Y Goleuad

Nodion o Log Nor-Faddyg. Boreu Sadwrn, Ebrill lleg, 1903, hwyliodd yr Sgerlong Pomeranian o Glasgow am Halifax a York, gydft ghwfi' c'han,t a> han-Sr 0 etieidiau. ar si bwrdd. Y than fwyaf ohonynt yn. ddynic-n. i0u.. *}tio nflrdd a go-lygus, a'u gc-lwg ar wneyd eu byw- olia'eth yn, Canada. Yn, mhellaeh deallais .fod yn mysg law £ r wedi gwneyd aflvrydd o. lioni .yn yr wlad; rhai a hoinynt, yn feibion i deuluoedd pftrchus, eraill yn professional men' ac felly ym- laelll, yr hen banes o hyd,—Melldith y Ddiod! Llawer yn gadael eu gwragedd a'u plant, evaill eu i'hieni, neu eu rhiancd, er mwyn cael meddiasnu tir a chodi cartref yn Ngorllewin Canada.. Wrth i'r llongadael y dock, yr oedd cryn chwifio ar v cadaeh Swyn • am,bell i ddeigryn yn llvgaid rhai o'r ynv fudwyr, a wyilo ar ran y rhai a a-dawyd. Aethom i lawr y Clyde yn, araf, gan fwynhau y golygfeydd prydferth a rhamantus sycld ar bob ochr i'r a,foil. Erbyn cyrhaeddyd, y mor, ccdodd yn 'yut cryf, a chan fod y land-lubbers heb gynefino a symucliadau sydyn y ;lIong, anafwyd rhai, a, bum am ychydig yn brysttr drwsio dipyn ar eu biiwiau. Anftawcl a,rall diwrnod cychwyn ydyw fod llawer o'r criw a,'r teithwyr o dallddylanwad died. Boi-eii Sabbath, y 12fed, cefais fy ngalw yn blyg- Giuiol at y peu-pobydd, yr oedd yn anymwybodol, ac yn gorwedd fel un wedi marw. Effaith y ddiod eto. Pan ddadebrodd, yr oedd fel dyn gvryllt, yn gweled pethau, a, rhywfodd diangodd o'r Hospital, a gwnaeth ymgais i fyned dros y bwrdd, ond yn tfodug fe'i gomeddwyd. Daeth ato ei hun ymheii rtlyiv ddiwrnod neu dclaü; ac erbyn hyn yn ddir- Woatwr, Ni fiJ. dim gwasanaetii crefyddol y Sul gan fod •Bwyafrif maw r y teithwyr yn sal o glefyd y mor. Yr ystorm yn parhau, a'r tonau inawrion yn lluchio y Hong foil corcyn. Un o'r gloch boreu Llun cymerwyd un o deithwyr y 'steerage' yn glaf o delirium tremens,"—dyn 36ain mlwydd oed, o dref L Yr cedd megis ,eeli ei feddianu gan y creaduriaid a; fu yn fath dramgwydd a, dinystr i foch Gadara. Blioddais ddau forwr i'w wylio, a gwnes fy ngoreu i'w gael l gysgu, ond y cwbl yn ofer, a, bu farw Ot exhaust- Ion' yn gynar boreu MaAvrth. Claddwyd ef ydt y dyfnder, dau o'r g'loch prydnawn yr un dydd:. Dar- llenwyd y gwa&a,na,eth claddxi gan y Cadben. Yr oedd yn olygfa nad ellir yn hawdd ei hamghofio, a thaflodd gryn brudd-der dros yr oil ar y llong. Gadawodd yr ymadawedig weddw a phedwar o blant i ,aila,ru ar ei ol. Gwnaed budd-gyngerdd, ac ^elly galluogwyd y Purser i anfon £ 9 i'r weddw yn Noson y gladedigaetli cymerv. yd un arall yn glaf o'r unrliyw glefyd,—dyn ieuanc 27ain o8-cl, o dref Ymddengys ei fod weidi cael divorce oddiwrth ei wraig, ac wedi gwerthu ei fasnach (cig- ydd), ac am ail ddechreu yn Canada. Rhaid ei fod Wedi bod yn yfed yn drwm cyn gadael cartref. Os oedd y llall yn ddrwg, yr ced'i lleing o gythreuliaid yn hwn. Yr oedd ei regfeydd yn ofnadwy, ac YlU- laddai fel cawr. Rhoddais hwn eto yn yr Hospital, a chefais ddau forwr i'w vrylio. Cododd yn ei gyn- ddaredd o'i wely, dialngodd y ddau forwr allan, ga.ii fy nwadael gyda'r gwa.llgofddjm, ond o drugar- edd daeth un o'r swyddogion yno ar unwaith, a rhwymwyd y llanc yn ddiogel yn ei 'bunk.' Nid ydyw dewrder milwr neu forwr eyffredin yn beth andwg iawn os na fydd swyddog i'w bar wain. Bu y dyn ieuanc hwn o'i bwyll am dridiau. Byddai ei la.itli a radegau yn echrydus, dro arall anhawdd fyddai peidio chwerthin. Byddai y:n gweled pob Illa,th o elynion, ac yn tybio fod rhywun am ei saethu, a, cliuddiai tu ol i'r gohenydd. Rhaid ei fod wedi c'ael mam dda,, er ei bod wedi maTw er's rhai blynyddoedd. Soniai am dani yn barhaiis yn °-i delirium.' Gofynai yn fynych i ni beidio a dweyd Vj-rtli ei fam ei fod yn y fath drybini. Pan feddyliai ei fod ar nn marw drwy gael. ei saethu, gofynai i Dduw faddeu y cyfan iddo, yna. dyweda-i oi bader ar ei hyd. Diwedd fu i mi lwyddo i'w gaol } gysgu, ac wedi tr^-m-gwsg, deffrodd yn ei iawn bwyll. Cynghorais iddo roddi fyny y ddiod, ac os ^a wnai hyny, nad oedd dim ond bedd y meddwyn yn ei aros. Oymeriad hynod yn y Steerage oedd Miss C.,— hen ferch o'r Iwerddon. Yr oedd cwynion parhaus gau y teithwyr o'r un coinparcment' am ei hym.- ydygiad. Byddai ar adegau yn arfer iaith ddnvg la-wn, ac yn cicio- fel merlyn mynydd. Erbyn i mi gyraedd yno, byddai yn edrych mor ddiniwed a'r Oen bach. Rhoddais orchymyn i'w nhewid i gom- Partment I arall. Yno yr oedd hen Iuddewesi a'i Kierch, y rhai n.a' ddeallcnt air o> Saesneg, felly ni tuasai iaith yr hen ferch Wyddelig yn eu llygru. Ond ysywaoth, galwyd fi ar frys o'r saloon rhyw Ooso-n: y ddwy Iuddewes wedi dianc o'r ystafell 'iiewn braw mawr ar ol curfa, gan Miss C. 'Doedd ciiin i'w wneyd ond gadael iddi gael 'compartmen't' iddieihun. Un aralll o'r Steerage roddodd gryn drafferth i mi oedd Mrs. M.gwraig icuanc 21 oedd yn dychwel .i Canada. Byddai yn arfer ca«l rhyw fath o ffitiau, yn enwedig os na, cha,i ei fi'ordd ei liun. byddai rhyw stewart yn fy ngalw ati yn barhaus. Ar ol te rhyw ddiwrnod, cefais fy ngahv ati, ac orbyn cyraedd, dyna He yr oedd tyrfa o gyfeillion tosturiol, yn ferchcd ac yn stewards o'i hamgylch, Un a'i smelling salts,' a'r llall efo bra,ndy.' Dy- ^'edais nad oedd ar gyfrif yn y byd i gael gwirod, 40 anfonais bMYb ymaith ond y Stewardess.. Wedi cau dnys yr ystafeil, a sicrhau ei bod yn holliach, dywedais wrth y stewardess fod ei chlefyd yn gyfryw y byddai yn rhaid wrth I operation I ar unwaith, iddi barotoi y fraich, yr awn ina,u i ymofyn fy iffiStinimettts' i'w gwaedu. Yn ebrwydd, agorodd liygaid, ao meddai mewn -llais brawy'chus1: "I am better now, Doctor." Ni chlywsom- ddim rhagor o son am ffitiau. Kid gwaith bye-han oedd ymchwilio breichiau yr oil o drigjlion y Stc-erage i edrych am 'vaccination marks,' gan fod hyn yn anhebgorolcyn iddynt gael glanio yr o^hr draw. Bu gorfod i ugain o honynt gaiel eii bnchfrecliu newydd. Yr ail Sabbatli, bli gBnfm wasaaaeth crefyddol yn y Second Saloon. Yr oedd y fie y:u priawn, a chefais y fraint o gymeryd y gwasajiaoth a, gethu dipyn. Yr oedd v eanu yn dda., amryw o gantorion ar y bwrdd. Gwnaod c,, d, da, at y g.-i Scottish Sailors. Orphan?,ge.' Bu genyin amryw o gyngherddau, a. bu gorfod i mi lywyddu bron yr oil o honynt. Yr oedd fcyngherddau yn fy adgoffa am hethan tebyg yn Nyfffyii Conwy pan. yn blentyn: dim son am offei yn, ond yn ea-ntt o'r fr.est. Ebrill 19, gwahoddwyd. u gan y Cadben at y bridge i weled iceberg mawreddog. Syrthiodd y tymheredd; rhyw raddau, er ein bod rhyw ddwy filldir oddiwrtho. Yr oeddwn yn bur awyddus i fyned yn nes ato, ond, cadw mor belli dra.w ag oedd bosibl oedd dymuniad y Oadbell. Ebrill 22ain, gla,niasom yn Halifax, Nova Scotia, porthladd gauafol Canada. Mae yno gsrrison Seisnig. Hen, drof hen ffasiwn a, digon difvwyd. Glaniedd y nifer fwyaf o'r teithwyr yma. Ccfaas hamclden i fyned dipyn o gwmpas y dref. Tua, 6.30 p.m. yr un dydd wele ni yn hwylio o borthladd prydferth Halifax am New York. Ban oedd y gangways' wedi eu clirio, dyma. ddau o bassengers New York yn rhuthro o'r dref at y llong, ond yn rhy ddiweddar. Bu un o honynt yn ddigon rhv- fygus i ymgeisio dringo i'r Hong, a. syrthiodd i'r dw'r rhwng y lildng a'r quay.' Trwy drugaredd ni chafodd ei ladd, a chafodd ei dynu yn ol i'r quay gyda. rhaff. Pal fodd bynag, bu i'w blys am cldiod fod yn fodclion, iddynt golli eu 'passage/ Collodd un arall, bachgen 16eg oed, ei arian. bocs1, a, thofeyn i Toronto, ac y maer am ddychwelyd gyda ni i Glasgow.. Cawsom fordaith gysurus o Halifax i New York, y mor fel llyn, a'r haul yn disgleirio uwchben. Boreu Sadwrn cyrhaeddasom New York, a gian- iasom y gweddill o'r teithwyr. Mae awdurdodau yr Unol Dalaethau yn dlawer mwy 'strict' na,c aw- durdodau Canada gyd<a,g ymfudwyr. Mae y Statue of Liberty' yn mhorthladd New York yn werth ei gweled, wedi ei gosod yno gan weriniaeth Ffrainc. Mae New Yoi'k yn ail ddinas y byd, mae pobpeth yn aruthrol yma aderiladau inawrion, gwychino, iiyncd o uchel,—'sky scrapers' maent yn eu galw. illao rhai o honynt dros 30 'storeys,' ac 'express elevators 'yn rhecleg i fyny ac i lawr. Mae pawb yn ymdda,ngos ar frys, ac a'i ho'll egni yn casglu y dollars.' Anhawdd i ddieithrddyn beidio meddwl mai y mighty1 dollar' ydyw eu Duw, o leiaf mae ei themlau yn ami ac amlwg. Boreu Sabbath aethum i'r capel Cymreig i wrandaw y Parch. Dr. Joseph Roberts, un o brif bregethwyr Cymreig America a Chymry. hefyd. Mae hefyd yn lienor gAvych, wedi ysgrifenu llawer o erthyglau a llyfra.u. Yr wyf yn darllen un o honynt yn awr- Crefydc1 a, Gwyddoreg." Llyfr sydd yn dangos fod y Dr. yn feistr, nid yn unig ar Dduwinyddiaeth, ond Gwyddoniaetli hefyd. Mae yn amhvg yn ffrwyth llawer o ddarlilen, a. dengys feddvrl clir ac ea.ng. Da, fuasai i ieuenctyd Cymru ei ddarllen aii a studio1. Agora, eu meddyliau, a lleda eu syniadau am byn'ciau mawr ein crefydd, byddai fetlly yn gadernid iddynt i wrthsefyll gwrth- ddadleuon rhyw wrach wyddonwyr yr oes. Cefais y fraint o bregethu dipyn o fiaen Dr. Roberts yn odfa. yr liwyr. Nos Lun gwahoddwyd fi i Gyfarfod Misol New York, yn cael ei gynal yn nhy Mr. 'William ap Rees, un o'r blaenoriaid. Gan fy mod yn aelod o Gyfarfod Misol Dyffryn C'onwy, gofynwyd i mi gario cofion a, ,dymuniad.a,u da, y fraiwdoliaeth yn New York i'r Cy far fod Misol hwnw. Cymro aradl a, ddangosodd gryn garedigrwydd i mi oesld y Bonwr W. R. Hughes, genedigol o Lan- fechell, Mon. Daeth yma, ugain mlynedd yn ol, ne erbyn heddyw y mae yn un o brif .adeiladwvr y ddinas, ac yn. berchenog gyda ei bartner ar chwarel lechau yn l^enhsylvania. Mao Mr. a Mrs. Hughes yn a>eloda,u gweithgar gyda'r Presbyteriaid. Cof- ais chwe' diwrnod i weled a mwynhau rhyfeddodau New York. Mae yn ymddangosi i mi fod yma, lIe ar- (Herehog i ddynion ieuainc ac yni, ond rhad ar y diogyn, nid oes yma le iddo. 8,.8, 'Pomeranian.' LLEWELYN WILLIAMS,