Y Drych

0 GANOL SALWCH I GANOL IECHYD. GAN Y PARCH. D. E EVANS, M. D., KINGSTON. Y DIWEDDGLO. Gan mai hwn ydyw y llythyr diwedd- af, a gan mai er lies y darllenydd cyff- redin, yr ysgrifenir, ymdrechir bod vn hynod o eglur. Beth ynte a, all fod yn well yma ar y dechreu nag ychydig o ddarluniau, neu eiIligreiffUau plaen, ac yna esboniad o honynt? Fe gofia y dar- llenydd fod y geiriau cydbwyisedd, ac anghydbwyseidd yn easel eu mynych ddef- nyddio. Golyger fod tua wyth pwys ar hugain o waed yn y cyffredini yn y corff dynoil. Yna gwna pob dyn ganiatau fod i bob aeiod ei waed yn ol ei angen er cyflaiwn iechyd. Beth ydyw afiechyd, neui ainghydbwysedd? Wele; ddyn yn gwlyehu neu ddynoethi ei draed, nes myned fel y dywedir yn hynod o oer. Beth ydyw hyny? Gwaed yn, rhinwedd y gadluoedd bywydol yn ymgilio i'r rhain- au mwyaf mewnol, yn nghyd a gwres yn cael ei golli trwy yr elfen oer allanol. Cam belled a hyn, dymia, afiechyd, neu anghydbwysedd. Y mae. degau o or- ucliwyliaethau yn dyfod i gysylltiad a dyn ag, a achlysuraint anghydbwysedd. Wele didyn yn clywed fod y bane wedi tori, a bod gydag ef yno ychydig o fil- oedd o ddoleri. Y canlyniad ydyw medd- wl a theimlo i eithafion. Parhau gydia hyn. Ni ellir meddwl hyd yn .nod yn y modd mwyaf cymedrol, ond ar draul dwyn gwaiedi i'r pen. Yn yr amgylchiad ymia; ynte, rhuthra ystorm tuag yno. Dyma anghydbwysedd mawr, gyda pher- ygl mawr. Y mae rhai cyfamsoddiladialu dan amgylchiadau fel hyn, yn tyuu gor- modi i'r pen—y parlys mud yw y can- lyniad. A ydyw y cyfaill yna yn airfer ymollwng gyda phob profedigaeth i nwydau a digofaint? Anghydbwysedd mawr ydyw hyny; perygloin lawer. A ydyw y cyfaill arall yn arfer ymollwng wrth y bwrdd, a bwyta yr oil o'r bwyd- ydd bras a phoeth ag y byddo, chwateth hudoliaethus yn galw? Torf o berygl- on,. Pwy sydd yn rhuthro ar ol cinio fawr at ymdirechfa feddyliol? Torf o beryglon; anghydibwysedd peryglus". Rhydld Dr. Altheus yn y "Medical Gazette" am 1869, yr engra,ifft ganlynol; Meirch faich 16 oed gyda thorf o blant miewn seler dywyll yn chwareu "ghost;" cafodd ei dychrynu yn ofnadwy! Y can- lyniadi oedd i gymaint o waed wthio i'w phen fel y cafodd barngfa, ddirgrynol, amirai o honynt yn olynol. Yn mhen blynyddoedd ar ol hyn, daeth menyw feddw reglyd ati ar yr heol gan ei bwg- wth. Ar ol hyn daeth y panigfeydd law- er yn fwy mynych; dylynasant hi hyd ei bedd. Un engraifft etc. Baban yn ei gryd. Daeth ceiliog i mewn ac esgyn- odd ar ochr y dodrefnyn, ac am adeg ynukhiaigosodd y plentyn fel pe yn mwynhau yr olygfa; ond wele dro yn cymeryd lie. Edrychai yn ofnadwy o ddifrifol. Y pryd yma, plygodd yr ad,- eryn ei en i lawr, edrychodd i lygaid y plentyn, ysgydwodd, ei adenydd, a rho'ddodd ysgrech! Gormod o waed yn rhuthro i'r pen; dyma bangfeydd lawer —ac ar ol hyn, gorphwylledd hyd y bedd! Y mae dau fath o ddychrynu yn bosibl; gwaed yn rhuthro i'r pen ydyw un. Mae y math yma yn dylyn y medd- wl. Mae y gwyneb yn goch iawn gyda hwn. Y mae math arall; dylyn y teim- lad, y mae; a gwna adael y gwyneb yn wyn a gwelw. Telimla, yr ysgrifenydd awydd hysbysu tlodion y byd i gyd, pe basibl, y gall dyn, pob dyn o synwyr cyffredin, gael iechyd enwog heb wario ei ychydig ar f eddy go n a'u cyfferi. Mcddai un o fedd- ygbn goreu y byd ychydig ilynyddoedd yin ol, neb llai na Dr. Flint, wrth deith- io wards y Bellevue: "Dymat ddyn, gan gyfekio ato a'i fys, a, lwyr wellhaodd o hyd yn nod enyniad yr ysgyfainit (pneumonia). Ie," meddai yntau "olndl dsimi diolch i chwi; ni ohefais ronyn na diferyn o feddyginiaeth o'r dechreu hyd y mynyd yma." Meddai Flint, dro araill, yn mhresenoldeb torf o feddygon ieuaiinc: "Let it be popularly known, that the physician is nature's servant, not her master." Y mae pob cymeriad yn dechreu yn yr ewyllys. Yr ewyllys sydd yn dewis; yna y pen sydd i oleuo, hyffolrddii, ac yn cynllumo. Peth hanfodol i gymeriad ydyw iech- yd. Mae yr ysgrifenydd: yn cydymdeim- lo mor bell ag y mae yn bosibl a'r dyn afiach; teilynga gydymdeimlad; y mae efe y peth ydyw, nid o herwydd yr hyn ydyw efe ei hun. 0 bob gormes, neu gaethiwed, yr eiddo y mod dau o feddw 1 a theimlad ydyw y gwaethaf, creulonaf, a'r mwyaf anhawdd ei orehfygu o bob caethiwed. Mae y byd i gyd yn y carch- ar tywyll a, heintus o herwydd hwn. But y mae dod allan? Gosoder o flalen y meddwl y nod uchelaf; ac er ei chyracddyd. llywodraether yr ymdrecli- iaid,au gyda'r egwyddoriCiii gwyna:f. Wele didyn ieuanc, unwaith yn penderfynu mynu esgyn i fyny, pe .aiEosydd., mynydd- oedd, a moroedd mwyaf y byd o'i flaen, i gael sefyll o hono yn ymyl, ac yn nghanol llenyddiion goreu y byd yn y gangen neillduol hono. Bistedidodd am ddyddian lawer, ac ysgrifenodd. erthygl ar ei de;styn goreu. Amgauodd ef, a gosodOdd bum dolar ynddo i dalll am feimiadaeth. nid un dyner, lac,na gwyn- galchol, ond beirniadaeth berffaith on- est. Gafodd hi. Eisteddodd eto; a gwnaeth yr un modd, Gwnaeth hyd at y ganfed; a choronwyd ei ymdreehiad, au; sa,if heddyw yn nghanoJ. Cynianfa, ddysgledriaf y byd yn y cyleh hwnw. Gwel y craffus fod torf o rinwe,d.dau ar- dderchog yn nodweddu y dyn ieuanc yn eii ynulrochicu. Meddia,nai ei ddyfial- barhaidi ef ar yr amynedd goreu, tymer dda ragorol, hira.eth uchel ami yr un- iawn, yn nghyd a boddlonrwydd anrhyd- eddus i dalu y pris priodol yn gyfnewid am ei hyfforddiant, a'r llwyddiant can- lynol. Mae y goreu i'w gaiel bob amser yn gyfnewid am y goreu. Mae egwyddorion goreu bodolaeth yn feddygintaethol yn eu natur a gweith- rediadau. Dyna filwyr Dei a, Gogledd; yn ysbytai Petersburg a Richmond. Marw wrth y canoedd oedd milwyr y De. Miarw pan oedd y clwyfau ynddynt eu hunain yn hollol ddiniwaid. Paham? Am fed yr egwyddorion a lywodraethai eu meddyliau a'u teimladau yn eu natur i ladd. Prudd-der, gofid, siomedigaeth, gorthrymiu a dinystrio y maent. Mil- wyr y Gogledd fel arall; y rhai a, rodd- asid i fyny i farw, nid oedd marw idd- ynt! Paham? Am fod yr egwyddorion a'u llywoidraethent, yn eu natur i iaehau ac estyn bywyd: uwch. Nid ydyw car- iad yn ei nod \vodd uchelaf, yn nghyd a'r teulu a berthyna idido, ond enw ar- all ar fywyd a'r teulu sydd1 yn perthyn iddo ef. Peidier a chamdd.ea.II. Y mae miloeidd o ddynion yn dyfod i'r byd yn nghanol yr anfanteisiom cyfansoddiadol mwyaf; nid ydym yn dadlu diros y rhiai hyn. Dadlu ydym, y geill dynion. yn y cyff- redin, ond, iddynt gymeryd mantais ar y rhagorfreintiau sydd yn eu hymyl, gyraedd: sa,fleoied,d, uchel o iechyd. DYLaii y dosbarth yma allu tri pheth; rhag- naenu salwch; a,c yn neisaf, os daw, allu ei symudi; ac yn drydydd1, ddiwyn ei hun i feddiiant bywyd uwch. DYlliaJ graig y tu allan i Boston yn y mor; y mae, mil- oedd 01 ystormydd wedii ymosod arni; ond sefyll y mae hi yn ei goruwchaf- iaeth hyd) heddyw. Craig ddylai dyn fod yn nghanol mor o ninderau; sefyll hefyd mewn goruwehafiaeth. Dyna ddyn yn Ffraiiu: wedi ei ddedfrydu i farw. Trwy ganiatad y llywodraeth, mynodd y meddygon wneyd prawf beth a allasent wnieyd; a allasent osod y dyn mewn cyflwr, trwy yr hwn y cai efe ladd ei hunan a'i feddyliau ei hunan. Dyma hwy yn gorchuddio ei lygaid;, ac yn dyn- oethi ei fraich, ac yn gollwng i lawr arnsi ffrwd1 fach gul o ddwfr tua ma;es y gwaed. Ar yr adeg yr oedd un yn gwneyd, pigiad bychan yn y main yr ar- ferid) gwa,editi. Yn fuan. wele un wrth yr arddfwrn yn teimlo curiad y gwaed; a,c yn siarad i'r cyfeiriad. yn Heddf, ac yn ffugio. Fel yna, gwelir fod y teim- lad a'r glust yn cyduno yn y twyll. Fel ffiaith, darfu i'r dyn. farw mor sicr a, phe wedi cael dwsin o beleni wedi eu saethu i gan,ol ei ymysgaroedd! Onti all as a i y dyn fyw, a ehwerthin arnynt, pe yn gwybod "digon? Wele bedwar o Russiaid wedi ei ded- frydu i farw. Y mae hyn yn y "I.ondon Times" o fy mlaen. Y mieddygon etc. Yr oedd yno wely ar yir hwn yr oedd amryw bersonau wedii marw o glefydau heintus. Gosodwyd hwy ar hwn heb ddweyd dim, wrthynt am, nod,wedd y gwely. Diangasant yn ardderchog; ond y tro nesaf, gosodwyd hwynt i gysgu ar wely yr iachaf, ond dywedwyd wrthynt ei fod wedi bod o dan dorf o rai wedi miarw o'r cholera a heintiau eraill! Bu farw tri o honynt o'r cholera, a hwnw o'r nod,weidd: w'aethaf! Beth ydyw'r casgliad? Nad all yr haint niweidio y corff, heb gymorth y meddwl; ond y gall meddwl iniweidio heb gymorth yr haint! Y gaill y meddwl ragflaenu poen, a dwyn i mewn fywyd newydd ac uwch, sydd ffaith yn oael ei phregethu yn nghanol fflamau tan, gan filoedd o ferth- yron, nid protestanaidd yn unig, na phabyddion yn unig, ond pagan a idd hef- ydl. Aeth tyrfaoedd o'r rhaii hyn trwy angeu ei hun, a hyny yn hollol ddiboieTi; aethant hefyd. yn y meddiant bendigedig 0. fywyd newydid uwch. 4)

CHWARELAU BANGOR, PA. Y Sefyll Allan Diweddar-Effaith Can Hen Weithwyr o'r Old Bangor-LIes i'r Undeb. Bangor, Pa, Awst 29.—Yr wythnos o'r blaen yr oedd cynwrf nid bychan yn mhlith y bobl yn y cylchoedd hyn, o herwydd gwaith Boss Old Bangor Quarry yn tori'r cytundeb heddwch, ac yn goddief i eraill wneyd yr un peth, trwy gymeryd gweithwyr i'r ehwarel nad oeddynt yno ar ddechreu y streic, a gadael eraill allan. Yr oedd, cytundeb rhwng y Boss a'r pwyllgor' i'r hen weithwyr gael myned i'r chwarel yn gyntaf. Cafodd: parti neu ddau o'r hen rai fyned i mewn; ar y cychwyn. (Wrth barti golygir tri, sef torwr pentwr, hollt- wr, a naddwr). Nid oedd hyd yn nod y rhai cyntaf yn lain oddiwrth ddyeithr- iaidl; ond nis gellir beio y Boss am hyny. Yn raddol cymerwyd dau neu dri o ddyeithriaid i mewn ar draul gwrthod rhai a weithiant yno o'r blaen. Er fod murmur yn mhlith y bobl o herwydd hyn, eto nid oeddynt wedi cyn- yrfu; ond pan, wnaed yin,gais feiddgar i gael dau Darti a, weithient mewn chwarel arall i fewn, a chynifer o hen weithwyr mor awyddius ami gael myn- ed yn ol, evnyrfwyd y bobl yn y chwar- el hono, a pheniderfynasamt eu hatal. Wedi taieru a dadleu ffyrnig, bu gorfod i'r ddau barti roddi i fyny i lais cyf- iawnder, ac aros heb fyned i Old Bangor. Yna daeth ehwarel y dyffryn at eu gil- ydidl yn lied gyffredinol i Snyder a Houck Hall, i ystyried y sefyllfa ad- fydus oedd! ar eu goddiweddyd, wedi dyoddef cymaimt wrth ymladd yn erbyn gormes. Pasiwyd: penderfyniad unfrydol yn y cyfarfod, nad oedd neb o'r gwahan- ol chwarelau i fyned i weithio i Old Bangor nes y byddai i'r hen weithwyr gael. myned i mewn. Hefyd, anfonwyd cenadon at y dyeithriaid a weithient Ylnlo, i'w eymell i roddi i fyny weithio, neis y byddiaii penderfyniaid y cyfarfod wedi ei gyflawni. Ufuddhasant i'r cais. Cafodd amryw o'r hen weithwyr fvned yn ol. Gwnaeth yr amgylchiad ucliod les ang- hyffrediiin; i'r Undeb. Cynyrchodd sel a. brwdfrydedd yn yr aelodau, a chwan- egwyd Un at eu nifer. Dichon i rai dybio y dleillia rhyw fantais bersonol iddynt trwy Ijeidio yrnuno a'r Iluaws ar adegau, fel hyn; ond gall manteision o'r fath fod yn fyr a brau eu parhad. Yn ddiddiaidl y peth goreu i'r gweithwyr yw ymwiasgu at eu gilydd yn un corff ffyddlon, cryf a dystaw—nid i geisio niweidio na dairostwng perchenogion na goruchwylwyr mewn unrliyw wedd, ond i geisio cael yr hyn sydd yn deilwng a theg iddynt eu hunaiin am: eu llafur. Nid ydym yn gwybod fod neb o'r perchenogion na'r pr.vdie.~wyr wedi diangos dim gwrthwynebiad i'r bobl ym- uno a'u gilydd; yn hytrach i'r gwrth- wyneh, credant y byddai Undeb o'r fath yn lies i'r fasnach lechi. Awydd a pharoidrwydd y chwarelwyr i fyned i le- oedd eu gilyddi sydd wedi bod, yn fell- dith yn y gorphenol. A dyma y perygl yn y dyfodol, os na cheir undeb a chyd- d,dealltwriaieth rhyngddynt,—Bangorian.

ABERDARON AC ENLLI. GAN EYNON A CHRANOGWEN. Pan yn bleaityn ar Ian mor Aber- teifi llynyddau yn 011, llawer tro ar ddti- wrnod' clir y diisgynodd fy llygaid ar Ynys Enllli—ysmotyn diU, bychan, draw yin mhellderoedd y mor. Edrychai o'r fain y safwn fel pe bad ugeiniau o fill- d:iroedid: o draeth Arfon, ond fel mater iOi ffiaith 'does ond: rhyw: ddwy filldiir neu diair o draeth Aberdaron i Ynys y Saint, neu filldir o Ffynon Fair, lie yr arferai yr hen bererinion groesi. Enw'r Sais arni yw Blardsiey. Wiw i ni holi paham ar hyn o bryd. Fy neges heddyw yw dlweyd: Isuty cefaiis fy hun ychydig amser yn ol yn sefyll ar Ynys Enlli, ac yn treulio dwy awr neu diair ddyddorol ainighyffredin gyda'r trigolion. Fore Llun, ar 011 pregethu y Sul yn Aberyst- wyth, dyma i mi nodyn o Aber diair on—1 nodyn yn llawysgrif gyfarwydd Gol. y "Cronicl—yn dweyd fod mordaith i Em- Ili wedfi ei threfnu, ac os deuwn i bell- afoeddl Aberdaron y caern, fynedi gyda'n gilydid: mewn bad i Ynys E'nlli—-neu Yn- y-Mi. Derbyniwyd y cynyg rhag blaen, ac yn fore iawn cychwynwyd 01 Aberystwyth i Pwllheli, ac yna mewn cerbyd—rhyw shandrydan pur oediramuis tebyg i ger- byd enwog: "Shemi yr Ata,l" feddyliwn— ac ar olelisterdd: air y box cychwynasom am ddeunaw milldir o daith drwy wyllt- diiroeldldi Aberdaron—Connemara Cymru. Wel, cyraeddwyd pentref Aberdaro,n- pentiref Cymreig hollol; pentref fel cant o bentrefi gwlediig eraill. Yr oedd yno y tri sefydliad arferol—efail a thafarn a siop, heblaw eglwys y plwyf a "Ce- phas," ciapel yr Annibyinwyr, ac ar- wyddion byw yn gysurus ddigon air y pentrefwyr. Yr oedd fy nghyfaill y Gol. a chyfaill airall i mi—meddyg ieuanc fu yn astuidio yn Glasgow pan oeddwn weinidog yno—eill dau wedd cyduno: a badlwyr dlehèUiig Aberdaron i'n hwylio yn groesi fore dpanoeth am sofren. G&n fod: saith neu wyth o honom yn y bad nid oedd y gost mor afresymol. Y mae dyfroeud y culfor ar brydiau yn trochi yn arswydus a'r llif yn ysguibo heibio fel y mae yin angenrheidiol cael morwyr yn deiaill whims Dafydd; Jones cyn aji- turio cirocisi. Yn awr, cred ynyswyr Enilli ydyw nad oes neb yn deall y cul- for hwn ond morwyr Elnlli, a chred pofol AberdiarOll: yw mai quacks yw pob mor- wyr ond: morwyr Aberdalron, Af fi ddim i geisio pen,derfynu y ddadl heddyw. Dichon ei bod wedi cychwyn ganrifoedd cyn fy ngeini, a phur debyg mai heb ei phenderfynu y ceir hi yn mhen canrif- oedld! eto i ddod. Wei, aed i'r cwch. Y gwynt yn bur anwadol a, chymerodd i ni dair awr a haner o hwylio yn ol a blaen cyn cyr- aedd' y lan. Nid oes amser gan neb o honiomj i fod: yn sal. Yr oeidd' digon o beth.au eraill i feddwl am danynt. Yr I oeiddi bachgen o was mewn slop wedi dod. adref i roddi tro am ei dad, a'i fam, ac yr oedd dryll ganddo—a'r counter-jump- er wedi meddwi ar ei degan. ac yn saethu lait pob aideryn ddoi heiibio ar ei aden-, Afreidiiol dweyd na fu lladdfa fawr y dwthwn hwnw, yr oedd y bachgen, yn deadl ffon. lathen yn well nag arfau tan. Cafwyd llwyddiaint mwy ac i well pwr- pas wrth bysgotiai me,cryll-y pysgod prydferthaf yn y mor. Ar ol morio am oriiiu yr oeddlem: yn dechreu; newynu, a chan fod Dr. Thomas yn adnabod! pob corn byw ar yr ynys ni chaied fawr trafferth i ddarga.nfod cook. Cawsoui ar didleall fod gl,aniad doctor ar yr ynys yn amigylchiad! pwysig ac anami iawn, felly pan, laniodd ein cwch ni gydja, doctor ar y bwrdd, dyma'r bobl afiach ac; haner iacih a chwarter iach yin cyrchu ato, a than ei aden ef cawsom loud, calon o groaesaw. Yr hen Arglwydd NewboTough oedd: bia, yr ynys hyd! yn ddiwedidiar, a phob half ai yno am bythefnios—mwy neu lai —am wyliaiu. Mae yino rhyw 12 o dai, a iheulu yn m-hob ty, ond y miafei yr yn- ys yn brin iawn o blant. Truga redd fawr fod gan y brawd sydd, yno yn fug- ail ac ymi ysgolfeistr lonaid: ty o blant heblaw plant y lighthouse, i roddi tipyn o fywyd yn y lie. Arosasom. am de, yn y Plasbaich—llety yr nen lord1, Yr oedd wedi dodrefnu dwy ystafell yn nodedig o dwt a chysurus. Cymaint oedd ei cl- wg ar Elnlli ar gyfrif emwogrwydd! yr ynys fel dinas noddfa i saint erlidiediig yr oes oedd pell fel y gwalriodd arian lawer arni hi. Ciasgladid yn nghyd, meddir, weddillio,n 20,000 o saiimt at eu gilydd i un bedid mawr, a chododd gol- Olin fawr hardd o wenitlifaen ar y fan. Yno yn eu plith erbyn hyn mae yr hen lord ei hunain yn huno hyd! y boro mawr. I Aethom i'r capel bach tlws o dan ar- weinind Mr. Williams, y gwei-nidog, a gwelsom yr adieilad' l>ychan, yr hwn a ddefnyddlidi fel ysgoldy. Cawsom siriol- deb mawr ga:n Mr. Williams. Yn mhlith pethau hynod eraill dywedai fod y taim- add mor rhyngddynt a'r lain mor wyllt weithiau fed yr oe'didi am dair wythnos—■ miWY neu lai—yn gareharor ar y lain, ac yn methu yn lain dychwelyd i faeis ei lafur. Hen ddull yr ynyswyr Oi anfoin newyddion o'r ynys i'r lan arall oedld cyneiu tan, neu ddau dan—weithiau dri o danau. Nid wyf yn cofio yn honol sicr sut yr oedd! yr arwyddion tanllyd hyn i'w hesboinio, ond yr wyf yn meddwl mai rhywbeth fel hyn oedd hi: Un tan, galw am y doctor. Dau dan, rhywun wedi marw. Tri than, rhywun wedi miarw Ai pherthynasau iddo ar y lain eisieu eu cael i'r angladd.. Mae hyn yn arwain fy meddwl at y fynwent fechan. Yr oedd yno rywbeth touching i mi yn medd yr hen weinidog y Parch. Robert Williams, wedi ei gladdu yno ar yr ynys dros 80 mlwydd oeidi. Felly hefyd ei hen: gymares an- wyl. Gerllaw iddynt dynes ieuanc, gwraig i coastguard; hwnw druan wedi dadl yno ar ei dro, a, chladdu ei wraig ieuanci ar yr ynys unig non yn nghanol y mor. 0, wel, ni raid ofni na chlyw pob un o farwolion Einlli—yn nghyd a'i ugain mil saint y cynoesueldd-Ie.f yr udgorn pan ddiel yr alwad fawr aim da,n- ynt. Mae rhyw 70 yn byw ar yr ynys ar hyn o bryd- hen bobl yw'r mwyaf- rif. Dywedai merch ieiuanc wrthyf fod bywyd: yn anziyoddefol 0' daiwel yno am ryw naw mis o'r flwyddyn, ac nid oedd dim ond: ffyddtlondeb i dad a mam oed- ranus yn ei chadw hi yno. Effaith na- turiod cymaint o groesbriodi a'u gilydd cyn hir fydd: dirywiad: a diflanilad y bob- logaeth, a synwn i fawr cyn can mlYlu- edd i hedidyw na bydd E'nlli wedi difa, eli hodl breswylwyr. Mae yno rywbeth yn Enlli yn wahasn- oil i lawer o fanau. 'Does yno dreth na degwm, dimi ond! tipyn o rent. Mae yr ynys fechain: yn rhyw ddwy filldir o hyd a, haner milldir o led. Creigiog ac ys- gythrog yw y wyneb tua Sir Gaernarfon, ond: tir llafur campus sydd. yn, rhedeg ar lech wedd tua'r ffordd' arall. Ad'eil- adwyd y tai bob un yn bur ddiweddar, chwech o, dai dwbl, fel os byddl eyfyng- der yn gorddiweis teulu yn y nos y mae teulu arall o fewn lied mur i estyn help llaw. Ar ol i Kelniioin, a, miinau ymgomio a phob un y caem afaiel arno, a thalu ein teyrnged! 01 barch i Fremin a, Breninies Enilli—(mae pemau coron,af yn Einlli)- a rhodcli'r go,roin (coron bres gwerth swilt neu dideunaw ceiiniog efallai) ar eiin penau, a,c ar ol te gogoneddus ai mecryil gogonedidusach yn Plasbaoh, rhaid oedldl meddwl aim y gwynt a'r llainw neu; orfod aras drwy y nos. I ffwrddi a ni ar ol i Doctor Thomas deim- lo pulse a d'arllen, tafodau haner y bob- logaeth. Cawsom ein: bat! yn barod. CoidWyd hwyliau; caed aw el deg a gwanau Dafydd Jones arnomi fel y, darfu i mi yn mhen tri chwarter awr roddi traed1 unwaith wedy'n ar ddaear Aber- daron ar 011 un o'r outings mwyaf dydd- orol fu erioed.

PENILLION CRANOGWEN I'R YNYS. Enlli hen.! Cyraeddais dy Ian, Sengaiis dy dir, air lawer main; Aniedlfelis dy awyr, yfais dy ddwfr, Gwelais dy bobl, pell o fod yn llwfr. Bum, yn dy Demi gryno, gain, Gweilais ynddi argoel o'r gioron ddrain, Y miarw ar y pren, a'r esgyn i'r nef, Telimlais yuddi megys ei gwmni Ef. Gwelaia dy feusydd cynyrciol fel gardd, A'th Wair ar ei orwedd, a'th felyn hiardld; Gwelais dy wylan yn hofran uwchben, Ei chorff mor lluniaidd, ei bron mor wen. Gweiais dy ferched caredig iawn, TeimlaiSi rin eu croesawcl ddawn; A nerth eu cain wrth all or eu Duw, Yn diolch, yn erfyn, am fod ac am fyw. Enilli! dywedir fod! vaiot lwch, Seintiau oesoedd yn werthfawr drwch: Llwch o weirth ar lyfrau'r net, Tuhwnt ei gyfri' gan neb ond Ef. Seintiau oeisioedd filoedd maith, Geisient noddfa, rhag cam a chraith; Derbyniaast a chuddiaist, rhag gwawd a sarn, Yn ddiogel ia,wn hyd; Ddydd y Farn. Enlli fechan, mi a'th hoffais di, Dy dir, a'th bobl, a'th geulanog li, Dy fadau cryfion, a'u hwyliau tyn. Dy Fugail, dy Flaenor, a'th Demi dan y bryn. Hoffais di Enlli, y tro cynta' i mi, Hyd yr holl flynyddoedd nofio dy li, Slangu dy dir; ond os byw ac iach, Mi a ddeuaf eto 'mhen gronyn bach. Enlli lainwyl, haf yw yn awr, Mor a thir yn degaidd wawr; Yr awed yn huno, a'r haul ar ei wen, Y Gwbl mewn heddweh, Enlli hen. Cei ddiosg dy gnwd, o wair ac yd, Y cwbl yn dies uwch dy ben o hyd; Cei forio dy filyn i'r ochr draw, Ac neb raid ofni y tonau a'u braw. Ondi yr an wyd! Sut yw dy auaf di, Pan ruthra, arnat ystormydd: a'u cri? A'th ochrau noethion heb arnynt lwyn:, Na brwynen o gysgod, faint yw dy gwVn.' Ond, ynys hen, mae'th sylfa.en. di Yn nghanol gwa,ethaf gwynt a LIL Ar rywbeth rhy giadarn i ymchwyddmor Eli gyffwrdd byth, ar air nerth ein Hior! Ynyswyr, pwyswch chwithau oil Air Ddiuiw tragwydidoldeb, rhag cwyn a eholl; A rh,cididweh eich hunain, i gyd i gyd, Yn edidfdQ; i "direfin madideiuant" ddrud!.

NODIADAU "CWTA CYFARWYDD." —Gresyn fod g,weimidogion yn cvstadlu yn erbyn gweiithwyr mewn Eisteddfod- au. Miaieint yn fwy o gribiddeilwyr na heb ar achlysivroT) fel hyn, ac nid yw',n glicd yn y byd idldynt endll. Nid coeth- der colegau, onidi talemtau naturiol sydd i ymdrechu am gjaimp mewtn Eisteddfod- au. Caiiff y gwedriidogion eu gwobr bob nos Sul ac yn yr adgyfodiad. —Ben Davies yw'r unig fairdd, yn fyw en illodd y gadair Genedilaethol gydla phryddest. Yn Llaindudno y bu hyn. Mae ganddo diair coron, a, chafodd haner coron yn Eisteddfod Genedlaethiol Rhyl, a'i gyd-fieirniad yn Nghorwen, Iolo Caer- inarfon, gafodd, yr haner airall. Enill- odd gadiair EistiedJdtod y Calan, Dolgell- (a!Ui, deirgwaith yn olynoil. Biu yn bug- eilio eiglwys Annibynol Bwlchgwyn, ger Gwrecsam. am gyfnod, ac y mae gan- dldlo ddarlith ddyddlorol ar Twm o'r Nant. At el rinweddau eraill, y mae yn gefnidier i Watcyn Wyn. — Prr.gethwr gyda'r Bedyddwyr yw Gwili, y ciadieiirfardid, ac yn gweini yn awr fel un o athrawon Ysgol y Proff- wydi gyda, Watcyn Wyn—tmeu "Wat y dyn witi," fed y gelwir ef. Ciafodd gaidi- air Corwen o'r blaen, a bu o fewn trwch blewyn at y gardla,ir a'r goron Genedl- aethol fwy nag utnwaith. —Merch Trebor Mai yw Miss Gwlad- ys Wildiaimis, Gwrecsami, enillydd yr un- awd Soprano yn Eisteddfod Corwen. Am dani hi y dywedio,dd, Trebor, "Fy Ngwiadys—fy angel ydyw." Mlae ei lllais bereidciied ag oedd awen bert ei thad. —Mae David Owen, Dinbych, yr enill- yidldi ar y gerdd-duchan yn Nghorwen, yn frawd i Tom; Owen, 1 fa fod Elwy, ac yr oedd Taliesin, Hiraethog yn ewythr iddynt. Yn sicr ddigon felly, mlale'r ddiau "O'r un wiaeid, a'r awen wir -Merch yw Telynores Gwalia i'r bardd! hynaws Trisant, I.erpwl—un o emyniwyr goreu 'r genedl.

J —Yr oedld rheiithor gwledig yn bur sal, a chyngorodd y medidyg ef i fyned i Bournemouth. "Dw i ddim yn leicio Bournemouth; na, af fi ddi,mi yno yn siwr i ehi," ebe'r claf. "Wel," ebe'r meddyg, "'does ond, dau beth am dainii— Bournemouth neu'r Nefoedd." "O, mi af i Bournemouth ynte."

GOHEBIAETH JOHANNES. Gohebwyr y Ffugenwau—Enill Mewn Flair —Cyfreitliwr Galluog-Cyfnewidiadall Dyeithrol yn Scran 'on—Ymadaff" iad Gtveinidogion—Dycliwel- yd i'r Goleg. Bangor, Wis., Awst 30.—Nid oes dilØ yn gwrthweirhio dylanwad daionus 1 wasg, yn dirywio cymeriad llenyddiaeth y dydd, ale yn sori meddwl y cyhoedd yn fwy na gohebiaethau difriol ac aith- rodgar o dan gochl ffugenwau anadIW byiddus, Deiallwn fod cyfraith wedi dy fod mewn grym yn California yn ddi- weddiar fod yn rhaid i bob ysgrif didwyl) enw adnabyddus yr awdwr. Pe buasai y ddeddf hon yn dyfod yn ffaith gyffred- inol cawsiem ohebiaethau o gymeri8^ uwch a, rbagorach i lanw colofnau eia newyddiaduron dyddiol ac wythnosol. Dywed y Cymro llygadgraff a'r ariaIJr ydid llwydldianus, W. G. Williams. SPa" ta, y dylasai awdurdodau y "Drych" bemodii gohebydd; 0 allu a chyfrifoldeb i'w cynrychioli yn ein dyffryn. Yn ab- senoldieb y cyfryw cymerwn ryddid wneydl ychydig grybwyllion. Cynali^ ffaiir flynyddol Sparta: yr wythnos ddiiw- eddiaf. Trodid allan yn llwyddiaint MIl- ol. Yr oedd yr arddangosiadau yl1 1 gwahanol adranaUi yn ardderchog. L1aW- en genym weled tri Chymro, H. HUgheS, Blaenydyffryn, John. L. Jones, Lèon, Sj E. R. Jones, Fish Creek, yn cymeryd yr anrhydedd mewin defaid a phenau corIJ- iog. Dywedir nas gall y Dalaeth dida°^ os eu rhagorach. Maie: yr Anrh. D. H. Jones, Spa1^ newydid ddychwelyd o'r dwyrain bodi yn astudio Boston hanesyddol ø/t amgylchoedd am bythefnos. Ni neb erioed wedi ei lanw a mwy o ys yr hen Buritainiaid—yr oedd yn Ilifo drosodid. Dyma Gymro ag sydld y° lewyrehu anrhydedd ar ein cenedl; 11 yw yn ail i neb yn y Dal,aieth fel Cyf- reithwr ac areithiwr. Fe ga, Wasbi^ ton ei hysgwyd gan ei hyawdledd 8111# orchfygol yn y dyfodol agos. Bua bras-amlinelliad o'i hanes a'i ddarf11^ o ddyddordeb i ddarllenwyr y "Dry€^ Bu Mrs. D. 0. Jones, Hyde Park, pl8J" ar ymweliaid a'n hardal yn ddiweddaf wedd dyfod: i weled ei chwaer, Mrs- W. B. Jones, Fish Creek, ac i gy*ner^ eii miam oed nanus, Mrs. Rees, yn ol & hi i orphen ei dyddiau gyda ei Rhyw gylchddarlvinfa rhyfedd °6^, hadlrodidiad1 o hanes y cyfnewidla gweithfaol, cymideithasol a chrefyd ag mtae y cylclioedd wedi myned tr ddynt yn y 30 mlynedd diweddlaf- ..n ychydlig o'm hen adnabyddiaeih sydd ? arois, ac mor didyeithr fyddai y golyg,- feydd: mewyddion—braidd dig011 gorphenol sydd yin y preseriol 1 aT(yS ei hunaniaieth! Os yw yr af<>n -11 miae y dyfroedd' ° hyd yn mewid Deallwn fod y patriiairch ThooiaS artls a Mrs. Richardis eto yn aIJ°S, a dystion o letygarweh, cref^1 r> chailllneib ymarferol yr sefy Maie y barddi a'r lienor ieuar.c ag yn dechreu darllen y gyfraith pah 0 wn. yn gyfarwydd yin yr ardaloedd' dyfoid yin feiirniadl ac arweinydd Eiste fodlau o enwogrwydd cenedlaetho], ac J faraydd o fri aiel awdurdod. Nid o,ed gan Mrs..Te.nos braidd ddigon o Gy01' raeg i ddiadigan ei hedmiygedd o'r hard naturiol, y lleinoir coeth, y preceth^1" sylweddlod a'r gweinid'og rhagorob y Parch. D. P. Jones. Os oes dosbarth yl1 lliamw bdynyddbodid, bywyd i'w hymy1011 a g-wasanaeth sylweddlol, perthyn.a."1 cyfaill Jones i hwnw. Dealla yn (]d* mai un o'r elfenau pwysiicaf yn iaeth llwyddiant bywyd ydyw cyny1' y ( inlyniadau goreu ar y gwas^r llei-af o yni. giu Bydd: tri o weiinidogion Bangor gaidlael yn fuan. Mae Mr. ^1 cael gweiinidloig y Presbyteriaid, wed'i gal wad i Merril, Wis., I nawddi y Genadaeth Gartrefol. tuia thair blynedd. Rhyw ysfa fel sydld) ynidldo. Mae yn gy,m;e,raldivi fetol diyini cymideithasigar a buigail yrs$ ond nidi yw yn meddu llawer °L-Sgrit' sydldi yin cyfiansoddi miyfyriwr. ryy e-noddi J. C. Roberts y "Drych" ata y^r dlro aim lenor o gryn allu, "anidi P hWPW yn meddu cyhyrau, fel y gorriHa deIP; la, welsom yn y Centennial yn ph^a ,1- ia." Tipyn o ddiffyg cyhyrau ^0 iol sydd ar y brawd: hwn,. Anhawd ajU cael gweiinidog i sathru yn Mr. Brown, yr hwn sydd yn1 gw: aethui y Bedyddlwyr yn haf hwn- yn vsgolhaig gwych, yn ddair g.ar, eiainig, yn fedldyliwr beidldgar, y° jryd- adwr hyawdil, a'i niaitur yn llawn ° an iaeth sel dros y Meistr mawr. Byddl y Parch. H. W. ^r^\nyd^" dychwedyd yn fuan i athrofa dkJuW 01 Princeton,. Buasai yn, destyn enyididi gan: eglwysi Bangor, a Biliaeinydlyffryn: pe gallemt eii yr i aros; teimlant yn unfrydol 61 yU iawn dldyn i'r cylch h wn, ond y gall -1 th bienidlerfynol i orphen, :eiaddYS""waith: wieidi'yni wmeydl mwy a gwell ^(jyiO mewn llai O' amser. Nid: r^ia.1ff.^j1g fod1 ieuianc o nodwedidiion Mr. Gr:1 waI1: yn brydierus ami faes lilafnr, P ^arod biarodl at waith, bydd gwaith y uS o idldioi yntau. Medlda gyfuniad gymwysderan i wneyd gweinid0^ jjais ianus—ymidldiangosiaid' bon:eddig,a _aigi da. llygaid! gochelgar, ysbryd synwyr clyffrediin cryf, myfyi"1 ^reclj ei a phregethwr poblogaidd. Mae eg- adeiladiui i raiddiau helaeth ^ewn wyddlor o gyfiartaledld yn Ha g[ gwahainol gyfeiriadau. Pan' vrD(jdir" ieuanc 0 gymwysder, dysg, wydd,au ied'aeth yn: biaroidl at didy t bywyd, mae rhagluniaeth yn cyfieusdra o'i flaen. williaIIlS' Clywsom fod y Parch. saiwad i North La Crosse, wedi .d,erbyn g,a yr ar- Dalaeth Iowa. Dyma dYWY,SI?! byfedd eithfiai yn y cylchoedd; hyn. Tal- tod rhai o oB6Waid aieth yn, eiddigeddus o ath eL ethwrol y proffwyd h,wn yin Israel.

4. Yr oedd wedi ymgysegru yn llwyr i waith y weinidogaeth. Cysegrodd ei holl nerth a'i yni i'r pwlpud, pregethu oedd pleser mawr ei holl fywyd. Medd- ai yr hyn a eilw Carlyle yn athrylith- gallu i ymboeni a chymeryd trafferth, sut i dde-all ac i feddu y dull goreu o bregethu yr efengyl. Yr oedd yn meddu sicrwydd hollol yn ei fedidwl ei hun am ei alwad gan Bdtuw i bregethu, ac yr oedd yn argyhoedldedig hollol o bwysigrwydd y gorchwyl o bregethu yr efengyl. Cred- ai yr efengyl yn drwyadl, ac am hyny llefarai yn hynod o ddifrifol. Gofynodd un o esgobion Llundain i Thomas Bet- terton, y chwareuydd goreu yn ei oes, "Pa fodd yr ydych chwi yn cael y fath effaith yn y chwareudai, wrth draethu dim end chwedlau, tra nad wyf fi a phregethwyr eraill, yn cael ond yehydig neu ddim effaith yn yr eglwysi er traethu y gwirionedldau mwyaf pwys- ig?" "0, fy Arglwydd," meddlai Bet- terton, "y mae yn eithaf hawdd cyfrif am hyny; yr ydym ni yn traethu chwed- lau fel pe baent yn wirioneddau; yr yd- ych chwithau yn adrodd gwirioneddau fel pe na byddent ond chwedlau." Ond byddai ein hanwyl frawd Mr. Parry yn tradclodi gydla dwysder a, difrifweh, nes rhoddi argraff ar feddyiiau ei wranda- wyr ei fed yn credu y gwirioneddau, ac yn teimdo eu pwysdgrwydd.. Yr oedd nerth ac effeithiolrwydd yn nodweddu ei weinidcgaeth, byddai yn siarad a'r bobl, nid yn unig a'r genau, ond a'r galon, y llygaicl, a'r llaw, 5. Yr oeidld ein hanwyl frawd yn preg- ethu i ateb angen yr oes yn hytrach nag i ateb chwaeth yr oes. Pregethwr i'r amseroedd ydoedd; yn fyw i angen- ion ei oes. Dywedir weithiau am ddos- barth o bregethwyr, eu bod yn byw o flaen eu hoes; dosbarth arall ar ol eu hoes; dosbarth arall yn byw ochr yn ochr a'u hoes eu hunain. I'r dosbarth olaf y perthynai y Parch. J. Hughes Parry; ychydig o barch oedd ganddo i "ysbryd yr oes." Clywsom ef yn dweyd "mai y pregethu sydd yn gyfaddas i'r oes, ydyw yr un croes i archwaeth a dy- miuniad yr oes." Clywsom ef yn preg- ethu ar "faddeuant pechodau, i golled- igion, trwy lawn anfeidrol," ac yn yr ochr yn ymyl y pwlpud, yr oedd rhyw ddyn yn cysgu, a'i geg yn agored, a gwelisom lygaid y pregethwr yn troi alto. amryw weithiau. ac amryw yn y gyn- ulleidfa yn edryeh ar y cysgadur ac ar y pregethwr bob yn ail; o'r diweddl dy- wield/odd, "Pe gwyddwn i nad oels gan y dyn yma bechodau eisieu eu maddeu, "buaswn yn gadael iddiO gysgu ei gyntun allan." Cafofdldi hyn effaith neillduol ar I y gwrandawyr; ni welsom neb wed'yn ag agwedd gysglyd arno. Yr oedd am- can ymarferol pwysdg i bob pregeth a I glywsom ganddo. Ni ehlywsomi ef er- ioed yn pregethu fel un yn llefaru wrth yr awyr, megys y mae arfer rhai. Y mae traddodi pregeth heb un amean iddi yn beth ffolach, meddai John Newton, nag anfon llythyr i ffwrdd heb un cyf- eiriad arno. Yr oedd amClan teilwng i bregethau ei,n hanwyl frawd-eaiel gan y pechadur i didarfod ag ef ei hun, ac i ffoi i gysgod yr Hwn a osododld: Duw yn lawn. Yr oedd yn fyw i angenioji ei oes, a phregethodd lawer yn erbyn. pechodau a plieryglon yr oes; tuedd ei weinidog- aeth oedd puro byw yd, dyrchafu cym- dleithas, a dod a gwiriomeddiau mawr ef- engyl Crist i ddylanwadu ar y bobl, i fyw bywyd gwell. 6. Yr oedd ei ysbryd gwresog yn mysg ei ragoriaethau penaf fel pregethwr. Mae ysbryd da y pregethwr yn rhoddi aniadl einioes yn, y bregeth. Wedi i'r hybarch Christmias Evmis ddarlleln preg- eth genadol Dr. Harries, gofynal cyfaill iddo beth oedd! ei farn am dani? "0," mieddai yntau, "y mae yr un peth ynddi ag oedd yn Rowlands fawr o Lan- geithio." "Beth oedd hyny?" gofynai y cyfaill. "0, yr un peth ag oedd yn Rob- ert Hall fawr o Bryste." "Ond beth oedd hwnw, Mr. Evans?" "0, yr un peth ag cedd yn Robert Roberts o I Glynnog." "Ie. ond beth oedd hwnw?" "Tan fan hyn," meddai, gan guro, ei gal- on. Yr oedd tan dwyfol yn llosgi ar allor calon y Parch. J. Hughes Parry. j Yr oedd cariad at Grist ac at eneidiau yn fflam anfarwol yn ei fynwes. GWiel- som ei natur o dan y fath gynyrfiadau wrth bregethu nes oedd ei wefusau a blaenau ei fysledld i'w gweled yn crynu. LIosgai ei enaidi mown awydld am gael eneidiau at y Gwaredwr. "Gwr Duw" ydoedd yn llawin ystyr y gair. "Gwr diefoSiiynol ac yn ofni Duw." "Gwr da ac yn llawn o'r Ysbryd Glan ac o ffvdd." Nid rhyfedd ei fod yn fawr gyda dyn- ion, fel pregethwr urddasol, poblagaidd ac effeithiol, gan ei fod yn fawr gyda Duw. "Tywysog a gwr mawr yn Is- rael ydoedd. Dywedodd y Parch. C. H. Spurgeon beth amiser cyn ei farwolaeth, "Perhaps my time is up, and that my heavenly Father wants me for higher service." Er pob ymdrech i giadw y Parch. J. Hughes Parry ar y ddiaear, yr oedd ei amser i fyny, ac yr oedd ar ei Dad nefol ei eisieu of at wasanaeth uwch. ♦»»