Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
10 articles on this Page
Y BLAID GEIDWADOL A'R MWNWYR.
Y BLAID GEIDWADOL A'R MWNWYR. Mewn pob ardal fwnawl y mae vmdrech- iadau mwyaf egniol beunydd yn cael eu gwneyd i greu rhagfarn yn meddyliau y mwn- gloddwyr yn erbyn y blaid Geidwadol a'i harweinwyr. Gyda'r golwg yma y mae y Ceidwadwyr yn cael eu camddarlunio yn barhaus fel yn elynol i fuddiant a lies y gweitbiwr, a gwneir pob yiugais i ddangos fod eu gweithrediadau yn yr amser aeth heibio, a'u gwleidyddiaeth yn y dyfodol, yn cael eu ddylanwadu gan ystyriaethau dosparthol. Y mae y dyb hon yn hollol groes i'r ffeithiau, o herwydd y mae yn agored i brawf egluraf fod ein seneddwyr Ceidwadol, lieb hawlio un rhagorfraint iddynt eu hunain neu an- wybyddu gwaith ereill, bob amser wedi dangos y dyddordeb mwyaf yn, a chydym- deimlad a'r mwnwyr, ac wedi cymmeryd rhan weithredol ac urddasol mewn pob sym- mudiad tuag at leihau peryglon eu galwedig- aeth, ac i wellhau eu sefyllfa. DEDDFWRIAETH BRYDLON. Gan daflu brasolwg dros banes deddfwriaetb yng nghylch mwn-weithiau o fewn yr hanner can mlynedd ddiweddaf, gwelir geirwiredd ein gosodiad. Diwygiad mawr cyntaf y ganrif oedd yn ddyledus i'r diweddar Arglwydd Shaftesbury, pan fel Arglwydd Ashley yr oedd yn aelod Ceidwadol dros swydd Dorset. Drwy ei ymdrechiadau ef penodwyd dirprwy- aeth freiniol yn 1840, yr hoa a ddygodd i'r golwgy gyfundrefn echryslon odanbaun yr oedd meibion a merched chwech mlwydd oed yn cael eu hanfon i'r gweithfaau, gan eu rhoi ar waith i lusgo corfan, ac i gario basceidiau o 16. Byddent yn ami yn gorfod gweithio yn y tywyllwch felly am ddeuddeg awr y dydd. Yn 1842, o dan Weinyddiaeth Geidwadol Syr Robert Peel, pasiwyd deddf, yr hon a roddodd lwyr attalfa i fenywaid weithio o dan y ddaiar, ac i feibion o dan ddeg. Yr unig wrthwynebiad i'r mesur hwn a ddeilliodd oddi arlaw aelodau a alweilt eu hunain yn Rhydd- frydwyr. Yr oedd Ty'r Arglwyddi y pryd hwnw, fel y mae yn awr, yn gorph Ceidwadol cryf, ac yn neillduol y fainc esgobawl, ac yn boetii o blaid y mesur GWEITHRED 1850. Yn 1849, cymmerwyd y camrau ymarferol cyntaf i sefydlu y gyfundrefn o ymchwiliad, yr hon sydd wedi gwneyd cymmaint tuag at leihau damweiniau rhwystradwy. Arwein- iwyd y ffordd gan Dy'r Arglwyddi drwy benodi pwyllgor, ar ba un yr oedd enwau pendefigion Ceidwadol, fel Due Northumber- land a Buccleuch yn nodedig. Cymmerasant hwy dystiolaeth awdurdodau uwchaf y dydd, megys Dr. Clanny, Mr Struve, a Mr (yn awr Syr George) Elliott, ac fel ffrwyth eu bym- chwiliadau, pasiwyd Deddf Gweithfeydd 1850 gan Weinyddiaeth Arglwydd John Russell. Y weithred hon, er yn burammher- ffaith, oedd y gyntaf i roddi gallu i'r Swyddfa Gartrefol i benodi ymchwilwyr, ac i orfodi perchenogion i anfon rhybudd i'r Ysgrifenydd Cartrefol yng nghylch damweiniau, a darparu ymchwiliad gan y llywodraeth i'w hachosion. Gwrthwynebwyd hi yn benaf gan yr aelodau Rhyddfrydol, a gwnaeth Arglwydd Brougham, y cynt (Janghellwr Rhyddfrydol, wrthdystio yn ei herbyn fel yn afreidiol a niweidiol. Pum mlynedd yn ddiweddarach, gosodwyd rheolau cyffredinol i lawr i drefnu gwyntylliad, i sicrhau shaffcydd, avwyddion, &c. Amlygu galluoedd yr ymchwilwyr, a rhoddi hawl i'r gweithwyr i wrthod gweithio mewn gwaith y sicrheid ei fod yn beryglus. DIROELIADAU PELLACH. Yn 1860, trefnwyd rhagor o foddion diog- eliad drwy sicrhau gwyntylliad digonol, cloi y lampau, amgau y shafl'tydd, a chaniatau penodiad pwys attalwyr. Yn y flwyddyn hon gwnawd ymgais gan Arglwydd John Manners (yn awr y Due o Rutland), y pryd hwnw yn aelod Ceidwadol dros swydd Leicester, i wa- hardd rhoddi meibion o dan ddeuddeg oed ar waith, ond yn benaf o herwydd gwrthwyneb- iad y Rhyddfrydwyr, gohiriwyd y diwygiad hwn. Cafwyd diogeliad, beth bynag, fod i'r plant rhwng deg a deuddeg oed i fynycliu yr ysgol am o leiaf ddau ddiwrnod yn yr wythnos GWEITIIIAU METELAIDD. Cafodd dirprwyaeth freiniol ar weithfeydd ei phenodi yn 1864, ar ba un yr oedd aelodau Ceidwadol nodedig yn eistedd. Drwy en cynghor hwy gwaharddwyd arfer ysgol- ion i disgyn i lawr i'r gwaith gwnawd trefniadau caeth i reoli ffrwydriad, a gwa- harddwyd rhoddi meibion o dan bedair ar ddeg oed ar waith o dan y ddaiar. PWYLLGOR 1886-7. Gan fyned ym mlaen hyd 1886-7, cawn i bwyllgor pwysig o Dy y Cylfredin gael ei benodi, ym mha un y cyfranogodd Arglwydd Salisbury (y pryd hwnw Arglwydd Cranborne), Mr F. S. Powell, Syr G. Greenall, ac aelodau Ceidwadol ereill. Gwnaethant eu hadroddiad yn erbyn cyflogi meibion o dan ddeuddeg oed i weitbio o dan y ddaiar, a chynnygasant gyfyngu oriau gweithio i rai o dan un-ar- bymtheg oed; a rbwymo eu presennoldeb mewn ysgol. Awgrymasant hefyd fesurau er llwyr attal y gyfundrefn gyfnewidiadol (Truck System), ychwanegu nifer yr ym- chwilwyr, a darparu coedogiad rhydd (free timbering), um ba un yr oedd y mwnwyr gynt yn gorfod talu. Oni bai y Weithred Ddiwyg- ~~iadol 1867, a'r cyffro mewn perthynas i'r Eglwys Wyddelig yn 1865, byddai i Weinydd- iaeth Geidwadol Mr Disraeli gario deddf yn cynnwys y diwygiadau hyn. DEDDF RHEOLIAD GWEITHIAU IwN, 1872. Ar ol ei gohirio am ystod tair blynedd, er ffafr mesurau llai eu pwys, bu Gweinyddiaeth •» Mr Gladstone yn 1872 yn alluog i gario gweithred i effeithioli rhai o gymhelliadau y pwyllgor, ac wrth wneyd hyny, cawsant gyn- northwy galluog aelodau Ceidwadol, cynghor- ion ammhrisiadwy, a chydymdeimlad cynhespa raiar ranbuddiant yboblogaeth fwnawl wnaeth Mr Bruce (Arglwydd Aberdar) gyfaddef yn frwdfrydig. I'r aelodau Ceidwadol hyn yr oeddid yn ddyledus am ddarparu archwiliad dyddiol, gweinyddiad gwastadol wrth y shafft, arholiad y rbeoleiddwyr, a rhoddi cyfrifoldeb coedogiad ar y perchenogion. Ceisiasant gario cynnygiad i oddef perthynasau mwnwr a ddygwyddai gael ei ladd yn ddamweiniol i gael eu cynnrychioJi ar y trengholiad. Cyn- northwywyd y cynnygiad rhesymol a chyfiawn hwn gan Mr (yn awr Arglwydd) Cross a Syr Michael Hicks-Beach, ond fe'u gorchfygwyd. Pleidleisiodd Mr Gladstone yn ei erbyn. DEDDF Y CYFLOGWYR A'R GWEITHWYR, 1875. Yn 1875, fe gariodd y Weinyddiaeth, j Geidwadol weithred y cyflogwyr a'r gweithwyr. i drwy ba un (adran 10) y mae y mwnwyr a'u meistriaid yn cael eu gwneyd yn gydradd o flaen y gyfraith mewn pob peth sydd yn cyffwrdd a chytundebau am lafur, ac y mae tor cyfammod yn ei wneyd yn drosedd yn erbyn y gyfraith wladol, yn lie bod yn drosedd yn erbyn cyfraith drwgweithvedwyr. DIKPRWYAKTII FREINIOL, 1879. Yn 1879, penododd Gweinyddiaeth Ar- glwydd Beaconsfield ddirprwyaeth freiniol, ar ba un yr eisteddodd y dynion celfyddydol uwcbaf y dydd, a chyda hwynt yr oedd y Ceidwadwyr adnabyddus fel Arglwydd Crawford, Syr George Elliott, Syr W. T. Lewis, a Mr Lindsay Wood. Parhaodd eu hymchwiliadau dros yn agos i saith mlynedd, ac y mae eu hadroddiad yn cyfansoddi sail y Weithred 1887, yr un ddiweddaf yn gystal a'r un fwyaf pwysig o'r ell. DEDDF 1886. Yn y cyfamser, cyflwynodd Syr R. Cross fesur yn 1886 i alluogi mwnwyr i benodi eu pwys-attalwyr (check-weighers) eu hunain, ac i ganiatau perthynasau mwnwyr trancedig i gael eu cynnrychioli mewn trengholiadau. Gwrthwynebwyd ac attaliwyd ef gan Mr Broadhurst, swyddog yng ngweinyddiaeth Mr Gladstone, ond cariwyd ef drwy ymdrechion di-ildio Syr Richard Cross, a chynnorthwy n'ter mawr o aelodau Ceidwadol. GWEITHRED RHEOLAEH GWEITHIAU MWN 1887. Un o'r testynau.cyntaf agymmerwyd mewn Haw gan Weinyddiaeth Arglwydd Salisbury yn 1887 oedd Mesur rheolaeth gweithiau mwn, i ddwyn ailan olygiadau y ddirprwyaeth freiniol. Cyflwynwyd ef gan Mr Matthews yn nyddiau blaenaf y senedd; ond nid cyn mis Awst y bu y llywodraeth yn alluog i'w basio a'i wneyd yn gyfraith. Yr oeddynt wedi arfer pob ymdrech i symbylu y mesur ym mlaen hyd y nod at aberthu mesurau pwysig ereill, ond ni chefnogwyd eu hymdrechionganyGladstoniaid, rhai o honynt a ymagweddasant mewn modd nid ym mhell o rwystr agored. Y gwelliantau penaf a effeithiwyd drwy y mesur hwn ydynt fel y canlyn :— Cyflogi bechgyn o dan ddeuddeg yn cael ei wahardd yn llwyr. Tal am gyflog yn cael ei reoli yn ol pwysau y mwn. Peri archwiliad a phrawf hanner blynyddol i gael ei wneyd o'r pwysau a'r mesurau. Gwaith y pwyswyr attaliol (check-weighers) i'w gyflawnu yn annibynol ar berchenogion y mwn. Rhagofal ychwanegol i'w gymmeryd tuag at wyntylliad y gweithfeydd. Darpar rhagor oddiogeliad mewn perthynas i'r lampau. Gwneir gwell rheolau ar gyfer ffrwydriad. Y mae darparu coed priodol yn agos i'r gwaith yn cael ei wneyd yn orfodol. Y mae gwasanaeth peirianwyr profedig wrth y shafftiau i gael ei wneyd yn rhwyme- digaeth. Gwasanaeth dynion profedig yn unig a oddefir ar wyneb y gweithfeydd. Ca galluoedd yr archwilwyr breiniol eu heangu yn fawr. Darluniwyd y Weithred hon gan Mr Burt, A.S., fel "y mesur mwyaf o'i ansawdd ag erioed a gariwyd drwy senedd Prydain;" ac er nad oedd yn ei ystyried yn llawn berffaith, credai y gwnaethai lawer i am- ddiffyn bywyd a chymmalau, i ysgafnhau poenau, a lleihau yn fawr y coll bywydau dirfawr ac ofnadwy sydd yn dygwydd mewn cyssylltiad a'r diwydrwydd mwnawl" (yn Edinburgh, Hydref lleg, 1887). Y mae y geiriau hyn yn gymhwys yn desgrifio yr amcanion y mae Gweinyddiaeth Arglwydd Salisbury yn anelu attynt, a thrwy hvyddo i gario y ddeddf i weithrediad, nid oeddynt ond yn dwyn oddi amgylch wlad- weiniaeth draddodiadol y blaid Geidwadol, sef mai iechyd y bobl ddylai fod ystyriaeth flaenaf y Prifweinidog."
PEN BRYN.
PEN BRYN. Dywedais yn fy llythyr diweddaf y byddai un neu ddau o bethau hynod yn yr un presennol ond ar ol ail ystyried a phwyso gwahanol faterionjj deuais i'r penderfyniad mai gwell fuasai eu gohirio am ychydig—dim ond am ychydig o amser, o blegid byddant yncylymu yn well wrth gofnodiad o weithred ddyddorol arall, manylion pa un yr wyf yn ddysgwyl gael yng Nghastell- newydd-Emlyn dydd Gwener nesaf. Yr achos fy mod yn cymmeryd y cwrs hWIl yw er mwyn gwneyd cytiawnder ag anniwair ac anoneat gref- yddwyr ein cymmydoyaeth. Mae y bodau rhag- rithiol hyn, pa beth bynag addywedir am danynt, yn haeddu chwareu teg, ac yn haeddu desgrifiad mor gywir byth ag y gallwn roddi o'u gweith- redodd, Sul a Wyl. Ar sylfaen o ddyniupiad i weinyddu cytiawnder i'r bobluedd hyn, yr ydym yn guhirio y materion at ba rai y cyfeiriais a phan fydd y droli, yr hon sydd yn bresennol yn berwi yng nghawl John Brown a John Caltin, wedi digont, hi i fynv a dangoswn hi i drigolion Gwalia trwy gyfrwng y JOURNAL, a chredaf na fydd yn flasus iawn gan rai o'r tyng- wyr crefyddol. Credais fod cymmaint a hyn o ragymadrodd yn ddyledus i rhagrithiol ac anonest synagogau y maswedd a'r ffal-la la.' Yr wyf yn gwybod am rai o wrthddegymwyr y gymmydogaeth hon fod yn ddrwg iawn ganddynt iddynt erioed roddi eu trwynau yng nghrochan yr anonestrwydd. Credasant ar y dechreu y buasai ei gynnwysiad yn parhau yn ei felusrwydd, ond erbyn hyn, maent wedi en hargyhoeddi yn ddyfnach o lawer nag aryhoeddiad yr un di- wygiad a gyminerodd Ie ar ddechreuad Calfiniaeth, nag ychwaith sefydliad Brownyddiaeth, fod gwaelodion crochan magwraeth y rasis crefyddol jn chwerwach dipyn nag ar ddechreuad y tractio. Amlwg yw fod rhai wedi cael digon, ond ni fynant er dim gyflfesu eu bod wedi cael digonedd. Ceisiant gan lawer i gredu eu bod hyd heddyw yn hoft'o'r cawl anonest hwn, a phe buasent mewn un modd yn alluog i roddi heibio yfed heb i ereill i feddwl eu bod yn fwy o ffyliaid nag ydynt yn barod, gwaeddent allan: Cola' mewn llai o amser nag a gymmerant i ddweyd 'Amen'yn yr oedfa a'r seiat neu d-I yn y rasis gwrthddegymol. Arweinir rhai yma i gredu gan eu dychymmyg- ion a'u mympwyon eu hunain, y bydd i'r hwn a ddeil allan hiraf yn wrthddegymwr dderbyn swm go dda o arian fel gwobr am ei ffyddlondeb yn ym- gyrch yr anonestrwydd a masnach y gwawd ac y mae yma rai yn bresennol yn ymgystadluam wobr a choron twyll a hoced. Twyll a rhagrith, neu hocediaeth a pharisëaeth yw y ffyn-baglau, pa rai a ddaliant i fyny y bywyd Ymneillduol yn ei dymhorol a chrefyddul yrfa. Pa fodd i osgoi ufudd-dod i ddeddfau a gor- chymmynion y Goruchaf yw yr hoff destyn a ddadleuir ac a gefnogir gan anonestwyr yr ardal hon pan ar eu ffordd tua'r cyfarfod snwffial ac adegau dylifiad y profiadau. Penderfynir wrth ddyfod gartref o'r cwrdd mawr ar y Sill ar ba nn neu rai o Uybrau neillduol Satan y pererin- dodir ar hyd yr wythnos. Trwy ysgrechain fel ynfydion ar hyd yr wythnos yng nghyfarfodydd y llwon y parotoir yr eneidiau erbyn y Cymmun y Sul canlynol. Gellir dweyd ar sail gwirionedd fod yma rai cyn hyn wedi methu canu ar y Sul o blegid eu bod yn dyuddef oddi wrth grygni can- lyniadau y rasia. Dyma rai o'r bobl sydd yn meddwl ennill gwobr 'parhau hyd y diwtdd yr yrfa anonest. Yr wyf yn ddiweddar wedi bod yn tynu llinyn mesur dros rai cymmeriadau crefyddol (1), ac wedi dyfod i'r penderfyniad mai os swn yn y capel, ac udo fel ynfydion tu allan i'w furiau, sydd yn cyfansoddi teilyngdod i'r wobr a enwais, y mae yma hanner drefa o 4 aelodau parchus yn haeddu cael eu rhoddi yn y dosbarth blaenaf, a nifer rhesymol yn deilwng o gymmeryd eu lleoedd yn yr ail. Mac llawer yma yn gydradd mewn hirweddio ac anonestrwydd nid yw yn bosibl dewisoli na didoli un oddi wrth y llai!—o'r un lliw nac o'r un linn teilyngant eisteddle yn y cor mawr maent mor gyfarwydd a thyngu a rhe„'U a'r rhai sydd yno yn bresennol. Yn y cyfeiriad hwn gellir dweyd fod yma amryw o ddynion crlVn-o gymmeriadau 'round' a di- fwlch yn llwybrau'r cythraul. Mae y dosbarth yma o bobl yn wahanol i ddynion yn gyffredinol gwelir y gwahaniaeth ar ddiwrnod flair a march- nad, ac hefyd ar y ffordd gartref. Adnabyddir hwynt pan ar weddi (?) yn saloon y diaconiaid yn dechreu a diweddu odfiion y sham grefydda ni ellir eu camgymmeryd o blegid y mae hynod- rwydd neillduol yn perthyn i wyn swci Belial. Os bu trigolioa y gymmydogaeth hon yn hollol wareiddiedig yn yr amseroedd ag sydd wedi myned heibio, ni ellir dweyd eu bod felly, lawer o honynt beth bydag y dyddiau hyn ef allai fod rhywbeth yn y grefydd Ymneillduol i raddol achosi ei phroffeawyr i ymneillduo oddi wrth wareidd-dra. Mae lie i gredu hyny wrth arwydd- ion yr amserau, pa rai a ymddadblygant yng ngweithredoedd abrecwyr John Brown a John Geneva. Mae dyn yn bywyn ein cymmydogaeth, yr hwn aadnabyddir wrth yrenw James Da vies, Glanceri, neu yn fwyaf neillduol Jim neu Shemi, Glanceri. Jams Davis yw yr enw a roddir arno pan y gelwir ef i lawr' i weddio neu i gymmeryd rhan yng nghyfarfodydd y 'seso.' Mae yn debygfod y Swedyn crefyddol hwn, efe a'i deulu, wedi bod yn ddiweddar mewn gwewyr alaethus, yr hwn a ddygwyd oddi amgylch gan dynerwch ei gyd- wybod wrthddegymol. Cotier mai dyn crefyddol iawn yw Jams Davis, Glanceri, a theilynga yr anrhydedd, pe byddai gofyn am hyny, i gael eistedd ar ben bwrdd set fawr y capel ym mha un y treulia ei oriau hamddenol dranoeth i ddydd Sadwrn ond er yr holl gapela a seiata, ac hefyd et cetara, mae cydwybod Jams yn dramgwydd iddo droedio y llwybr pa un y mae llawer o honom yn alw yn llwybr gonestrwydd. j Ychydig o amser yn ol yr oedd cynydd neu huntsman cwn cadno Glanteifi allpn yn ymar- feryd neu yn rhoddi tipyn o exercise i'r cwn, fel y dywedir, yng nghymmydogaeth Penrhiwpal (dyma'r fan lie yr aeth crefydd Sam y Brithdir a brawd Dafydd mab Essex, yn ddeilchion), ond yn fuan iawn ar- gyhoeddwyd y cwn trwy gyfryngiad y ffroenau fod Reynard newydd fod yn y gymmydogaeth. Creodd hyn fywiogrwydd neillduol ym mysg y bytheuiaid, ac wrth eu lleisiau, meddyliodd rhai fod diwygiad' wedi tori allan yn eu plith. Dan yr amgylchiadau, chwythodd yr huntsman yn y corn er mwyn dwyn ar gof i'r cwn mai diwrnod plesera uedd ac Did diwrnod 'gwaith,' ac mewn llai o amser nag a gymmerai i ragrithiwr i besychu ddwywaith cyn myned ar ei liniau yn y set fawr, daeth y cwn i drefn ond fel y mae yn rhaid cyfaddef, achosedd udganiad y corn annhrefn annysgrifiadwy ym mhlith crefyddwyr Rhydlewis a Hawen. Cafodd swn y corn effaith wahanol ar Jams Glanceri nag a gafodd ar fytheu- iaid Glanteifi; arafodd a thawelodd y rhai hyn, ond gwylltiodd Shams, a chrynodd fel deilen aethnen; gwelwodd ei wynebpryd, glasodd ei wefusau, ac nid oedd dim ond gwyn ei lygaid yn weledig; ymgrymodd ei ran farwol fel pe buasai rhyw golic angeuol wedi gwneyd ymgyrch ar ei ymysgaroedd. Yn y sefyllfa hon tynodd anadl- lad hir, a sisialodd rai brawddegau wrtho ei hun —mae rhai yu meddwl mai Hebraeg oedd y iaith a ddefnyddiodd, ond o'r diwedd rhoddodd waedd nes oedd y broydd yn diasbedain, a phwlpudau Salem a Hawen yn crynu, ac mewn amrantiad, cyfeiriodd ei gamrau i fyny bane ger llaw yn gyflymach o lawer na phe buasai hyd y nod am ddal kangaroo er mwyncasglu yng nghyd boxer,' boxeres' a'r ebolion, a'u rhoddi dan glo. Yr oedd Jim Glanceri yn methu cyflawnu ei waith gyda'r cyflymdra a ddymunai, a gwaeddodd allan yn dorcalonus am gynnorthwy y ci—' Moss, Moss, Moss hwre fara, hwre fara, 0 Moss.' Pan oedd pen teulu Glanceri yn y cyflwr hwn, gwelwyd Marged y wraig yn hwylio ei cherdd- ediad gyda chyflymdra eryraidd i lawr i'r cae dan y ty lie yr oedd y gwartheg yn pori, gyda'r bwriad o roddi y rhai hyn eto o dan glo, a chlywid hithau hefyd yn gwaeddi allau fel pe ar dagu, Moss, Moss, Moss, 0 moes.' Pan oedd Marged yn y pryder hwn gwelwyd Anne y ferch yn teithio gyda chyflymdra yr 'Irish express' tua chymmydogaeth trigfan y 'da bach,' er mwyn en rhoddi dan ddiogelwch y clo, a phan oedd Anne fel yma yn chwareu rhan y Wild Irishman,' gellir ei chlywed o set fawr Hawen yn dolefain yn ei gwylltineb, Moss, Moss, Moss 0 dyma adfyd.' Yn ystod tymhor rhialtwch y tri a enwais, gwelwyd Owen y gwas yn penderfynu, deued a ddelo, i gymmeryd rhan yng ngweith- rediadau y dydd a dymayntau ymaith ar garlam wyllt i chwilio am y defaid. Nid yw Owen y gwas fel rheol yncael ei ystyried.yn rhedwr buan, ond y tro hwn yr oedd yn mesur tir yn gyflym- ach o lawer na'r buanaf o Arabiaid Soudan. Arwyddair Owen hefyd yn y rhedegfeydd hyn oedd, Moss, Moss, Moss, dyna hi yn benflwes o'r diwedd.' Ond er yr holl waeddi, nid oedd son na sine am 'Moss' yn un cornel o'r greadigaeth, ac yn y swn a'r dwndwr a'r gwaeddi buddarol yma, gwnaeth dyn o'r enw Sam y Llain ei ymddangosiacl ym mwlch y clos, a gofynodd gyda llais crynedig, Beth yw y mater sydd ar y ci, dywedweh f Ni welwyd Sam yn edrych mor ddifrifol ar un adeg a'r adeg hon, ond yr amser hwnw tua dwy flynedd yn ol, pan ddaeth ei ben i gyftyrddiad a staff un o heddgeidwaid sir Forganwg yng nghymmydogaeth Treddafydd. Oddi ar yr adeg hono hyd y dydd hwn mae rhyw gosi a chrafu parhaol ar y clopa crefyddol. Yr wyf yn taflu y cymmeriid hwn o'r neilldu am y tro diweddaf, a'i gyflwyno i'r capel ym mha un y mae yn aelod fel un teilwng iawn o gael ei gyfrif fel un o'r brudyr. Ond i roddi terfyn ar yr hanesyn hwn, gwelir ar un waith fod Jams o Glanceri wedi credu, pan glywodd swn corn cynydd bytheuiaid Glanteifi, mai swn y corn gwrthddegymol oedd, ac fod y rhybudd wedi ei roddi i bawb o'r ffyddloniaid an- onest i fod ar eu gwyiiadwriaeth. Dyma achos- odd y gwewyr dwfn ar gydwybodan teulu hynod Glanceri. Dyma esampl arall o'r cymmeriadau hyny sydd yn gwrthddegymu gyda diwydrwydd bodau o'r natur yma a ymgystadlant am y wobr y cyfeiriais ati ac os ant yn eu blaen yn eu llwybrau presennol, ystyrir hwyntyn y diwedd yn deilwngo honi. Cymmeriadau o'r natnr ymayw bywyd acenaid Ymneillduaeth yn ein cymmydog- aeth. Dyma'r cegau sydd yn cegu estrones ym mhob man. Yr ydym yn Ilongyfarch Anghydffurfiaeth ar weithrediadau a gwrhydri ei phlant. Rhyfedd iawn, onide 1 Dylaswn ddweyd fod chwilio manwl wedi bod am Moss y ci i fyny ac i lawr, mewn ty a thwlc, ydlanau a meusydd, llofft a thowlad, cegin a pharlwr, y room ford' a'r llaethdy a'r chwilio diwyd hyn yn cael ei gario yn y blaen dan nawdd y chwiban a'r gwaeddi, yr ysgrechain a'r oernadu mwyaf rhyfeddol a gymmerwyd mewn llaw erioed gan un teulu crefyddol yn yr ardal hon er y dydd y sefydlwyd colofnau ein daiar ond o'r diwedd deuwyd o hyd i'r ci wedi gwthio ei hun i mewn dan lwythi o wellt yn yr ysgubor, ac yno oedd yn grynedig, wedi colli pob rheolaeth ar ei alluoedd meddyliol, wedi ei amddifadu o adgofion y gorphenol, ac yn hollol ddiystyr a difraw o'r dyfodol. Dyma un o effeithiau y galanastra a achoswyd gan chwythiad corn cynydd bytheuiaid Glanteifi, ond y mae yn rhaid i ni roddi y camwri hwn wrth ddrysau proft'eswyr anonest Ymneilldu- aeth. Dywedodd un dyn wrthyf ddoe ar y ffordd i Gastellnewydd, mai yr achos fod y ci wedi ym- ddwyn yn y modd ag y gwnaeth oedd iddo lwyr gredu pan glywodd y bloeddio a'r ysgrechain fod diwygiad crefyddol (I) wedi tori allan yn ddi- symwth ym mysg rhagrithiol aelodau Hawen a Salem, ac fod hyn yn fwy nag a allai ddal dan yr amgylchiadau, a'r rhai hyn mor ddirybudd yn esgor ar fath ganlyniadau pwysig. Y gwir yw, mae gweithrediadau a gweithred- oedd y gwrthddegymwyr sham grefyddol ein hardal yn ddigon i synu gwledydd. Ni allwn ym- ddibynu arnynt fel bodau gonest nid oes lie i eirwiredd yn eu bodolaeth y maent yn estron- iaid i'r hyn sydd gywir, pur a gonest. Ni allwn eu credu ar eu gair, nag ychwaith pan ar eu IIw ennill eu hamcan sydd ganddynt mewn golwg, ac y mae y gwrthddrych neu yr amcan sydd gan- ddynt mewn golwg mnrisel a lloriau yr iselaf bydewau. Tröir y gwirionedd i ddelw celwydd, ac anwiredd eto i lun geirwiredd llychwynir gwisg purdeb a gweithredoedd anniwair llygrir brawddegau cyssegredig y Goruchaf a'r duaf lwnn annuwiaeth sethrir da draed bob gonest- rwydd er mwyn hyrwyddo gyrfa y gyfundrefn hocedyddol mae baner wen moesoldeb wedi ei thyuu i lawr yn yr ardal hon, ac wedi ei darnio, ac yn ei lie y gwelir yn chwifio y llumman dll, yr hwn a gynntychioJa holl erthyglau Gehena. Mae gwir grefydd wedi marw mor belled a fyno yr anonestwyr a hi, ac y mae yn gorwedd yn ei bedd a mawr yw crechwenu a dawusio eppil bydraidd Ymneillduaeth. Dyma sefyllfa—wir sefyllfa y gymmydogaeth hon y dyddiau hyn, i ba un y m&e wedi ei dWYll gan gywion John Brown a'r cyfreithiwr o Ffrainc, sef John Calfln. Y tro nesaf, ym mysg pethau ereill, nodaf allan y cymhwysderau ar ba rai y dylai dyn fod yn feddiannol cyn yr ystyrir ef yn deilwng o gael ei ethol yn flaenor ar ben y rhestr yn un o'r celloedd Calfinaidd. Well done, Geneva CYMRO.
[No title]
Peidiwch byth a meddwl y daw y ddaiar fel y aefoedd, nes byddo daiar eich pechod a'ch hunanoldeb eich hun wedi ei chroeshoelio a'i darostwng. Nid yw y chwedl am un o'r duwiau paganaidd yn croesi ymor mewn pofcel, ac yn ofni boddi bob moment, heb ei wers a'i chyfatebiaeth ym mhrofiad y mwyafrif o ddynolryw.
DARKEST WALES.
DARKEST WALES. [GAN YMNEILLBOWR.] Cofied y rhai a gondemniant, mai cableddau y grefydd gapelaidd yn wrfchgyferbyniol i ogoniant y Gair yw fy nghenadwri—crefydd Cymru a chrefydd Crist yn gwbl groes i'w gilydd, mewn credo, mewn cariad, ac mewn cymmeriad. Dwyn tystiolaeth yr wyf, heb ddigter na dadl, fod Duw yn taro y grefydd capelaidd a'i gleddyf caled mawr a chadarn, crefydd yn ysbrydol a elwir yn Leliathan y sartf hiibraff, yn Lefiathan y sarff dorchog ac yn ddraig sydd yn y mor. Udgenir ag udgorn mawr ar rai sydd ar ddarfod am danynt, y rhai a wasgarwyd yn yr anial sectol i ddychwelyd at yr Arglwydd ei hun yn y mynydd sanctaidd yn Jerusalem. Hwn yw y pwnc pwys- fawrsydd yn y pen er ys blynyddau, yn codi o gronfa y galon ger bron y Crcwr a'r cerubiaid. Gollwng goleu y nefoedd ar weithredoedd a'u firwyth lawn y tywyllwch sydd foddus i holl fodau diniwed y byel-bwystfilod ac ysglyfiaid Darkest Wales sydd yn ysgyrnigu. Y BRAWD 0 ABERDAR. Clywais mai gwneyd coflinau yw gwaith Mr. Isaac Thomas—gwr cyfarwydd a chyrff meirw. Pa ham y cabla yr undertaker pan brofir mai cyrff meirw yw y credoau crefyddol; mai mor- tuary yw Methodistiaeth mai coffin yw y capel, ac mai pryf y bedd yw y pregethwr. Nid yw ef na neb yn ammheu y protion, ond yn beio yr iaith, er mai iaith gref a chroeyw y Gair ydyw. laith eithafol ydyw hon, a'i hacenion yn cyrhaedd o ddyfnderau y pydew diwaelod hyd uclielderau yr orseddfainc wen fawr. Ond gwatwarwyr a ddywedasant am rai yn llefaru yn iaith y Gair, "Llawn o win melus ydynt "—lieb fedru gwa- haniaethu rhwng tafodau tan yr Ysbryd a tha- fodau fflamllyd meddwon Mabon. Cristionogion y canrifoedd boreu, yn ysbryd pregeth y gwaeau ar y rhagrithwyr, a ddefnyddient y geiriau cryfaf i gondemnio eelwydd, a'r geiriau chwerwaf er gyru allan reibiaeth ac ellyllon o'r bobl. Cyfrif- ent eiriau felly yn ganmoladwy tra yn cael eu cyfeirio at y cythraul cuddiedig yn y grefydd. Treiodd y consurwyr eu hefylchu wrth gynnyg iachiiu lloerigion a' rhai wedi eu meddiannu gan ysbrydion drwg. Galwent yr ysbrydion aflan yn y dyn yn fwystfilod, yn fwysttilod crychiog, yn clafrllyd, yn fwystfilod pardduog o Tartarus, yn gystogiaid drewedig, yn yspiaid rhwdliwiog, ac yn wiberod gwenwynol. Teilwng yw twyll ac aneirif ddiohelion y grefydd gapelaidd o'r cyfen- wau cryfaf. Am fod pob sect yn proffesu peth nad ydynt, gorchuddir hwynt a, gwarth cyfiawn y gwirionedd. Cordedder geiriau cryfaf y Beibl Cymraeg i'w ceryddu cyhoedder eu condemniad gyda grym yr Euroclydon, gyda bloedd yr arch- angel, gyda 8wn holl udgyrn Duw, a chyda thwrf taranau yr Ail ddyfodiad. Dyna y ffordd sanct- aidd allan o Darkest Wales. Y GYMMYSGFA YN Y CRWYS. Gwynt y cedyrn fel tymmestl yn erbyn mur sydd yn y Crwys. PobI nad oddefant athraw- iaeth iachus am benodi athraw yn 01 eu chwantau eu hunain. Dynion cyfrwys yn gwasgu ym mlaen ac yn ymbleidio dros bwlpud llygredig, diafol yn eu dirwyn er gwneyd y ddinas yn bentwr a'r dref yn garnedd. Ereill mwy diniwed am gael pre- gethwr rheolaidd o'r cwrdd cwarter, heb agor eu llygaid eto, yn Darkest Wales, i ganfod mai brawd mogi yw tagu. Gweision cyflog ac nid gweision Duw yw gwyr y cyfundebau. Gwelir yn ami yng nghoedwigoedd America gynnnlliad o epaod yn hongian, a'u penau i lawr, wrth gangau y coed heb law na throed, na dant na dim yn eu dal ond y gynffon yn dorch am y brigyn. Cynnulliad yn hongian wrth y pwlpud yw y cwrdd cwarter, a chynffon y gyflog yn eu dal i fyny. Pa bryd y daw y bobl i ofyn am bregethwr i'r Arglwydd? "Attolygwch ar Arglwydd y cynauaf anfon gweithwyr." Nid rhai yn hongian wrth eu cyn- ffonau, ond rhai wedi planu eu traed yn nhrag- wyddoldeb, yn caru gwirionedd yn fwy na golud, yn fwy na gwenau, yn fwy nac einioes dynion y gall Duw draethu drwyddynt o blegid ni wna yr Arglwydd ddim ar nas dangoso ei gyfrin- ach i'w weision y prophwydi." YMNEILLDUAETH YN GWAELU YNG NHASTELL NEDD. Cwynir ync fod yr enwadau yn colli y dydd— fod Ymneillduaeth fel coron balehder meddwon Ephraim yn flodeuyn diflanedig. Llawer o'r ael- odau newynog yn cilio i gorlan yr Eglwys. Eg- lwys St. David's yn orlawn, a'r hobl yn mwynliau hyawdledd nerthol yr Archddiacon Griffiths. Y llwyddiant yn creucenfigen gyffredinol ym mhlith y sectau y gweinidogion ac ereill yn cyflroi o'r diwedd i achub y defaid collediir, nid rhag uffern, ond rhag yr Eglwys. Rhyddid i aflendid, i an- wiredd ac i feddwon ymddifyru yn y dafarn, ond gwae a groeso drothwy yr Eglwys. Cynghrair o'r sectau yn cael ei ffurfio i gynllunio y ftordd i Ymneillduaeth gario y dydd. Crefydd y cattle show yw hon; crefydd Kilrain a Buffalo Bill. Ymegniwch, frodyr, dros anrhydedd yr enwad byddwch bybyr. o blegid byr yw yr amser. Di- ddymir eich ammod ag angeu a'ch cynghrair ag uffern ni saif pan ddel y ffrwylllifeiriol hydd- wch yn satlirfa iddi. Dyna Darkest Wales. Nid cystadleuaeth yw crefydd y Groes, ond colli y cwbI er mwyn y gwir, a chael y cwbl drwy goncro pechod a cholledigaeth. Y concwerwyr hyn ydynt oil yn un, acyn gorfoleddu ym mudd ugoliaethau eu gilydd. Tebyg ydynt, fel y dy- wed un gweledydd am yr angylion, Y peth a wna un angel, a wna pob angel; a phan y mae un angel yn llefaru, y mae pob angel yn llefaru drwyddo, o blegid fod y lluoedd angylaidd yn debyg i'w gilydd, ac yn un." "Gwneler dy ewyllys megys yn y nef felly ar y ddaiar hefyd." Onid hon yw yr unig ffordd allan o Darkest Wales ? GWEDDIO DROS DRIGOLION HADES. Llyfr fcllamp o'r nefoedd yw eiddo y Parch. A. Williamson, Ficer St. James, Norlands, Llundain—llyfr ar drigolion Hades neu y byd canolog rhwng nef ac uffern. Rhydd lawnder o brofion boddhaol o ddyledswydd yr Eglwys i weddio dros eu brodyr yn Hades. Yr awdwr yn glir ac urddasol a ddengys yr Ysgrythyrau, y rhesymau a'r tystiolaethau o'r Tadau Sanctaidd gynt o blaid bodolaeth Hades. Dengys hefyd fod y gred yn y byd canolog ar gynnydd parhaus, fod y goleu arno yn ymledaenu, a bod yr enaid sanctaidd yn dyheu am dano. Dengys hefyd o Air yr Arglwydd fod dyn yn ddyn yn y sefyllfa ganolog-yn ffurf a llun dyn, gyda synwyrau, teimladau a meddwl dyn. Dyn byw, cyflawn, cyfan, ac yn fwy byw yno nac yma, Dengys ym mhellach yn y modd mwyaf diddanus a chreda- dwy y caiff y miliwnau paganiaid yn y byd I canolog glywed yr Efengyl, a phob mantais a all y Crist trugarog roddi iddynt gael eu cadw. Dengys yn eglur hefyd mai nidPurdany Pabydd- ion, na sefyllfa prawf chwaith yw y byd canolog, ond byd i roddi chwareu teg i bawb ac i orphen parotoi y rhai a fuont ar brawf ar y ddaiar i'r gwae neu i'r gwynfyd bythol. Yn 01 y llyfr rhagorol hwn, yr ysbryd yw y dyn. Cliria ym- aith gymylau y cnawd, a daw y Psyche i'r golwg yn ffurf a sylwedd dyn mewn byd sylweddol cyd- rywiol a'i natnr. Y mae adgyfodiad dyn yn y goleu newydd yn dyfod yn gredadwy yn Hewyrch y llyfr hwn, sef adgyfodiad y dyn mewn corff ysbrydol o'r corff materoI wrth farw, ac nid ad- gyfodiad y corff marw a materol o'r bedd. Pa eisieu y corff'materol o'r byd fydd ac yntau yr eniid yn fod ysbrydol mewn ysbrydol ac mewn byd ysbrydol. Onid yw yr hen gredo am adgyfodiad mater yn groes i'r Gair, i reswm ac i natur? Gwelir y dail egwan ar y cangau yn llesgau, yn heneiddio ac yn marw. Hebryngir hwynt gan yr awelon cwynfanus i dir anghof, a'r cymylau mewn galarwisgoedd yn wylo uwch eu beddau ond nid yw beddau y dail yn cael eu hagorer eu hadgyfodi i uno a'r cangau byth mwy. Y mae y gwyfyn prydferth yn adgyfodi o'r pryfyn atgas, gan ymhoewi mewn byd newydd, dan wlith y nef, balm yr awel a phelydron melyn haul, gan ddractio neithdar haf ac yfed mel o gwpanau y blodau heb angen am adgyfodiad gwisg yr abwydyn gwael a adawyd ar ol. Ac y mae yr adar a'r cywion wrth y miliwnau yn adgy- fodi o'r plysg, fel yr enaid yn adgyfodi o'r corff, ond nid yw y miliwnau plysg yn adgyfodi yn dragywydd i fod yn wisgoedd eto am yr ehediad yn eu hystad awyrol. Ond rhaid peidio ym- helaethu, er fod y mater yn orlawn o ddyddordeb i bob enaid dyfrifol. Trueni fod holl gyfundebau crefyddol Cymru yn cyduno i gefnu ar weledig- aethau a nerthoedd y byd a ddaw, gan Iwyr ym- roddi i bolitics a phynciau y byd hwn. Rhagorach crefydd na hyn yw Theosophy Madame Blavatsky a Mrs Besant, seances yr ysbrydcgwyr, ac ofer- goelion annaiarol y pagan. 0 blegid y mae cref yo y galon grediniol i godi i'r goruchnaturiol, a chydia mewn drychiolaathau a denr niaid dewiniaeth, os ua bydd duwinyddion yn medru rhoddi gweledigaeth eglur am breswylyddion yr eilfyd mawr a'r berthynas ofnadwy a hyfryd sydd I rhyngddynt a ni. Dynion yn gweled yn glir trwy y Gair i dragwyddoldeb, ac o dragwyddol- y t, deb yn gweled y ddaiar yw gwir genadon Duw. Onid gor-wagedd yw i rai wisgo y teitl Doctor Duwinyddiaeth," a hwy yn ddall i ddirgelion datguddiedig Duw ac i dynged ddiwaelod dyn ? Dyna Darkest Wales. ASTUDIO DUWINYDDIAETH. Yrydwyfyn teimlo atdyniad at enaid awdwr yr ysgrifau yn y JOURNAL, "How to Promote the Study of Theology," ac yn credu y gall fod ganddo genadwri dros y Crewr. Pan y mae y pwlpud a'i lais fel swynwr yn hustyng o'r IIwch, ac mewn trwmgwsg yn trafod y Beibl fel Llyfr seliedig, y mae angen rhywrai i bery i'r byddar glywed geiriau y llyfr, ac i wneyd i lygaid y deillion weled allan o niwl a thywyllwch. Fel yr awgryma yr awdwr, gan fod y fath doraeth o oleuni newydd ar wyddor ac athroniaeth, rhaid fod goleu newydd hefyd ar dduwinyddiaeth- brenines goronog y gwybodaethau. Golenni newydd ar undod Person y Creawdwr, ar ei hanfod, ac ar ddylifiad diddechreu a bythbarhaol y greadigaeth o hono. Goleuni newydd ar yr ymgnawdoliad y- Prynwr ar Brynedigaeth ar yr Ysbryd Glan a'r Drindod ym Mherson yr Un a'r Unig Arglwydd goleuni newydd ar y Gair yn ei ystyron mewnol ac Alegoraidd yn gyflawniad o freuddwydion duwiol Origen goleu newydd ar y ddeddf foesol fel arumod bywyd, ar ffydd a chariad a rhyddid yr ewyllys, ar swyddogaeth rheswm, ar edifeirweh, ad enedigaeth, cyfiawnhad a chyfrifiad ar fedydd a Swper yr Arglwydd, yr Ordinhadau Sanctaidd, ac yn fwy sylweddol na'r Traws-sylweddiad goleu newydd ar Hades, ar adgyfodiad ac ar ail-adgyfod- iad yr Arglwydd a diwedd y byd neu yr Oruch- wyliaeth. Oddi yma daw goleu newydd ar wladlywiaeth, ar addysg, ar y crefftau a'r celfyddydau, ac ar unoliaeth ac eangder Eglwys Dduw a'i pherthynas fywiol a holl amgylchoedd a manylion bywyd dyn. A fedr yr awdwr Gymraeg ? Buasai yn gaffaeliad i'r Cymro uniaith ddyfod i gyffyrddiad a'i feddyliau eang. Y GWARTHRUDD YN PONTSEISON. Rhaid dangos y dolur cyn ei wella, a dangos y drwg cyn ei syminud. Dirfawr yw gwasanaeth y JOURNAL yn dangos doluriau a drygau Cymru. Arswydus olygfa geir ar y Corff ysgethrin yn Pontseison trwy y rhifyn diweddaf. Aeth y Seiat fel Castell Belial a'r diaconiaid fel y dreigiau mellt a welodd y Bardd Cwsg yn rhwygo y iaiw, dudew a fwrid i fyny o'r iflamiau oedd yn ymluchio dros geulan felldigedig y Fallgrych Eirias. Y fath archfa o fygfeydd a thagfeydd a ddaw oddi wrth yr hanes fel y rhaid i ni wrth ddracht, o'r dwfr bywiol cyn adferyd ein hanadl Cyffelyb yw crefydd fel hyn i afon y Fall, neu y weilgi ddn ddirfawr tu draw i dir anghof, lie y golchir y damniaid yn lan oddi wrth bob gwedd- illion o ddaioni a phob rhith gobaith a chysur. Gwell oedd pel ddu, maswedd, a gwyl Mabsant a Mari Lwyd y Brython Paganaidd, nB meibion cyndyn Pontseison yn chwaegu pechod ar bechod. Gwae Ariel Ond nid yw yr anwiredd hwn ond arwydd o'r rhwygiad chwyddedig mewn mur ar ei ogwydd. Aeth y Corf fyn fras ae a wingodd, ni ddychwel at uniondeb a thrugaredd ond trwy fara a dwfr gorthrymder. Y mneillduaeth drwyddi trwy aneirif driciau sydd wedi ei pharotoi er ys talm i fod yn Tophet. Dyfnhaodd mewn twyll, ymeangodd mewn celwydd, ei chyneuad sydd dan a choed lawer; ac anadl yr Arglwydd megys afon o frwmstan yn ei henyn hi." Dyna Darkest Wales. -MI-Ali.
ADOLYGIAD Y W AS.
ADOLYGIAD Y W AS. "Hanes yr Eglwys yng Nghymru," gan y Parch. Robert Williams, B. A., ficer Dolwyddelan. Gan mai yr Eglwys yw prif targed ei gelyoion y dyddiau hyn, a hyny yn unig o herwydd eiddig- odd at ei llwyddiant, dyma lyfryn wedi dyfod allan o'r wasg mewn pryd, ac yn cynnwys cant a thair o dudalenau. Mae ei bris yn ddigon rhesymol i bawb, sef swllt, ac y mae wedi ei argraffu gan y cyhoeddwyr enwog, sef y Meistri W. Spurrell a'i Fab, Caerfyrddin. Nid oes eisieu canmoliaeth ar yr argraffwyr, am fod eu henwau yn ddigon adnabyddus drwy Gymru. Mae ynddo bedair penned, a thraddodwyd sylwedd y pennodau yn ddarlithiau tra y daliai yr awdwr y swydd o Ddarlithydd Esgobaethol. Y mae y llyfryn yn Uanw bwlch mawr yn llenydd- iaeth eglwysig, ac y mae, yn ddiau, yn gaftaeliad gwerthfawr i ni fel Eglwyswyr Cymreig. Nis gall Eglwys-vyr wneyd yn well, er cyfarfod a rhesymau (?) y dadgyssylltwyr, na phwrcasu y llyfr, a hyny er mwyn hefyd i'w plant gydna- byddn ag hanesyddiaeth Eglwysig. Bydd yn foddion i agor eu meddyliau, ac hefyd, ar ol ei ddarllen, i chwalu rhesymau gwammal erlidwyr ac ysbeilwyr yr Eglwys i'r pedwar gwynt. Y mae y llyfr wedi ei gyfansoddi gan un sydd wedi cym- meryd y mater—sef hanes yr Eglwys yng Nghymru—yn destyn efrydiaeth am flynyddoedd lawer. Cynnwys y pennodau (1) 0 sylfaeniad cyntaf yr Eglwys yng Nghymru hyd ei huniad a'r Eglwys yn Lloegr (2) 0 uniad yr Eglwysi hyd y Diwygiad; (3) 0 adeg y Diwygiad hyd esgyniad y Freninei Anne, 1558—1703 (4) 0 esgyniad y Frenines Anne hyd y presennol. Dymunwn gylchrediad helaeth i'r gyfrol hardd a gwerth- fawr, a'n dymuniadau goreu i'r awdwr am ei lafur.
LLITHIAU "MINAH."
LLITHIAU "MINAH." At Olygydd Y JOURNAL. SVR,- Y mae cryn ddwysged o siarad yng Nghymru y dyddiau hyn yng nghylch llithiau "Minah" odan y penawd "Darkest Wales;" ac mai anwiredd yw'r oil a ysgrifenir ganddo ac mai Eglwyswr ydyw o ran ei gredo ac nid Ym- neillduwr; ac y dylai osod ei en w priodol a'i address wrth ei ysgrifau ac, ac yn y blaen. Gyda'ch caniatad, Mr. Gol., hoffem ofyn i chwi, yng njjhyntaf, ai Eglwyswr yw Minah," neu ynte Ymneilduwr 1 Gwir eich bod chwi yn y swyddfa (fel y bernir) yn gosod ar ol y penawd Darkest Wales gan Ymneillduwr." Dywedir mai trie y wasg yw gosod y geiriau yna i mewn. Yn ail, condemnir ef yn ddidrugarog am na fyddai yn gosod ei enw priodol wrth ei lithiau. Yn enw pob rheswm, onid oes hawl gan yr ysorrifenyddpenigamp" Minah i osod ffugenw yn ogystal a Lladmerydd yn y Tyst a'i- nydd wythnos ar ol wythnos? I'm tyb i, nid oes nwahaniaeth pa un ai enw priodol neu ynte ffugenw yr arferir i ddynoethi twyll, hoced, a lledrith proffeswyr crefydd y dyddiau hyn, ym- ddygiad pa rai sydd yn warth i'r ganrif bresennol. Y gwir yw, syr, i fod yn fyr ac i'r pwynt, nad ellir ammheu llithiau Minah," am mai gwirion- edd, ydynt. Nid logic yw eu galw yn trash, fel y gwnawd o un o bulpndall tref Caerfyrddin ychydig amser yn ol, am mai ystyfnig yw gwir- ioneddau. Wrth fy mod yn ysgrifenu yr uchod, daeth y JOURNAL i law, ac yr oedd yn chwerth- inua i weled llythyr Mr Isaac Thomas, o Aberdar, ar y Ilithiau uchod. Y gwir am dani yw hyn Yrymni, fel Eglwyswyr, wedi dyoddef cael ein It cornodio, ein cicio, a'n pardduo gan y wasg Radicalaidd am flynyddau meithion heb yngan gair mewn gwrthdystiad i'w haeriadau celwyddog am danom fel ymlynwyr yr Hen Fam ond yn y dyddiau rhain, yr ym, fel lleygwyr yn fwyaf ar- benigol, wedi dyhuno, ac yn foddlawn ymladd a'r gelyn, naill ai trwy'r wasg neu ar esgynlawr cy- hoeddus. Gwelwyd hyn yn amlwg ym Mhonty- pridd ychydig ddyddiau yn ol pan aethom i ym- ladd ar dir y gelyn ei hun, a darniwyd eu haer- iadau ffroenuchel a chwyddedig i'r pedwar gwynt. Nid oes eisieu i ni ofni'r gelyn mewn unrhyw fodd yr ydym wedi bod yn rhy dueddus yn hyn. Ac am ein bod wedi dyhuno o'n cysgadrwydd, yn lien a lleyg ac am ein bod yn beiddio atel) eu celwyddau, yr ydym yn cael ein collfarnu. Mae yndda genyf weled fod y wasg eglwysig yn awr yn y frwydr. Gwir mai bychan yw y wasg eglwysig Gymreig mewn cymhariaeth I r wasg Jaekyddol. Er hyny, y mae yn ymladd a'r fintai yn anrhydeddus, ac yn buddugoliaethu hefyd. Mae hyn ynchwerwi ein gwrthwynebwyr yn enfawr. Adgas beth oedd genyf ddarllen llith Mr Isaac Thomas o Aberdar, am eich bod chwi, Mr Gol., yn caniatau "Minah" i ysgrifenu dan ffligenw. Pa ham, wys, na fyddai yn gyntaf ed- rych yn nes adref, a thynu ymaith y trawst a'r brycheuyn o golofnau ei newyddiadur ei hun, sef y Faner, cyn myned i roddi gwers i chwi? Oni wyr eich gohebydd o Aberdar fod y dryuo'lcl ran o ohebwyr y Faner yn ysmifcjiu o dan flug- enivan, a'r rhai hyu oil, brnidd heb eithriad, yii weinidogion yr Efengyl ? Mac y sothach celwydd- og a maleisus o dan enwau o'r fath a "Ein Go. hebydd," ein "Gohebydd Neillduol, ac y j blaen yn fynych yn isel dros ben Rhodded l»r Isaac Thomas o Aberdar, wers i'r uchod yj1 gyntaf cyn myned at ei gymmydog. Ein dyled- I- swydd yw ceisio yn gyntaf glanhau ein pudredd11 ein hnnain eyn myned at ein eymmydog, 8c yr wyf yn gobeithio y ceidw hyn mewn cof gan elC gohebydd ac na fydded iddo lwfrhau pan ddy- wn wrtho ein bod yn foddlawn ymladd a gelyo- ion ac ysbeilwyr yr Eglwys naill ai trwy'r wasij neu ar esgynlawr. Pardduo, yn wir Pwy sydd yn cael ei bardduo gymmaint ag Esgob Llanelwy, a hyny hyd yn oed gan Jacks bach anllythyrepog ac annysgedig Cymru lan—gwlad y breintisu, gwlad y menyg gwynion, gwlad Ymneillduaeth, &c. ? Dymunwn bob llwyddiant i'r Ymnrillduwr hwn i ddinoethi pob math o ragrith a ffug- sancteiddrwydd sydd yn bodoli yn ein gwied.- Yr eiddoch, &c.. MYRDDINFAB.
FELINDRE A'R CYLCHOEDD.
FELINDRE A'R CYLCHOEDD. At Olygydd Y JOURNAL. SYR,—Bellach, y mae yn hysbys i luoisog ddarllenwyr y JOURNAL am yr anghydwelediadaU sydd wedi codi rhwng y meistriaid a'r nyddwyr yn yr ardal uchod. Buasai yn dda genyf allu dweyd rhwng y meistriaid a'u nyddwyr ond, fel y gwyddoch, Mr Gol., nis gellir dweyd felly am danynt, wrth weled yr advertisement wythnos ddiweddaf am rai yn eu lie; ono gobeithiaf y bydd i bob nyddwr fod yn ddigoD doeth i gadw draw er mwyn ei les ei hun, yn ogystal a lies ereill ag sydd eisoes yn byw yn yr ardal Dylaswn fod wedi crybwyll, ef allai, fod Y nyddwyr allan ar streic oddi ar yr unfed-ar-ddeg cynfisol ac hyd yn hyn, nid oes yr un gwell, yn 01 gweithrediadau y meistriaid, 08 llwyddant i gael eu dymuniad o gael nyddwyr 0 fanau ereill; ond buasai yn dda genyf pe Y gwrandawsent ar gynghor doeth Minah,' awdwr galluog y 'Darkest Wales,'sef tynu eu meddyl- iau at y Meistr Mawr, gan roddi bygwth heibio. Ond ergalluocedydyw Minah,' gormod gwaith ydyw iddo i argyhoeddi meistriaid y gymmydog- aeth hon i gydnabed awdurdodau neb uwch, a barnu oddi wrth eu gweithredoedd, o blegid wrth eu ffrwythau yr adnabyddwch hwynt; canys gwell gitnddynt wahodd dyeithriaid chaniatau gofynion leg a rhesymol nyddwyr Y gymmydogaeth hon, pa rai sydd wedi bod yn weithwyr ffyddlon iddynt-amryw o honynt am flynyddau yn olynol. Ond y mae yn dd. genyf ddweyd bod rhai or meistriaid, fel arferoh wedi caniatau y cais, ac yn ymddwyn yn deilwng o feistriaid at eu nyddwyr ond y mae yn ddrwg genyf eich hysbysu taw yr un rhai sydd yn awt yn gwrthod eu cais ag a fu yn gwrthod yr ymestyniad i'r gweyddion beth amser yn oil a rhai (fel y maegwaetha'r modd) o honynt oedd yn proffesu ainddiffyn y gweithiwr ar rywaohlYllur neillduol beth amser yn ol. Ond y mae 1 gweithwyr bellach wedi dyfod i adnabod y gwahan- iaeth rhwng cyfeillion a gelynion. Gan roddi coel i'r hen ddiareb, sef na chyll y llewpard ddipt o'i frychni." -GoHEBYDD.
PENNILLION COFFADWRIAETHOL…
PENNILLION COFFADWRIAETHOL j Ar ol Mr. Samuel Thomas y Derry, yr hwn a f" farw Tachwedd 8fed, yn 68 mlwydd oed. 0 angeu'r gelyn creulawn, Mor galed wyt o hyd, Yn symmtid ein cyfeillion Mor ami maes o'r byd Ni wnei di wrando arnom Nac edrych ar ein gwedd, Er maint ein cri i'w harbed, Eu symmud wnei i'r bedd. Yn nheulu hoff y Derry Ti roest dy droed i lawr, A symmud brawd cariadlawn 0 ganol teulu mawr Yng ngwyneb taer weddiau, A dagrau mam a thad, Ei ddwyn a wnest oddiyma I fewn i'r nefol wlad. Ni fu'r fath dad yn un lie, Na phriod yn un man, A deimla'r fath ddyddordeb I godi mab i'r lan Ac arwain bywyd moesol A Uesol dros ei Dduw, A lledu son am lesu Tra yma bu yn byw. Ac er ei holl ddymuniad 0 weithio'n EgIwys Dduw, Ei symmud wnaeth hen angeu, A'i dori o dir y byw Ei wyneb mwy ni welwn, Na deigryn dor ei rudd Wrth wrando Gair y Bywyd- Mae'n awr yn wlad y dydd. Er pan yn fachgen ieuanc Fe roddodd flodau'i oes I fod yn filwr ffyddlon Dan faner Crist a'i Groes Fel warden a chymmunwr Fe fu am flwyddau maith Yn Eglwys Plwyfol Mydrim, Mae 'nawr ar ben ei daith. 0 frawd anwylaf Thomas, Pa le dihengaist ti Oddi wrth dy deulu anwyl Sydd heddy w gyda ni ? Yn gweled dy le yn eisieu I, Ym mhob man yn y ty Ond Ef o'r nef a ddywed, Dewch yma ataf fry.' Nid oes 'run gofid yma, Na chroes nac unrhyw boen, I" Mae pawb yn iach ac hwylus Yn moli Duw a'r Oen Nid oes ddim yma ddagrau, Na son am newydd fedd, Ond pawb yn moli'r leau- Hon ydyw gwlad yr hedd. Yr wyron yn eu galar Ni chant ei weled mwy, Na chlywed llais eu grand pa%* Fel gynt 'roedd gyda hwy o ryfedd fel ymblethal1 Yr engyl anwyl hyn, Yn eu grand papa' anwylaf, Cyn iddo groesi'r glyn. Na foed i'r weddw wylo, Na'r mab ar ol ei dad, Ar ol yr hwn a ddygwyd Gan Iesu'r nefol wlad Mae ef mewn lie dedwyddach Nag yma gyda ni, Yncanu cân dragwyddol Am goncwest Calfari. 0 Arglwydd, cadw'r wyron, Y plant bach yn dy law, Ac oddi wrthynt cadw Holl groesau'r bywyd draw Dy aden glyd boed drostynt, Dy wenau dan eu bron, Ac adre' at ein grand pa, Dwg hwynt i'r nef yn lion. Ac 0 ein Tad, gwna gofio Ein chwaer a'i mab sydd 'nawr Yn methu gwel d dy Iwybrau, A'th hen ddibenion mawr Rho nerth i'r ddau ddywedyd Yr Arglwydd yw Efe," A ddygodd dad a phriod I wlad y drydedd ne'. Rho nerth i'r teulu ganlyn, A ninnau gyda hwy, Ein lesu, gan ddywedyd, "Yn ol iiis awn ni mwy," Nes cyrhaedd adre'n ddiogel Fel teulu yr un Tad, A chwrdd heb 'madael mwyach 0 fewn i'r Ganaan wiad.-CYIIAILL-
[No title]
Pan byddo y ddraen yn rhy ddwfn yo 1 profiad i'w thynu, gwell ei mynwesu a thaenu yr aden drosti fel yr aderyn bach. Trwy wneyd ein goreu yn sefyllfa bresennol pethau y mae gweithio allan un sydd well. Tr" wella system ein dydd ein hunain, y mae eroll y system ragorach sydd i ganlyn. Ceir yn y Chandos Classics hanes tube nodedig trwy'r hwn y gellid gweled unrhyw wrthddrycp mewn unrhyw rap o'r ddaiar. Ceir yn Sweden' berg dwbe cyffelyb egyr i ddyn holl ddirgeli01*1 bydoedd meddwl a mater.
[No title]
AT KIN GOHEBWYR.—I law "Rhifo'r B ihJ eto; Urddasrwydd Menyw;" "Arulha I Lar peli;" &c., &c.