Yr Wythnos a'r Eryr

AT Y TRETH-DALWYR. jj, "Foneddigion,—Mae yn hysbys i'r mwv;«frif o honoch, fod adroddiad y Cyngor Dosbarth fel y canlyn, Y Cadeirydd, yn unol a'i rybudd, a ddygodd i sylw fater mynwent newydd Llan- uwchllyn, a mynegodd fod Cwrdd Plwyf a'r Cyngor Plwy wedi bod yn trafod sefyllfa bres- enol y cwestiwn, ac ar ol deall yr boll amgylch- iadau, eu bod yn gosod cais ar fod i'r ymchwil- iad y cyfeiriwyd ato er cael benthyca arian yn cael ei alw yn ol. Eu cynllun presenol oedd cael arian trwy drethiant i dalu cost y fynwent, acyr oeddynt yn cael eu sicrhau y gallant dalu can' punt eleni ac un arall y flwyddyn wed'yn--taflu'r taliad felly dros ryw bedair neu bum' mlynedd." Mewn perthynas i'r Cwrdd Plwy y cyfeiriwyd ato yn yr adroddiad uchod, ni roddwyd dim rbybndd mewn perthynas i alw yr ymchwiliad yn ol, nac i ddirymu dim o'r penderfyniadau a basiwyd yn y Cwrdd Plwy cyntaf; sef y Cwrdd a roddodd gyflawn awdurdod i'r Cynghorwyr i gyflawni eu dyiedswyddau yn rbeolaidd ac unol a gofynion y ddeddf a fabwysiadwyd ganddynt bwy eu hunain. Mae YII bysbys fod y Cyngor hwn wedi prynu y tir er's oddetitu dwy flynedd yn ol, ac wedi cael awdurdod gan y Cwrdd Plwy i fenthyca pum' cant o bunau nt y treuliadau, a bod deg mlynedd ar hugain o amser i'r treth-dal- wyr i'w tain yn ol. Rhoddwyd y cwestiwn i fyny i'r Cwrdd bychan ,dan sylw,—a oeddynt hwy (y Cyngor Plwy) i yru y'mlaen gyda'r fynwent, neu beidio? Sicr- hawyd fi gan bob un a welaiso'r cyfryw oeddynt yn bresenol, nad oeddynt hwy ddim yn deall fod y Cyngor yn bwriadn gyru yn mlaen ar linellan newvddiou. Tybiodd rhai o'r treth-dalwyr, mai ystyr y geiriau gyru y'mlaen, ydoedd cau o am :gylch y fynwent, a gorphen y gwaitb oeddynt wedi ei ddechreu er's dwy flynedd. Deallaf fod y Cadeirydd wedi awgrymu y priodoideb, ar fod i bwnc y fynwent gael ei ym- ddiried yn bollol i ofal y Cyngor Plwy a'r Cyn- gor Dosbarth. Yna cododd rhyw un ar ei draed, a gwnaetb gynypiad i'r perwyl hwnw; ac eilwyd gan un arall, gydag ycbwanegiad, fod iddynt t, gymeryd rhyw nifer o hen wiagedd i'w cynorth- wro. Mewn perthynas i aJw yr ymchwiliad yn ol yn y Cwrdd Plwy y cyfeiriwyd ato yn y Cyngor Dosbarth, dywed rhai treth-dalwyr oedd yn breseuoi na chlywsant hwy ddim son am alw yr ymchwiliad yn ol. Dywed eraill, mai ar ol pasio j penderfyniad i yru y'mlaen gyda'r fynwent, yr eglurwyd y byddai gan y Cynghorwyr awdurdod i dynu yr ymchwiliad yn 61, os dewisent. Nid oes modd cael dim aicrwydd gan y treth-dalwyr oedd yn bresenol, dros ba beth yr oeddynt wedi pleidleisio Dengys hyn anwybodaeth cywil- yddus, neu ryw beth gwaeth na hyny. Trwy hyn, tueddir ti i gredu, nad yw pleidleisio mewn cyrddau cyhoeddus yn ddim gwell na chwareu damwain. Yr oedd y Cwrdd Plwy rheolaidd wedi penodi deg mlynedd ar hugain o amser i dalu y benthyg; ond yn awr, yr oeddynt yn cael eu sicrhau y gallai y treth-dalwyr dalu'r arian i fyny mewn pum' mlynedd. Pwy a'i sicrhaodd hwynt, nis gwn; ond pe buasai y cyfryw yn byw yn yr oes- oedd o'r blaen, buasai yn adnabyddus i bawb wrth yr enw "Ffwl y teulu." Yn ol yr amcangyfrif, rhaid cael naw ceiniog y bunt i dalu treth y fynwent, os gwneir hyny mewn pum' mlynedd. A phwy bynag sydd yn talu ar ugain punt o werth trethol, bydd treth y fynwent yn dair punt a phymtheg swllt mewn pum' mlynedd. Wrth ddadleu dros y priodoldeb o alw yr ym- chwiliad yn ol, dymunai y Cadeirydd i'r Cyngor "feddwl am y perygligwestiwn gael ei godi yn yr ymchwiliad am sychder y lie,-er fod y bedd a dorwyd yn wyth droedfedd a phedair mod- fedd, ac heb ddim yn y golwg ond tir graian da a sych." Os oedd y mesuriad yma yn gywir, pa le mae y perygl ? Gan hyny gwel y treth- dalwyr, mai nid yn y fan yma y mae prif fwgan yr ymchwiliad. AwgrymaiyCadeiryddygailai cwestiwn gyfodi mewn perthynas a'r benthyciad. Os oedd y Cyngor wedi gweithredu yn unol a gof- ynion y ddeddf,pa beth oedd i'w ofni 1 Ym- ddengya mai osgoi yr ymchwiliad oedd prif boint y Cadeirydd, tra yr oedd y Clerc ac eraill yn barnu mai diogelach oedd cydyraffutfio a gofyn- ion y ddeddf. Yna cymerodd v Cadeirydd fantais ar fftig awdurdod y Cwrdd Plwy diweddaf i lorio ei gyd- gynghcrwyr trwy ofyn iddynt, Ouid y bobl oreu i beirniadu ydyw y bobl sydd i dalu y dreth, —ac y maent hwy yn barod i ymgymeryd a'r anghyfl°ustra." Dymunwn ofyn i dreth-dalwyr Llanuwchllyn teb drostynt en hnnain. Dywed- odd y Cadeirydd ei "fod ef yn aelod o'r Cyngor Plwy, ac yii gyfrifol am y gweitbrediadau fel y lleill. Yr ydym wedi dechreu claddu yn y fvn- went, y tir wedi ei brynu,—a beth pe bai yr In- spector yn dod yu awr ac yn dyweud fod y tir yn anghymwys nen rywbeth." Dywedwyd 11 n peth newydd i mi; sef "mai nid prinder lie yn mynwent y plwy oedd yr achos i hon godi i ddechreu/'—fod yno ddigonedd 0 le i'r neb ddy- munai gael ei gladdu mewn tir cysegredig Ddwy flynedd yn ol, gofynwyd yn. y Cwrdd Plwy, a oedd rhan o'r fynwent newydd i gael ei chysegru, —atebodd y Cadeirydd, nad oedd. Gallai mai byny oedd yr achos nad oes yr un cais wedi ei wneud. Gwelir felly fod y fynwent newydd yn pertbyn yn holl,ol i Ymneillduwyr, a barned tretb-dalwvr Llanuwchllyn a ydyw yu gyfiawn gorfodi Eglwvswyr i dalu tretb at yr hyn nad vw yn perthyn iddynt. Mae y dreth eglwys wedi ei dileu er's agos i ddeugain mlynedd, am fod yr awdurdodau goruchel wedi ei barnu yn anghyfiawn Nid oedd gormes y dreth eglwys fel rheol ddim yn fwy na dimai y bunt, tra yr oedd Ymneillduwyr yn cael eu claddu yn y fynwent gyda cbau o'n cwmpas. Ond am y fynwent newydd, nid oes i Eglwyswyr le i gladdu ynddi yn unol a'i trefn gyfreithlon. Dywedir wrthym fod y Bwrdd yn Llundain heb lwyr anghofio ffieidd-dod gormes y dreth eglwys, acoganlyniad yn gwrthod caniatad i fenythyca heb gysegru, gallai na fyddai yr Eglwyswyr ddim yn gweled y ir yn He priodol i fod yn gladdfa. Gofynid yn y Cyngor Dosbi,t,th,-a allai fod yma wrthwynebiad gan ryw nifer o'r lleiafrif yn y plwy i dalu tretb pe heb gysegru, ac a fyddai yn gyfiawnder eu gorfodi ? Y ni, dreth-dalwyr Llanuwchllyn sydd i ateb y cwestiwn yma, mae y cyfrifoldeb a'r csnlyniadau wedi ei osod arnom ni yn y Cyngor Dosbarth. Canys dywedodd y Cadeirydd mai y cwestiwn iddynt yn y Cyngor Dosbarth ydoedd,—" A wnawn ganiatau i bobl Llanuwchllyn fyned .i'r anghyflensdra y maent am fyned iddo, ynte a ydym ni yn deall eu ham- gvlchiadau yn well na hwy eu hunain. Cynygiai ef i dynu'r ymchwiliad yn ol ar eu cais," Arein cais ni cofier, am hyny yr wyf yn dymuno pro- testio yn erbyn y fath benderfyniad i ymwrthod gwneud ymchwiliad i bwnc o gyfiawnder rbwng dyn a dyn. Gan fod llawer o Ymneillduwyr yn dewis cael eu claddu mewn tir cysegredig, mae gormes y dreth yn ymddangos yn fwy difrifol a gwrthun. Ar gais y Cadeirydd y pasiodd y Cyngor Dos- barth yn unfrydol, i daflu pob cyfrifoldeb ac anghyflensdra ar dreth-dalwyr Llanuwchllyn. Cofied pob treth-dalwr fod ganddo hawl i bro- testio yn erbyn yr hyn a farno'yn anghyfiawn; neu fod yn gyfrifol am y cyfryw esgenlusdod E. ROWLANDS. O.Y.—Yn mis Ionawr diweddaf, galwyd Cwrdd Plwy, pryd y rhoddwyd rhybudd i drafod y pwnc o yru y'mlaen gyda'r fynwent newydd. Gyru y'mlaen cofier, ae nid troi yn ol i ddad-wneud yr hyn a wnaed mewn Cwrdd Plwy rheolaidd. Nid oedd dim yn y rhybudd yn arwyddo fod yr hyn a wnaethpwyri i gael ei alw yn ol. 0 ganlyniad, nid oedd y treth-dalwyr fel rheol, ddim yn cymeryd ond ychydig o ddyddordeb yn y fynwent newydd am fod yr ymchwiliad addawedig i ansawdd y tir a phethau eraill wedi cael ei oedi yn groes i addewid- ion y Cynghorwyr ddwy flynedd yn ol. Byddai yn werth i ni gael yr ymchwiliad, pe byddai yn ddim mwy na rhwystro i'r Cynghorau ein gorfodi i dalu cost y fynwent yn yr amser byr o bum' mlynedd. Yn laf, trosedd y Cyngor yn erbyn y treth-dalwyr ydoedd, galw yr ymcbwiliad yn ol yn ddirgelaidd a di-rybudd. Yn 2il, gweithredu yn groes i bender- fyniad Cwrdd Plwy rheolaidd; sef byrhau yr amser i dalu am y fynwent newydd, o ddeg mlynedd ar hug- ain, i bum' mlynedd. Yn 3ydd, amlygu y bwriad i dalu am y fynwent trwy dreth orfodol, heb yn gyntaf i'r plwy gael rhybudd i ystyried y pwnc pwysig hwn. Yn 4ydd, fod etholiad y Cyngor nowydd wedi ei gario allan yn anghyfreithlon yn ol barn llawer o dreth- dalwyr; am na ddarllenwyd yn y Cwrdd Plwy, enwau y rhai ddarfu nominatio y Cyngor newydd. 0 dan yr amgylchiadau hyn, fe ddymunwn wybod, —a fydd y Cyngor newydd yn meddu awdurdod i gario allan y dyleiiswyddau a berthyn i gynghorwyr plwyfol. Os nag ydynt,-both fydd y csulyniad, tra mae gwaith mor bwsjg yn aros wrthynt. Hyderaf gael ntebiad boddhaol i'r cwestynau hyn ac yn siffyg hyny, gallai y byddant yn cael eu cyf- lwyno i sylw Bwrdd y Llywodraeth Leol yn Llun- dain. -E. ROWLANDS.

HARMONIUM, in Walnut case, 7 stops, JUL in perfect condition. Price £5 5s. Address-M., WYTHNOS A'R ERYR Office, Bala. ..I I THE LOCAL GOVERNMENT ACT, 1894. PARISH OF CORWEN. Notice of Parish Meeting. The Annual Assembly of the Parish Meet- ing of the Parish of Corwen, consisting of the Parochial Electors of the said Parish, will be held at the Board Room of the Union Work- house, Corwen, on FRIDAY, the 24th day of March, 1899, at 7 o'clock in the evening. Business. To read and confirm minutes of previous meetings. To receive and peruse Accounts of Par- ochial Charities (if ready). To read names of recipients of Doles. To read last Audited Financial Statement of Parish Council. To discuss Parish affairs in general, and pass Resolutions thereon. To transact all other Statutory and general business that may be legally taken at this Meeting. Dated this 15th day of March, 1899. THOS. GRIFFITHS, Chairman of the Parish Council. DEDDF LLYWODRAETH LEOL, 1894. PLWYF CORWEN. RHYBUDD 0 GWRDD PLWYF. Cynelir Cyfarfod Blynyddol Cwrdd Plwyf Corwen, cynwysedig o Etholwyr y Plwyf dywedig, yn Ystafell Bwrdd y Gwarcheidwaid, Corwen, ddydd Gwener, y 24ain o Fawrth, 1899, am 7 o'r gloch yn yr hwyr. GWAITH. I ddarllen a chadarnhau cofnodion y cyf- arfodydd blaenorol. I dderbyn ac edrych dros gyfrifon Elusenau y Plwyf (os yn barod). I ddarllen enwau y mai dderbyniasant El- usenau. I ddarllen Mantolen archwiliedig ddiwedd- af y Cyngor Plwyf. I ymdrin a materion plwyfol yn gyffredinol, a phasio penderfyniadau arnynt. I ymdrin a. phob gwaith deddfol a chyff- redinol arall ellir yn gyfreithlon ei wneud yn y cyfarfod. Dyddiwyd y rsfed o Fawrth, 1899. THOS. GRIFFITHS, Cadeirydd y Cyngor Plwyf. PARISH OF CORWEN. TO RATEPAYERS. THE Overseers hereby give Notice that all JL outstanding Rates must be paid not later than TUESDAY next (Fair Day). Summonses will be issued against Defaulters. PL WYF CORWEN. AT Y TRETHDALWYR. DYMUNA yr Overseers, drwy hyn, wneud 17 yn hysbys, fod yn rhaid i'r holl Drethi dyledus gael eu talu erbyn dydd MAWRTH nesaf (diwrnod ffair) y fan bellaf. Codir gwys yn erbyn pawb fydd heb dalu. AR OSOD, ROYAL OAK, CYNWYD,—yn un cym- eriad, fel yn bresenol, neu yn dri o dai cyfleus, gyda gardd. Gellir cael meddiant o'r gerddi y 25am o Fawrth, a'r tai ar y iaf o Fai nesaf. Gwna Mr. Robert Edwards, Joiner, ddangos y lie. WANTED, A STRONG experienced GENERAL SERVANT. Good wages and good home. Apply, JOHN HANSON, 99, High Street, Bala,