The Rhos Herald

AR FEIRNIADAETH. At OLygydd I-lerald), Rhos. %r»—Yr ydys wedi cynefino a dosparth y %irnkd (Jambrensis er ys llawer dydd bell- ,ach. Ref, Beirniaid Dadl wedi Barn." Y ffarf e¡ i ymdrin a hwy ydyw ei hanwybyddu, gan "llal curo eu pannau yn erbyn y pared a wnant J gyffiedin, ac nid ydyw y Beirniad y Beir- ,tltaul hwn yn eifchriad i'r rheoi. Ond gan fod a ytielo ei druth afler ac anghywir a ffeithiau ^l'la^yddol cyduabyddedig, a bod y gwr gwyllt "-n yn anghywir yn yr oil o'i osodiadau han- b Yddol. byddai yn resyn i ddarllenwyr yr Herald aros o dan gamargraph o berthynas ^eifchiau (?) yr oracl Cambrensis." Pa lo ('Md y Pwyllgor pan yn dewis Beirniaid y lif Draathawd yn Eisteddfod y Rhos eleni ? j'Ofivych am wyr graadedig y tro nesaf fonedd- fioti eyNg]yd. (jnd yn nglyn a'i honiadau a'i j^tteaniaeth hanesyddol y mae a wnelwyf fi JJhyn o lith. Y mae "Cambrensis" meddaf, •p.ftagliywir yn mhob achos pan y cyffwrdd a'rn Jfodcl a enwa efe. A chan 11a fu iddo arfer j^sgarvvch a boneddigeiddrwydd mevra un A^ddeg o'i Feirniadaeth, dadleuaf finnau, Mr waeled oedd ei wybodaeth am yr ychydig feirdd a .noda. Cymerer hwy yn ol ei ei hun I OWAIN CYFFILIOG (Owen chwedl y ^"Qiad) Oaniatawn fod Mr O. M. Edwards L "Owain" wedi ei ddifynu yn gywir. Dif- a *nnau yr un ay>rdwr. When Meredydd P°w}'s was divided into North ,jv °uth, between his two sons, Madoc and poet-prince. (" Wales." Tad. 78). ■-te t. t UPPer Powys beyond Plinlimon, Owen Wiied the growing power of Lord Khys &c. Tucl. 9#.)' Powys uchaf, neu yrban ddeheuol o '4sd?^8' r^an a roddwyd i ^Owain gan ei ZZT1 ^rwystli Cvfeiliog, a rhanau feallai o'r r°edd."—O.M.E.) be was, engaged in war with Hy-wel who, however, defeated him, and ob- |M 'OaJj P°s«ession' of Walwern (Tafolwern) i Cyfeiliog, where Owain resided. In ^«7ehi°vcYeiiiog' where Owain resided. In Abh 6 ^^0d at a great age at the Cistertian j. nf Strata Marcella near Welshpool which ^OhftIy,Se^ ^d founded in 1170." (Gweler S°me,-yNhire Worthies. Rich. Williams, <0^ .n 0 -en wogion Sir Drefaldwyn ydoedd aln yfeiliog, felly, feirniaid clodwiw I- i Cambrensis dyna helynt cydrhwng o Edwards a minnau ar y mater hwn, j^-ftdawaf hyny ar hyn o bryd. %ft ^1>u—"Wedi byw yn Llanelwy am meddai Cambrensis." Hollol I .tebw Oild nid dyna yr oil am y bardd hwn :)4da. IiLh. Bu yn byw yn Nghoedllai am flyn- ecldU" ac ytio y bu farw ac y'i claddwyd cyf ,-),j:aill i'r bardd. Ac ysywaeth, nid yn m ,ych y ae Llanelwy, na Choed-llai. i hyspysu beirniad fod Llanelwy yn ^Wiii ^t'deisdreti Sir Fflint. Gwyr pawb fod T»« yU'yru„Sir. W a- w- beth sy' a wnelo Bleriot a Latham l'nladaeth Traethawd 1 Nid rhyfedd fod 4'r wi caiiibreiisis mor wibiog Eto, 1 ,kid hawd Bywgraphyddol byr a chryno— I ydoedd y testyn. DichOn na wel USkaf:0r" y gwahaniaeth oherwydd cyflymder ) beirniadti. ydyw beirniadu, Mr Gol., ond VjwS<i i Cambrensis," a hyn i'r diwedd "'Y wodi gwneyd y gwaith yn hawddach a gdf 8eerus. Y mae efe yn enili fel yr a j Sob. °*-ky.—mewn aflerweh ac anghywir- FE AB EINION LLYGHW.—Rhys Jones I un 0 ^r(I<I troed yr Aran i ^^tiocr Felly yn wir. Trown at 1 H AJ" dystiolaeth yntau I na bawn awel o wynt. Y (nid flying machine) I llu t: n crwydro trwy ardd Dinas Bran." :a as¡ l hynyna yn ddigon i'm argyhoeddi na 1 0 olwg Dinas Bran byth w v ° yna. Oni clywch etto :— nesaf fardd i Ddinas Bran Oedd Hywel bach ab Einion." ^rfch droed y bryn 'roedd ty a gardd AT awenyddol fachgen." pv,3, (Myfanwy Fychan). 8y n iawn Ceiriog ynte Rhys Jones 1 AL™RF BRYDYDD MAWR x THRA- »)' Ci»» ,^yn y dywed Owen Jones (Cym- feSy ab Rhys am Talhaiarn Un p ec^ed ganrif ydoedd y bardd At ^arw ei noddydd, Emrys ^°tl Ifil^, fywyd Meudwy ar lan I ^fydi^nic5,hu £ oIli^g* Yno y bu farwt I y a'i cbjrflwyBO i iair y II ■» S' Wyryf. Efe ydoedd awdwr Gweddi yr Orsedd yn ei ffurf Ltyiiteflo, TRAHAIAIIN BRYDYDD MAWIt.-Difynwn yr un awdurdod eto :—Yr oedd y bardd hwn yn ei flodeu tua 1300-J 340. Y mae dwy o'< awdlau ar gael yn y Myf. Arch. Cyf 1. Tybii mai efe hefyd oedd yr un a ddefnyddiai y ifug enw Cas-nodyn, i'r hwn y rhoddir pump o awdlau yn yr un gyfrol. Nid oes yn mbenawd au y saith awdl a soniwn am danynt, ddim yi awgrymu y weddi a briodolir i Talhaiarn. Syl wer fod wybh canrif rhwng amser y ddau fardd. itC fod "Cambrensis" g:mrif "ont of date" yn lleoli Casnodj^n. Meddai "Cambrensis" eto:-—"Ysywaeth pa hanes sicr sydd am Hywel ab Einion, Cas nodyn, Gwilym Ryft-1, Gwilym Canoldref, Y Prydydd Moch &c." Os Hywel ab Einion Llygliw a olyga, "Cof wn ei fod wedi gwadu perthynas y bardd hwn a Sir Ddinbych, ac os Hywel ab Einion (heb y Llygliw ene !) y ceisia son am dano, y mae o leiaf dair canrif ar ol eto. Un o feirdd yr eil- fed ganrif a'r bymtheg oedd Hywel ab Einion. •Sylwyd ar Casnodyn eisioes, ac nid oes wrth fy Haw ddim am Wilym Ryfel, benefit of the doubt" i'r beirniad yma, ac ymlaen at y mwyaf idnabyddus o'r rhestr. Dangosa Cambrensis" eiddilwch ac anwyb- odaeth dybryd yma, yn beiddio dweyd mai:— I (a) Un o feirdd y 12fed neu y 13eg ganrif ydoedd Gwilym Canoldref! I (b) Na wyddai neb am dano Beth pe buasai Mr 0 M Edwards a'r Proff J Morris Jones yn gweled hyn yn argraphedig Mr Gol., a chan un wedi gosod ei hun mewn safon mor uchel! Gwell yma etto roddi dipyii o hanes y bardd adnabyddus hwn. Y CADBEN WM. MIDDLBTON.—(Gwilym Can- oldref) ydoedd trydydd mab R. Middleton, Ceidwad Castell Dinbych, yn amser Iorwerth y 6ed, Mari, ac Elizabeth. Bu Gwilym, wedi bod trwy gwrs o addysg yn Rhydychain, yn swyddog milwrol, yn nyddiau Elizabeth, ac wedi hyny yn gadben ar un o'i llongau rhvfel. Yn y swydd hon, efe a enillodd glodydd la wer, ond fel Gwilym Canoldref y Bardd, y mae ei enw a'i goffadwriaeth yn anwyl yn Nghymru, ac y mae ei fydryddiad cywrain o Lyfr y Salm- au wedi sicrhau iddo le anrhydeddus yn mhlith beirdd bro Caledfryn. Ganwyd ef tua dechreu yr unfed-ganrif-a'r-bymtheg yn yr Eglwyswen, Dinbych, a bu farw ar y 24ain o Ionawr, 1595, mewn Ynys o'r enw Scutum, yn Ynysoedd Mor y De. Rhaid ydyw tynu llinell yma, y mae yr amser yn brin. Y mae ychwaneg i'w ddweyd, ond rhaid gadael tan eich nesaf. E. E. ROBERTS. «• ■.

WATERING- CART. At Olygydd Herald y Rhos. Yn ngholofnau yr Herald ryw wythnos neu ddwy yn ol gwelais, fod cyfarfod cy- hoeddus wedi ei gynal parthed cael barn a thrafodaeth ar y priodoldeb o gael watering cart. Meddyliais y buasai rhyw um neu ryw rai wedi gwneyd sylw o'r hyn gymerodd le yn y cyfarfod cyn hyn. Ond gan nad oes neb wedi gwneyd yr wyf yn; anturio anfon yr ychydig sylwadau hyn i'r Herald Nid yw y rhifyn- a grybwyllwyd uchod wrth law yn bresenol, ond y mae yr argraff toddodd cofnodiad yr Herald yn annile- adwy. Cofier mai cyfarfod i ymdrin mater y Watering Cart ydoedd. Ond yr oedd rhai yn son am Urban Powers, ac hyd yn oed yn tueddu at ddadleu y cwestiwn (Urban Powers) yn y cyfarfod, a bu raid i'r Cadeirydd eu galw i drefn. Yr oedd eraill yn cydnabod y buasai yn well ganddynt hwy oddef y llwch a'r cymylau sydd fel sand slorms tragwyddol, na talu id. ,ythwaneg o dreth. Pe buasai y dosbarth hwn a. Ilygaid yn eu penau, buasent yn safio' mwy na hyny yn eu ties Ond nis gall y dall weled er iddi fod yn oleu uwchben. Dosbarth arall a ddywedent eu bod hwy yn cofio pan nad oedd y dreth ond rhyw 1/9 yn y bunt; ond er pan y mae'r gwahanol Gynghorau wedi dyfod i fodolaeth y mae yn codi yn barhaus. Rhaid yw fod y dosbarth hwn yn meddwl mai thyw factories ydyw y Parish Council, y District Council, a'r Coun- ty i fanufactro trethi, ac fod eu dytodiad i fodolaeth yn cynyrchu trethi uwch. O y fath dywyllwch Aiphtaidd Pa bryd y mae ton o for addysg yn mynd i gyrhaedd y rhai hyn ? Gobeithio os bydd cyfarfod eto y bydd amgenach siarad i hyn beth bynag. Mae'r dull y cafodd y mater ei drafod yn amlygu, anwybodaeth sydd bron yn ani amgyffredadwy. Onid ydynt yn gwybod fod cael Watering Cart i ardal yn gam mawr ar randir gwareiddiad. Yr oedd ar- naf gywilydd gweled y result yn,y papur.- 48 o blaid a 46 yn erbyn Pie mae dych- ymyg a all feddwl fod 46 mor ddall mewn cyfarfod plwyfol yn yr ugeinfed ganrif ? Ond er y cwbl gobeithio yr wyf y bydd i'r Cynghor Plwyfol roddi ystyriaeth fanwl i'r amgylchiad, ac y byddynt yn cl eu doeth- ineb arferol yn gwrando ar y mwyafrif, er nad ydyw ond 2. Yr oedd 48 0 bobl ddoeth yn bresenol beth bynag. UN O'R PONKEY.

Mae yr Archdderwydd Dyfed, yr hwn sydd wedi bod yn dioddef oddiwrth waelder iechyd yn awr yn gwella yn rhagorol. -0- Tair gini a'r costau oedd y ddirwy a rodd- wyd ar George Kennedy, chaufteur yn ngwasanaeth Cadben Rickman, am yru yn orwyllt trwy heolydd Gwrecsam. --0- Dydd Llun cafwyd corph Mr Watkin Williams, clerc yn ngwasanaeth canghen Porthmadoc o'r Metropolitan Bank, yn ei ystafell. Cwynai ers peth amser oddiwrth afiechyd, ychydig yn ol anfonodd ei ymddi- swyddiad i mewn i' Bank, ond ni fynai, yr awdurdodau ei dderbyn. o hunan- ladd.iad'tra yn dymhorol orphwyllojg jddyg- wyd gan y theithwyr*

Mae Pwyllgor Addysg Lleol Bethesda wedi i penderfynu gwario >3,000 ar adgy- weirio a helaethu Ysgol y Sir, Bethesda, Dywedir y bydd wedi y cyfnewiijiadau. yr ysgol Sirol harddaf yn Sir Gaernarfon. mm «» jp'w i' 'p* ::f "I" ,il; '1'"

NODION. Mae yr henafwr enwpg, Syr Theodore Martin, yr,hwti syd.d. yn 93 ralwydd oed, yn gorwedd yn ddifrifo] glaf yn ei gartref yn Bryntysifio, Llakgollett. < a Aj^^yntiwryd y Parch LI. Baines Williams, BifAi gweiofaiog Eglwys y Presbyteriaid, ,y V Ferndale, tel athraw yn ysgol Ragbaratoawl Trefecea. Cafodd ei addycgu yn Ysgol Sirol Towyn, ac oddiyno aeth i Goleg Aber- ystwyth, ac yn ddilynol i Goleg Duwinyddol y Bala. ■ —0— Dydd Llun diweddafi ordeiniwyd Mr Dennis Jones, mab y diweddar Barch Dennis Jones, Bethesda, yn weinidlog- ar Eglwys yr Annibynwyr Seisneg Cefn Mawr. -0- Rhoddwyd galwad unfrydol i Mr Edward Beavan, Buckley, efrydyd^ o Goleg Duwin- yddol Bala., i fugeilio Egtwys y Presbyter iaid, Abertiilery. -0- Mae trefniadau wedi eu 1Yd j gynat" Cynhadledd o'r rhai a goleddant y Dduwin yddiaeth Newydd yn yc*Abermaw, Medi ) t4eg o'r 15fed, yn yr fedn V cymerir rhan flaenllaw gan y Parch R J Campbell ar Parch T Rhondda XVilliAiw. v -0- Dirwywyd dau w-r ieuane o Landudno o'r envy David a Hugh Wynne, i ^2 a'r costau am yraosod at heddgeidwad, am iddo geisio eu hatat i ymrafaelio a dyn arall: ô- j Fel canlyniad i geffyll yn gwylltio ac yn rhadeg --yriaith mewn heol gal yn "agos i Caerwys, cyfarfyddodd Richarti Joseph Cane ait d'amwain trwy gael ei dfejro gan fraijCh y dyrol'o'r hotf y bu faxw d.y Sut :¡.¡" i.Mie Cwmni Paftiiwn Caernarfon wedi •rhoddi yr adeilad ar datr^y edd a-fery^s, skating rink, 'z Ue o jddtfyiwch poblogaidd. | skating rink, Ile o jddtfyiwch pobldvaidd., t iJt'a" 11

BARDDONIAETH. LLINELLAU COFFADWRIA.FTH-)r,. 1 r o] Heary Austin, mab i Mr Edward Henry p'r ddiwed'^nr Mrs Mary Am. Cu.'kt3, A wyr i Mr a Mrs Edward Clarke, Gluullya, JohtsMO A", Ruabon. Y r hwn a fu farw A h öt lleg, 1908 O! gyfnewidiad mawr roewn byd, Mor sydyn dieth y nos, Ac mae rhyw gwmwi du o hyd Yn ey,oosi't- wybt-eu dius, 1 wy fyth feddyliai wrth ei wedd, Mor brydferth ac mor iach, Buasai erbYli hyn mewn bedd- Etch HENRY AUSTIN b ch. Pan oedd gobeifchion anwyl dad, A thaid, a nain mor fawr, A srwylieufc ef o gam i gam 'Tr.-i yma ar y Itawr, Chwareuai iechyd ar ei rudd, A boewder yn ei drQDd, Ond HENRY A USTl rü'wd dan gudd Pan oqd rhyw dair blwydd oed, Er nad oedd ef ond ieuauc iawn I rodio'r llwybr cul, Yn llaw ei daid nyni a'i cawn Yn myn'd i'r Ysgoi But; A chyd-i nain eisteddai Ef. Gan wrandaw'n ddi <Uiw b'JCh Edrychai fel rbyw tingel nef- Yn brydferth ac yn iach. Dywedwyd gallaf fel rhyw rAi A-a y bludeuyn gwiw. Fod yiiddo dalent wedi han, Oud ei fod rhy tea i fvw Ei lygaid oedd fel ser y neu, Ei wen oedd fel y wawr, Ei wallt modrwyog am ei ben- Hwn yw ei luu yn awr. Nis galladd cariad Daw, 0 na, Yn wir roi hirfaeth oes, Mewn byd ag oedd mor Uawn o bla, I un mor lan ei foes; Fe fynodd Duw ei gael i'r nef, I'w gartref fyny fry, I fyw'n dragwyddol gydag Ef, Ynghanol parch a bri. Gadawodd gartref glan a chlyd Ar aelwyd ]on Glanllyn, Ca'dd un fil gwell mewn arall fyd, Ar fanau Seion fryn Dychmygu 'rwyf ei glywed Rf Yo dweyd, Py anwyl dad, O! gwnewch bob ymdrech am y nef, Hon yw'r hyfrydaf wldd." Cewch eto wel'd eich rhosyn per Ynpmysg y blodau fry, Bydd AUSTIN yno fel y tec, Yn gwenu arnoch chwi. Nid marw wnaeth, y perl aeth fry, Ca'dd delyn yn ei law, Chwareua hjn i'ch aros chwi, Yh iach, heb boen na braw. Am hyny, peidiwch wylo mwy, Fy nain, nalrn taid, Da'm tad, YE nghwmni mam arosa'n hwy LNIP,- dowch i'r hyfi,yd wlad Am hyny gweddiwoh, 'Fe a'eh clyw, Am Tas i ceimlo hedd, A byw, fel byddo i chwi fyw Am byth tu draw i'r bedd. J. DAVIES (DARA.NFAB).

PONKEY. MARWOLAETH.—Wedi cystudd byr, bu farw Mrs M Williams, priod Mr John j Williams, yn ei chartref yn Johnson st, dydd Sadwrn. Nid oedd ond 39 mlwydd oed, ac yn fam i saith o blant, y rhai yn nghyda phriod, a adawa mewn gofid dwys o' cholli. Yr oedd yn aetod yn Eglwys M.C. Bethel, Ponkey, lie y perch- id hi yn fawr. Daeth cynulliad lluosog i'r cynhebrwng dydd Mawrth, pryd y rhoddwyd ei gweddillion i orwedd yti Nghladdfa y Rhos. Gweinyddwyd ar yr amgylchiad gan y Parch E Isfryn Wil- liams.

II Eisteddfod Gadeiriol y Rhos. BEIRNIADAETH Y CYWYDD. Y Glowr." Pedwar Cywydd a dderbyniwyd, yn dwyn yr enwau Hywel, Elysium, Dan y Fflangell, a Gwyll. HYWEL —Nid yw ef wedi meistroli'r gyng- hanedd, ac nid yw wedi dysgu mynegu ei fedd- wl yu eglur. Mae ei gywydd yn dryblith an- nealladwy. Trwm yw dweyd hyn am dano. Rhaid iddo ddarllen a meddwl llawer cyn gorchfygu. ELYSIUM.-Nid yw'r gynghanedd yn hollol gywir. Mae'r iaith yn fratiog, a'r syniadau yn gyffredin. Diwedda yn dda iawn, dywed am blentyn y glowr yn myned i'w gyfarfod :— I'w ddu law gwthia'n llawen Law o liw y lili wen, 'N awr o lafur y lofa Oriau gwyn ei gartre ga'" Pe buasai yr holl gywydd fel yna, buasai yn debyg o enill. I DAN Y FFLANGEIX.—Cywydd darllenadwy. y gyghaneddyn gywir, a'r iaith yn rymus. Ond nid yw'r awenyddiaeth yn loew, na'r syn- iadau yn darawiadol. Mae yn taro yn drwm ar feistri y Glowr :— Chwi guafiaid, feistriaid y fall,— Cynghor ystranciau angall; Chwi grlbddeilwyr-bradwyr bro Rhoddwch o'i lafur iddo Yn deilwng, ac nid elwa Ar newyn y deWrddyn da." Os ydyw dan y fflangell, tery yn ol gyda Hog. Ptin yw ei ddarluniad or Glowr, ft phrin yw eneiniad ei awen. ,GWYLT 'Cywydd dyi-nuiiol. Llithra a'r air weithiau, er engn\l¡;ht' Y n gy uê¡.¡ál!. wJe,' Jr ha' Ond y mae y tiaildh u'r Glowr yn fwy cyf- lawn, a'r aivenyddi-iotli yti loewach nag eiddo un o'r lleill. Hwn yw y goreu yn ddiddadl, ac y mae yri deilwng o'r wobr. BETHEX.

&w¿s -Ii'I. _tÃn;t¡,'¡,D ( i ilt Looks like Butter* ¡ It Tastes like Butter i r Sit Melts like Butter1 t ? In fact, it is so much like Butter, in EVERY respect, that experts have ======-= failed to distinguish — Nff Golden Fleece' tM————MtM- !<M MARGARINE from the BEST Butter. v 8d. per lb., or, U lbs. for a JI- j Itt f I' Every Grocer, who is a member of the Grocers' Association, sells '(" -:L\ t .:Jr, "G0LOEN FLEEeE" i f": M A RG AR I N B 't 1

GOHEBIAETH. CYFLWR MOESOL CYMRU. Mr Gob—Achos o dristwch a^ gofid di- baid i bob un ag y mae achos y Gwared- wr yn agos at ei galon, yw sefyllfa isel moesoldeb yn ein gwlad. Y mae'r ysgrif, o dan y penawd uchod, a welir yn ein cyhoeddiad cenedlaethol, Y Genznen" am Orphenaf, yn dariunio pethau mewri, lliw du iawn. Dangosir, drwy ystadeg- au nad ellir mo'u gwrthbrofi, fod y wlad, er yr holl siarad yn gyhoeddus, a'r cyn- f llunio mewn pwyllgorau a chynhadleddau, ar y matef, yn suddo'n iset- iawn i anfoes- oldeb a hyny yn y wlad lIe y mae mwy o bregethu nag erioed. Mae'n wir fod llai o achosion yn dyfod gerbron y brawtftysoedd, a dtau fod a wnelo amledd yr heddgeidwsrtd, a'r pellebr, a'r 'phone, i a moddion eraill i ddal trpseddwyr, gryn lawer a hyny. Mae'r ysgrif gref hon, o waith y Parch Gwilym Davies, M.A., Caerfyrddin, yn haeddol iawn o sylw a dylai fod yn jfoddion i ddeffro arweinwyr crefydd y wlad, o benbwygilydd, i roi ystyriaeth ddyladwy i fater mor bwysig. JEREMIAH. j y oj