Y Cymro

Germani i dalu. Yn yr un araith eglurodid Mr. Lloyd George beth a olygai trwy ddweyd fod Germani' i dalu "hyd eithaf ei gal In." Ni byddlali yn dieg caimarwain y wlad trwy ddweyd fod yn rihaid i Germami dalu ei dyled yn IIwyr, heb wybod a allai wneud hynny. I ddechreu, barnai cynghorwyr ariannol ein gwlad ni was giallai dalu ei holl dd'yled; ond pemodwyd Pwyllgor Ariannol o'r Cyngihreiiriiiaid, ac y mae cynghorwyr ariannoil y Pwy u- gor hwnnw o'r farm y gall Ger- mani dlailru yr oil. Y mae costau rhyfel Germani ei hun yn chwech neu saith miil o filiwnau 6 bunnau. Yn awr, rhaid i 'Germani, cyn talu ei chostau eii hun. yn y rhyfel, dalu eii dyled yn llwyr i',r sawl a'i gorch- fygodd. Nid, yw ohwaith yn caoi myned i d'alu mewp: ffordd a wna fwy o ddrwg i'r sawl fyddo'n der- byn nag a wna iddi eii ihun. g

Y G-ynhadledd Heddwch. Cyrhaeddodd yr Arlywydd Wil SIC41 i Brest ddydd Gwenieir, a bore Sadwm cyrhaeddodd. Paris, ac yr oedd y derbyniad a: rodd'wfd iddo gfan Ffrainc ynIlodiWoodiadol iawn. Mae cydyrnddlmlad hainifodol rhwng .Ffrainc a'r America,—y ddwy Weirihiaieith sydd wed'i easel Uawer o'r un pwfiad. Traddododd araith feryn yr Elysee ym Mhaniis, ac yn honno tarawodo gywei;rnod, a gYff- TJdiai a ch, alon. y weriau Dywed- odd nad' oedd enrill y rhyfel yn ddiigon. Rhaid sicrhau heddwch y byd. Rihiaid oosbi y drwgweith- redwyr yn esiampl felna faiddnÐb eu hefelycliu. Anilwg oedd fod ei olwg ar GynigiraiT o'r Cendiedloedd cari'o hynny allan. Hysbysiir fod Mr. Lloyd George am gymer- yd diwmod neu ddau O' seiibiant ar v ol ei brysurdeb etholiadol cyn myned drosodd i Ffrainc. Y na gQrit un o'r Cynadleddau pwysic- af-ois nad y bwysioaf erioed yn h-anes y byd. Ynddi y penderfyn- hir tymged Germani a'i chyngh- reiriaid yn ei. manyliiofni, ac ynddi yr hydetwn ygosodir i liawr sylfeinii theddwch dirwystr a pharhaol at y dyfodol. Hyderwnhefyd mawcan- lyn-iad darganfyddiadau y gynad- tedd1 fyddi sefydTu yn ddioed d-.Ioedd.

iDadgrorffori'r Fyddin. Tra y maie'n amlwg rns gellir dadigmffoiri'r fyddani yn llwyr hyd s, y trefnir hed'dwch yn; derfyn- nol, ac y oeitr trefn yn. Rwsia, hyf- ryd! yw deall fod y gorchwvl o ddadgorffo-ri wedii cychwyn. Yr hyn sydd yn bwysiig yw .gwneud hynny mewn trefn. Eiiisoes y mae chwe' gwersyll wedi eu sefydlu ynig ngwaihanol rannau y wlad i'r milwyr fyned dirwydtlynit yn ol megis at: eu gDrchwyliiiOTv arferol. Os yr apèlia meistr am rywun neill.. tuol oherwydd fod ei waith yn dis- gwyl wrtho, trefnir i'r milwr hwnnw fyned i wersyll priodoi, ac yno rhyddfeeiir ef at ei orohwyl. Ni ralÍld gvvneud apel os y bydd y mil- wr yn lowr, yn fyfyriwr neu athrav/, neu yn glaif neu glwyfediig, oblegid rhyddheir y cyfryw oll.yn ddioedi. -+-

Anrhefn yn Germani. Yr hyn sydkJ yn bwysig i ni gyda golwg ar Germani yw fod rhyw fath ar Lywodraieth sefyxllog, gudam, yn cael ei sefydlu fel y galloin gaieili rhyw-un i ddeilo a hwynt pan y diel yn fater trafod heddwch. Hyd yn hyn m,ae. sefyllfa., Gfermani bronl yn ancibedthiol, ac yn prysur fyned i'r un ystad alg y bu Rwsia yn, ei man waethaf. Yn y d; heubarth ffynna penfryddid diii-r.iol. Brwydra. y Bolsshefiaid gyda'r ad- rani sydd yri Wrthwyruebol idd'ynt. Maie tvefi Saxony a Bavaria yn caei eu rhaoli—os rheoli hefycl-a-n bob- un ei chyngor ei hun. Mewn gatiir nid oes un math1 o drefn a.r drafdidiilaJetth na bywyd cymdedtlias- ol o gwbl. Bygythir rhyfel ga.r- trefol o'r fath waethaf,-yii ogym- aint a bod dwy LyWodlraeith yn brwydto am yr oruohafiaeth, &ef eiddo Ebert, Schieidemann a Haase, a Soviet Berlin. Tyhilr gan rati niad oes ond un f eddy gin iaieth, sef i'r Cynghre:iria,id gym- ryd meddfilant o Berlin a Hamburg, a,'1' pl1if drefi cl'a.ill..

Yr Ymdaith dros y Rhine. Dydd G'wener diwedidatf cwblha- odd, y Fyddin Brydeiinig ei gorch- wyl o feddiannu y bant a'r tir oedd i,v' feddianniu hwnt iddi yn Cologne. Cymerodd ddwy awr o amser i,'n milwyr—yn wyr mieiroh, rwyr, traed, gynnau, a defnyddiau eraiill, i giroesi drosodd. Cyr- haeddodd y Ffrancod hefyd eu man eithaif hwvthau yr un dydd— sef Mayence; ac y maie Ir Belgiaid hefyd wedi cyrraedd. pontydd Wessel. Derbyniwyd hwy g'an y trigolion yn ddlidaro a distaw. Maent fel pe bai eu gorchfygiad wedq, e,,u syfrdanu. Hysbysdr hefyd fod' aniser y cadoediad wedi ei estyn fis hyd lonawr y Iaf, 1919, trwy gytundetb a arwyddwyd gan y Maesiyrwydd Foch. Hyd yn hyn ymae telerau y cadoediad yn cael eu oario allan gan Germani yn fodd'haol.

Y Gweithwyr Gotwm. Er raor anobeithiol ydoedd y •rhaigio'lwg yn achos. y sfcredc ymysg y gwedlthwyr ooitwm yn Lancashire, ynt ogymaint a bod' ydyniol11 yn gwrthod derbyn cyflafareddiad, cymierodd y Prif Weinidog y mater mewn llaw ynig nghanol ei holl brysurdeb. Galwxd cynrychiioi- wyr y ddtovyd'iant 1 io, Downing Street, i geisio cael sylfaen i gvd ddeal 1 twriaeth, ac ni buont yno yn hir lawn cyn i'r mta^r dclod i der- fvnaiad boddhaol gan bob ochr. Fei ddug cynryahiblwyr y gweitlj- wYIT y canlyniad iddivnt dd ydcr Llun, a hydierir y bydd, iii'r telerau y d gaiel eu derbyn yn gyffredincd.

CYMRU A'R ETHOLIAD. Bu'r Paxohn. Gwynfryn Jones, a Gaiianydd Wilfoms VI1 ffyddlawiv iawn yn eu, cefnogaleth i Mr. Ellis Da.viie.s7' ac yn siarad drosto mewn llawer o ardaloedd. Dengys Rhyddfrydwyr Maesvfed eu parch i Syr Francis Edwards drwy ro!i tysteb iddo,—ar ei waith yn rhoi y sedd i fyny ac yn mynd i Dy yr Arglwyddi, mae'n debyg. Un o wrthwynebwyr cryfaf Me Lloyd Geoaige yn yr etholiad yd- oedd golygydd "Seren Cymru." Ysty-rir ei ysgrif ar yr etholiad yn un o'r pethau giallutecaf a gy- hoeddwyd air yr etholiad. Anforhodd Mrs. Herbert Lewis apel at ferched gorllewmbaith Sir Dtliinbych am iddynit blietidio ym- giedsiaeth Syr D. S; Davies. Rhyf. edd leied o sylw a. gafodd pleid- lais y merched drwy'r wlad.' Pa, fajiint 0 lie gafodd Dirwes t yn yr Etholiad' presennol? Dim Gwei wyd diirwestwyf a pihleidwyr seiog Gwaharddiad ar yr un esgynlawr a thafarnwyra darllawyr, a neb yn son gair aim ddirwest. Chwith gweled Ethioliad' Cyff- redinol yn Wrecsam a'r cyich heb bresenoldeb a chymorth y Rhydd- frydwr profedig Mr. J. E. Powell, Y.H., ond da genmymi ;eai fod yn gwiella yn raddol o'i atieahyci. Yn; y fiwydr boeth yiiig Nghrewe rhwng Llafur a'r Coalition-, yr oedd y Pairch. W. Penrhyn Wil- liams yn myned o armgylch y Bwr- deisdrd gYidla Syr Joseph Davies (Coailitiiom) ii annerch yr etholwyr. Barn golygydd y 'Tyst' yw mai Henry Riitcihard a. D. Lloyd George yw y ddau fwyaf a fagodd Cymru hyd yn hyn. Paul yn A then ycl, oedd Henry Richard; Paul yn morio i'r Eidal i wyniebu Cesar yw Lk)yd -Gecwv-. Dywed Mr. Austin Harrison, gwrthwynebwr Mr. Lloyd George fod pob milwT wrth. jgael goilyng- dod o'r Fyddin. yn arwyddo Form Z 30, ac un o (lel-erau eJi: ryddhau ydyw "I understand that I am liable to recall to military duty at any time. I -Ir Er yn dyheu am ran yn y frwydr etholiadol yn ei hen' gynrychiol- aieti-i, methu a gwneud a wnaeth Mr. Llewelyn Williams. Blin gennym ddeall mai a,fiechyd oedd yn cyfrif am hyn. Ysgiifenniodd lytlhyri wrthwyiniebydd; Mr. Towyn, Jones, ac ni phetrusodd dd-aiiKxii y Coalition fel un 'unholy.' -+- # Mewn. atebiad i'r Parch. John Thomas, Caerdydd, dywedodd Jr. Herbert Lewis ei fod yn. ofni nad oedd llwyr waharddiad dros dym:: r rhyddhad y miilwyr yn ymarferol. Ofnai yr arweiniia i wrth-wi:r.thiad pe^ryglus, ond sicrha Mr. Herbert Lewis y bydd' ei holl ddylanvvad ym mhlaid sobrwydd drwy y tVlTIIJT pwysitg sydd ;'n blaeii. Bu Syr Ellis Namney, a'i fab yn g nghyfraitb.,—y Parch. J. P. Lewis, rheithor 1 aanystumuwy yn pleid- io Mr. Lloyd George drwy yr eth- oliad. 'vf ate "-n, debyg in-a! fu gan Mr. Lloyd George elyniotn chwerw- ach na'r ddau foneddwr a enwyd. Dkldorol fydd gweM pa hyd y pery'r datganiadau uchel o warog'- aeth i'r Prif Weinidog.

AMRYW. Rhyfedd fe] y mae y rhyfel wedi' IhwlQl pob petli, hyd yn oed yn lianes plant. Holai up. do.sibartih o b!arrt yn ddiiweddar ar Hanes Dafydd, ac yni- hlith pethau eraiN gofiyixodd beth oedd ei iieges i f,a-els y frwydr, ac atebodd un llanc trwy ddywedvd mai, oariö bwyd yr oedd iV frodyr yn y trenches. Yn Afon Wen, -gear Fflimt, yr oedd melin ba-pur gwait-h Miaw ajdnabyddus drwy holl fyd papu.r dian yr enw "J. R. Jones, Afo'iiwen." Miae cwmni o T.iundlain. wedi prymrr fellin, ac yn gwn-sud y pa-pur ihagl&aw yn Kent. Dyn.a fel" y mae'r diwydÍiannau Cyrn- reig yn oael eu colli o Gymru. ■LIlongyfarphwn Serglt. R. Llewelyn Francis, mab Mr. a Airs. Thomas Francis, Trefn anm.au, Maldwyn.; ar ei dderbyndad o"r Fedial Filwsroi am ddanigos gw.ihydri ar faes. y frwydr. Mae Sergt. FiranoiiSi, ar hyn o byd, yn yr ysbiytity1 yn. Whalley,- wedi ei gl'wyfo y trydydd tro; a dymunrwn iddo ad- feriad buan. Yn y 'Tr:eaSiUlry' am y mis, y mae y (ioly-gydd yn canu'n iach i,"w dtdirurllen.. wyr, ac. yn diokh I baiwib am. en cefn- ogaeth. Ymodengys. nad enwyd ef i barhau, ac awgryma iddo gael ei. an- wybyddu gan, y Pwyllgor oblegid ei olygiiad.au ar bwinic y Rhyfel. Beth b vnnag am hynny n.odweddtid ei Nod- iadau mi sol glan Uawer oi wreid.'iiokier a newydd-der.. G-w-r annwyl iawn oedd y' diiwedklar Ir: William" Morgan, Hirwaen,—un o bobl addfwyn a thang.nefieddus y ddaear a' r rhinwedida u wedi eu gvvael. odii ar bur deb ei gaJbn. Fe fydd bwlch ar ei ol yn EgTIwysr Bethel, o'r lion yr oedd yn un o'r bllaennriaid ffyddionaf. Cydymdeimliir yn ddwys ? a'r teulu ac a'i fab fcaletnrtog y Parch. W. Deri Morgan, Hopkiiristown.. Yniwcl'U'J, v Parch. T. Chark-s Wil. liams. M.A., Porthaethwy, Llywydd y Gytnideithasfa., a Chaersalem, Llian- d'udinio. J-unotiom. dydd Lliuu, Rhag. 9. Cafodd gynuJleiidfa dda a gwrandaw- iad astu'd. Cafwyd pregeth a hir gfior. Bu yr ymweliiad. yn fendlithiol iawiti1 iV eg])wy G'wnaed casgliad da at Drysorfa'r adei'lad. Syniad rhaigor. 01 yw ymweled a'r eg-lwysa fel hyn. Miae Pite. Matliew James, mab y di- weddar Mr.. John, James, Pliaabach, Trefinannau, Maldwyn,, a brawd y Parch. (pte.) Thomas James, B.A., Dicuwliais.. wedi marw mewn ysbytty yn Chicago o'r Infienza. \r oedd yn' bedwerydd o'r teulu .1 ymuno a'r Fydd. in ac wedi. byw yn yr America am y 5 mlyinedd diweddai. Cydymdeimli.. yn> fev.r a'i fam, ac a'i frodyr a'i cihwioryddi. Nos Saboth, .Rhagfyr 8fed, pendier- fyniodd yr eglwys yng' Nghroesywaen,' Waemfaiwr, gyflwyno anirheg o. Ci,6 i w gwedinidog, y Parch. James Jonies ac ar d-qrfyn y sela-t y nos Ferdher dilyn- ol ciyflwyniwiyd v swm iddo, ar ran yr egliwys. gan, Mr. Daniel Hughes, Plas. elaoiraion. Wrth vvtiftuici cyfiwyj^ia-d. eyfieiriodd at gysylltiad nnaith a hapus y gweinidog a'r eglwys,; ac at YT afie.chyd blin sljdd wedi goddiweddyd Mts. Jones er's dro-si i'lwyddyn bel'lach. Daeth y rhodd yn hoillol annisigwyliad. wy, a diolchodd Mir. Jones, am dani dan deimliadau dwysion. Gwerthrawr. ogai hi, n,id yn unig am eil maiIlit, ond aT cyfrif y teimladau, da ttiog ato ef a i deulu a amiygid trwyddi. Mae pweithred yr egl<wy;s. yn un hardd iawn, ac yn werth ei chofnod'i fel es- iarnpii i eglwysi eraiill. Da geinraym. gael llori.gyfa.rch y^i galonnog town y Piarch. a MTS. J. Wilson. Roberts, Ynyshar, khondda, ar ddathliad eu priodas euraidd dydd Gwener diweddaf, Rhag. i3eS- Gwyr y De yn dda am Mir. Roberts, fel pre- geth wr. Hawdd gweled. oddiiwrth y galwadau myntyoh sydd am d'ano i wasianaethu mewn cyfaifodydd pre- gethu ei fod yn ffafrddyn. y cvnull- ei,dfa,oedd. Nid oes ychwaith fugai. mwy ymdredhgar nag e,f. Gwi-s.g yr egliwys wedd neilltuiOil o lewyrchus. Y man yni Ynyshir un o gapelau hardd- af y Cyfundeb. a thrwy ymdrech y biUgail a'r praidjflr, y mae y ddyled yn toddi yn gyfiym .gynflyim. Yn slier, haedda pricxi hawdd gar Mr. Roberts ran heliaath o'r clod. Gwekhia yn ei charedigrwydd yn ddiballl bob am- sex. Eiddunwn i'r ddau, oes, fiaith a chysurus gyda'u gilydd i v;asianiaethu yr Arglwydd Iesra a garant mar fawr.