Seren Cymru

ARAETH Y FRENINES- FEL yr hysbyswyd yn y Rhifyn divreddaf, agorwjd y Senedd ar yr 8fed o'r mis hwn. yr oedd y tywydd yn anffafriol iawn. Ychydiw o wir hwyl a gafwyd. Methodd Victoria ag arwain y gwasanaeth yn ber- sonol, yn herwydd dolur yn ei phen. Ni wnaeth Iarll Granville ond araeth feryn Nh, yr Arglwyddi, yn herwydd crugni. Yr oedd Are:lwydd Cairns yn wael ei iochyd hefvd. ;'ac ar yr un adeg, yr oedd John Bright rhwng erchwynion ei wely. Y prif areithwyr neddynt. Disraeli a Gladstone. Llefarodd Disraeli am awr a hanner ac er iddo wneyd ei oren, yr oedd pob nn inor ddiflas a phe byddai y ddan- nodd arno. Plygai pob un ei ben, fel pe ljyddai wedi tori Uinyn ei wàr. Ni fu. y Tor laid fwy yi, y iDiRwdd,riA'r tro hwn. Yr oedd Gladstone ar gefn ei farch. Yr oedd ei holl ysgogiadau yn dangos ei fod yn ymwybodol ei fod yn feistr y am fiynr vddauiddod. Y mr.e yr Araeth Freninol yn deilwng o'r llywodraeth, ac amgylchiadau y wlad. 0 ran hyd, maeyn fer, Mewn cyfansodd- i iad, mae yn symL 0 ran cynnwysiad, y mae hi tuhwnt i ddvsgwyliadau to'Hwb. Nodweùd yr hen areithinu oedd, dwevd llawr, a chynnwys dim. Meistr ar yr hen gynllun hwn oedd William Pitt. Un tebyg iflwn iddo hefyd oedd Arglwydd Melbourne. Ychvdig oedd addewidion areithiaxi agor- iadol yn ei amser ef. Nid oedd un perygl iddo ef golli dim trwy roddi gormod o heiyrn yn y tAn. Un peth ar y tro oedd ei arwyddair ef, beth by nag oedd brvsy wtad am gael ychwaneg. Y mEte GlaJstune vn wahanol iawn i Pitt a Melbourne. Dengys yr araeth bresenol, yn symlrwydd ei hiaith, ac amrywiaeth ei chynnwysiad, rriai ei amcan ef yw gwasahaethu er llwydd- iant y deyrnas. Mae pob brawddeg bron yn addewid. Darfu i Gladstone ein synu yn fawr yn yr eisteddiad diweddaf, trwy wneyd gwaith byr ar ddadgyssylltu yr Eglwys Wyddelig. I C3 Bydd y gorchwyl yn syndod i oesau dyf'odol. Dangosodd fod dweyd a gwneyd yn bethau agos yn ei olwg. Gall' ddweyd gyda Cesar, Mi a ddaethum, mi a welais, mi a fuddugoliaethais." Nid yw y gallu mawr hwn wedi ei dreulio. Mae gwaith anferth wedi ei dori alian ganddo eleni etto. Bvdd yn rhaid i aelodau Seneddol areithio a phleidleisio llawer cyn amser saethu petrys. Dysgwyliwn glywed am gwympiad liawer gormes wladol, cyn cwympiad y dail yn yr Hydref nesaf. Darllenwyd yr araeth gan Arglwydd Hatherley yn Nhy yr Ar- glwyddi, gerbron aelodau y ddau Ðy. Mewn chwarter awr, yr oedd y darlleniad drosodd; a dychwelodd aelodau y Cyffredin yn ol i'w Ty eu hnnain. Yr unig ymosodiad o un pwys awnaeth- pwyd ar yr Araeth yo Nby yr Arglwyddi oedd gan Arglwydd CairnS. Fel arfer, yr oedd ei areithyddiaeth mor oer a mynyddau Lapland. Ceisiodd ar arnryw adegau i fod yn ddigrif, ond methodd yn deg. Dy- wedodd fod gwahaniaeth mawr rhwng rhai rhanau o'r araeth a'u gilydd. Priodolodd hyn mewn gwawd i wahaniaeth barn y personau fu yn ei chyfansoddi. Ceisiodd godi hwyl, trwy ddarlun dychymmygol o Gladstone, Bright, a Lowe, mewn cynnad- ledd, vn ,wella gwaith eu gilydd, Ateb- odd Granville yn ddigyffro iawn dros y llywodraeth. Dywedodd mai dwli oedd priodoli ansicrwydd bywyd yn yr Iwerddon i'r Rhyddfrydwyr; oblegid' fod yr un ansicrwydd yn bodoli yno pan oedd y Toriaid mewn swydd. Y prif rwystr i osod terfyn ar lofruddiaeth yno oedd, J r an- mhosiblrwydd i gael neo i roi tystiolaeth. yn erbyn yr euog, gan fod yr holl wlad yn y cydlradwriaeth. Yn Nhy y Cyffredin, cynnygiwyd yr Anerchiad gan Cadben Egerton, yr hwn yw yr unig livddfrydwr o deulu Toriaidd cvfoethog a hynafol, aceilivvyd ef'gan Syr Charles Dilke, yr aelod ieuanc dros Chelsea. Efe yw perchenog a golygydd yr Athenaum. 15 1-1 Y mae yn awdwr poblogaidd. Yr oedj ei araeth yn effeithiol dros ben. Y mae Mr. Dilke yn un o'r sei eddwyr ieuengaf yn v Ty, ac nid oes yr un yn fwy gobeithiol nag efe. Y mae yn gampwr ar bynciauTramor. Gellir dysgwyl, osca einioes, ei we'.ed yn y dyfodol yn llenwi swydd Clarendon. Syl- woddyngynnwysfawr ar yr araeth. Yr oedd yn fyr, ond nid mor fyr a'r aelod vn amser Melbourne, yr hwn a gododd ar ei draed, ac a ddywedodd, Yr wyfyn eilio y cynnygiHd;" ac yna a eisteddodd. Mae yr Araeth ei hun yn awr o'n blaen. Y mae hi mor llawn o bynciau ag yw wv o felyu a gwyn. Gwelir høfyd fod y pynciau oil yn bwysig. Byddai y Mesur Tir yn ddigon i greu cyffroad mewn unrhyw eisteddiad. Dygwyd hwn i'r bwrdd dydd Mawrth diweddaf. Synwyd pawb wrth glywed.y dygid ef gerbron mor fuan ond nodwedd Gladstone yw curo yr haiarn tra fyddo yn Miae Forster wedi addaw y Mesur Addysg ar ddydd cynnar. Bydd y Ballot yn fuan buan yn ffai,th. Mae y pwyllgor sydd wedi bod yn eistedd ar y pwuc y flwyddyn o'r blaen, i ddod at en gilydd yn union, a chael pea arno. Mae Liysoedd Barn i gael eu diwygio; fel y gellir cael cyfiawnder i'r tlawd yu o gystal a, cyfoethog, yn weddol o rad, ac heb, oediad amser. Mae Mesur i gael ei ddwyn mewn hefyd, or mwyn sicrhau chwareu teg 1 deuluoedd gyda golwg ar Ewyllysiau, Y n ol y gyfraith bresenol, os bydd tad farw yu ddiewyllys, mae yr oil o'r meddiannau vn rnyued i'r tnab hynaf. Dywedir am dad yn feddiannol ar ddeng mil o bunnau, yn rnarw yn ddiewyllys. Er y gall fod ganddo 1 -1 ddeg o blaht, mae yr henat' yn myned a'r ystad, a'r naw ereill yn cael eu taflu i dlodi, Mae hyn yn berfFaith annghyfiawn. Mae un ptentyn mor agos a'r Hall, ac yn meddu yr un hawi ar serch ac eiddo y tad. Tawn y dywedodd un hen frawd tua Llanearwg, Pe byddai genyf ond swllt, a chenyf dri o blant, celeut bob o rot." Cynllun y gyfraith fydd hwn. Ni iydd yn cymmeryu yr haw] o law y tad i roddi yr ystad i'r mab hynaf, os bydd yn dewis hyny. Etto, rhaid iddo wneyd ewyllys at y perwyl. Ond os bydd farw yn ddiewyllys, bydd y gyfraith yn gwneyd ewyllys drosto, ac-. ^n rhaitu yr arian, neu yr eiddo, yn gyfartal rh wng yr oil o'r plant. I C, Bvdd y Prif-ysgolion i gael eu gosod yn berflaith rydd i bawb, heb un gwahaniaeth enwadol. Dysgwyliwn gael cytraith dda .mewn cyssylltiad âgwerthiad pethau meddwol. Bendigedig, fyddai cael cynllun 1 gau tafarnau ar y Sa»>both; ac, yn wir, Jubili fyddai' cael eu caa yn gyfangwbl am byth. Prif felldith byd ac eglwys yw meddwdod. Mae y trethoedd i gael sylw > llywodraeth; hefyd cyssylltiad llongnu a phorthladdoedd hefyd dinasyddiaeth deil- iaid o wledydd tramor. Osdawhannerypethaa hynyn ffeith- ian erbyn diwedd y cynhauaf' gwenith, bydd Gladstone yn fwv teilwng nag erioed o orseddiad yn mysg prif senedilwyr y byd. Mae yn wir fad galw mawr am yr Jl o'r mesurau hyn ond nid oes dyn yn y deyrnas a allai obeithio am awr i'w dwvu i fuddua;- oliaeth ond Gladstone. Ar 01 cynnvg ac eilio yr Anprchiad, cododd Disraeli ar ei draed. Yroeddei sytwadau yn hyawdl iawn ond nid oedd (iim "myn'd" ynddynt. Syrthiai pob brawdJeg fel peien eiria dros ei wefusau. Gosododd y bai am gynhwrf yr Iwerddon yn un talp wrth ddrws y Llywodraeth. Gofynodd beth oedd y rheswm fod y deil- iaid yn saethu eu meistri. Dywedodd mai nid yn herwydd yr eglwys oblegid yr oedd hono wedi ei dadgyssylltu. Nid trwy gymhelliad yr ofFeiriaid jabyddol; canys yr oeddynthwy bron i gyd o duy llywodraeth. Nid ychwaith trwy gefnogaeth oddiwrth wladydd tramor. Bu amser pan yr oedd Ffrainc yn barod i gymmeradvyvo unrhyw wrthryfelgarwch yno yn erbyn y Goron ond yn awr nid oes dim o'r tath beth. Mae America a Ffrainc yn berffaith dawel yn y cyssylltiad hwn. Ar bwy ynte, naeddai, mae y bai ? Atebodd, mai ar Gladstone yr oedd yn gorphwys -yn gyfangwbl! Haerodd ei fod wedi rhoddi y fath addewidion i'r bobl, fel ag y maent wedi credu y cânt bob peth a phawb iddynt eu hunain. Ceisiodd gael y ty i gredu fod Gladstone wedi dadgyssylltu- yr eglwys rhag ofn y Gwyddelod ac felly yicreaymodd fod y bobl yn credu hyut au bod yn parhau i gredu, os cawsant yr eglwys I lawr trwy saethu ychydig o feistri tir, y canti y Mesur Tir hefyd trwy saethu llawer o homynt. Dangosodd Disraeli awydd mawr i tod yn chwerthinllyd ond ofer oedd v cwbl. Ni chyrhaeddodd unrhyw amcan trwy ei araeth, ond yn unig dangos i'r byd ei fod ef a'i blaid mewn bodolaeth. Ond yn wir, byd tlawd iawn sydd arnynt. Mae eu dy fodol yn dywyll iawn. Atebodd Gladstone I Disraeli yn ddifrifol ae yn bendant. Tarawodd ef i'r «k I llawr, mor deg ag y Uomwd dyn erioed.- Dywedodd, mor bell ag yr oedd Ffeniaeth ya bodoli trwy drais cyfraith Lloegr, y byddai idllo gael ei rfdileu; tra y eclai yr elfen ddi- ddeddt mewn Ffeniaeth ei thrafod gyda llym- der cosp. Yn ychwanegol at y mesurau a enwyd yn yr araeth, d) gwyd amryw fesurau ereill yn mlaen gan rai o aelodau y Ty. Yn mhlith y cyfryw yr oedd mesir i ddiddymu y Game Laws. Mae eisieu cael hon oddiar y ffordd, er mwyn chwareu teg i'r aeoaethwr, ac hefyd mantais i lawcr oifeiriad adnabod ei hunan. Mae un aeJod. wedi hysbysu ei benderfyniad i gynnyg gael tAl i'r aelodau am wasanaethu y, wlad. Bydd hon yn fantnis i hyrwyddo dyfodiad y gweithiwr i'r ty fel cynnrychiol- ydd. Enghraifft o'r anfantais sydd yn bre- senol a geir yn acbos Odxer, y gweitbiwr sydd yn sefvll dros Southvvark. Mae Watkin Williams wedi hysbysu ei twriad i gynnyg. dadgysss lltuyr Eglwys yn Nghy mru. DruaiDé a dysgyblioh y torthau Mae hwn yn ym- ddangos yn nwr, efallai, yn bwnc ammheus. Felly yr oedd dadgyssylltiad yr Eglwyff Wyddelig flwyddyn yn ol. Mewn blwyddyn, bydd Ilawer o'r mesurau hyn wedi eu cymmeradwyo. Duw roddo-, undeb i'r blaid Ryddfrydol, a bywyd i Glad- stone i greu y diwygiadau hyn.

ESGORODD,— Chwef. 8, priod Mr. Samuel George, Cefn- mawr. ar fab. PRIOD W'YD, Chwef. 8, yn eglwys henafol Bedwellty, yan offeiriad y lie, Mr. T. Jones, cigydd, a Miss- Jane Jones, y ddau o Dredegar. Rhwymwyd wrth allor Hymen—y cwpwl Gan Cupid vn drylen I Thomas a'i hoff asen Boed einioes ddiloes ddilen. I'r ddau hardd o boed rwydd hynt, Byd o heddwch boed iddynt. MYFYR WYN. Chwef. 8, yn eglwys blwyfol Llanarthney, gan y Parch. T. L. Williams, Mr. David Lewis,. Tydu, ag Harriet Sain. Yr oedd y mab ieuanc yn 70 mlwydd oed. a'r ferch tua 40. Bn arwyddion o gryn lawenydd ar yr achlysur.. 0 Llwyddiant iddynt. BU FARW,— Chwef. 1, yn nhy ei thad yn y Fron-newydd, ger Corwen, Mrs. E. Williams, priod Mr. Isaac. Williams, Coedpoeth, yn 27 mlwydd oed. Cafodd gystudd caled am .ychydig amser. Yr oedd yn aelod ffyddlon a diarg-yhoedd yn eglwys y Coedpoeth,lwedi ei bedyddio pan yn dra ieuanc gan y diweddar Barch. R. Roberts, Plasyn- bonum. Hebryngwyd ei rhan farwol Chwef. Red i gladdfa y Bed* ddwyr yn Llansaritffraid, pryd y daeth tyrfa luosog yn nghyd i dalu .y< gymmwynas olaf i'r wraig hawddgar a. pharchus hon. Gweinyddwyd wrth y ty ae* wrth y bedd gan y Parch. S. Roberts, Coedpoeth*, ac yn y capel gan y Parch. H. Jones, A. C" Llangollen. Chwef. 13; yn 84 mlwydd oed, yr hen frawd. Robert Evans, Tydu, LlansantfEraid, Corwen. Yr oedd ef yn un o sylfaenwyr yr achos yn Llansantffraid, wedi ei fedyddio yn un o'r rhai. cyntaf yn y lie (gan y diweddar Barch. John, Edwards, Glyn, ni gredwn), a bu yn ffyddlon iawn yn cadw ei ysgwydd dan yr arch drwy. bob math o dywydd am y blynyddau meithionrr hyd nes galwwyd ef yn dra sydyn i dderbyn ei' wobr gan ei Arglwydd cyfiawn. Yr oedd yn un o gynneddfau pur gedyrn, ac ymhyfrydai hyd y diwedd mewn myfyrio pynciau mawrion Gair Duw gellir dweyd ei fod yn eu caru yn fwy nAi ymborth beunyddiol. Bydd yn chwith. iawn i ni am ei s,wmni yn Salem, ei wresog- rwydd gwastadol, ei amenau cynhes ac effeith- iol, eirodiad diargyhoedd. Ond iddo ef diau mai elw fu marw. :— •— "ft1

ItitittjjMM CrrfifMot. 'l /OIOi CliiNEWYDD.— Nos Wener, Chwefror 4yddr cawsorn y fraint o weled ein gweinidog, Mr. L. Roderick, yn cydahddu pump o chwiorydd gydtr, Christ yn y bedydd. Y mae an etto yn dysgwyl am yr un fraint.-E. P. CEFNB1 CHAN. Rhagfyr 20fed, rhoddwydt gwledddei blant yr ysgol yn y lie hwn, a chyf-) ranogodd tua 120 o biant o'r danteithion blasus ft-- barotowyd ar eu cyfer, Yn yr hwyr, cynnaliwyd-f .cyfftrfod adroddiadol a chystadleuol. CafwyA cwrdd rhagorol. LLANILLTYD FABDKE.—Rhag. 20fed, traddod-; wyd darlith ragoroi gun y Parch. H. W. Hughes, yn yr Ys;oldy Brytanaidd, ar Deithian yr Apostol Paul. Yr elw at gapel y Groes.-Ion 16egt cawsom y fraint o weled tri yn ufyddhaui fedydd, Y mae yr achos goreu ynymddangos yn llewyrch.) us yma.-D. ap G. CWMIFOE.—Nos Fiwrth, Chwefror laf, pre": gethodd y brodyr J. D. Evans, Caio, a Jaraesy Glyn-nedd, yn y lie hwn; a'r olaf bregeth an- gladdol i'r fam ragorol hono yn Israel, Mrs. James, diweddar o'r üatnant, ger Cilfowyr, yr1 hon a orphenodd ei gyrfa, ar ol hir gystudd, yn nh9 ei mab-yn-nghyfiaitb, y Parch. J. Morris- Ymddeng s cofiaut iddi yn fuan yn y SEREN. Dranoeth, am ddau o'r gloch, neillduwyd pump o frodyr parchus i'r swydd ddiaconaidd, trwy" weddi ac arddodiad dwylaw gan Mt. Morris. Pregethwyd ar eu dyledswydd gan James. Glyn- nedd, ac i'r gynnulleidfa, tan Evans, Caio. Yn yr hwyr, traddododd Mr. James ei ddarlith ar yr enwog Thos. lihys Davies. Y Parch. J. Morris yn y gadair. Cufwyd cyfurfoclydd llew- yrchus mwn.—UN OEDD YNO. ) HKNLLAN, AM'GOED. — Cymtnerodd I.rlioliad, blyuyddol yr Ys-ol Fryta,,aidi- i yn y lie uchod Ie, dydd Gwener, lonawr 21ain, pan yr arholwyd yttr agos i gant o blant, urewn darllen, yairifenu,- j sillebu, rhifyddiaeth, Graiuadeg, &c.; a da-, J genyrn allu dweyd i'r ai holud basio jn rhagorol dda. Credaf fed pawb wedi cael eu boddioai» Ar ol i'r arho.iad fyned dicsoud, a gosod pethaU yn drefnus, cafodd y plant a phawb oedd JlJ. bre- i