The Carmarthen Journal and South Wales Weekly Advertiser

PWNC YR EGLWYS SEFYDLEDIG: PA FODD I YAlDRIN AG EF. PENNOD VI. "Y Frenines yw pen yr Eglwys."—Wrth gwrs, mewn rhyw ystyr, mac y Frenines yn ben ar yr Eglwys ond yn yr ystyr hyny ag mac hi yn ben ar bob sefydliad crefyddol, gwladol neu ddinesig {municipal) gydnabyddir t,Y yn ei safle fel yn gyfreitblawn, neu wedi ei sefydlu trwy y gyfraitb. Ym mhob rhyw ddadleuon yn cyfodi oddi ar amgylchiadau unrhyw sefydliad o'r fath, nas gellir cytuno yn eu cylch gan yr aelodau, bydd yr appeliad diweddaf mewn perthynas a hwynt i uwchafiaeth (supremacy) y Frenines, yn cael ei cliyiinrychioli yn a gan ei llysoedd cyfreithiol. Ond nid yw penarglwyddiaeth y Frenines dros unrhyw sefydliad yn ein gwlad yn golygu y gall hi wneyd fel y myn ag ef, ,5 ZD 0 na gweithredu yn ol ei mympwy mewn perthynas ag ef, neu mewn unrhyw fodd i ymyryd yn dra-awdurdodol (arbitrarily) ag ef. Fel hyn mae y Frenines yn ben y senedd, y fyddin, y llynges, a'r civil service; ond nis gall hi mewn un modd ymyryd a rhai'n na'u hamgylchiadau oddi eithr yn unol a c,Y rheolau gosodedig mewn cyd-gordiad a'r Z3 Trefniant Cyfansoddiadol. Ym mha ystyr bynag y gellir dweyd fod y Frenines yn ben ar Eglwys Loegr, nid yw mewn un ystyr grefyddol (spiritual). Gwelir hyn ar unwaith oddi wrth y ffeithiau canlynol:—Nis gall y Frenines wneuthur deddfau crefyddol, na gwasanaethu mewn swyddi eglwysig. Nis gall fedyddio, conffirmio, gweinyddu priodasau, gweinyddu'r Cymmun Sanctaidd, nac ychwaith ordeinio gweinidog- ion na chyssegru esgobion. Ac ym mhellach, beth bynag feddylia pobl wrth ben-lywydd- n iaeth (headship) y Frenines dros yr Eglwys, dylent wybod nad oes gan y Frenines fwy o awdurdod unbenaethol i ymyryd a chyfan- soddiad yr Eglwys, ei llywodraethiad, dysgybl- aeth, a'i Gwasanaethau, na'r tlotaf o'i deilinid. Nis gall y Frenines ychwaith mewn un modd ymyryd ag unrhyw bwnc mewn dadl yn yr Eglwys, na rhoi ei dedfryd arno, oddi gerth bod appcl wedi ei wneyd ati yng nghyntaf ar y mater gan bersonau cymhwys ac addas i wneyd y fath appel, ac wedyn nis gall ond rhoddi ei dyfarniad yu unol a blaen-gynllun cyfreithiol (legal precedents) trwy lysoedd cyfreithiol yr Eglwys, y cyfrin gynghor (privy cotmeil), neu unrhyw lys arall gwedi ei sefydlu yn f teithlawn, yn ol egwyddorion in-Y Z5 sylfaenol y cyfansoddiad. Gan hyny, y mae siarad am y Frenines fel pen yr Eglwys, neu yn meddu awdurdod i gyflawmi unrhyw swyddau ysbrydol neu eglwysig, neu yn meddu zn ni awdurdod xinbensectol i ymyryd a swyddau eglwysig neu amgylchiadau tymmorol yr Eglwys, illWy na thros amgylchiadau unrhyw 0 el sefydliad arall yn ein gwlad, ar yr hwn mae hi Z5 yn ben, naill ai yn dangos fod y sawl fydd yn ZD dweyd hyn-yna yn hollol anwybodus a ffeithiau y pwnc, neu yn eu camddarlunio yn fwriadol. Ond hyd yn nod gyda'r terfyniadau (limita- tions) rliagddywededig, nid yw'r frawddeg C, r3 neu'r dynodiad (designation) "Pen yr Eglwys ddim yn sefyll, yn ol y gyfraith, fel yn z,Y darlunio perthynas y Frenines ag Eglwys 0 0 Loegr oddi eithr mewn enw yn unig, a hyny n t) yn y rhagarweiniad i Ddeddf 2il a 3ycld y In Freniues Ann. Dyma yn fyr banes y teitl diarddeledig hwn:—Cafodd ei roddi drwy weithi-ed seneddol ar Harri'r Wythfed yn y chwechfed flynedd ar hugain o'i deyrnasiad. Yr oedd Edward IV. yn dwyn y teitl, ond diddymwyd ef gan y Frenines Mari yn y flwyddyn gyntaf o'i theyrnasiad, yn ol y pennod viii. o'r gyfraith; felly, oddi ar y flwyddyn 1553, nid yw'r teitl hwn yn bodoli I mewn ystyr gyfreithiol. Cafodd ei gynnyg i'r I frenines Elizabeth, ond gwrtbododd hi ef, fel yn gableddus, os defnyddid ef mewn unrhyw ystyr grefyddol, neu i arwyddo unrhyw awdurdod ysbrydol neu arglwyddiaeth dros yr Eglwys. Dywedai hi fod y dynodiad Pen yr Eglwys" yn deitl dyladwy i Grist yn unig, ac nid i'r un creadur marwol arall. Y mae golygiadau y Frenines ar ben-lywyddiaeth penadur Lloegr dros yr Eglwys Genedlaethol yn cael eu hamlygn yn eglur a manwl yn yr Erthygl* 37ain, yr hon nid oes eisieu i ni ei dyfynu yn y fan hon, ond cyfeiriwn ein darllenwyr ati. PENNOD VII. Eglwys Wladol yn unig ydyw Eglwys Loegr"—Dyna'r dynodiad roddir weithiau yn ysgafn, bryd arall gyda gwawd a dirmyg, ar ein Heglwys Genediaethol gan ei gelynion. Pa beth maent yn feddwl wrtho? A ydynt yn meddwl mai Eglwys Loegr ydyw yr Eglwys yr hon y mae pobl Lloegr fel cenedl 0 tn wedi ei mabwysiadu a'i chynnal am ganrifoedd yn olynol? Os felly, ni all dim godi o'r ffaith hon-yna er dianrhydedd yr Eglwys. Yn hollol i'r gwrthwyneb. Tueddai'r ffaith yna ym mhob ffordd er anrhydedd i'r Eglwys, ac ychwanegai ei hurddas. A ydynt yn meddwl mai yr Eglwys Genedlaethol ydyw corff crefyddol henafol y deyrnas, yr hwn mae y Wladwriaeth er ys oesau wedi amddiffyn yng nghyflawniad ei ddyledswyddau crefyddol, 6 cadarnhau ei ragorf reintiau (privileges), diogelu zn Z3 ei ryddid a'i iawnderau, a sicrhau i ryw raddau ei feddiannau 1 We], os felly, nis gall fod dim allan o le yn hyna. Nid yw y Wladwriaeth yn gwneyd dim mwy i'r Eglwys nag y mae Z5 y n c wedi wneyd o'r amseroedd boreuaf i bob corfforaeth wladol neu ddinesig yn y deyrnas. Neu a ydys i ddeall wrth y frawddeg neu'r dynodiad Eglwys Wladol," fod yr Eglwys o darddiad gwladwriaethol, mae y Wladwriaeth greodd yr Eglwys, neu a'i galwodd i fodolaeth, tn Z5 a rhoddi iddi ei chenadaeth (mission), a'i bod yn bodoli yn unig wrth ei hewyllys, ac yn t5 dibynu yn gyfangwbl arni am ei chynnal- iaeth ? Yna mae y dynodiad nid yn unig yn n gamenwad (misnomer), ond mwy, mac yn n gamddarluniad (misrepresentation), a hwnw o duedd niweidiol iawn, o blegid cyfansoddwyd, urddwyd, a llywodraethwyd yr Eglwys yn unol a'i deddfau ei hun gan ei boreuol sefydlwyr Cristionogol, ac yr oedd wedi gwreiddio yn ddwfn yn serchiadau trigolion cyntefig ein gwlad ym mhell cyn i'r Wladwr- iaeth, yr hyn yw, ddyfod i fodolaeth.* Hyn yw'r gwirionedd, ac mewn geiriau plaen, mae yr Eglwys yn henach na'r Wladwriaeth. Y mae dyled ei rhwymedigaeth yn aros ac heb ei thalu gan y Wladwriaeth. Gan hyny, nis gall ond dwyn anrhydedd i'r Wladwriaeth iddi fod yn gynnorthwy i'r Fglwys mewn unrhyw ffordd, yn ei gwaith da, neu o leiaf, i beidio taflu un rhwystr ar ei ffordd wrth fyned yn ei blaen, ac nis gall fod yn ddim dianrhydedd i'r Eglwys i dderbyn cydnabydd- iaeth a chynnorthwy y Wladwriaeth yn ei hymdrechion i gario ym mlaen ei chenadaeth ddwyfol, i geisio gwneyd gwaith ei Harglwydd yn ein gwlad. Fe wnai y rhai hyny sydd wedi arfer defnyddio y geiriau "Eglwys Wladol" fel dynodiad dirmygus ac mewn ammharch i'r Eglwys fel sefydliad ysbrydol (spiritual) ac eglwysig enfawr, yn dda ped zn zn ail ystyrient y mater. Crugybar. A. S. THOMAS (" Anellydd "). (I'w barhau.)

CYNNADLEDD FFERMWYR GLAN TEIFI. G1"ullydd-Pa fodd yr ydych chwi yn teimlo y tywydd braf a hafaidd yr ym yn fwynhau y dyddiau yma 1 Yr oedd agwedd fygythiol ar yr hin wythnos yn ol; ond trwy my drugaredd Duw, cawsom gyfnewidiad er gwell. Mae lie i ofni nad ydym fel gwlad a chenedl yn cydnabod llaw Duw ym mhob peth. Fe fyn yr ammheuwr, y gwyddonwr, nad oes dim a fyn Duw a. llywodraethu y tymmorau— gwynt a gwlaw, oerni a gwres. Gwaith Natur 6 yw y ewbl. Nid fel hyn y byddai yr hen bobl yn gwneyd. Yr wyf yn cofio am y cyrddau gweddi gwlithog oedd yn cael eu cynnal i weddio am dywydd sych, ac i weddio am wlaw; ond mae hyn wedi myned yn anghof. 6 Yr ydym yn diraddio, yn gwaethygu, yn colli yr hen deimladau crefyddol y dyddiau gynt a'r hen amser. Nid wyf am farnu neb ond nis gall dim un dyn ystyriol lai na wele(I tn zn fod y gogoniant yn ymadael a. Chymru ac nad yw Cymru mor grefyddol, mor onest, mor eirwir ag oedd pan oeddym ni yn blant Nid oes un camsynied am hyn. Y mae Cymru yn cael ei phorthi a chibau gwleidyddol, a'i llanw ag us a mwnws anffyddiaeth a Sosialaeth benrydd nwydwyllt y dydd. Ifm'- Y chydig ddyddiau yn ol, cafodd y barnwr bar o fenyg gwynion yn Llanbedr am n Z5 nad oedd yno ddim carcharor. Gwilym-Y mae yn anrhydedd i ni fel cenedl nad oes dim troseddau creulawn, megys llofruddiaethau yn cael eu cyflawnu, ond mae llawer troseddwr yn dianc yn ddigosp. Gofynodd dyn unwaith, A oes lladron defaid i'w cael yn awr, Dafydd 1" Machgen i, oes fe fydd lleidr tra bo llwdwn." Yr oedd yr hen gyfaill yn llygad ei le. Os nad oedd ear- charorion yn sir Aberteifi, y mae anudoniaeth yn rampant yn ein plith. Gwadu y gwir a thyngu celwydd yw rheol y dvdd. Dos i'r Cwrt Bach yn Llanbedr, ti gai ddigon o t, brawf; ac i lysoedd yr heddlu. Givilytit-Yiii Mrawdlys Abertawe, cafodd dyn o Landyssil ei draddodi i sefyll ei brawf yn y frawdlys nesaf am anudoniaeth waethaf a mwyaf haerllug a fu o flaen y Barnwr Stephens erioed. Z, Mae hyn yn arswydus i feddwl am dano. Nid oes dim llawer o amser er pan oedd yr anudonwr hwnw yn ceisio myned i'r pwlpud a chael y corn olew ar ei ben mae llawer un o'i fath i'w gael. Nid wyf am ddywedyd dim un gair yn ammharchus am Y mneillduaeth nac Ymneillduwyr, am fy fod yn gwybod iddynt wneyd gwaith da yn yr amser gynt, pan oedd yr hen offeiriaid yn esgeuluso eu dyledswyddau, ac yn gyru y Gwel y Namyn un Dcugain Erthyglau Crefyddol y Llyfr Gwpddi Cyffredin. t Gwel "History of the English People" gall Green, tud, 29 a 30. bobl allan o'r Eglwysi i addoli yn Dan a Bethel. Dyna bl wyfi Llanfair-clydogau a y 0 Llangybi fel esampl. Yr wyf yn cofio fy mod ny i yn un o chwech yn yr Eglwys gyntaf un Sulgwyn, ac nid oedd neb yn Llangybi ond y clochydd a'r offeiriad Williams; ond y mae yn dda genyf weled fod adfywiad rhyfedd wedi cymmeryd lie yma. Mewn lleoedd o'r fath y rhai uchod, gwnaeth yr Ymneillduwyr les mawr, llywel- Y mae yn ammheus a ydyw yr Ymneillduwyr y dyddiau yma yn gwneyd yr un daioni yn yr oes yma. Os ydym am glywed yr Efengyl yn cael ei phregethu yn ei phurdeb, rhaid myned i'r Eglwys i'w chael, ac nid i'r capeli. Y mae yr aur coctli wedi cyfnewid. Nid oes Efengyl lie mae ymbleidiau, ym- rysonau, cynhenau, ymladdfeydd, bwriadau drwg, ac anghariadoldeb. Llywarch-Nid wyf yn rhyfeddu dim fod anudoniaeth yn myned ar gynnydd yng OY 0 Nghymru, pan maent yn cau y Beibl allan o Ysgolion y Byrddau, ac mae sir Aberteifi yn waeth nag un sir am gau y Beibl allan. Nid oes un wers grefyddol, neu un addysg foesol yn cael ei roddi i'r plant, a'r canlyniad fydd i blant Cymru dyfu i fyny heb ofni Dlnv na pharchu dyii-yn anudonwyr, yn anufudd i'w rhieni, &c. Deivi-Mae yr ysgolion Sul a'r pregethwyr yn ddigon i gyfranu addysg grefyddol i'r plant. Hywel-Beth am y plant nad ydynt yn myued i un Ysgol Sul yn ein trefydd a'n pentrefydd 1 Nid llawer wyr pregethwyr a llawer blaenor am gyfranu addysg i blant. Llywarch- Yr wyf yn cofio pan oeddwn yn mynychu yr Ysgol Sul yn Llanddewi-brefi pan oeddwn yn lIane; yr oedd yno ddosbarth o wleidyddwyr trymaf yn y plwyf. Prif bwnc y dydd yr amser hwnw oedd y Siartiaid y Reform Bill; a thyna oedd testyn y siarad yn yr Ysgol Sul; ac nid oedd dim un ymdrech yn cael ei wneyd i addysgu yr ieuainc mewn crefydd, moes, a rhinwedd. Mae lie i ofni fod yr un peth yn cael ei gario ym mlaen heddyw. Y sgragIywiaeth i Gymru a'r Werddon, Z, 0 a phethau o'r fath. Cctdwgan-Politics a Sectyddiaeth yw pob peth yn awr; nis gadewir i un etholiad fyned heibio heb i'r hoccus-poccus sectol a phleidiol gael ei ddwyn i'r front. Yr wythnos ddiweddaf, cymmerodd etholiad Bwrdd Ysgol Llan- fihangel-y-creuddin, er Aberystwyth, le. Ar yr hen fwrdd yr oedd y m wyaf rif yn Eglwys- wyr neu yn Geidwadwyr, waeth pa un. Penderfynwyd gwneyd pob ymdrech i gael mwyafrif i'r Radicaliaid. I wan—Nid oedd dim bai arnynt am wneyd hyny; pob ochr drosti P. hun Radicaliaid neu Doriaid. Cadwgxn-Nid oes neb yn eu beio am ddefnyddio pob moddion teg a chyfreithlawn i ennill yr etholiad. Beiir hwy am eu triciau cywilyddus i gael y mwyafrit. Gwilyrn-illae y Radicaliaid y dyd(liau yma yn gyru y meistri a'u deiliaid yn benben ac yn awr yn Neheubarth Cymru, y mae rhyfel wallgof yn myned ym mlaen rhwng cyfalaf a llafur; masnach y wlad yn cael ei dinystrio, trafnidiaeth yn cael ei hattal, a channoedd o weithwyr allan o waith a'r canlyniad fydd i fasnach gael ei gyru ymaith o'r porthladdoedd, ac ni fydd iddi gael ei hadferu am fisoedd, ac ef allai am flynyddoedd, fel gwnaeth cynhyrfiadau y Siartiaid banner can mlynedd yn ol. Gellir priodoli hyn i'r undebau ac i'r arweinyddion Sosialaidd sydd yn myned ar draws y wlad. Morus—Nid oes un ammheuaeth nad yw yr undebau yn dda i amddiffyn y gweithwyr rhag gormes y meistri sydd yn ymgyfoethogi ar lafur y gweithwyr. Cadwgan—Nid oes un dadl fod hawl gan y gweithwyr i ymuno ag undebau, ac am- ddiffyn eu hiawnderau, a gofyn am y pris uwchaf am eu gwaith. Gelwir ein gwlad ni yn wlad rydd, eto mae yr undebau hyn yn gwahardd dynion i weithio os na fyddant yn perthyn i'r undebau, ac maent yn myned mor bell a gorfodi cwmnioedd y dociau a'r rheil- ffyrdd i roddi gwaith i neb ond i'r sawl sydd yn perthyn i'r undebau. Nid yw hyn ond gormes ac haerllugrwydd o'r fath waethaf. Y mae yn afresymol i orfodi dynion o'u hanfodd i ymuno a'r undebau dylai pob gweithiwr wneyd fel y myn, i ymuno neu beidio. Mae yn dda genyf welcd yn y papyrau fod masnachwyr Caerdydd wedi penierfynu na chymmerant eu gorfodi. If or—Mi wn i pwy sydd yn ennill mwyaf ar gefnau y strikes—y goruchwylwyr tafod- rydd sydd yn gwisgo eu cadwyni aur a'u modrwyau, a'u gwragedd yn gwisgo eu 6 n t5 -n sidanau a chymmeryd byd da helafethwych beunydd. Gruffydd—Gwir bob gair. Yn amser strikes nid yw y gweithwyr yn cael dim ond rhan y gwas o gig yr iar. Yr oeddwn ym Merthyr yn amser strike fawr 1875, yn gwerthu moch tewion, a chlywais yr amser hwnw mai deunaw ceiniog y pen oedd y gweithwyr yn gael allan o drysorfa yr undeb yn yr wythnos. Buasai i blant Merthyr newynu oni buasai ymdrech- ion hen Reithor da a charedig Merthyr. Casglodd filoedd o bunnau i ddiwallu y plant. Nid yr undebau roddodd giniawau i ddwy fil o blant bob dydd am wythnosau. Melldith gwlad ydyw yr ymrafaelion parhiius a'r yin- iaddfeydd dibaid yma nid oes dim ond tylodi, gofid, a chyni yn canlyn strikes. Mae sefyll allan yn difa preswylwyr y wlad; niweidiant nid yn unig y meistri a'r gweithwyr, ond pawb yn gyffredinol- y masnachydd, y siopwr, j y crefftwr, y ffermwr, &c, Yr oedd 1,500 o weithwyr dociau Caerdydd yn segur yr wythnos ddiweddaf, a 30,000 o lowyr o achos y strikes ar y reilffyrdd. Y mae y golled ond am un diwrnod yn aruthrol. Dewi- Y mae y cyfarwyddwyr yn ystyfnig, ac yn gwrthod cydnabod dirprwywyi yr undebau. Gwilym—Y fragl wyr hyn sydd yn eu gyru ZD yn gyndyn. Y nos o'r blaen gwnaeth un Tillet ymosodiad cywilyddus ar Syr William Thomas Lewis, rheolwr dociau Caerdydd, un o gyfeillion goreu i fasnach a'r gweithwyr yn y deyrnas. Ni wnelai un dyn sydd yn meddu hunan-barch gyflafareddu efo dyn sydd yn ei ddwbio a ]laid, a niweidio ei gymmeriad yng ngwydd y gweithwyr sydd yn ennill eu bara yn y dociau. Cofied y gweithwyr mai y Radicaliaid eithafol sydd yn eu niweidio. Yn enw y nefoedd, pa ham na ellir penderfynu y cwerylon hyn trwy gyflafareddiad ? Nis gellir dysgwyl hyny tra mae ymyrwyr yn 0 gwthio eu penau i fewn i bob ymrafael gweithfaol a masnachol sydd yn cymmeryd He yn ein gwlad.

TREF, GWLAD, A THRAMOR. Adrodda y Llangollen Advertiser y;' hanesyn rhyfeddol calJlynol o barth bys-fodrwy golledig Mr Henry M. Stanley. Ar yr amser pan ddechreuodd yr ymgyrchfa Anglo-American- z,Y Z3 aidd tuag AffVica, anrhegwyd Mr Stanley a n modrwy, ar ba un yr oedd ei enw wedi ei gerfio, yng nghyd a'r ymgyrchfa a'r dyddiad. Gwisgodd Mr Stanley y fodrwy hon pan yn C, chwilio y llynoedd yng Nghanolbarth Affiica ar ei daith gyntaf dros y Cyfandir Tywyll, pan y collwyd y fodrwy, naill ai trwy ladrad nen trwy gael ei eholli. Ar ol wyth mlynedd, daeth i feddiant cenadwr Cymreig yn nhal aeth y Congo, y Parch. W. Hughes, yn awr llywydd i Sefydliad y Congo yn Colwyn Bay, yr hwn a brynodd y fodrwy gan frodor, a daeth a hi gartref. Ar ei ddychweliad diweddar pa ddydd, gyrodd y cenadwr y fodrwy fel anrheg briodasol i Mr Stanley. Wrth gydrrabod derbyniad y fodrwy, dadgan- y n odd Mr Stanley syndod mawr, ac yr oedd yn llawenydd ganddo fod y fodrwy wedi ei ddilyn ZD ef o barthau tywyll Affrica. Ym Mhrawdlys sir Forganwg, a gynnal- iwyd yn Abertawe dydd Gwener diweddaf. symmodd yr Arglwydd Brif Farnwr yn erbyn dau garcharor, o'r enw Brown a James, am ymddwyn yn greulawn tuag at hen wraig ym C5 Z5 Mhenbont-ar-Ogwy. Anghytunodd y Barnwr a deddfryd o ddieuogrwydd y rheithwyr, a dywedodd, Y mae yn rhaid i mi weled cyfiawnder yn cael ei wneyd ac, o ganlyniad, bydd yn rhaid i mi gael deuddeg dyn arall er treio y prawf Ym mhlith y cyfranwyr at fron fu- fugeiliol (pastoral staff) sydd i gael ei anrhegu i Esgob Llanelwy yn y Gynnadledd 0 0 y Eglwysig a gynnelir yng Nghroesoswallt Medi n n 1-1 1 0 4ydd, y mae enwau Mr a Mrs Gladstone. Cyilwynir y rhodd gan larll Powis. Beth a ddywed y Faner am hyn, wys 1 Y mae Ymherawdwr Germany yn awr ar ymweliad a'r wlad hon, acy mae yn cymmeryd dyddordeb mawr yn yr hyn a welir ac a ddangosir iddo. Y mae Esgob Sant Albans wedi caniatau i ddyfod yn un o noddwyr Byddin yr Eglwys, pa fyddin sydd yn awr yn gweithio ac yn llafurio ym mysg y tylawd mewn cannoedd » blwyfydd. ¥ Drwg genym gofnodi am y streic yn y Deheudir, fod y rhagolygon yn dywyll iawn. Dyma'r streic fwyaf a gymmerodd le erioed yng Nghymru. Trueni meddwl fod cymmaint o ymyrwyr a'u bysedd yn yr ymryson rhwng y gweithwyr a'u meistri. Ni wna yr agents hyn ddim HiS i neb ond lies i'w llogellau eu hunain. Dydd Gwener diweddaf, yn Llandeilo, cafodd Mr Abel Thomas, cyfreithiwr, ei enwi fel ymgeisydd dros Ddwyreinbarth sir Gaer- fyrddin, yn lie y diweddar Mr David Pugh. Enwyd Mr Thomas gan Mr. J. W. G. H ughes, Tregib. Gin i Geidwadwyr y rhan barth benderfynu i beidio ymladd am y sedd y tro hwn, gellir heddyw, gyda phob priodoldeb, ddweyd fod Mr Abel Thomas yn aelod seneddol dros Ddwyreinbarth sir Gaerfyrddin. Pe byddai etholiad, ddoe (dydd Iau) oedd y diwrnod wedi ei appwyntio gan y Sirydd. Dywedwn, heb ofn gwrthwynebiad, na chafodd collddyn (convict) ei drin yn waeth nag y cafodd Mr Pugh gan Radicaliaid y rhanbarth, a hyny am ei fod, o herwydd henaint ac afiechyd, yn methu presennoli ei hun yn y Ty Cyffredin, ac i bleidleisio fel yr occident hwy yn ymofyn. Ond rhyfedd mor wammal y mae'r Radicaliaid Ychydig amser yn ol, pan etholwyd Mr Pugh, nid oedd y fath wr boneddig ag ef, ac nid oedd modd oael digon o ansoddeiriau er ei ddyrchafu ond y cedyrn a syrthiodd, a mawr oedd y cwymp. Pa fodd y try ymddygiad Mr Abel Thomas allan reI aelod, wys 7 Os boddlona y Jacks, right well; ond os o'r tu at-all, cydymdeindwn ag ef. Mewn atebiad i rai o ofyniadan a gyferchid at Mr John Burns o barth ei f wi-iid i fyned yn ol i weithio fel peirianydd, dywcdodd Mr Burns Pan y daethym i wneyd fy ngwaith ar y Gynghor Sirol, yr oedd pobl Battersea yn credu y byddent yn alluog i roddi digon i mi i gario ym wlaen, ond yr oeddynt yn methu sefyll y gwasgiad. Gwnawd appel cyffredinol y pryd hwnw at y cyhoedd, yr hwn appel a gynnyrchodd Y,150, neu ddigon l'iu cynnal am ddeuddeg mis. Mae y gronfa yn awr wedi dyhysbyddu. Nid wyf mcwn scfyllfa i dderbyn arian o leoedd uchel, a bum yn gorfod gwrthod cannoedd o bunnau o'r tu allan, o herwydd y gosoda hyn ni o da:i rhwyin- edigaethau, gwleidyddol neu yn amgcn. Nid wyf erioed wedi derbyn arian am siarad ar ran unrhyw un o'r undebau. Fy nghytiog pan yn gweithio oedd o £ 2 i Y,3 yr wythnos. Pa ham y dylaswn fod mewn sefyllfa gwaeth pan y gweithiwn dros werin-lywodraeth nag pan y byddwn yn gweithio dros feistr? Os yw y dynion ag wyf wedi cynnorthwyo, a'r rhPli nad yw yn gweithio am ddim eu hunain, yn cytwno a mi, y maent yn gwybod beth i'w wneuthur. Nid yw bywoliaeth ansicr neu ansafadwy yn addas i mi yn fwy nag yw i bobl ereill." # O'r milwyr Almaenaidd a ymladdont o'n plaid ym mrwydr Waterloo, y mae yn awr 49 yn fyw, ac mewn iechyd cryf. Allan o'r rhai hyn, y mae pump yn eu 100 mlwydd, un yn 101, un yn 105, ac un yn 107 oed. Y chydig ddyddiau yn ol, bu rhai o weini- dogion mwyaf dylanwadol ym mhlith yr Anghydfturfwyr yn cymmeryd te gydag Esgob Ripon. Dyma beth yw gwir undeb, ac nid yr un gwallgofus a gyfarfn yn yr 13 in Amwythig ychydig amser yn ol. Undeb oedd zD Z5 hwnw er tynu yr Eglwys i lawr. Y mae Mr W. G. Grace yn priodoli ei lwyddiant mewn chwareu cricket i ymarfer- iadau o gymmedroldeb ei deulu. Nid yw yn ysmocio, ac y mae o'r farn fod ysmocio yn fwy o blaid y scorio bychain nag hyd yn oed mewn yfed yn gy mmedrol. Nos Lun diweddaf, bu fai^v Cardinal Newman yn Edgbaston Oratory, Birmingham. Yr oedd ei Fawrhydi yn 89 mlwydd oed, ac yn ysgrifenydd medrus. Cymmerodd ddyddordeb mawr yng nghyhoeddiad "Traeth- odau yr Amserau," ac yr oedd wi bregethau yn Iz ddylanwadol iawn.

MOESGARAVCH, A'R DOSBARTH GWEITHIOL. Dochreuwn gyda'r dylanwad a garia'r dyn ,y moesgar ar ei gydweithwyr. Nid oes gwahan- 0 ny iaeth pa nifer fyddo yn gweithio yn yr un fan ag ef. Teimlir ei ddylanwad gan y pump, yr ugain, y cant, a'r mil. Efe fydd y genau i siarad ac i ddadleu drostynt o fiaen y meistr, pan y bydd amgylchiadau yn galw am hyny. Y mae pawb yn ymddiried eu hegwyddorion iddo. Credent fod ei egwyddor ef yn dda am hyny gosodant eu pwys yn hyderus arno, ac ni fynai ar y byd i chwareu twyll a hwynt. Y mae gonestrwydd ei galon a didwylledd ei ysbryd yn ddarllenadwy yn ei eiriau. Y mae pawb yn teimlo yn falch o hono. Ant i siarad ag ef fel eu prif oracl. Y maent yn gollwng 0 ZD eu hunain i'w liarwain ganddo. Y mae yn gallu pIygu meddyliau ei gydweithwyr, heb ar yr an pryd eu dwyn yn wasaidd i lawr; ond plygant dan north a grym ei egwyddor dda. Y mae gormod o'r boneddwr ynddo i'w cam- arwain. Mewn gweithfeydd mawrion o lo ac haiarn, y mae arferion yn ffynu na wyr gweithfeydd ar raddfa lai nemawr am danynt. Ac ym mhlith arferion ereill, y mac yr un o daiz¿ footing,' fel y dywedir, yn bur boblog- aidd a lie byddo yn cael ei chario ym mlaen, gwae y neb a doro ar ei thraws—byddai gystal iddo ddyoddef banner ei grogi a hyny. Mewn un lie ym Morganwg, lie mae natur 6 n wedi gweled bod yn dda i guddio pwrs cyfoeth 0 ein gwlad am ganrifoedd, ond y mae llaw ym- chwilgar celfyddyd wedi cael gafael arno erbyn t5 9 hyn, trwy drugaredd, yr oedd yr arferiad o dala footing yn cael ei chario ym mlaen gyda'r manylrwydd mwyaf, ac os na thalai rhyw un newydd a ddeuai i'r lie, gallesid 0 penderfynu y buasai yn bur boeth ar hwnw dros dymmor. Buasid yn sicr o gynllwyno iny rhyw gnac' neu gilydd er mwyn talu yr hen chwech iddo. Beth bynag, dyma weithiwr newydd yn dyfod i'r lie rhyw ddiwrnod. Ym mhen ychydig amser ar ol ei ddyfodiad i'r lie, dyma wyr y 'footing yn cydio yn ei wÙr, Holodd y dyn ychydig arnynt o barthed i'r arian-i ba beth yr oeddynt da, ac i b'le yr oeddynt yn myned. Safodd fel dyn o'u biaen, a cnycta moesgarwch pur anghynredin mewn lie o'r fath, lie mae llawer o sorod cymdeithas yn ymgasglu, gan ddal y dreth ofynedig ar dor ei law, dywedodd wrthynt am ffolineb yr arferiad, a'r canlyniadau drwg ecddynt yn tarddu yn naturiol o honi. Tynodd amryw i ogwyddo at yr un ochr ag ef. Boddlonai dalu, neu yn hytrach i daflu yr arian ymaith am ddim, ond yr oedd arnynt ofn eu cymmeryd, fel pe baent yn arian cyfaredd. Cafodd yr arferiad dro yn ei gwrthol. Trodd un dyn n y drwy ei foesgarweh y llifeiriant yn ei ol, yr ZD hyn a ymdrechwyd drwy ffyrdd ereill gan ugeiniau. Y mae y dreth hono wedi ei dilen 0 yn y lie hwnw oddi ar hyny. Nid oee yn y geiriau uchod ond adroddiad syml o ffaith wirioneddol, ac ynddi gwelwn beth yw dylanwad dyn moesgar ar ei gydweithwyr. Edrychir eto ar ddylanwad y gweithiwr moesgar mewn cymdeithas. Rhaid i ni sylwi yn y man hyn fod y gweithiwr moesgar yn uniad ac yn gwlwm hapus o dymmer dda- didwylledd, un o bi if hanfodion cyfeillgarwch a chymmeriad da. Hwyrach y bydd ambell un yn barod i ddweyd y gellir bod yn foesyar heb yr off o'r pethau yua, Beth bynag, ni ddaeth o dan ein llygaid ni neb yn deilwng o'r enw heb fod yr oil o'r rhinweddau yna yn tyfn yn ei gymmeriad. Ef allai y gwelir ambell nn yn wen o glust i glust, ac yn glamp o foneddigeiddrwydd ymddatigosiadol o'i ben i'w t, ZD draed, fel pe bai newydd gad ei ddeor yn nythle coeg-foneddigeiddrwydd a balchder Paris, ond yr ydym ni yn siarad am wir foesgarweh, heb anghofio ein gosodiad yn y n zn dechreu. Wel, dilyner camrau y gweithiwr moesgar ar hyd llwybrau gwahanredol cym- deithas. Y maegalwad arno i fyned i'r gymdeithas (club), o ba un y mae yn aelod. Y mae pawb yn ei gyfarch yn llawen. Y mae'r cwlwm yma o wahanol weithwyr o wahanol fanau yn deall ar nnwaith ei fod yn eu plith ond nid oes dim ynddo sydd yn tueddu at wasgu ei hun i'r golwg. 0 na, cael ei gymhell y mae i siarad fynychaf. Nid yw wedi methu hyd yn hyn a chael digon i cilia a chefnogi ei gynnygiadau. Y mae wedi arfer ei hun yn y fath fodd fel nad yw yn gallu tramgwyddo neb, ac ni chymmerai neb o'i frodyr lawer am godi rhwystr ar ei ftordd yntau. Y mae ei dymmer dda yn lladd pob ysbryd dadleugar a ddygwyddo gyfodi i fyny i gadw imvstwr, ac y mae y cymmeriad gloew a da ag y mae wedi gynnal i fyny hyd yn hyn yn argraffu gwerth ar bob peth a wnel neu a ddywed. Y mae yn foesgar, ac oddi ar y safon hono rhoddir gwrandawiad iddo. Fe welir fod un o'r fath yma yn werthfawr. Pa faint gwell fuasai ein byd pc buasai pawb ym mhlith y dosbarth gwoithiol yn dwyn ei ddelwl Y gweithwyr yw colofnau cymdeithas- aunynt hwy y mae y byd yn pwyso, ac 0 mor hardd yredrychai y colofnau cryfion yma pe buasentoll wedi eu gorwuro gan foesgarweh. n 6

Y CRYrCHYDD. Er ei ieekyd y et-ycl)yd(I-IwN,s 'heda Ar las edyn beunydd Trwy'r dyffryn hyd derfyn dydd, A'i fan yw glan afonydd. Gelyn erchyll y brychyllod-ydyw Yr edyn glas hynod Pesgu er bwyta pysgod Ni wna mae hyn arno'n nod. Wrth deithio trwy ein broydd—a'i olwg Am chwilod y corsydd Anynad ar doriad dydd Yw 'sgrechiad y glas grychydd. C, Llanybyther. D. 0, J EKI.

Dysgwylir y bydd i'r Senedd dori i fyny yfory (dydd Sadwrn). Boddodd cigydd gan Cwmui Eastmans yng Nghaerfyrddin dydd Mercher diweddaf ger llaw y Gwaith Alcan. Nid ydynt byd yn hyn (boreu dydd Iau) wedi dyfod at ei gorff. Yr oedd yn briod, ac un plentyn ganddo. I

AT EIN GOHEBWYR. O herwydd diflyg gofod, gorfu arnom adael allan amrai gynnyrchion "Ap Israel" (Cei Newydd); "Ymwelydd Dyeithr" (Cyn- wyl) a Drefach, Llangeler cant ymddangos yn ein rhifyn nesaf. EISTEDDFOD LLAXDEILO- Y FKIRXIADAKTH ar y Ddau Englyn i Dref Llandeilo," ic., gan Pedr Mostyn, dros Glanfirwd, hefyd i law, a ckant ymddangos yn ein noiiai. 2D