Y Tyst

CAERAU, MAESTEG. AGORIAD CAPEL NEWYDD. Saif y lie newydd a chyflym-gynydlol hwn yn rhan- barth nchaf Maesfceg. Nid oe Id ymi, cyn i North's Navigation Company ymgymeryd a aaddo par o byllaa newyddion, taw. dellJ mlyneid yn ol, ond daa dy yn unig, ac yr oedd yr ardal yn llwyr yn meddiant yr Euwad Annibynol. Ond ya faan wedi taro y glo ya y pyllan newydd, yuiroddwyd ati gydag egni i godi tai gan y Owmni, a chan bersonan unigol. a phoblogid hwy fel y denent yn barod gan ddynion perthynol i bob enwad. Yn gweled fod rhagolygon dysglaer i'r Caerau, teimlodd gweinidog ae eglwys y Dyfiryn y dylasent ddarparn Ile o addoliad i dderbyn y neWjdd-ddyfodiaid. Symudwydyn y cyfeiriad hwn yn uuion, a chymerwyd tir mewn man cyflens a chanolog ar etifeddiaeth Maj)r Treharne. Gwnaethpwyd hyn eyn i un enwad arall symnd i wnenthnr hyny. Felly Annibyniaeth fedd y fraint o fod yr aches bynaf yn y lie. Y mae i'r fan a ddewiswyd i godi lie i addoli arno ei hanes. Gelwid y darn tir hwn gan hen breswylwyr Maesteg yn Faes y Gwaed.' I'r llecyn teg a gwastad y saif Seion arno y cyrchai ymladdwyr y cylchoedd a gwtiipas i ymlaid &'n gilydd, ac i derfynu en ewerylon mewn tywallt gwaed y naill a'r llall; a chan y cochid y ddaear mor ami gan wa?d yr ymladdwyr, fe adnabyddwyd y llecyn prydferth wrth yr enw Maes y GwaeO. Ond bellach fo drawsffnriir y nodwedd ddarosfcyngol hon i roddi i'r fan nodwedd nwch a chymeriad anhraethol well. Troir y- lie ballach yn fan nid i ddynion ymladd 'yn erbya gwaed a chnawd, ond yn erbyn tywysogaethan, yn erbyn awdnrdodan, yn erbyn bydol-lywiawdwyr tywyll- wch y byd hwn, yn erbyn drygan ysbrydol yn y nefol- ion leoedd.' Wedi sicrhau y tir, aeth yr eglwya yn y Dyffryn yn union at y gwaith i godi festri arno i gynal Yegol Sabbathol ynddi. Awat 133g, 1893, agorwyd hi, pryd y gwasanaethwyd gan y Parchn J. G. Jones, Cwmogwy; D. Morris, Llangynwyd a'r Garth a D. C. Howells (B), Maesteg. Cynyddodd yr Ysgol Sal yn gyflym. a llnosogai yr aelodan yn y Caerau a chan fod y Dyffryn yn anghyflens iddynt fyned i lawr yno, barnodd yr egJwYB mai -well oadd sefydiu eglwys yn y Caerau, ae i'r gweinidog, y Parch J. Morris, rano et weinidogaeth rhwng y ddwy eglwys. Hydraf 15fed, 1893, rhoddwyd llythyran gollyngdod i'r personan canlynol, pa rai oeddynt yn byw yn y Caeran Parch W. Hopkins, Mrs Hopkins, Mri W. Hopkms, a Bees Hopkins, Blaencaeran Farm Mrs M. Morris, Mrs M. Thomas, Mr W. Thomas, Mr D. Davies, Mra M. A. Davies, Mr W. Morris. Mrs G. Morris, Mr W. Davies, Mrs Daries, Miss C. Davies, a Mr W. Lewi" i fforfio eglwys Annibynol. Ychwaneg- wyd wyth llytnyr at y dfer nchod, a derbyniwyd nn— yn gwneathur y nifer o 2-i. Corffolwyd yr eglwys gan y Parch J. Morris, a'r diweddar Hybarch W. Hopkins gynt o'r Cymer, Glynoorwg. Yn fnan cynyddodd yr eglwys, ond yn anfEodus iawn torodd anghydwelediad allau ruwng Mri North's, Navigation, a'u gweithwyr, vn niweld Mawrtb, 1894, a pharhaodd hyd Chwefror lOred, 1896. Rhoddodd yr anghydfod blin hwn atalfa ar gynydd yr aehos, a pharlysodd i raddan mawr yr ysbryd antnriaathaE- Ar derfyniad yr anghydfod, yn ebrwydd adfeddianodd yr ysbryd anturiaethns ei nerth ac ymroddodd at ei boff waith i godi anedd-dai. ond gyda mwy o ochelg.&rwch nag o'r biaen. Dylifai y bobl yma o bob parth bron o'r Dywvsogaeth. Medai yr eglwys Annibynol yn dda o'r cynydd yn y boblogaeth, fel yr oedd y festri wedi myned yn feicbns o iawn. Gwelcdd yr ejlwys fod yn rhaid iddi belaetlinlie ei phabell, nea yn hytrach dynn i lawt, yr hyn oedd gan- d ii, ae adeilada rbai mwy. Ffnrfiwyd pwyllgor adeil- aln yn tbrwydd, a dewiswyd Mri Griffith a Jones, Ton- ypandy, yn gynllnnwyr. Rheddwyd y gwaith allan i Mri Rattory a Jenkins, Pontycymer. Gosodwyd y mcini coffadwriaethol i lawr Mehcfin 22ain, 1897, gan y foneddiges Ft'r boneddigion can)ynol :-Mrs Phillips, Caeran; Mii E. H. Davies, Y.H., Pentre; D. Davie3, C.D., Liverpool Honsp, Maesteg a Dr J. Davies, Y.9, Maesteg. Tra yr oedd y capel a'r festri yn rael oa hadeilado, ;bn yr eglwys sn addoli mewn ystafe J eang a cbyflens yn y Blaenllynfi Hotel, a berthynai i Mr P. Thomas, Clydach Vale, ac a roddwyd at wasanaeth yr eglwys gan y boneddwr yn rhydd o bob gofyn. Agor- wyd y capel newydd, a adnabyddir wrth yr hoft enw Seion, Ebrill 24 tin a'r 25iin, a'r nosweithian dilynol hyd nos Sadwrn. Cafwyd gweinidogaeth gref, nerthol, a dylanwadol dros ben gan y Parchedigion canlynol s— L. Probert, D.D., prifathraw apwyntiedig Bala- Bangor; D. Rees, Rock, Cwmafon J. Towyn Jones; D. G. Morgan, Resolven Ll. S. Davies, Trewilliam J. A. Roberts, Nantymoel; J. Hughes, Blaeiigarw T. G. Jenkins, Llwynyp'a; E. Daries, Abercynffiar; W. Oscar Owen, Bridgend E. Davies, Cymer R. Evans, OaeratL T. Edmnnds, Hirwann a J. Grawys Jones, Aberdar. Cymerwyd rhan yn y rhanan arweiniol gan Mti D, Morris, Garth; T. Bryn Thomas, Siloh; T. Ring- Davies, tdaesteg; Jones (W), Treorci D. Gwenffrwd Evans, Gall), Rhondda; a'r gweddiwr gwreiddiol Mr Rees Hopkins, Biaencaeran Farm. Yn y cyfarfod dan o'r gloch dydd Lion, cyflwynodd eglwys Carmet, Treherbert, lestri cymun heirdd a drndfawr yn anrheg l eglwys Seion, Caerau, fel arwydJ o'i serch a'i chatiad i'w gweinidog-y Parch J. Morris. Siaradwyd ar y cfflwyniad gan Mri M. 0. Jones, T. Thomas, a R. Thousa, ar ran eglwys Carmel; a cbydoabydd wyd y rbodd gyda theimladan cynes ar ran eglwys Seion gan Mr E. Morgan, W. Evans, Rees Hopkins, a'r Parch J. Morris. Dyma anrheg y gall Seion Sorddio ymfalchio ynddi, ae na raid i Garmel gywilyddio i neb en gweled. Cjflwynwyd anrhegion heirdd a gwerthfawr gan y boneddigion a'r boneddigesaa canlynol-W. Ji, Rees, North's Navigation, Beibl ysblenydd; Miss Owen, Caeran, addarniadau i'r pwlpnd; W. G. Roberts, draper, Maesteg, carped; Roderick and Richards, haiarnfaelwyr, Maesteg, gwiail pres; B. Davies,Caeran, rhwymiad pwlpnd o'r Caniedydd t eglwys Soar, Maesteg, awrlais gwerthfawr; Morgan Davies,Herraon road, bwrdd ardderchog; W. Isaac, draper, Maesteg, cocoanut matting Jenkins, haiarnfael Nr, Maesteg, Brill, Maesteg R. Evans, Caerau, cadeirian B. Jones, Castellnedd, ll an bwrdd godidog; dwain o ffyn pros gan Mr Joseph, Maesteg saith o tlychau calgla gaa yr adeiladwyr. Derbynied y boneddigesan a'r bonedd- igion byn ein diolchgarwoh pwresocef. Y mae y cynllunwyr a'r adeiladwyr wedi gwneuthac en gwaith yn ganmoladwy iawn. Gallwn yn galonog gymeradwyo y boneddigion i unrhyw eglwys sydd ag angen gwasanaeth o'r fath. Yn anffodas i'r eglwys, daliwyd hi ar agoriad ei chapel harid gan y gwrth- darawiad blin rhwng y meiatri a'r gweithwyr, fel y llnddiwyd yr eglwys i gyrhueid ei hamcao- Ond gwnaed yn o dda, ag ystyried yr amgylchiadin. Y mae Seion y capel harddaf yn Maeateg. Ac y mae dyfodol llewyrchns, yn ol pob argoelion, yn aros yr eglwys ieuanc. Pan derfyna yr anghydfod yn y fasnach lo, bvdd dylifiad pobloedd lawer i'r He. Dymunwn bob llwyddiant i eglwys Seion. Gohebydd.

YR YSGRIFBIN DIEMWNT. ■^id peth anaml fydd gweled hanes ysgrifbin o'r metel uchod, wedi dal i wneyd ei waith am gynifer 11 den gain mlynedd, heb lawer iuwn o arwyddion Pall m gwaetbygiad. Rhoddi hmes un o'r cyfryw yn nghyda'i wersi, yw fy amcan yn yr ysgrif hOD. Yr oedd yr eiddof fi o'r metel goreu. Cefais ef Yn fy ngwasinaeth am flynyddoedd meithion, ac ni welais ddiffyg ynddo hyd ychydig ya ol, paa ddangosodd arwydd-ion o'r «trvvy spartio a thasgu inc awr ac eilwaitb. Meddyliais mai pwdu yr Oeddoberwydd gorweithiad, ac ar ydybiaeth hyny Jhoddais iddo seibiant, a cbyfaddefaf iddo werth- *awrogi hyny, canys gweithiodd ya rbagorol am jyfflhor maith mewn cmlyniad. Ond wedi tymhor o weithio lie 1 galed, dychwelodd drachefn ei hen driciau, a gwnaeth. gryn annybendod o'r jeden oeddwa wedi ymdrafferthu gyda hi- Daeth ,(a meidwl ei fod ya golygu efelychu ben geffyl *eUis yr wythnos bono yn nagu, a meddyliais ijdefnyddio fcusg ato oruchwyliaeth debyg i'r hon »ef°yddiwyd at hwnw; ond oberwydd nad iawn y trodd y fath oiuchwyliaeth ar daeth i'm cof eiriau perchenog y winllan at ? AViysbren dditfrwyth, a rhaid cjfaddef mai "ono oedd yr creu, canys pan roddais ef ar bapyr Je<H tnia neu ddau o seibiant, rhedai mor esmwyth to a cherbyd Norway hyd yr eira. Dechren- l. edrych arno fel rhyw tab afradlon wedi i )Cwelyd, a meddyliais ladd iddo lo pasgedig am trn ei dderbyn ef yn iach ond pan ar ganol fy "Wyrdodau, wele splash o ioc ar draws y papyr wedi cymeryd y fath ofal gydag ef hyd 68 ei fod yr un fath a phe ffrwdasai ffrwdfa ttrno, nad o ba ddefnydd y gwnaed chwi, Mr. gwn nas gallasech ddal y fath siomedigaeth i chwi golli pob llywodraeth ar eich teimlad, efallai eich bod chwi yn meddwl fel arall eich sedd o.ewn gwaed oer 'nawr. Ond gan beth am danoch chwi, colli pob llywodraeth ?? fy nhymheran wnes i. Ymaflais yn y bycbao, a ^ynais ef allan o'r pren, a hyny mor ddiseremoni ,8 y tynodd y doctor ddant erioed. Tarewais ef evd yn erbyn y 11a wr gyda'r fath nerth a phe yr ^yllysiwn iddo ymwelei âÁ Awstralia. Ymaflais i y^ddo drachefn, a theflais ef o dan ridell y t&n, a .^ddiais ef a lludw, gan byderu na welwn ef '|f mwyach. i y^d uu dydd, pan yn rhodio heibio'r domen Hvr, gweiajg ef yn gorwedd ar gwr o'r domen, a'r °*d wedi bwyta rhan gryn helaeth ohono. Pan elais <}aeth rhyw deimladau rhyfedd drosof. jdgyfododd y weleaigaeth dymhor o wasanaeth yddlon o'i eiddo i mi. Cofiais ain dano yn cael jj r°ddi i mi gan fy nhadcu pan oeddwn yn hogyn ^»eh. Yr oedd ei wisg yn newydd yr adeg hono, 1 °lwg yQ dysgleirio gan ieuengrwydd ond J- 9 eE yn awr wedi myned yn hen, ac yn dwyn ,on anmharch y domen. ^ethwn faddeu i mi fy hun am fy ymddygiad ato wrth adgofio ei wasanaeth. Ag ef y l m yn dysgu tori llythyrenau y wyddor pan yn 8ya bach. Ag ef yr ysgrifena's y llythyr oed^af llwnw ad,ef oysgol y dref at fy rhieni, pan fy Dghal0n ar dori gaa hiraeth am gartref. y Uythyr hwnw yn cael ei gadw yn gysegr- genyf fel math o faen coSadwriaeth am fy Ogrt *el ^dCO,:) Synt a Hebron y teulu ac y «arfu j mi ga(jw y llythyr mor gysegredig, sut t>ir»ar>'U nQi ymddwyn mor anghofus tuag at y ty ^ysgrifenodd P Ag ef hefyd yr ysgrifenais Dgwergi a'm hatebion yn fy arholiadau, y rhai i allan mor llwyddianus fel ag i sicrhau y safle nrddfisil yr wyf heddyw ynddi. Ag ef yr ytl yr ysgrifeDais gyda chalon grynedig am law KSmv? auwy1 hono a to i mi yn ymgeledd mor Wfuys' ac ef hefyd yr ysgrifenaie ac y 0r» ngalar a fy hiraeth ar ol ei rhoi i V>u ^d o dan gloion y glyn. Llawer canwaith y tan111 'ntLgbwroni ein gilydd ar hirnosau gauaf, lim PAROTC)I 8r gyfer fy arholiadau, heb swn lVn y tori ar y dystawrwydd praddaidd, ond ei |v,fi e Sydag ewyllysgarwch yn ehedeg ar hyd y ^Pyr er cyflawni fy ewyllys. Ond am iddo fyn'd II at-]It anmherchais ef. Am iddofethu oherwydd rh "lith lafur, methrais ef dan fy nhraed, a (idd yr w rydu gydag ysbwrial y domen. O q y|■ ya methu maddeu i mi fy hun! picti 'dydi faynyDa yQ ddiin 0Bd tigjj 0 felyr ymddygir at ddiamwnd gwell na'r !» y gweitbiwr. Onid parch pin ysgrifenu ^nf e^—Par°h meistr a chymdeithas i'r Da yn Swasanaetha ei oes mor ifyddlawn. I\l1l\e:w fe yn wr ieuanc hoew. Nid oes un gwas- ti rh h yn ormod ganddo wneyd, nac un gwaith ptjU galed iddo ei gyflawni, na'r un baich yn gaUddo i'w gario. Ohwardd am ben caledi, pin oJygll hyny elw i'w berchenog. A chwys ei wyneb y gwas-inaetha ef, ac & mer ei esgyrn y lleinw efe &g aur melyn goffrau yr hwna'i cyflogn. Ond dacw yctau yn heneiddio. Dechreua chwilio yn fanylach am ei feddrod wrth gerdded nag y bu. Peidia y dwylaw ag ymaflyd mor dyn yn y gorchwylion ag y buont Ac y mae y gwyr cryfion ambell i dro yn rhy wan i ddal o dan y beichiau byn, ac oherwydd yr ymollyngiadau byn y cyrsbyrfir ysbryd y rhai a'i cyflogant. A pban ddygwydd hyn, yn lie e Irych arnynt yn ngoleuni oes o wasanaeth gwerthfawr, edrychir arnynt yn ngoleuni liogell y dyfbdol; a'rfrawddeg olaf glyw yr hen weithiwr o enau un y bu yn ei wasanaethu gydag oeso ffyddlondeb, fydd—' WeJ, ben ddyn, y'ch cbwi wedi myn'd yn rhy hen ar gyfer y lie hwn—felly, ni bydd eich "isieu yma yn ycbwaneg.' Cafodd dderbyniad i we'tbdy yr undeb. Bu yno am dymhor yn myfyrio ar amcan creadigaeth dyn. A gwelwyd on diwrnod yr hyn oedd farwol ohono yn cael ei gludo tua'r gladdfa mewn trol, a'r galarwyr a'i canlynai yn gynwysedig o'r saer coed a'r torwr beddau. Mae ei fe:id y fan acw, heb ddim i ddyweyd lIe mae ond bencyn yn nwcb na.'r arwynebedd. Ond dywed y blodau gwylltion blygant eu penau yn wylaidi i gyfeiriad y twmpath mai— Dyna. fedd hen weithiwr tlawd. STATION NEWYDD OWMLLYNFELL.