pre- paratory education at the Carmarthen and Oswestry Grammar Schools and at this University College ci Wales, Aberystwyth.

FIRE. LIFE. :I. ':2) i{ INVESTED ROYAL ) AX.NTAi. fbMiS. I INCOME, £ 9,5.50,477. INSURANCE/ £ Z,SG^r,. COMPAIQY Shropshire & Mid-Wales Branch, Pride Hill, Shrewsbury LOCAL DIRECTORS E. WILLIAMS-VAUGHAN, Esq., (Ailessi-s.Lon-tievillet- Co., Oswestry), Vice-Chairman: LYDE BENSON, Esq., Larden Cottage, Much Wenlock. W. ST. A. ROUSE BOUGHTON, Esq., Fishmore, Ludlow. T. H. BURD, Esq. (Messrs. Burd, Son, and Evans), Shrewsbury. J. MARSHALL DUGDALE, Esq., Llwyn, LJanfyllin. OWEN SLANEY WYNNE, Esq., Dolrhyd, Dolgelley. H. W. FELL, Esq., Shavington Grange, Market Drayton. FIRE and LIFE INSURANCES of every description effected. Fiie Risks Ijisoeeted and rates quoted free of charge. ABSOLUTE SECURITY combined 1 with MODERATE RATES of PREMIUM. R. D. JONES, Local Manager. H. W. GRIFFITH, BOOT AND SHOE WAREHOUSE, 7, COLLEGE GREEN, TOWYN, MER. Agent for the noted K and Cinderella Boots. E. L. ROWLANDS. FAMILY AND GENERAL GROCER, LIVERPOOL HOUSE, A HER DOYLY. Choice Selecton of General Provisions and Italian Goods, etc., always in Stock. JOHN IAETHLON JAIES, TAILORING, MILLINERY, AND DRESSMAKING ESTABLISHMENT, CAMBRIAN HOUSE, TOWYN. R.S.O. J. GWILYM EVANS, FAMILY GROCER AND PROVISION MERCHANT, THE STORES, HIGH STREET & STATION ROAD, TOWYN. NOTED HOUSE FOR TEA. BEST IN THE MARKET FOR ITS STRENGTH, PURITY, AND FLAVOUR. FOR THE LEADING ¡ p ALNTING, pLUMBING, & JQECORATIVE B USINESS FOR ABERYSTWYTH AND MID-WALES GO IO DISTRICT, I R. PEA KE, BATH STREET, ABERYSTWYTH. THOMAS ELLIS, 33 AND 35, TERRACE ROAD, (OPPOSITE THE POST OFFICE). FANCY DRAPERY. MILLINERY IN ALL ITS BRANCHES. SPECIALITES-LACES, RIBBONS & MUSLINS. T. E. has just returned from London with New Styles in all Branches of Millinery and Drapery. BOYS', YOt-;TIIS, & MEN'S CLOTHING OF EVERY DESCRIPTION MADE TO MEASURE —AT LOWEST CASH PRICES- BY DANIEL THOMAS, GENERAL DRAPER, OUTFITTER, TAILOR, &C., 22, 24, j^lTTLE j^AKKGATE ^TREET, ERYSTWYTH. I D. JONES, JJJGHj-CLASS TAILOR, Õ, CHALYBEATE STREET, ABERYSTWYTH. G ENTLEMEN'S JJUNTING & SHOOTING s UITS. JJREECHES A SPECIALITY. Ili IVERIES. 11 IGH-CLASS Tr ADIES' flpAILOR-MADE £ <OSTUMES Made by Experienced Workmen on the premises. JOHN LLOYD & SONS, TOWN CRIERS, BILL POSTERS «fc DISTRIBUTORS, HAVE the largest, number of most prominent Posting- Stations in all parts of Aberystwyth and District. Having lately purchased the business and stations of Aberystwyth Advertising and General Bill Posting Stations, they are able to take large contracts of every ion. Over 100 Stations in the Town and District. Official Bill Posters to the Town and County Coun- cils, G. W.R. Co., Cambrian Railway Co., all the Auctioneers of the Town and District, and other Public Bodiee. Private Address— 18, SKINNER STREET, ABERYSTWYTH. 1. LOVEDAY, PLUMBER, PAINTER. GLAZIER, GAS-FITTER. 17, QUEEN STREET, ABERYSTWYTH. flood, CDeap, AND • Quick printing SXECCTED AT THE ■ "Gazette" • Printeries. PRICES ON APPLICATION. Posters. Handbills. Memorial Cards. Orders by Post receive prompt and careful attention. THE "mm& GJlZECCEt" PRINTERIES. BRIDGE mm & GEAY'S INN ROAD ABERYSTWYTH.

CARDIGAN. STRANGE ESCAPADE.—A man named George Wield, of Manchester, who has been staying at the Farmer's Arms Inn, Cardigan, took a whim in his head on Wednesday to ascend a ladder leading to the roof of the building. A dwarf ladder led to the ridge of the roof, and up this Wield went, until he reached the chimney stack, up which he climbed. Becoming giddy, he tried to descend, 91, but he slipped, and fell over the front slope of the roof to the ground, a distance of 80ft. Strange to say, all the injury he received was a nasty cut on the head and a sprained ankle. AT HOME.—Mr. and Mrs. C. Morgan"Ilichardson, the popular mayor and mayoress of Cardigan, gave an at home" and gaiden party at Noyaddwilym, on Monday afternoon. The guests were the whole of the public bodies of the town and friends. The weather was delightfully fine, and the whole surroundings were exceedingly beautiful.

Secondary Education. SIR E. GRAY ON SCHOLARSHIPS. Sir E. Gray. M.P., last Thurday, distributed the prizes atDarlington Grammar School. Inhisaddress he dealt mainly with the question of secondary educa- tion. Everybody, he said, was well-disposed towards it. but while all were hoping to do some- thing, there cropped up in the political world some other exciting question which had to be attended to first. The genera1 training of mind was what boys should get in secondary education, and they should be so trained as to give them the power of assimilating technical education or some branch of it, and also trained to resist narrowness, which came from being absorbed in special studies. The State lately had spent vast sums on elementary education, which was only the foundation, and the time had come when more attention should be paid to what they were going to build on that founda- tion. He thought the State was doing the right thing in establishing a great central authority, but that authority must not act by compulsion. Where- ever they had compulsion they ran the risk of having religious controversy raised, and if it were raised a great deal of harm was done to the cause of education. Therefore, he hoped such controversy would not be brought into the question of secondary education. What the State must first do was to take stock of what we have got. Germany was far ahead of us in matters of organisa- tion in secondary education. The State wanted to be more discriminating, and spend more money in bringing on boys who had shown most promise in elementary education. Secondary education, too, should be made cheaper to parents, and he hoped something would be done to encourage a greater provision of scholarships. I p The problem before the Education Department would be to introduce more organisation, and to try and introduce a little bit more of German methods and German knowledge into the educa- tion of this country, without impairing any of those things we at present possessed. In some ways were behind the Germans, but in other ways our schools possessed qualities which he did not believe were to be found in German schools. The best English secondary schools were probably now the host in the world, but we wanted to do more to raise the standard generally throughout the country, and bring it within the reach of more parents.