The Carmarthen Journal and South Wales Weekly Advertiser

MOESGARWCH, A'R DOSBARTH GWEITHIOL. Nid yw absennoldeb cyfoeth yn un rhwystr ar ffordd y gweithiwr i fod yn foesgar. 0 na, 13 ID y mae hyny allan o'r cwestiwn—y mae ef yn onest—yr hyn eto sydd yn gorwedd wrth wraidd moesgarweh. Nid oes yr un siopwr wedi danfon bil am yr un peth ddwywaith iddo. Ni c.hyhuddwyd ef o flaeu mainc y Cwrt Bach yn ei fywyd. Y mae pob crydd a theiliwr sydd yn y gymmydogaeth yn .1 zn Z!3 ch wennych cael ei enw ar eu llyfrau fel cwsmer mewn gair, y mae yn gallu edrych n n yng ngwyneb pawb. Er mai gweithiwr ydyw, 0 n n y mae y rheoleidd-dra sydd yn rhedeg drwy ei holl ymarferion a'i gyssylltiadau yn peri dylanwad ar bawb a phobpeth ym mron o'i gylch. Y mae ei gymmydogion i raddau o dan anadl ddylanwadol ei foesgarwch ac am ei blant, y maent yn ail argrattiadau o hono, gyda nodiadau ganddo ef ei hun. Y maent 0 wedi eu dwyn i fyny o'r cryd yn ei addysg ac yn ei athrawiaeth. Y mae ei stamp a'i ddelw ar eu calonau. Dyna ddywed pawb ain danynt, Mae y plant goreu yn yr holl ardal ydynt. Nid ydynt byth yn dyfod adref o'r ysgol fel plant eu cymmydog i i, f yiit, a clila is (lu iiwcli ben y naill Jygad, a thrwyn coch, sydd yn dystion o'r cwerylon a'r ym- laddfeydd sydd yn cymmeryd lie ar ochr y tFordd. Nid yw yr athraw wedi peri iddynt ddal eu Haw, nac wedi en cadw i mewn er pan y maent yn ei ysgol. Ni cymmerent lawer am n fyned i chwilio nythau ac i ysbeilio adar o'i wyau a'u plant, yn He myned i'r ysgol. 0 na, (lacw liwyiit yii cycliwyti o ddeutu yr un amser bob boreu. Y mae golwg lanwedd a Z5 Z5 chryno a hardd arnynt. Y mae'r esgidiau yn loew-ddu-pob pilyn sydd ani danynt yn adrodd gofal eu mham. Y mae eu gwallt wedi ei di-oi ar y copa, ond nid oes dim balchder. Y mae Uyfr yn y llogell neu yn y !law, neu dan y gesail. Y maent yn myned liel) droi ar y de na'r aswy, a chan gofio gwraig Lot (heb edrych yn ol). Nid oes dim trallertli yn y byd i'w cael i fyned i'r ysgol, ac nid oes dim trafferth yn y byd oddi wrthynt wedi yr elont yno. Dewch i ni gael golwg am 13 Z3 0 fynyd ar y plant ereill, rai o honynt sydd yn myned i'r ysgol. Y mae'r fam yn gorfod galw lawer dwsin o weithiau cyn y bydd iddynt droi yn y gwely-a thrwy help y wialen, yn y diwedd y maent yn gadael y gwal. Y maent wedi tyngu ofn y dwr; y mae yr un clefyd arnynb hwy ag sydd ar y fam. Nid oes ganddi lawer i ddweyd wrthynt. O'r pwdu a'r ysgrech- ain, a'r difrÏo sydd yn y ty bob boreu cyn y bydd iddynt droi tua'r ysgol Y maent yn gorfod myn'd o'r diwedd, a'u llygaid cyn goched a llygaid ysgadan. Y maent yn myn'd i'r ysgol banner awr yn rhy ddiweddar—y wers i gyd yn y llyfr a dim yn y pen. Gorfod ysgwyd llaw a'r wialen, a chael eu cadw i mewn, ac estyn eu cut a llonaid tudalen 10 rywbeth. Fel yna y maent hwy un dydd ar 01 v llall. Yn awr. vr hyn sydd wrth wraidd y gwahaniaeth sydd rhwng y ddau blant yw moesgarweh. Y mae yn amlwg ei fod yn eistedd yn y gadair-freichiau yn nheulu y plant cyntaf, tra y mae yr un mor eglur na chlywyd ei droed erioed ar lawr yr olaf. Cadwer llygad yn agored hefyd wrth fyned i mewn i ambell dy. Y mae y wraig yn deor o flaen y tau uwch ben cryg o ludw. Y mae'r plant sydd o'i chylch a'u gwynebau yr un liw a'r mwg sydd yn esgyn drwy'r simne. Y mae hen bilyn brwnt yn gorwedd yn sypyn yn y man hyn, a chhvtyn llestri yn eich cadw i ffwrdd o'r ystol arall, a hen ddilledyn bawlyd fel sypyn o barddu yn obenydd i'r gath yr ochr draw. Y mae y plant yn agor eu llygaid a'u safnau, drwy y rhai y gwehvn waelod cyrn eu gyddfau ym mron, fel pe baent yn barod i'cli llyncn. Y mae'r wraig yn eich anerch ag csgusodion dros yr annibendod.' O'r Z5 ZD braidd y gellwch gael lie i osod eich pwys i lawr, ac wedi ei roddi, nid ydych yn teimlo yn gysurus iawn. Y mae'r plant yn liongian wrth ddrws y cwpbwrdd am frechdanau. Y mae'r fam yn dangos y wialen fedw; y maent gyda'u gilydd yn fwy anfoesgar na chwn, a chawsent, pe derbynient hi, wers mewn moesgarweh yn ymarferion y gath, a'u galluogai i ymddwyn yn weddol pan ddyg- wyddai dyn dyeithr daro i mewn i'r ty. Beth yw'r casgliad naturiol sydd i'w dynu o(ldi wrth olygfa o'r fath ? Ai nid hyn- Fod darhm y tad wedi ei dynu yn ei deulu. Tebyg i'w berchenog ei lwdn. Te, gweithiwr heb fyn'd drwy wers gyntaf iiioesgarweli yw asgwrn cefn y teulu yna. Eisieu tipyn o foesgarwch sydd yna. Buasai hwnw yn sicr o agor llygaid y fam, a dwyn y plant uwch ben eu cyflwr, ac yn sicr o ddangos eu gwynebau brwnt a'u dwylaw bawlyd yn nrych gloew y dwr, ac yr ydym yn sicr na fnasai cymmaint o ludw yn cuddio ac yn oeri yraelwydagy sydd, ac na fuasai'r gramen faw mor ddwfn ar wisg nesaf esgyrn y fam ag ydyw. Yr ydym weithiau, wrth ddal darlun o'r fath gyferbyn ag am bell deulu sydd yn ddangoseg beth yw moesgarweh ym mhlith y dosbarth gweithiol, yn barod i syrthio allan a'r natur ddynol. Y mae yn bleser i weled ambell dy felly. Pan eir gyferbyn a'r dodrefn gloywlan sydd yn ei lanw a'i harddu, gwell yw gofalu fod ein dyn oddi allan yn bur lan a chymen, onid e fe gawn ein llun gyferbyn a ni ar beb llaw mewn eiliad. Y mae weithiau gawod o flawd y Ilif fel cawod o eira wedi ei n liati dros lawr y gegin wresog a sercliog. Y mae'r wraig fel pe bai yn dysgwyl rhywuu Z, i fewn o hyd. Y mac'l' plant yn gwybod eu iiihaint ac yu adwaea eu lie. Y mae pob 'stol sydd dwy'r lie yn barod i'ch derbyn yn ei cliol. Y mae cymmaint o roesaw a sirioldeb yn dysgleirio ar wyneb pobpeth, ag sydd yn dawnsio ar ruddiau ac yn chwareu ym myw llygad y wraig. Er fod y gweithiwr sydd wedi codi ei nyth yn y fan lion yn codi yn fore, ac wrthi yn galed yn yr efail ger llaw, neu'r gweithdy ar bwys neu yn ennill ei damaid yng nghanol peryglon safn ddanneddog 6 Z5 n y chwarel—neu yn ngheudod tywyll y pwll glo-gallwn wneyd ein llw fod yr unrhyw 3 zn y weithiwr yn gwybod y ffordd i fyw, ae wedi bod yn dysgu moesgarwch ei hun, ac yn n gwybod y ffordd i'w gyfranu i ereill. Mae yn wir nad oes ol llaw balchder ar un o'r eelti sydd yn y ty ac y mae yr un nior wir nad oes llawer o arian wedi eu gwastraffu er harddu y parlwr na'r gegin yn anhardd, eto y mae'I' holl sydd drwy'r lie yn edrych yn well o'r hanner nag ydynt. A phe gwerthid Z5 Z5 hwy bore yfory, fe gyrhaeddent fwy o bris o lawer na'u gwerth. Yn y darlun anghywir blaenorol cawn rywfath o olwg ar werth moesgarweh ym mhlith y dosbarth gweithiol, Gyda llaw, ai nid oes mwy na hanner y bai o'r annhrefn a'r annibendod sydd yn llusgo wrth fywyd priodasol par ieuanc newydd-weddog yn codi o'r diffyg moesgarweh sydd ar eu haelwyd ? O'r hyn lleiaf lled-brofir y peth am y ffaith fod trefn ac hapusrwydd yn gwenu ar aelwyd par ieuanc plill fo'u bywyd wedi ei gydwau a'r gras hwn yr ydym yn son am dano.

EISTEDDFOD LLANDEILO, DYDD LLUN, AWST 4ydd, 1890. BEIKMADAETH. Dau Englyn i Dref Llandeilo. ) Derbyniwyd naw o gyfansoddiadau ar y testyn hwn. Anhawdd ydyw crynoi yng nghyd hall deithi a cheinion tref enwog i gylch mor fychan a thrigain o sillau. Wrth fyned dros yr holl englynion yn y gystadleu- aeth cawn fynegiad lied gywir a chyflawn o'i rhagoriaethau. Deallwn ei bod yn sefyll ar fryn, fel nad ellii, ei cliuddio-ei bod yii gartref i iechyd, yn llawn llwyddiant, yn gyrchfa i y el luoedd, yn safle ffeiriau a marebnadoedd, yn dref henafol, yn llys dysgeidiaeth, yn noddfa llenyddiaeth, yn ddelw o'n gwlad mewn Cym- reigaidd ddelion, yn degweh bro, gyda Cliastell Dinefwr yn gefn iddi, a'r afon Tywi brydferth yn golchi ei thraed. Yi-i awt-, y mie yii tiii- mhosibl cyftel1 yr holl ddelweddau hyn o fewn terfynau dau englyn. 0 ganlyniad, rhaid j dewis y ddau sydd yn cynnwys y crynodeb goreu o honynt, ac yn ei gosod allan mewn cynghaneddion a mydryddiaeth gywir, gydag iaith ddillyn a desgritiadol. Un hoff o'r lie a'i darlunia yn yr englyn cyntaf yn fywio, ond mewn dullwedd cyffre- din. Y mae yr ail englyn, pa fodd bynag, yn glogyrnog, heb ddim yn nodweddiadol ynddo. "Gwyl Barna—Llesg iawn ydyw paladryr englyn cyntaf, ond gwna y llinell, Tret glyd a hardd, tref gwlad yw hi," iawn am lawei o gamweddau. Cyffredin iawn yw yr ail englyn. Ymwelydd" a ddechreua yn liapus, ond treulia yr englyn cyntaf i gyd yn gosod allan un nodwedd berthynol i'r dref. Gwneir yr ail englyn yn ddiwerth gyda'r ddwy linell olaf ynddo:- Dyma dref nad oes hefyd Un o'i bath o fewn y byd." Ab (;wily?)t.Cytinwys,% y ddau englyn hyn ddarlun tlws iawn o'r dref, ond diwedda yn wan, ac y mae yrn mhell o fod yn darawiadol a chyllawn. Llwyn Celyn."—Gwna hwn Llandeilo yn "dalaeth, yn "llys," yn haddef," yn dir," yn ddelw gwlad," yn ffawd," ond ni ddy- wed ddim am dani fel tref, ac eto cynnwysa lawer o deithu a adewir allan gan creill. Gwelir fod y bardd mewn hualau, yn methu gwneyd cyfiawnder a'r awen sydd yn ei ys- brydoli. Tomas lIen" a sylwa ar hynafiaeth y dref, i ei nodwedd, a safle, "A'r gwych dai ar grnig uwch dol I Dywi lan adlouol." Disgynai amryw raddau yn is na'r ddwy linell yna yn yr englvn olaf, onide dylasai ennill y gamp. Rhys ap Tewdwr a ddechreua yn dda. Efe yn unig a ddaw a Llandeilo Fawr" i mewn i'r desgrifiad. Gwanha yr englyn cyn- taf trwy enwi y bryii ddwywaith ynddo, ac nid yw yr ail englyn yn ychwanegu cryfder. "Awel y JJryn."—Dechreua hwn eto yn fywiog, ond gwan y diwedda yr englyn cyntaf. Andwya yr ail englyn trwy roddi tir i filiynau mewn tref f ael), er ei bod yn byw- hau-" Bri enwog gwlad y bryniau." Llais o Wlad y Mwg."—Cynnwysa y ddau englyn hyn fwy o deithi priodol y dref, wedi eu gosod allan mewn gwell iaith a chynghan- edd na neb o'i gydymgeiswyr. Iddo ef y dyfarnir y wobr. Marwnad i'r diweddar Arglwyddes Di/nefwr. l (Elegy to the late Lady Dynevor.) Daeth deuddeg o gyfansoddiadau i law ar y testyn hwn. Da genyf alio dwyn tystiolaeth o barth teilyngdod uchel y gystadleuaeth hon. Nid yn and y cefais y fraint o ddarllen cynnifer o gyfansoddiadau mor rhydd oddi wrth pothach, mor llawn o farddoniaeth bur, gyda'r fath ddat- ganiad o deimladau gwir dyner, ac o barch ac edmygedd diamwys. Gwir fud yma raddau mewn teilyngdod, er nad oes dim petrusder gyda golwg ar yr un sydd yn rliagori. Ar yr un pryd, gellir tystio fod yma amryw yn deilwng o'r wobr. Rhenir hwynt i ddau ddosbarth. Cynnwysa yr ail ddosbarth hanner dwsin o oyfansoddiadau israddol. Heb eu gosod yn ol eu teilyngdod cydmarol, dechreuaf gyda Dfhjnju- Hiraeth." Marwnad llawn o deimlad ydyw hon, sydd yn proti fod yr awdwr yn gyfarwydd ahaues ygwrth- ddrych, ac yn coleddu parch dwfn tunL: ati. Gwyra ar brydiau at yr arddull ystrydebol ond nid oes yma nac ochain gwneyd na dagrau benthyg. Mor duiffuant ydyw y galar a ddangosa, nes rhaid i'r darllenydd gredu mai Gwag yw Castell hardd Dynefwr Heb y deg angyles hon." Pnuhhjlwufm.—Yntau a bar i'r darllenydd deimlo a galaru gydag ef. Dichon ei fod yn eithafol wrth son am Natur yn cydymdeimlo. 11 Nid yw anian dloa yn brudd ei bron," na'r adar yn anghofio en hoffnsaf gerdd yn nhymmor galar, er eu bod i feddwl pruddaidd yn ymddangos felly. Cytt'wrdd yn dyner a clioffadwriaeth y drancedig, ac adgoffa gyda lleidneisrwydd barddonol a'i gweithredodd da hi. Ceir yma rai llinellau an- ystwyth a chorfanau anghywir, ond darllena yn esmwytli ar y cyfan, ac y mae gwedd Gymreig yn gosod swyn ychwanegol ami. Y mte Absaloiib yn fwy o hanesydd na bavdd. Edrydd yn farwol yr hyn a wnaeth yr Arglwyddes, ac yn hyn yinddeiiLrys yn fwy cywir a chyflawn na rhai o'i gydymgeiswyr. Mewn tynerwch teimlad ac ysbryd awenyddol, nid yw wedi cyr- haedd y safle a gyfodir yn y gystadleuaeth. Pryddest faith sydd gan "Al) Iliracth I Dechreua gyda rhagymadrodd diangenrhaid. Nid yw galar yn treulio llawer o ainser cyn dyfod at y gwrthddrych. Y mae gormod o drwst a gerwindeb yn ei ddysgriliadau. Ei ddagrau a dreiglant yn flrydiau, fel man gornentydd. Ei hiraeth sydd "donau nerthol"—" mal brochus donau'r aig," yn curo'n enbyd." I Cyffyrddiad ysgafn ar dannau euraidd;o dynerweh sydd lawer mwy effeithiol. Ceir darnau tlysion, er hyny, yn gymmysg a'r garw a'r afrosgo. Ym- ddengys yr awdwr fel yn meddu ar ddigon o allu, ond ei fod yn fyr o ddiwylliant. Cymmered galon, ac eled rhagddo. Tempta-<ivvn "Rhinwedcl Edmygedd" ydyw gor- gywreinrwydd Golygir hyn yn wendid mewn galarnad, o blegid ammhosibl yw cael llawer o deimlad lie bo gormod o gelfyddgarwch. Teimlir hyn wrth ddarllen awdl orchestol "GlJronwy Owen" i Lewis Morris. Yn y farwnad hon ceir manylwch caethiwus mewn odliadal1 a chwareuaeth ar eiriau a syniadau nad ydynt yn hollol gydweddu a nodwedd barddomiaeth o'r Gosbarth yma. Dyma un o'r mesurau— Dorcas fwynlon, oedd mor dirion At y tlodion, o bob tu. Tyner fron ydoedd hon, 0 mor lion rhoddai hi. Duw a roddes 4alon gynhes Yn ei mynwes, at y Hu." Gallesid ychwanegu nifer o enghreifftiau o wrth- darawiadau mympwyol. Er hyn oil rhaid addef fod gallu a medr yn y ghti hon. Yiiiddetigys yr awdwr fel mewn trafferth i gadw i lawr duedd- fryd naturiol ei awen, yr hon ef allai sydd yn fwy cartrefol yn y cywair lion na'r cywair lleddf. Yn y dosbarth hwn rlioddir pryddest Seisoniga 0 ddaeth i law yn rhy ddiweddar. A poem, signed Heber," came to hand after the appointed date. We place it here, because really it makes no difference in the competition. It is full of inaccuracies, and possesses no literary merit. Y mae yn aros chwech o gyfansoddiadau o radd uchel, tri o honynt yn yr iaith Seisonig, a thri yn y Gymraeg. Heb eu graddio o un i un, yn ol eu teilyngdod tybiedig, cymmeiir yn gyntaf y pryddestau Seisonig. Ilo)-ace has given us, in beautiful hand- writing, a carefully-prepared olegy. He first pictures Lord Dyncvor in his ancestral hall, mourning his loss then gives the chief traits in the Lady's character, in appropriate terms. He might have improved some lines in rhythmic flow, and perhaps clothed his ideas in more elegant diction, still there are in this poem some fine imagery and delicate touches of true pathos. Ta l iesiii's" poem is more than twice the length, and much more elaborate than that of Horace. He is a greater master of verse his ideas flow in more consecutive order, and he ex- presses himself in greater force and elegance than his rival. His great fault is redundancy. He is also apt to he led away from his main object, and occasionally dwells too long with incidental matters. Yet notwithstanding these blemishes, it is a worthy tribute to a noble and beautiful character. Hutuel Ltivi (I has more pathos. He may not come up to Taliesin" as a finished artist, yet in the essential qualities of elegiac poetry he excels. He appears to be more intimately ac- quainted with the subject, and to speak more from personal experience than the others. He makes us realize the loss, and to have with him the sorrow of the bereaved. Dychwehvn eto at y marwnadau Cymreig, o ba rai y mae tair yn aros. Cynnwysa Gair o barrh ger eu bedtl" tua dau gant o linellau mewn mydrau cymmysgedig. Ceir yma nwydd fardd- onul gref, gydag helaethder ymadrodd a dwysder teimlad, er nas gellir ei hystyried yn gyfanwaith teg a chryno. Y mae can "Defoe" ynfeithach, ac ar y cyfan, yn fwy meistrolgar, yn gyfoethocach o feddyliau, ac yn gyflawnach o ddefnyddiau na'r olaf. Darlunia ddadblygiad cymmeriad a galluoedd yr ytnadawedig gyda dawu arbenigol, a desgrifia yn rymus ac etreithiol y golled a deimlir ar ei hoi. Ond rhaid iddo yntau roddi He i "ln o'r deiladon." Nid yw hyd ei farwnad dros ,*aiit o linellau, ond y mae pob llinell fel afalau aur mewn gwaith arian sefledig. Mewn un ar ddeg o adranau gesyd allan yn wir deilwng rinweddau yr hon a adnabyddir fel Arglwyddes y Castell .Arglwyddes y Wlad." Heb fanylu y mhellach, yr ydym yn dyfarnu y wobr i Un o'r deiladon" (sef Watcyn Wyn).—Dros Glanffrwd,' PEDU MOSTYN. Rhyl, Awst laf, 1890.

PWNC YR EGLWYS SEFYDLEDIG: PA FODD I YINIDRIN AG EF. PENNOD VIII. j Sefydlhul Gwladol, yn syml, ydyw Eglwys Loegr.Pan fydd pobl yn son am "y sefyd- liad fe'n tueddir i ofyn, Pa sefydliad ydych yn feddwl 1 Ai cyfeirio ydych at sefydliad Arglwydd Rhentrol, a gynnwysa ym mysg pethau ereill, breswylfod gorwych, ystablau eang, grewys (stud) ysblenydd o gefiylau, a rhes o esmwyth-gerbyclau a cherbydau ereill, a'r oil o dan driniaeth llu o wasanaeth ddynion. Neu wrth sefydliad, a ydych yn meddwl rhyw wholesale and retail draper's establishment, hydropathic establishment, neu sefydliad add- ysgol neu lettyol, neu rhyw sefydliad arall, allau o'r holl sefydliadau sydd i'w cael i" Wrth gwrs, yr ateb fyddai hyn, "Gwyddoch yn etihaf da beth wyf yn ei feddwl wrth yr ymadrodd sefydliad; meddyliaf Eglwys Loegr." I hyn yr ateb priodol fuasai, "Nid ydys yn rhwym o wybod dim o'r fath both. Fe ellir yn wir led-dybio (conjecture) beth ydych yn Seddwl wrth y gair sefydliad, ond nis gellir gwybod hyn, o herwydd fod y gair ydych yn ei ddefnyddio ddim yn cyfleu eich tneddwl yn briodol nac yn gyflawn. Os mai Eglwys Loegr' ydych yn feddwl, pa ham na ddywedwch felly ? Ar yr esgynlawr, gan y wasg, ac weithiau yn y pwlpud, yn gystal ag mewn ymddiddanion cyffredin, ond yn benaf gan vvrthwynebwyr yr Eglwys, mae Eglwys 1 6 0 Loegr yn cael ei galw "y sefydliad." Er hyny, Z5 mae yn anghywir, yn gamarweiniol, ac yn amharch i urdda- ysbrydol, ac eglwysaidd, i Eglwys Loegr i siarad am dani fel Y Sefydliad. Ni ddylai y gair gael ei ddefnyddio fel yn fynegol (expressive) o r Eglwys, nac yn ddes- grifiol o honi, o leiaf gan ei haelodau sydd yn credu ynddi fel sefydliad ysbrydol, a chanddi darddiad a chenaclaeth Ddwyfol Byddai yn anhawdd dweyd beth yw'r syniad pennodoi sydd ym meddyliau pobl mewn perthynas a'r Eglwys, pan ddefnyddiant y gair sefydliad i'w fynegi. Yn wir, byddai yn ddyddorol pe gellid tynu darlun (facsimile) o hono, neu pe gellid photographio y syniad (idea) ei hunan! Dianimheu, pe ba'i y fath beth a hyna yn bosibl ei wneyd, y buasai flurf y syniad yn an- eglur iawn-os gellid dweyd fod iddo llurf o gwbl O leiaf, mae hyn yn sicr y byddai yn hollol amddifad o unrhyw elfen ysbrydol nen eglwysig. Fel ag ei defnyddir gan rai yersonau, nid yw'r gair sefydliad yn ddim arall na llysenw eglwysaidd (ecclesiastical nickname) ar Eglwys Loegr. Gan ereill, fe'i defnyddir yersonau, nid yw'r gair sefydliad yn ddim arall na llysenw eglwysaidd (ecclesiastical nickname) ar Eglwys Loegr. Gan ereill, fe'i defnyddir fel term gwawdlyd a dirmygus, yn ddesgt iliadol o sefydliad a lionent sydd yn ddim oud tl'rwyth gweithredoedd seneddol. PEXXOV IX. Os nad Sefydliad yn unig ydyw E.fhnys Loegr, beth ydyw lt:i? yn ddyddorol gwvbod, pa hry.) riioddwyd y term Sefydliad ar Eglwys Loegr? Pwy ddefnyddiodd y term 0 0 1 1 gyntaf fel dynodiad o hen Eglwys hanesyddol ein gwlad? Ym mheth y dechreuodd yr ymadrodd ? A oedd gan y sawl ddefnyddiodd y term hwn gyntaf fel yn ddarluniol o'r Eglwys unrhyw syniad (conception) cyflawn a phriodol o gyfauisoddiad ysbrydol (spiritual) yr Eglwys, neu a oedd yn edrych ami yn unig yng ngoleu Sefydliad Gwladol Dinesig (Civil), osodwyd i fyny, ac yn cael ei gynnal gan y senedd, yn union fel ag y gosododd i fyny, ac y cynnalia sefydliadau mawrion y fyddin a'r llynges ? Byddai atebion i'r cwcstiynau hyn yn addysgiadol. Beth bynag, bydded i bob Eglwyswr roddi heibio y gair Sefydliad fel yn ddesgri6adol o'r Eglwys. Ni ddesgrifia yn gywir a phriodol ddim mewn perthynas a hi yn ysbrydol, eglwysig, nac hyd yn nod ei 1-1 zn hamgylchiadau tymhorol. Gadawer i wrth- wynebwyr yr Eglwys ei ddefnyddio i fynegi eu golygiadau cyfeiliornus am dani, ac mewn 11 zn amharch i'w chyfansoddiad ysbrydol (spiritual constitution) os mynant, ond bydded i bob n Eglwyswr ei daflu ymaith yn hollol, ac am byth. Eglwys Loegr ydyw'r Eglwys Sefydledig ond nid Sefydliad ydyw. Hyd yn nod mewn perthynas i'r ymadrodd Eglwys Sefydledig," nid ydys yn caniatau (conceded) iddi gael ei sefydlu, neu ei gosod i fyny, a'i cbadarnhau 0 (confirmed), a'i chynnal drwy gyfrwng ac oflerynoliacth gweithredoedd seneddol. Fe wnaeth yr Eglwys sefydlu ei hun drwy ei chynhenid fywyd, a'i hegnion ym myg trigolion ZD In ZD ein gwlad, trwy bregethiad yr Efcngyl, a gweinyddiad y Sacramentau fwy na mil o flynyddoedd yn ol. Y mae wedi aros fel Fglwys Sefydledig y deyrnas byth oddi ar hyny yn amrywiol agweddau bywyd y genedl. Gwir iod ganddi weithredoedd seneddol yn ei ffafr, fel ag mae gan Ymneillduaeth amrywiol weithredoedd seneddol yn ei ffafr,* ond pe na bai ganddi ddim ond gweithredoedd seneddol yn unig i ddibynu arno, ac i'w chynnal, ni fyddai ei bywyd fel EgI wys Genedlaethol yn werth pryniad blwyddyn, yn yr achos yna ni byddai yn wir yn dclim ond sefydliad, a chai mewn amser byr iawn ei dadwreiddio gan y werin. Pe na byddai yr Eglwys ddim o dyfiad gwirfoddol a naturiol—voluntary (tnd sponta- neous growth—a phe buasai'r Wladwiiaeth wedi ei chreu neu ei sefydlu, ni a ddysgwyliem L'W cliyfundivfn (system) fod yn wahanol iawn i'r hvn yw yn awr, a'i gwaddoliadau plwyfol kvedi eu rhanu yn fwy cyfunwedd (uniform). Yn lie bod un gyfundrcfn eglwysig, unwedd a :hyf!redinol wedi ei sefydlu, ac un cynllun scheme) mawreddog, cenedlaethol o waddoli iglwysi i waith Duw drwy l'hyw weithred genedlaethol, v mae genym, fel y gellid lysgwyl, oddi wrth Eglwys o dynant naturiol 'spontaneaus).amrywiol drefniadau (orgauiza- lions), rlianau pa rai fel pob trefniant yn nedilu bywyd) sydd yng ligwahanol raddau 'stages) dadblygiad. Nid mewn llawn bluf a lawn dwf o unrhyw fagwrfan freiniol, genedl- C5 ZD lethoi na seneddol, y mae wedi cyrhaedd i safle bresennol o fawrpdd, ond fel yr adeilad naterol lie ei creuriwy.d (enshrined), cafodd 'byw rlianau eu cyfnewid, ereill eu hych- vanegu a'u dadblygu, fel oedd yr amgylch- 0 Z, I In adau yn caniatau ac angwi yn galw t (/'to barhau.) Crugybar. A. S. THOMAS (" Anellydd ").

CEINEWYDD. At Olygydd Y JOHRXAL. Syit,C,aii fod cymmaint o ddarllenwyr y JOURNAL O bob parth yn ym weled a'r lie uchod yn ystod misoedd yr haf, a bod eich newyddiadur clodwiw yu cael derbyniad croesawus gan drigol- ion y lie, erfyniaf am ychydig o'cli !If)fud i draethu fy marn am y He, a'r hyn a gymmerodd le yno yng nghorll'y dyddiau diweddaf. Pe buaswn yn hollol rydd oddi wrth bob rhwystrau, gallaswn ysgrifenu llawer mewn ffordd o ganmoliaetli i Geinewydd. Y mae y lie wedi ei adeiladu mewn man hyfryd. Y mae Natur wedi hod ar ei goreu i wneuHnir ei dyledswydd i harddu a pharotoi y lie ar gyfer yniwelwyr. Lie pleserus i dreulio gwyliau ydyw. Y mae y trigolion hefyd yn hynod o gymdeithasol a charedig. Yr oedd rhyw wr boneddig o Sais o Rydychain, ag oedd yn aros yn yr un ty a mi, wedi ei foddloni, ie, ei &ynu yn ddirfavvr wrth ganfod a derbyn eu caredigrwydd. Rhoddodd pobl Ceinewydd syniad uchel iddo am y Cymry fel cenedl. Ei farn, wrth ymadael, ydoedd, eu bod ym m hell ym mlaen ar y Seison mown caredigrwydd a chydymdeimlad. Ond ui clianiata gofod i ni ganmol rhagor rhaid bod yn deg a I I, 11 11 rhoddi ychydig o'r gwondidau, i edrych a geir gwelliant. Darlun ardderchog o waitli Natur ydyw Ceinewydd. Y mae wedi ei ffurfio, ei adranu, ei liwio, &c., yn ddymunol iawn. Nid yw Natur wcdi colli dim, ond fod y trigolion yn l'hy gybyddlyd i wneuthur eu dyleiiswyddau hwy than, sef i roddi y last touch■ of the brash. iddo. Pa ham, tybed, na wllfwt emiwythau ychydig ar yr heolydd ac yn fwy na hyny ar y pierhead 1 Gallasant, i/ydag ych}Tdig gost.au, lanw y tyllau cas sydd hyd-ddo, a roddi arno ychydig yn ychwaneg o eisteddleoedd. Ni byddant olid roddi eu harian ar usuriaeth i gael eu talu yn gampus, a hyny gydag achos cyfreithlawn a daionuts. Yn nesaf, trown at ddydd y Bad-yrfa (Uejtatta day), sef dydd Ian bythefnos yn ol. Hawdd y gallai pobl dda Ceinewydd ddyfeisio rhywbeth mwy clelJiadol i yniwelwyr na'r hyn a gymmerodd le ar y dydd uchod. Nid oes neb ond cylTelyb i'r morwr protiadol" yn cael un math o bleser wrth wylied y badau yn syiiiiivid, ac nid oes nub arall yn dcall yr ymrysonfa. Y mae cychau yu ymsymmud ochr yn ochr i'w gweled yn ddyddiol yno, ac ni eUawsom ddim yn vhagov av ddydd y bad-yrfa. Yr oedd mwy o attyniad yn y chwareuon ar y cai yn yr hwyr. Nid oedd y mwyafrif yn inalio dim am na rheol nac arall, ond pob un yn gwneuthur yr ystumiau a garai yn y lie a fynai. Ar y blaenoriaid yr oedd y bai na fuasent yn mynu cael cwrs iawn, a rhaffau wedi eu sicrhan wrth liolion cedyrn, a codi rhagor am ddyfod i mewn i'r cai, at dalu y costau. Yr oedd y chwareuaeth dnvyddi draw yn angenits o dlawd yno. Oni fuasai cyfarfod cystadleaol yn y boreu, athletics ar scale uwch yn y prydnawn, a chyf- arfod cystadleuol (eisteddfod os mynir ei alw) yn yr hwyr, yn cymmeryd yn well y fhvyddyn nesaf ? Byddai y ddau beth yna yn sicr o fod yn attyniadol i bobloedd lawer. Y goreu o'r cwbl a gawsom yno oedd y gyng- lierdd nos Sad wrn wythnos i'r diweddaf. lhaco, hoys Morganwg Chwychwi yw lryiiiikwtiell I)yN-N(I a difyrweh Ceinewydd. Hefyd o honoch chwi y daeth allau ffrwythau addfed eydymdeimlad. Ymunodd nifer fawr o'r bechgyn meddylgar r, 1:5 uchod, a tfurfiasant gyngherdd i gyniiorthwyo

1* l't-miod II. ar "Eglwys Loegr yn Eglwys C wi'itliri'doudd Si'iH'ddol." + Gwcl jyaliunal Church, Mcdi, lilSo—tud. 211, gwraig ieuanc o Geinewydd, yr hou sydd yn wael ei hiechyd, a newydd golli ei phriod. Hwynthwy, gydau un neu ddwy o eithriadau, oeddynt y cantorion. Cafwyd cyngherdd ardderchog. Yr oedd Eos Morganwg, ac amryw ereill na chan- iata gofod i ni eu henwi, yn eu hwyliau goreu. Cadeiriwyd yn bwrpasol iawn gan Dr. Jones, Ceinewydd. Diolchwyd ar y diwedd i bawb gan ryw wr parchedig nad adwaenwn, ond credwn y dylasai fod yn fwy hael gyda'i ddiolchgarwch i fechgyn Morganwg. Nid ctyma y tro cyntaf iddynt gynnal cyngherdd at aehosion o'r fath yn Ceinewydd. Dylai pobl yr ardal deimlo yn ddiolchgar o eigioll calon iddynt. Er nad wyf fy huwan yn perthyn i Morganwg, nac unrhyw sir arall yn Neheudir Cymru, eto yr oeJdwn, pan yng nghwmni y bechgyn uchod, bron a tori allan 11 1 z;1 i waeddi nerth fy mhen, Mor hyfryd yw trigo o frodyr yng nghyd." Meddylir ar hyd y wlad yn y cyffredin taw bechgyn meddw ac anfoesgar ydyw y glowyr hyn, ond da genyf ddweyd taw hollol i'r gwrthwyneb ydyw y rhai a ymwelant a Cheinewydd. Ymgasglant yn dorfeydd ar hyd y pierhead i ddifyru eu hunain. Yn awr, clywir eu dywediadau ffraeth, digrif, a diniwed yn byrlymu u eneu y naill ar ol y llall, nes y mae yn codi yn chwerthiniad iachus a soniarus o'r holl dorf, a'r chwerthiniad hyny yn dilyn eu gilydd fel ton ar 01 ton yn y mor, a hono yn tori ya esrawyth a thawel. Yna ymunant oil mewn melus gan. Canu godidog, cofier, nid rhyw ganu coch sir Fon canu nes byddai trigolion y lIe yn taflu pob- peth o'u dwylaw, ac yn rhedeg i ddrysau i wrando. Fel ag y bydd un yn dystewi, clywir sain can a moliant yn dyfod o'r pellder dros y dyfroedd— rhywrai megys babanod yn siglo yn dawel yn eu cryd ar wyneb y tonau yn canu yn hapus hen emynau Pantycelyn. Lie doniol am garu hefyd yw Ceinewydd. Y mae harddwch a thynerweh ysgafn y lie yn creu cariad ym mynwes pawb. Y mae cynnifer o'r ieuenctyd yn ym- gymmysgu a'u gilydd yno y mae ysbryd cariad yn ei fan uchaf. Nid oes angen am nac introduc- tion na dim mae gweti y gwynebpryd yn arwain ym mhellach i mewn i'r galon, ac yn rhoddi caniata.d i agosau. Ond rhaid i mi dewi y tro hwn, gan obeithio y caf fyn'd i Ceinewydd eto yn fuan.—Yrdwyf, Ac., AP ISRAEL.

TRIOEDD I RYFEDDU ATYNT. 0 erthygl dan y penavrd uchod gan Dr. E. n Z5 Pan Jones, yn y Celt am yr wythnos ddiweddaf yng nghylch Gladstone, Stanley, a phen- derfyniad Rhyl, yr ydym yn dyfynu yr hyn a ganlyn :—Mae pobl yn cymmeryd arnynt gredu yn Gladstone fel gwleidyddwr Hhydd- frydig, ac arweinydd fwy perffaith na'r un fu yn y byd o ddyddiau Moses i ddyddiau Salisbury, ond ar yr un pryd yn symbylu yr lien Wron yn ddibaid, eisieu iddo symmud ym mlaen, a gwneyJ fel hyn ac fel arall, ond rhaid fod y bobl sydd yn proffesu ftydd yn Gladstone fel arweinydd politicaidd, ac eto yn ei symbylu ac yn ceisio ei wyrdroi i'w symbylu a'u mympwyon eu hunain, naili ai yn tybio eu Imnain yn gallach nng ef, nen eu bod wedi cael eu dal gan wallgofrwydd barnol. Credu fod Gladstone yn bob peth, ael eto credu eu hunain yn ddigon doeth i'w ddysgu, galw eu luinain yn liiiyddfiydwyr Gladstonaidd, eto Gladstone yn erbyn dadgysylltu, hwythau dros ddadgysylltu, byddai gystal i chwi geiaio ym- resymu ag asynod gwylltion yr anialwch a 0 zn cheisio dangos eu gwrthuni i'r bobl hyn. Mae 0 I, gweled fel y mae y G.O.M. yn dal symbyliadau doeth wyr y dadgysylltiad heb roddi y ffordd yn peri i mi feddwl mwy o hono yn awr nag a feddyliais o hono erioed o'r blaen. Mae yn amlwg ei fod yn dealt y cwestiwn yn ei wahanol agweddau, yn deall yr anhawsderau, ac yn i-iky gall i gymmaryd ei arwain ar ei ben i drybynu, gan nifer o hunanolion mwy na hanner deillion. Dywedai un mai y ffordd y hyddai efe yn cadw y terfysgwyr yn dawel yn yr Eglwys oedd en codi yn ffaenoriaid, ac yna y byddent yn dyfod fel pob ereill, a dywedir y hyddir yn fynych yn codi aelodau aflonydd o Dy y Cyffredin i Dy yr Arglwyddi er mwyn eu cadw yu ddystaw, a phe gellid cael gan nifer o etholaethau i gymmeryd trugaredd ar nifer o bersonau sydd yn galw eu hunain yn federa- siwn a'n hanfon i'r senedd, hwy a newidient en can ar bwnc y dadgysylltiad. Mae yr am- I gylchiadau yn newid wedi yr elo dyn i'r senedd. Mae credii yn Gladstone ac ar yr un pryd ceisio ganddo ef i newid ei gredo ei hun, mor anesboniadwy i mi ag athrawiaeth y Shogun. Buasai mor briodol i bobl Israel gynt wasgu ar Dafydd i adeiladu y deml ag i bobl Cymru wasgu ar Gladstone i ddad- gyylltn, rhyfelwr oedd Dafydd, ac am hyny ni chafedd adeiladu, Eglwyswr yw Gladstone, am hyny ni fyn ddadgysylltu, cafodd Dafydd gasglu y defnyddiau at y deml, ac y mae Gladstone wedi casglu o'i gyleli ddefnyddiau at ddadgysylltu.

LLANGELER. DIGWYDDIAD GALARUS. Cynhyrfwyd y plwyf uchod ttia phump o'r gloch prydnawn Sadwrn diweddaf, drwy ledaeniad cyflyin o'r newydd am ddigwyddiad galarus ag oedd wedi 0 Z5 cymmeryd He yn y mynydau hyny, sef fod Johnny Davies, bachgen tua naw mlwydd oed, mab i Mr John Davies, Pengallt-Geler, wedi boddi yn y Teili. Y mae preu mawr tua Go troedfedd wedi ei osod ar draws y Teifi gyferbyn a Plas-Geler, gan weithwyr y rheil- Z5 ffordd newydd, ei- mwyn hwylusdod i groesi o'r naill ochr i'r llall. Y mae y pren tua deunaw modfedd ysgwar yn ei anigylchedd. Ymddengys fod amryw o blant yn chwareu ar y pren pan y bu i'r plentyn anffortunus uchod gwympo i'r afon, a chad ei gario i lawr i Lyn Geler. Yr oedd dwfr cryf a thywyll yn yr afon ar y pryd, ac nid oedd neb cymmwys wrth law i geisio ei achub. Cafwyd gafael yn y corft' tua can Hath yn is i lawr na'r bompren, am bump o'r gloch boreu Sul. Y mae diolch- garweh mawr yn ddyledus i'r Parch. John Williaitis yr ofleiriad, am ei gynnorthwy yn yr amgylchiad. Wedi methu cael y corff nos Sadwrn, deallwn ei fod yn un o'r rhai cyntaf wrth yr afon boreu Sul. Duw a roddo nerth i'r rhieni i ddal i fyny o dau y brofedigaeth drom a'u cyfarfyddodd. Y mae ganddynt blentyn yn y nefoedd gyda Christ. tn 0 alaruis yw adgoffa Alanastra'r erchyll fan, Deifi dygaist berlyn byclian 0 'an fynwes gynes mam Doddaist Johnny, bieotyn anwyl, Yn dy ddyfror-dd oerllyd da Cas fydd byth gaudotilu Johnny Glywed swn dy enw di. Wrth ei frawd, fc waoddodd, "Tomos lho i'tn afaol yn dy law;" 0 Jolniiy'n boddi, Tomos bach heb rym ger llaw; Ond udarllenydd, gadael Deifi Daew aioii augau draw, j W ul di Johuuy'u noiio'u dawel I uyda'r Icau law yu law, y