Baner ac Amserau Cymru

Y DDAEAR I'R BOBL. 'Pa hawl sydd gan y landlords treisiol yn y wlad Mwy na'u cymmydogion, oil h ^riasant o'r'un tad ? G&d wel'd dy hawl am dro, pwy 'th awdurdododd, ddyn, I alw 'r ddaear hon yn eiddo i ti dy hun ?'

FONEDDIGION, Ergyd hapus yw cyfeiriad X. Y Z.' at landlords a'u tenantiaid yn y FANER am Mawrth 3ydd. Gallwn feddwl mai cei io rhoddi esboniad ym-irferol y mae ar eiriau yr Iesu yn Mat. xii. 45. Yr oedd yr ysbr d aflan a aeth allan o'r dyn yn un drwg, ond yr oedd •' saith a gymmerodd gydag ef vn ol yn waeth, gan nad pa inor ddrwg oedd efe ei hun-y raddfa yw drwg, gwaeth, I gwaethaf. Dyfyna eiriau y r. Johnson i brofi ei osod- lad Few lords will cheat; and if they do, they 11 be ashamed of it. They have all the sensual vices too of the nobility Farmers cheat, and are not ashamed of it, and cheating into the bargain.' Os mai dyn ieuangc, anwybodus, yw X. Y. Z yr oil a ddywedaf yw: 4 Arglwydd agor lygaid y llangc. Pwy ond yr 'old nobility' syddllvn 601 eu rhif, ar y blaen mewn hnd-Iadrata, twyllo, a phechodau or fath fwyaf diraddiol. 0, 8, y mae mil o'r 'old nobility, yn ol eu rhif, ger bron y llysoedd am bob amaethwr. Onid hwy sydd yn cadw llysoedd ysgariaeth i fyned ? Cvmmered dyn daith o sir Fon drwy Ddinbych at Glawdd Offa, ac aed o Wrecsam i Gaerdydd. "Olust- feinied, a chcl glywed yno ddigon i wneyd iddo wae idi allan:—'Gwared fi, Arglwydd daionus l' Llygredig- aeth yw mam landlordiaeth, a digywilydd-dra yw ei nertb. Yr oedd gan frenhinoedd a thywyfo :ion y wlad hon gynt finteioedd o blant anghyfreitblawn, i'r rbai, gan na chaeut etifeddu gyda phlant v wraig rydd,' yr oedd yn rhaid cael cyfoeth drwy ysbeilio y dinasydd- ion, iel y mae banes cychwyniad Hit mawr o'r 'lien deultiocdd' yn un gadwen o hud-ladrata (cheating), anonestrwydd, a digywilydd-dra. Ymddengys mai pwngc mawr y dydd yw dadgys- •ylltu yr Eglwys, ac y maeyma lawer o lav.enydd with glywed v bwriedir dwyn Mesnr i'r p?rwyl hwnw ger bron y senedd cyn bo hir; ond, yr wyf yn teimlo yn llawen wrth feddwl nad oes obaith iddo basio Byddai yn ddymunol i'r Rhyddfrydwyr, tra mewn awdurdod, ymgadw rhag ymladd a neb nac a dim ond k landlord- laid. Mae y gwahanol enwadau yn awr mewn rhyw fath o undeb; ond unwaitb y dadgyssyJltir yr Eglvvys feapobenwad i'w tfordd ei hen, ao i ymryson ân gilydd. A chan y bydd yr Eglwys yn rhydd mewn ystyr, bydd yna le i ddadleu dros ymui, a r Eglwys, a bydd pob landlord yn ofalus i osod ei dir i hobt fyddo yn gefnogol i'r Eglwys Yr oedd rhyw lord, vchydig yn ol, mewn an«en morwyn a phan oedd y cyttundeb feron wadi cael ei orphen, gofynodd v fone diges i'r ferch 03 oedd vn galln canu ? Attebodd ei bod. 0 ebe'r foneddiges, 'mi fydd y meistr yma yn disgwyl etch gweled gyda'r cor yn yr eglwys.' I'r C'ipel bach v byddaf fi yn myned,' ebe'r eneth ac yn y tan yna aeth y cyttundeb yn ddrylliau. Dad- gyssyiiter y 'lords,' a daw y degwDl a'r awdurdod i lawr ar unw-uth. Cam a cbymdeithas yw fod y ddaear o dan reolaeth pevsonau unigol, gan v rhai nid oes mwy i'w ddyweyd wrthi, na rheolaeth drosti, nag Bydd gan y dyn tiotaf yn y wlail, Trn. fyddo awdurdod gan hersonau unigol dros" y til* medmnt rwystro y bobl i eaiigu terfynau gwaitb a masnach lis wedi iddynt gael ctogbm am y tir byddant yn hawlio elw y cynnydd a'r dadblygiadau heb iddynt wneyd gwerth dimai i'w hyrwyddo. Dywedej? fod gwaifch yo cael ei agor mewn cymmyd- ojaelli, oudfud y tir i gvd Y11 peiLhyn i'r landlord, yr bwn a fyn grogbris am i'r gweithwyr gael lie i adeiladu tai. Ao wedi i ddyn gael prydles ar un ran o ddeg o erw, a tbaln gini y flwyddyn am dano, tra y bydd y naw rhan avail o'r erw yn-cael ei rentd. am ddeg swllt. Bydd pob peth vn yr ardal vn codi yn ei w«Tth ond bvdd y 'J yn myned yn Ua; e1 werih hOi) blwyddyn, a daw y landlord vn in) ten yn y tuan i gymmeryd v cwbl iddo ei bun, beb ddyweyd didlch am dano. Darfu i amaethwr un diwrntid dd-ifgan;od gwythi'en o gopr yn ughongl ci gae. Diieth y landlord yn miaen ar uuwaitb i'w hawlio. i.- teiiiit i ymadael, a gosadodd y tit: am grogbris i wr cyfoetliog ger llaw. Dechreuodd hVllW godi y mwn, ond nid oedd pwys o fwii i fyued ymaitli heb dalu royalty i'r landlord Ni wyddai y landlord yehydig wythnosau yn ol fod yno fwn o gwM ond wedi i un araHei ddar- ganfod mae yn ei hawlio fel ei eiddo ei hnn. Ni oddefir y fath ladrad digywilydd mewn nil whd arall yn Ew- rop Pan yn codi mwn, glô, COpt., ileobi, neu galcli yn y gwledydd eraill riiaid yraorol &'r Llywodraeth, ac i r Llywodraetb y bydd y 'royalty' i gael ei dalu; g bydd hwnw yn cael ei rroi yn ol i gynnorthwvo gostwng y tr. thi. ac felly yn elw i'r holl wlitd, neu yr hod genedl. Ond yma bydd y royalty' yn cael ei osod yn llogell y landlord. Os Pad oes yma le wedi ei fwriadu i ni fyw prin yr oedd yn gared g yn y Brenin mawr ein hanfon ni vma Prin y gailwn ni. y tlodion. ddyweyd I Ein Tad!' Tasgliad ar vmysgaroedd c'm eithas yw landlord- iaeth, ac ni bydd yma lechyd hyd nes y torir ei yru- aith. Bydd yr 'operation,' mae'n debys; yn un boenus; ond nis gel:ir ei hysgoi Nid ces yina Ie i landlordiaid- ac nid oes en heisien vma mwv nag y mae eisien thych rhwng olwynion vr oriawr. lhdcl rhvwrai yn barod i ofyn, os ydym am gymmeryd y tir oddi ar y landlordiaid ? Na dim o'r fath. Catfed y lord acer o dir am yr un brs ag y eft y labr.vr, a gwnaed y goren o bono. Bydd rbai yn gofyn beth ddeuai o'r landlordiaid pe cyrnmerid y tir oldi arnynt ? Pe yr aent o'r wlad '.oren yforv ni bvddai yma golled ar eu hoi. Aed y cryddlon o'r wlad. a bldd yma 1ai o esgidiau. Aed v pobyddion or wlad, a bydd yma. lai ofara. Aed y teilwriaid o'r wlad, a bvdd yma lai o ddillad Aed y landlordiaid o'r whd-wel, bydd yma lai o dlodi. Ni cheisiodd y landlord gynnyrohu dim erioed. neth ddawo honynt pe collent y tir? Mae genyf ddau attebiad i'r gofyniad :— 1. Bydd iddynt groesaw i ge;sio troi eu dwylaw i wneyd rhywbeth. 2. That is no business of mine Fiynyddoedd yn ol bu farw tenant mewn ardal oeddwn yn ei adnabod yn dda, a gadawodd weddw a phump 0 blant ar ei ol. Yn mhen ychydig amser daeth yr banes allan fod y weddw i gael rhyhudd i ymadael ben tymmor. Olywodd y weddw yr hanes. ac aeth ar ei bunion at y gorucbwyliwr, a dywedodd ei bod wedi clywed ei bod i gael ei throi o'r cartref. Ydych, madam,' ebe'r gorucbwyliwr. Torodd y ddynes i wylo; a phan gafodd ei hanadl, gofynodù Beth wna i a'm plant bacb ?' Ei attebiad oedd:—'That is no business of mine, madam' Gallaf finnan atteb i'r holiad'Beth ddaw o'r landlordiaid wedi eolli'r tir?' That is no business of mine.' Ydwyf, &c.. Mostyn. E. P. JONES.

MARWOLAETH BLAENOR. "Yll oedd y diweddar Mr. yn flaenor mewn eglwys yn Ngorllewin Morganwg dewiswyd cf yr un adeg" a phan y dewiswyd pump arall. Gofynodd y Parch. W. James, M.A i'r cliwech ddyfod yn mlaen i'r set fawr. Wedi iddo hyabysu enwau y dewisedig daetli pump yn mlaen, ond gommeddodd gwrthddrych yr ysgrif hon Galwodd y Parch W. Jamea ef yn mlaen wrth ei enw; ond attebodd y blaenor ef drwy ddywedyd nad oedd ef am fod yn flaenor-nad oedd ef < dim yn berchen ar cvmmhwysderau angenrhei iol i flaenori. Attebiad Mr Jrnies iddo'oedd hyn yma: We], frawd, tra nid ydych chwi yn ymwjbodol o cb eymmhwysder i'r swy-dd, mae yr eglwys hon, yn ddieithriad, yn credo yn eich cymmhwvsder. Ch'Ai yw'r unig un yn ystod fy oes, hyd ae jTr wyf yn cofio, gafodd bob fot t'edrai r eglwys roddi iddo. Felly mae yr alwad vn un gyffred inol' Yn y diwedd eistftddodd gyda'r pump newydd-etbol- edig Ni dderbvniwyd ef! r cytarfod misol Yr oedd yn foddlawn gwasanaetliu yr egiwys ar ei chymmhell- iad gartref ond ni a'i I gyfarfod misol y sir am na feddai y cymmhwysderau. Teimlai pawb a'i had waenai ei fod yn wr l -nw, yn cilio rhag y drwg, ac yn cysson ymdrechu am fwy o fywyd mewnol crefydd ;weHdiwr mawr oed y blaenor. Yr oedd rhywbeth angbvffredin gydag ef bob amser. Yr oedd ei feddw yn gyfoethog gan addewdion yr Efengyl. Yr oedd adnod'au mawr y Beibl ar ei g f a'u cynnwys yn dyferu i'w enaid yn gysson Yr oedd yn barchus vn y byd ac yn yr eglwys. Yr oedd yn frenin ac vn brophwyd yn ei deulu Yr oedd ei air yn ddeddf Pan addawai ddim byddai vn sicr o dalu ei adduned. Dyn o feddwl cymmedrol. wedi ei wrteitbio yn dda. Ni d iaril- nai lawer ar y newyddiaduron Ni vsgrifenodd air erioed i un mewn u- rhyw iaith Yr oedd vn cvmmeryd rhyw dipyn <> ddyddordeb mewn gwleidyddiapth. Yr oedd yn Ymneilidiiwr profiadol ac egwyddoroJ, yn credu mewn cydraddoldeb crefyddol. Ca'dd lawer o ymddir ieda,ath,iii cyd-weithwyr a cbymmydogion. Rhvw ddiwrnod cafodd niwaid yn y gwaith, anafodd ei galon. Bu fyw am rhyw naw mis wedi hyny. Yr oedd ei gystudd pan. yn r 48am oed yn un pur brofedigaetbus iddo Yr oedd iddo wraig a phiunp o blant hychain i'w magu. Y r oedd ei ddioddefiadau yn ei gystudd yn fawrion. Yroedd ei briod yn dyner, ei blant yn anwyl ganddo, a'i gymmydogion, perthvnol i bob enwad, yn llawn o gydymdeimlad ag ef a'i deulu. Rywbryd yn mis Hydref, ar toreu Sad wrn, cafodd 'stroke.' Yr oedd iddo frawd vn flaenor mewn eglwys arall, tna deng milldir o belldet oddi wrtho. Pan glywodd hwnw am yr ymosodiad newydd gafodd aeth i ymweled ag ef. Yn union wedi myned i fewn, a chyfarch, gofynai y claf i'w frawd clwyfus y cwestiwn :—' Tom, wyt ti wedi dyfod i aros gyda fi yn awr ?' Attebai y brawd «Ydwyf,1 er nad oedd wedi meddwl am hyny pan yn gadael pi gartref. Treuliodd y Sabbath hwnw yn ei gwmni, ac yr oedd y gymdeitbas gafwyd yn un ryfedd iawn. Nid y ddau frawd yn unig oedd yn yr ystafell hono yr oedd y ddau trawd yn ymwybodol o fod chwaneg yn yr ystafell. Goleu lamp oedd yn ystafell y claf—gwirj i'C etto yr oedd yr ystafell fel wedi ei goleuo gan wir Haul Cyfiawnder, gan fel y tafiai ei belydrau i r ystafell, a mynwesau y brodyr oedd mor hoff o'u giiydd. Y fath fendith yn yr anialdir ydyw cwmni y tri-y Tad, y Mab, a'r Ysbryd. Weithiau byddai y claf yn gofyn i'w frawd weddi'o am dipyn o help iddo fyned drwy y gorchwyl hwnw heb rwgnach, ac er gogoniant i Dduw. Bryd arall gofyn ai iddo ganu pennill iddo. 4 Wel,' mt-ddai ei fiawd, 'fedrai ddim a chanu, Bill; ond fe adroddaf bennill.' Gftd i mi ei glywed,' meddai y claf Aeth ei frawd drwy y pennill canlynol:— All hail the power of Jesus 'name,' &c. Tra yn rhy wan i godi, troai ei law o gylch ei ben, gan waeddi: I Jesus Christ for ever and ever.' Bu llawer ysgwrs ryfedd ihwng y ddau^rawd Un tro dywedai wrth ei frawd yn bur sydyn :—' Tom, nid' wyt ti yn hanner cystal ag otddet: 'Pa'm?' meddai ei frawd I U l' meddai yntau; 'pan gysgem gyda'n gilydd it ystalwm cynnhesed fi ond ni fedri hyny yn awr. Yr wyf yn oeri yu afon Cyn ei fod yn darfod gofynai am ei wraig. Daeth hithau i'w ymyi, a chymmerodd ei law. 'Wel fy nghariad anwyl,' meddai; yr wyf yn eich g-dael hedd vw. ifr wyf wedi bod.) n siarad a Iesu Grist am dartoch Ni fid cliwi mewn eisieujam dd m. 'Gkiod-bye. bod oe with you untd we meet 0,? .in. Don't be long, and bring the children with yoi," meddai. Ga wodd am ei blant, a daethant ato, y naill ar ol y llall. Gofynodd iddynt a oeddynt yn foddlawn i'w j Ddaw ef fo i yn Dduw iddynt hwy. 'Till yon, Edward,' meddai, 'receive my God as your God ?' i Yes, father: he has been for some years.' ) 'Well, be faithful to him, my boy, eoai, 'to the end Oaeth ei fab hyftrif ato yn y diwedd. Safai fel maen o'i fiac-n. Dywedai wrtlio -—' My lad, I am going to day. I canno4. pray for you, nor advise, or chtde yon again,' ebai ei dad, pan yn marw. Safai y bachgen fel maen myncr, heb yngan g viram fnnyd. With droi allan o'r ystafeli dywedodd — 'Dad, perhaps your prayers will be answered for mo Geirinu celyd a ystvriem ni y rhai hyn, ond gallent fod, yr un pryd, yn llawn ystyr. Yehydig eiiiadan cyn I iddo sran ei lygaid yn yr angan, gofynodd ei dad-yn. nghvtr <'th iddo:— I • Sut mae arnoch chwi, Wd iara bach ?' '0 meddai yntan; 'nBe yn all right arnac fi, Ond gofal wch chwi sut y bydd hi arnoch chwi pan Ond gofal wch chwi sut y bydd hi arnoch chwi pan ddowch chwi yma. Lie ovfyng iawn yw ef. Ond yr wyf fi wedi croesi i r lan draw.' Gofy-!1,1,i ei frawd iddo: 1 -Biil, ydyw 'r hen gwmni yn dy gyfarfod ?' Rhai o honyrt, Tom,' ebai. Yi,, oeddwn yn dis- gwyl chwaneg; ond uliw ddeuant. Oud mae Efe yma' Gyda hyny cauodd ei lygaid. Gofynodd i wraig ei frawd wrth ei henw:—' You have seen many die, my dear tell me is this death ?' Yes, William it is,' ebai hithau. iireli, well, and this is death this only after all, and I have feared it much through life Murmurai ei frawd yn ei ymyl:—1 Death at a dis- tance friijhteti's a Christian; but at close quarters the Christian is the victor.' Cauodd ei lygaid mawr, ireiddtrar; distawodd ei lais pertidi; newidiodd ei wvnebpryd giân; ciliodd y rhosynau o'i ruddiau; peidiodd ei galon a anafwyd a chura; a thorodd yr edrvchwyr allan i wylo yn ddis- taw Fdlr y bit un o wroniaid tawel y ffydd farw yn ddiweddar Ni ei weddw na'i amddifaul eisien dim. iolch hyth am v y mab hynaf yn gadwedig, ac yn bregethwr cymmeradwy a derbvn- iol Porthcawl. T. JAMKS

BONT UCHEL. YR ceddwn ar fy nhd,h yr wvthnos ddiweddaf o Gervgydru dion i Rhntliyn; ao ar ganol y da th mi glywais fod cyfarfod misol yn Bont Uehel Wedi cyrhaedd Bo t Uebel troais i mewn a phwy oedfi vn digwydd bod yn pregethu ond y Parch J Roberts, Rhyl. Yr oedd vn dda genyf ei glywed ef. Pregethai yn ,ynod o effeithiol. Drwg genyf nad oeddwn yno ar ddechreu yr odfa, pry] y dectireuwvd y cyfarfod gan yr Hybarch Benjitnin Hughes, Lunelwy. Yroedd llawer o fiynyddoedd er pan glywais i y Parch J Roberto. Rhyl, yn preget.hu o'r blaen yn Corris. Yr oedd yn ddrwg genyf glywed yr aflonyddweh a wneid wrth bwylie) ar gyfer y 1.6. UN" o'n Gonnnu.

GEIRIADURWYR CYMREIG A'U GEIRIADURON. Geiriadur' y Dr W 0 Pughc. Yehydig iawn a lafuriasant fwy dros yr iaith Gymraeg gsvr enwog b wn. Ganwyd ef yn Ty'nybryn, plwyf Llanfibangel—v plvvyf y saif ("iader Idris ynddo—Avvvt- 7fcd, 1759 Yn fnm symmudodd y ten in i Egryn, f), ttryn Ardudwy. Yn Mai, 1776 aeth William i Lundain; bu yno am ehwe biynedd cyn gwybod fod yno "neb ond efe yn teicnla dvddordeb yn v Gymraeg a'i llenycidiaeth, Yr a leg bono dneth yn ddamweinioi i gyssyhtiad a Robert Hughes, o sir Fon, yrhwn a drlaeth ag ef i adnabydd- heth ä Mr Owen Jones (Owen !yfyr), a pharhaodd yr adna-byddiaeth hono bvd 180G prvd y daeth y Dr Puebe i fyw i ardal Dinbvch. Trwy ei sryssylltiad ag Owen Myf vr daeth i adnabyddiat-th ag Io]o Morganwg, j ae a llu eraill oedd ar y pryd yn arfer cyfarfod yn y !>r:fddina< yngiYI1 a Cbymdeithas y Gwvneddigion. Bu y cyfarfyddiadau hyn o'r canlyniad mwyaf pwysig i ienyddiaeta Gvmr-ig. o ble.£,id dyma fu achlvsur cyhoeddiad rhai or llvfrau hanesvddol pwysicaf a fedrlwn; ine-ys, v Myfyrian A.rchpeotosv,' y Cambrian Register, 4 Y Greal' (L'undain). &c Yn niwedd ei oes d'oddefai lawer gan afiechyd, yr hyn a i tueddodd i ymweb-d hen ardal ei <-ne is-aeth. ac \'no y bn farw, v?eh-fin .fWdd, 1835, yn y Dolydd Can, plwyf Tal-y- yn 7();,111 mlwydd oed. Ba farw vn ei ddillad with erchwvn ei wely, wedi ei dar.iw gran ergyd or parly8. Cyhorldwvrl ei Eiriadur yn 1803, yr bwn oedd wedi co-tio iddo tnag ugain miyn- d o lafur. Dywed 'harles Ashton fod (iwilym L'eyn vn cofnodi y rbän gyntaf or g waith o dan y flwyddyn 1793, ac ail ran yn 1799' Nid ydyw hyn yn gvwlr am G-vilvm Lleyn. nac am y ffeithiau Ni ddywed Gwiljm Lleyn pa ran a gyhoeddwyd yn 1799: dian fo l rhvw ran wedi ei ehy- hoeddi yr adeg hono eithr vn 1794 y cylioeddwyd yrail ran, a'r drydedd yn 179a; ac mewn hysbvsiad yn h. ,n, addewir rhan bob hlwyddy hyd v geilir, nes gorphen y gwaith. Methwyd cadw at y bwriad o gyhoeddi rhan bob bl.vvddyn neu bnaser, t wedi gorphen yn 1798 —ac nid yn 1803 'redwn en bod wedi cadw at niff'ry rbanau, can fod prawf ger ein bron mai tair rhan sydd yn y a'yfro! gyntaf a thebyg yriyw ma." t r aii gyfrol. j •yvved Asnton na chyhoe^dwyd v <?wajth ne< gor hen ei argraphu, yn dilwy gyfrol, yn 803 Amfwg vdyw na chvhoeddwvd y waitii vn gyfia-.vn n,d hyny; HC ymddengys mor amlwg a hyny fod y rhanau wedi eu cvboeddi fel y deuent all-in. V mae wyneb-ddalen y rhan grntaf fel y etti-ilyi :—June 27, 793 This day is published, by subscription, dedicated by perm ssion, to His Royal. Highness the Prince of Wales, Part I, of a Welsh and Engli h Dictionary, compiled from the Laws. History, Poetry, Bardism. Proverbs, &c, of the Britons with several tno^sand quotations, lit.eraliy translated, for elucidating oospore words, which are intended at the sam" time as a Display of Ancient Xian'.iers and Customs, for the gratification of the curious To which is prefixed a. Welsh Grammar, by W'Hiam Osen. F S A. Conditions:—1 The work I will be pubHah-d in s's: parts, containi g about 200 pages each making two latg« handsome Volumes, Rov-ai Octavo 2 The price of each part to Subscribers will be Gs in boards 3 The third p.it will be ready for delivery in March next. 4 A few cop es are printed on large paper, in Quarto and bot-presfed, very elegant, price 0s 6c each part to subscribers. London :—Pr-nted large paper, in Quarto and bot-presfed, very elegant, delivery in March next. 4 A few cop es are printed on large paper, in Quarto and bot-presfed, very elegant, price 0s 6c each part to subscribers. London :—Pr-nted by E and T Williams, Strand, 1793 Ystyrir y gwaith hwn yn un o'r gorchestion llenyddol, o'r natur yma, penilf y gwyddis am dano, o waith unrhyw ddyn. Cynnwysa fwy o eiriau o odegan o filoedd na Geiriad- unn Johnson a Webster, tra nad oedd gan yrawdwryn agos eu hadnoddau hwy mewn rhag-ftaenoriaid. Defn- yddiwyd liythyrenau poenus o fan at argraphu y gwaith, a obwanegtd trafferth y darllenwyr gan yr orgrapb hynod, a'rarddull glogyrnaidd, a fabwysiadwyd gan yr awdwr. Ovflvyynwyd v gwaith gan y cyhoedd- wyr i 'George, Prince of Walts:' a cheir rhestr o tua 500 o danysgritwyr at y gwaith; yn en plith gweiwr; enwau Ellis Owen, Cefnymeusydri: Thomas Pennant, Downing: Rev Daniel Rowlands, Llangeitho; Rev Joshua Thomas, Leominster; gyda iliaws o enwau dyddorol eraill Yn 18G6 cyhoeddwyd talfyriad or geiriadur hwn, gyda'r wynob-ddaien Geir- iadur Cynir.ieg a Siesneg An Abridgement of the Welsh and English Dictionary, bv William Owen, F A S London Printed for E Williams, 11, Strand, Bookseller t > the Duke and Duchess of York, and successor to the late Mr El imire, and sold by all book- sellers, l-SOti.' Ar gais y cyhaoddwr rhydd yr awdwr i fynv ei hoff orgraph yn yr anrraphiad hwn, ond nid heb fynega ei resyndod at v cyhoedd oedd wedi gwrthod gwerthfawrogi ei gais to rev ve the use of the bardic Alphabet, which, I dare venture to say, is the most perfect in its principle of any s:rheme of orthography in the world. Yn niwedd y gyfrol bon addewir geir- iadur S ie-'r.es a Chymraeg or un maint, a chan yr un awdwr, ond ni chariwyd y bwrhd hwnw alian- Y Parch Owen Davies, D D, yn y 'Geninen am Ionawr.

What brings the colour to the cheek Of those thieve suffer AND are weak— WIHOSE AILMENTS BAVE but made them CRAVE TO be RELEASED AND; IN the grave ? What now has given SXWIH desire TO LIVE AGAIN ? YOU MAY INQUIRE. O'onisumption cannot well endure [Cure, j The strength of Woods' Great Peppermint

PARNASSTS.g? Py yma gln fach swyr.ol etto gan awdwr Trwy gil y drws;' ei ddawn ai'h«rm'j ydyw y galla hwnw i ({dyweyd ei neges v« ddi-gwrapas, ac i'r pwynt; felly hefvd y waith lion. Y Dd wy Ddiuas.'—Pelly et to, tyner odmeth, a r darlun vn hollol true to nauire,' chwedl Wi 1 Bryan. Byddwn yn gwylio Rt\) weled y drws' yn agor yn fuan etto, it bydd pobpeth a uiaw dros ei iiiniog yn sicr o groesaw cynuf-s y sol of n. 'Idris'—Nid da lie geilir gwel'. Cvmmerwch bwyll, a meistr ol wch yr iaith yn ei phetliau hvebain; megys, y gwabaniiieth rbwng 'yw He 'i'w.' a'r cyffsiyb. Diwvffiwr. —Hhoddwn v o-o!ofn vn gal-T.og i i, bardd i rr.ddi hergwd i'r lien arferiao wrthun Hvderwn r cymmer y pecbadnriaid vr awsrvm yn earedig. croesaw i r .awdwr yn y llethran bryd y myn. 'T J, Bryndn.'—Demvn nwchnddol, vr ia:l.h yn goetb a cliref, a llawc-r o rhyw gyfriniaci-b yn iliedeg drwyddo; bydd wycli genym weled givyr.eb y gwr o'r Brynju vn fuan etto, Yr Adsiin.'—Edrychweh yr 1 Y»go1 Farddol, a chwi a wclwcb nad ydvw eich engiyn yn gywir o ran nifer y sill an. Ac wrth gofio nid oes cysgod cvngban-dd o'i fewn,

Y DDWY DDINAS. STARADEST am eu plant a'u rynt Nol arfer hoff y mamau, Mae genvf hlentyn,' ebe un. plentyn chwaith. mae John yn ddyn, Yn Llundain er's bIyn:-n1d:111, Mae 'r mawr a'r bach yn psrcha John, A'i fei«tr yn ei fol1, Cair'r ffafrau ganddo fwv na mwy, A'i godi beunydd. meddent hwy— "Dwy'n synu dim at hyny. Er hyn i gyd mae 'n hoff o'i frim, Caf fynych roddion ganddo, A dyma beth mae 'n dd'wevd yn awr, Fod rhaid i m fvr.'d i'r ddinas fawr I werd y wedd sydd arno Mae mab gen innan,' ebe 'r llt.ll, Gan ddirgel sychu oeigryn, "Rwv'n earn a n am f anwvl un. DvrnnlJech chwi d !:m "'weFd ei Jûn Sydd genyf yn fy mwthyn. Yn marn ei Feistr eglur yw Fod 11wn vn ffafryn befyd, 'Ran gyda'r wawr rvw foren ol, Cyn codi 'r gwlith oedd ar y dll 1; Fe godwvd fy anwylyd. Mue 'I DDARLUN CENVF ar Y MUR. \C O 'RWY'N L'OFF O HONO, Er hyny HEFAF AM YR AWR. eM fyn d fy hnn i'r IDINAS fawr, I wel'd y wedd sydd orno.: Upper Brighton. B II JONES.

YR ARFER FFOL 0 FYNYCHU GORSAF Y FFORDD HAIARN AR NOS SULIAU. I onSAF y rheilfFordd ymlwvbraf fy hun Yn ———— ar hwyrddydd yr Arglwydd, I weled y seiat geir yno 'n gyttun 0 dan arweinydrliaeth gwammalrwvdd Ceir rhai wrthi 'n pwffian—dvnware 1 y tren, Gan ehwythu v mvvg i'r wybrenau, Trt'r coeth a'r dysgedig n plethu 'r iaith fain, A'r gweddil! yn ihanu cusanau Dsallwch, ddarllenwyr, bu 'r dyrfa i gyd Yn stlog vn rbai or capelan, A rhaid oedd cvfarfod fan bon o nn frvd Er mwyn cael dvfnhau 'r arsrrapbiadau Hwy alwant boh nn ar eu du whu yn lloa I'r seiat i'w chvfiawn fenditbio, A chanant emvnau y nefoedd yn b01 Tra rhinwedd a chrefydd yn gwr'do Mawr ydoedd y canmawl a'r moli, 'does fawr, Am nerth y diwyeiad crefyddol, 0 na ddeuai etto fel corwvnt i lawr I ghrio arferion dinyst-riol Fel bvddai y Sibbath yn Fanctaidd i Dcluw, A phawb drwv y fro yn dduwiol on, A i hinwedd ar nrsedd poh cal.-n yn hyw, A'r orsaf yn 1ân heb ynfydion DIWYGIWB.

ANFFAWD Y DDUWIES.. DTJWIES cariad pan oedd gytit ar daith Bell, yn ngwlad Hud, a'i mwynder nnilh, Deimiai 'n fline ig, a blaen ei throed Gyffvrddai r blodau yn mylchau 'r oed; Daeth hyd at ddol, ar fin aber ]an, Sii.-ii gan 8"rch ar berl, raiari man, A gwelai lipppell, ger y llwyni llaes, Brfen 08 dan rnn lliw ar maes Af acw, 'he r dduwies, a'r harthlen draw, A r anr fodrwyan redodd o'i liaw 0 fewn 'roedd gliith o drlai] a ,din bin Tan orchudd esmwvt-h o bali du 1 Ho,' he hI. -b;i yma hwy o r b:ap,n?' Dyma sieth, dwy tair, a thy wo faen. Cymmhwys i'w ciymn, ond cariad nid yw Yn ofni nac ysbryd, nac undyn byw.' Felly vn mwylltra yr hafddvdd c'ir Gorweddodd, cysIodd vn drwm a hir A phan dderfroes 'roedd haul y prydnawn Fel tan ar nelwyd yn isel iawn. A r cawell roddes ar bwys y maen Oedd wedi svr hio, ar saethan a'r dnen Ffwd.mai hithau wedi r anfrawd ddrad, Daclu a chasglu ei chelfi ynghyd Dwy, tair, pedair, a yw hon yn hwy? Pit le cefais waed fel hvn ar ddwy ? Pump, chwech, saith, mae'm cawll yn llawn, A'r saethan gwasgnr 'ran nifer vn lawn.' Ar belydr yr hwyr hi aeth i'w tbaith Tua 'r gorl'iewin trwy 'r nwyfre faith, A safodd y dduwie« garuaidd fron A hi yn dyddio ar y ddaear hon. Catifu ireiddlangc o fugail lion Yn cowlio 'i ri dead ell ar redynog fron Annelodd ei fynwes dros belydryn clir, A rbuodd llinyn y b ia hir. Y llangc ymherciodd, aeth adre' dan glwy', Ac ni ddychvvelodd i fugeilio mwy. Ar fuarth ffermdy mewn glasgwm clyd Rbodiai morwynig, ac yn ei phryrl Llonyddai yr hafddydd" i we1'd ei lun Ac ebe 'r dduwies, Wele etto un A'r saeth a bisio id fe! sfirph mewn llwyrj A g ve'twodd wyneb v fenyw fwvn Mhen nais a blwyddyn rhoed yn wyw wead Fiod'yn y giasgwrn mawn distaw !cdd. Fe! yna 'n feunyddiol, sawi mab a merch A ayrth o fyd yn He mewn serch ? A syrtbiant yn aberth i r dyngf d gas j Wnaeth 'Ar.frawd y Dduwies' yn y babell lis. Angau oedd piim 'r gysgodfan gu, Y glwtb dail-biuog a r p-d: dn Saethau marwolaeth oedd gymmysg ar daen Gyda saethau cariad ar bwys y maen. Pa ryfedd fod annhrefn ar dir y byw, A bedd anam-erol o dan vr vw ? Bryndn. T J. ■i—l: u

Y mae saitli mil o cldeiliaM Prydeinig yn cael eu geni ar y môr bob IJ wyddyn,

0 YNYS EN L LI 1 YNYS GIFFTAN. SF.FYT.LFA ARIA NO I. TXDFB .FFESTINIOG. i wyf wedi bod yn son. droion yn ddiwedd- 'V'l -if?elder snasuaeh: VTI y rhaiibarc-haii ihvn. fcleddyH' y mae genyf i gofnodi gyda golid fo«{- cvniniaiiit o bobl yn metliu taiu y ti'etbi vu 1 iestiniog, s. manan eraill, fel ua-s gall Bwrdd Y Gw a rcheidw-aid gyfarfed a'TI gofyn ion. Aeth Howel yn dra. had ar liwrs y ;la.d,' gyda'r cajilyniad yn awr fod y n-Iad yn oehain dan y Deicliiau arianol. Y mae pob awdurdod lieoi wedi bod y blynyddoedd byn megys am y goreu yn gwario y trotlii ar adeiladau, cyf- logau, pontydd, ffyrdd. addysg. ysgoiion, <S:c., IIEU wneut-lmr dim O gwbl i v. ella njasnach v Anghofta'saut. y diolion j welltglas dyfn. RI' i.ivd y prif-fiyrdd, OS NA choid Jiiasnacb-. Credasant, os y dvf-gid y plant, y dcuai cyf- lawndor o aur ac arian iddynt. Tybiaeaiit, os J*r adeiladent ysgoiion prydfertli A chost-us, y tywynai bsul Ihvyddiant ar bobfpetli! Ond y gwjrionedd yw—V mae cost an addysg a'r sir WEDI^GYPN y trigolioii i gaethiwed,1 a"gor- fcdir iniloeud o lionynt i ymadael a'u cai-tref- leoedd, o- herwydd diffyg gwaith, a gocthrwin y trethi. Y mae y sefyl-lfa yn eithriadol o ddifrifol. Nis gaJIai Bwrdd y Giwarcbeid- waid, dydd Mawrth, gyfarfod a-u gofynion o dros 200n. Derbyniwyd llythyr oddi wrth drethgasglydd Ffestiniog, yn dyweyd ei fod ef Y11 methu yn lan a chael y trethi i fewn yn herwydd y clirwasgiad M-asnachol fo-dolai. Cynn-ydda-sai cost eadwraeth y tlodion y pynitli-egnos- diweddaf lop. Tra yr oedd gweithwyr a meistriaid yn gorfo-d byw ar lai o avian, cai Y swyddogion A ddibynent ar y trethi yr nn faint o gyjlogan. Olli ddylid eu gostwng ?

GWEINYDDES DOSBABTH HARLECH. YN nghyfarfod cyn y diweddaf o Fwrdd y G-'W-arclieidwaid, cwynodd Mr. John R-oberts, Talsarnau, fod y weinyddes ofala-i am y cleif- ion yn Nhalsarnan heb ymweled A dynes wael, dlawd, ar ol i'r olaf fyned dan weithred law- feddygol boenus. Tynwyd sylw Cymdefthas y Q weinyddeBan at y gwyn a dydd Mawrth diweddaf darllenwyd llythyr oddi wrth yrys- grifenyddes, yn dyweyd nad oedd yr hyn. a.' ddyweda-sa-i Mr. John Roberts yn gywir. 0, oedd y weinyddes wedi' csgenliiBo ym'weled a'r claf, pa ham na fiiasai merch Mr. Ro- berts, yr hon oedd yn aelod o'r gymdeithas, YN tynu. eylw at- y mater F Gweithredn yu unol A chyfanvyddyd y meddyg ddarf'u y weiiiytldes, yr hon oedd yn swyddoges ragor- ol. Ail adrbddodd Mr. Roberts ei gwyn, ond cliwane-godd fod y weinydde-s yn awr yn myned at yr hen wreigan. Ystyriai Mr. D. Tegid Jones: fod Mr. Ro- berts wedi cyflawn.i dyledswydd gyhoeddns wrth dynn svlw at y mater. Mr. Robert Richards a ddywedodd' nad oedd y meddyg yn dymuno i'r wein yddes ym- yryd a'r hen. wreigan am beth amser, ac hyd nes y Dvddai efe wedi talu ymweliad A hi. Yr oedd pawb-y meddvgon a'r cyhoedd—yn meddu Hwyr yniddiriedaeth yn y Weinyddes.

ARDD A NO OSF A PORTH-MADOG. Swyddogion yr arddangosfa hon yw y rhai canlynol:—Llywj'dd, Mr. F. T. Lloyd Priest- ley, U.H. cadeirydd y pwyllgor, Mr. John Humphreys, cyfreithiwr; try-sorydd, Cadben J R. Prichard, U.K. yegrifenydd, Mr. R. G" Humphreys (R. o Fadog). Y mae y cyf- rifon wedi eu harchTi-ilio, a'u cael yn gywir gan Mr. John Joner-, clerc y Cynghor Trefol, a Mr. Wm. Jones, Snowdon Street. Y mae tua 20p. mewn llaw ar ol y llynedd. Ar gynnygiad Cadben Prichard, cefnogiad Mr. W. H. Evans, ac attegiad Mr. C. E. Breese, a, Mr. Daniel Morris, pasiodd y pwyllgor g3"dymdeimlad a'r ysgrifenydd yn 'y profedigaethan poen.ns a clnvenvon V bu eie jaiddynt y misoedd diweddaf. Crewyd cyRro nid bychan vn y Borth pall glywyd fod tua 120 o droleidiau o stwff o domen wedi eu rhoddi i orchuddio tyllau yn iard yr ysgol. Hona rhai pob! nad oedd dim perygl oddi. wrth hyn, ond eraill a gredant yn wahanol. Gofidus genyf hysbysu am farwolaeth: Mr. R. Llewelyn Evans, clerc yn swyddfa Mr. Casson, cyfreithiwr. Cafodd d-arawiad o'r parlys ar y 62d cyfisol, ac ar v lOfed bu farw. Yr oedd tU8 50aln mhvydd oed, ac -yn ddi- bricd. Adwaenid ef fel datganwr dynwaredol rhagorol, ac yr oedd yn bcblogaidd iawn. Brodor o Diolgellau oedd efe. Nos Fercher arweiniai LIew Eiiion gyfarfod blynyddol Gobeithlu Capel y Garth, a gwnaeth hyny yn llwyddiannu-s. Darfu i -4 (N. L gwuni < plant actio Y Llys 'Frvy,-t,- ')I yn ddelienig a boddhaol. Datganwyd ac ad- roddwyd gan am rvw o'r aelodau, ap eraill.

PWLLHELI. Cwynir yn barhaus fod y Cynglior Trefol yn esgeuluso cybc-eddi ananvlion o ddvledion y dref. Nos lau, yn y Neuadd Drefol, cynnaliwyd cyfarfod i ennyn sel dros y Tiriogaethwyr. Llvwyddai Mr. J. E. Greaves, a chafwyd an- erchiadau gan Cyrnol Darbishire, Cyrnol Lloyd Evans, Echgadben H. Jones Roberts, ac eraill. Cyfiwynwyd bathodyn a memrwn y Gymdeithas Ddyngarol i Private Jones, y Gymdeithas Ddyngarwol i Private Jones, mab Mr. a Mrs. J. W. Jones. Limekiln Lane, Porthmadog, am scliub bywyd plentyn rhag boddi. Syrthiodd y plentvn i'r mor yn Mhorthmadog neidiodd Jones yn ei ddillad ar ei ol, ac er fod y Hanw yn myned allan, a'r dwfr yn d&wfn iawn, daeth a'r plentyn i'r lan. Tynwyd sylw y gymdeithas at wroldeb Jones gan Mr. R. G. Humphrevs (R. o Fadog). Myned yn nwcli V mae ccstau y Cynghor"- o hyd. Codasant y pedair blynedd diweddaf tua OOOJ). ¿

ABERSOCH. Mr. Jeilreys, Marchros, bennodwyd yn glevc y gwaith ynglyn a. charthffosiad y pen- tref. •r-r-rrr^rr1. ""•v"1

Cyhuddwyd Ilafurwr, o'renw Frederick W. Bird, heb un cartref neilldiiol, o flaen yr ynadon yn Pontardawe, ddydd G-wener, o dori i mewn i siop ironmonger Mr. H. R. w, ei Jones, yn Clydac-h., a lladrata eiddo, gwerth Ion.. Gohiriwyd yr achos p—. bythofnos.

S U 5TA I N I N Ci ECONOMIC;AL

AT SWYDDOQION CYMMANFA GYFF- REDINOL Y METHODISTIAID CALFINAIDD. A IT v t Gwelaf eicb bod wedi pennodi ugain o gynnrychiolwyr dros y MethodlBtlnid C&lfinafdtf i Gynghorfa Pan- Bresbyteraidd a gy; nelir yn New York, America, yn Mehsfin y flwyddyo hon Hof?Yn wyhod beth vdyw y th fwna f <1 cynnifer yn Cael en pen odi v tro hw ? Oi- yn y Blwy-idtadar fod hawl i anforl tri ar hugain, ond deuddeg ydyw y nifer a. bennodir. Biddiol a fyddai cael sicrwydd a ydyw y Gyuimanf* Qyffredinol i dala treu'iau y cynnryebiolwyr hyn ai nad ydyw ? Yn arcs am egliub&c), Ydwyf, &<J., y 1\101,' Y N YDD.