Y Dydd

Y PARCH. W. REES, D D. Y MAE gwahanol stages yn mywyd dyn yn denu ac yn rhoddi cyfle i;r cyhoedd roddi cipdrem dros ei boll fj wyd. Y mae ymneill- duad y Parch. W. Rees, D.D. o'i ofalon gweinidogaethol yn Le'rpwl, a'i fynediad i drigo yn Nghaer am y gweddill o'i oes, yn ein cymhell i daflu golwg dros hanes ei fywyd. Er pan anwyd ef yn 1801, yn Llan- sanan, sir Ddinbych, wrth droed mynydd Hiraethog, o hen deulu parchus, yn llinaoh Hedd Molwynog, un o benaethiaid un o bymtheg llwyth Gwynedd, hyd ei ymadawiad a Le'rpwl, y mae wedi gweled cryn gyfnew- idiad mewn byd ac eglwys, ac yntau wedi bod ar y blaen yn Nghymru yn dwyn y rhai hyny oddiamgylch. Y mae dynoliaeth fawr, athrylith wirion- eddol, yn sicr o weithio eu hunain allan heb gynorthwy unrhyw ffyn-baglau. Y mae yn anmhosibl eu rhoddi dan lestr, na'u cyfyngu i geseiliau y mynyddoedd, na/u cornelu i ryw gylch bychan. Rhaid iddynt gael gweithio eu hunain allan i olwg y byd, y naill mewn cymeriad difrycheulyd, a'r llall mewn cy- nyrchion o alluocdd ei feddwl. Y mae rhyw- beth naturiol yn hanes pob dyn gwir fawr. Nid oes un ymdrech yn cael ei wneud i'w dyrchafu. Y mae natur fel pe yn cymeryd yr holl gyfrifoldeb arni ei hun. Felly y bu gyda Dafydd F,Frenin-gadawodd y ffon fu- geilio am deyrnwialen Israel—felly y bu gyda'r gwr hwn-galwyd arno o Fynydd Hiraethog i arwain ei gydgenedl, i'w dysgu, eu coethi, i'w dwyn oddiwrth eu pechodau at "Wpredwr; ie,. i ddyrcbafu cenedl y Cymry yn ngolwg ein cymydogion a'r byd. Yr oedd ei dad yn cadw fferm, rban o eti- feddiaeth ei hynafiaid, ac yn helpu eu rhieni ar y (farm y treuliodd efe a'i frawd, y Parch. Henry Rees, eu dyddiau boreuol-yn wir yr oil o'u hamser nes iddynt ymsefydlu yn y weinidogaeth. Y mae yn debyg na chyr- haeddodd dau frawd erioed v fath enwog- rwydd a'r rhai hyn, a'r enwogrwydd hwnw yn perthyn iddynt eu hunain yn neillduol. Bu y Parch. H. Rees yn feistr y cynulleidfa- oedd mawrionam fwynahanercan'mlynedd; ac y mae eilrawd yn parhau felly hyd yr awr hon. Bugeilio defaid ei dad ar hyd llethrau Mynydd Hiraethog, ar ben ei hun, heb neb na dim i aflonyddu arno, ond brefiad yr wyn, a murmur yr Aled yn ymdroellu trwy y gwas- tadedd tua'r m6r, oedd yr athrofa y bu ynddi yn astudio; ac athrofa iawn ydyw eiddo natur. Amaethyddodd ei alluoedd, nursiodd ei awen, a pharotodd ef at y gwaith maWf ( ",J,.h; /Millll 'i I oedd o'i flaen. Hanesiaeth a Seryddiaeth oedd ei tiofF byneiau pan yn ieuanc; ond gan na chynwysai ei lyfrgell ond Beibl acychydig y tD lyfrau eraill, nid oedd modd iddo fyned yn mlaen yn mhell y ffordd hono. Eto, dichon ■ fod y tfaith bono wedi bod yn foddion i dynu galluoedd ei feddwl allan, ac i feddwl drosto ei hun, barnu a phwyso. Pan tuag ugain oed, cynghorwyd ef gan yr hen fardd R. ab Dafydd, i droi ei feddylfryd at farddoniaeth; ac er nad oedd ynddo ar y pryd un tuedd- fryd neilldnol at hyny, cymerodd yr awgrym i fyny. Yr oedd yr Awen wedi bod yn tywallt ei chorn olew ar ei ben, a natur wedi ei freintio ag un o'r golygfeydd mwyaf rbam- antus a phrydferth yn y byd; a buan y gwel- wyd yndd6 fardd mawr natur. Y mae pob mawredd bob amser yn ontyngedig, felly hefyd y bu yntau i hyfforddiadau ei hen feistr berddol, a daeth i ddeall y gelfycldyd o farddi oni yn berffaith. Pan tua 25 oed, yn edrych ar ol y praidd, cyfansoddodd arwrgerdd ar "'Frwydr Trafalgar," un o destynau Eistedd- fod Aberhonddu. Dyna gyntafaneiig, neu fel y geilw efe ei hun y cyfansoddiad, "Reuben ei awen," Er ei fawr syndod-ie, synai efe ei hun fwy na neb arall-ei ciddo ef a ddyfarn- wyd yn oreu o ddigon, yr hyn a'i gosododd allan fel un yn meddu ar alluoedd tuhwnt i'r cyffredin. Enillodd wobrwyon yn Eisteddfod Dinbych yn 1828, ac efe oedd bardd Cadeiriol Eisteddfod fawr Porthmadog yn 1851. Tueddwyd ei fryd at y weinidogaeth, ac yn 1831, ordeiniwyd ef yn weiuidog ar yr Eglwys Annibynol yn Mostyn. Amser pwysig yn banes ei fywyd ydoedd hwn; acyn ol y darluniad a roddai ef ei hun-petrusai braidd roddi y cam allan o fro ei enedigaeth; rhoddodd ei bwys ar yr hen bont sydd yn croesi yr Aled yn ymyl Llansanan, a dych- ymygai glywed yr Aled yn murmur ffarwel iddo ar ei graiau, a bod Bron Llewelyn yn gwisgo cwmwl am dano fel galarwisg. Ond yn mlaen yr aeth er mawr ddaioni i ni yn neillduol fel cenedl. Wedi llafurio yn Mostyn am bedair blynedd, derbyniodd alwad i gy- meryd gofal Eglwys Annibynol Dinbych; wedi chwe' blynedd o lafur diorphwys yno, symudodd i Le'rpwl fel olynydd i'r anfarwol Williams o'r Wern, yn ngbapel y Tabernacl, Great Crosshall-street. Gweinidogaethodd yno am un mlynedd ar ddeg, a chymerodd ofal Eglwys Salem, Brownlow-hill, fel olyn. ydd i'r Parcb. R. Thomas (Ap Vychan); a. chanlynodd yr Eglwys oddiyno i'w haddoldy newydd yn Grove-street, lie y parhaodd i weinidogaethu hyd ddechreu y flwyddyn hon, wedi bod yn gweinidogaethu yr Eglwys hbno am un mlynedd ar hugain. Wedi bod yn gweinidogaethu gartref gyda ffyddlondeb, ac yn ysgwyd y Cymry fel dail mewn ystorm yn eu Cymanfaoedd a'u cyfarfodydd mawr wrth bregethu yr Ymadrodd am y groes," y mae yn teilyngu ychydig seibiant yn mhrydnawn ddydd ei fywyd llafurus; a gbbeithiwn fod yn ol iddo eto flynyddoedd lawer i berswadio dynion i ddyfod i gymod a Duw. 'Ond nid fel pregethwr yn unig yr enwog- odd efe ei hun, ac y gwasanaethodd eigenedl- aeth. Cododd safon barddoniaeth y Cymry -y mae ei Awdlau ar "Job," Heddwch," Caniadau HiM.ethog," Y dydd hwnw," &c., yn 11awn o wir farddoniaeth, drychfedd- yliau, a synwyr. Ni cheir engraifft o'u mewn o synwyr yn cael ei aberthu ar allor cynghanedd, fel y mae y rhan fwyaf o feirdd Cymreig yn euog o wneud. Ydyw, y mae Cf4 nyrcbion ei awen yn hawlio iddo y ris uwchaf yn rhestr yr holl feirdd Cymreig. Y mae ei gydwladwyr eto heb weled ei wir fawredd; a I chredwn mai yn yr oes nesaf y bydd ei "Emmanuel" yn cael rhywbeth tebyg i •-XU .u, chwareu teg. Nid yn unig, fe ddeil gyfieithu i unrhyw iaith arall, ond gellir el lestru yn ail i "Coll Gwynfa" Milton. u w Y mae ei ysgrifeniadau Duwinydclol wedi hyny yn ei osod ar y blaen fel Dllwinydd-, Y Cyfarwyddwr," "Esbomad aryr Hebre. aid," Rbagluniaeth a Phrophwydoliaetht el yy < £ c., &c., a'Uuaws ysgriiau yn y "Dysqedydd a'r "Traethodydd" o bryd i bryd. Cydna- y byddir ef gan bawb fel un o .ddiwinyddioo penaf Cymrii. Gwasanaethodd ei genedlaeth yn fawr hefyd fel gwladyddwr. Efe gododd Gymru o'i chysg- adrwydd; ac edrychir arno fel tad y wasg newyddiadurol Gymreig. Llafuriodd yn gated gyda'r hen "Faner," yr hyn a fu yn foddion ddwyn y Cymry i astudio gwleidyddiaeth; ad fynu eu hawliau fel dynion. Y mse ei lyth" yrau at Mr. Gladstone, ac at Mazzini, 1 gwron Italaidd, yn profi ei fod yn wladyddwt 3 y doeth a chadarn. Enillodd iddo ei hun hefyd felareitkiwr 1 llawryf yn Nghymru. Ychydig heblaw efe a fedr dynu llonaid capel o gynulleidfa i wrando darlith yn Nghymru; ac nid oes neb a fedr gadw y fath fywyd. Pan yn anterth ei gryfder, cadwai gynulleidfaoedd ar flaenavx ei fysedd i wrando arno am ddwy awr neu ragor. Y mae y gallu i ddarlunio yn ddihys- bydd ganddo. Y mae wedi gwneud hyny yn "Caban fy Ewythr Robert;' fel na wnll neb a'i darlleno byth ei anghofio. Nid oes neb yn Nghymru wedi cyrhaedd f ris uwchaf yn yr holl bethau yna ond Dr. Rees—fel pregethwr, bardd, duwinydd, ysgrifenydd, beirniad, a darlithydd; ac 1 mae cyrhaedd rhyw ychydig o bynodrwydd mewn un o honynt yn gryn gamp. A chredwn mai esboniad ar hyn ydyw, ei fod yn blentyl1 natur, ac yntau wedi ymfoddloni ar y safle y'i gosodwyd ynddi gan Ragluniaeth yn ddirwg- nach. Yr oedd yn fawr fel dyn, a phil ryfedd iddo dyfu i'r fath faiatioli fel crefydd- wr. Cafodd crefydd sylfaen o ddynoliaeth fawr i adeiladu arni y cymeriad mawr hwn. Y mae Dr. Rees yn un o'r rhai olaf sydd yn awr yn fyw a wnaed gan natur, Rhaglun- iaeth, a gras i fod yn arweinwyr cenedl y Cymry Dynion wedi cael eu naddu a'f trwsio yn y Colegau yw y to presenol sydd yn codi; a dichon mai hon yw ffordd ddewis" edig Duw o dan yr amgylchiadau presenol; ond y mae y fath gymeriadau a John Elias, Christmas Evans, Williams o'r Wern, Henry Rees a William Rees yn fodel 1 ddynion y colegau. Ie, byddwn yu adrodd i'n plant y fath gewri oedd wedi codi yl1 Nghymru trwy eu hymroad a'u talentau 0\1 hunain; a bydd y rhai hyny yn synu ac Is ymhyfrydu mewn darllen ac astudio gweitb" iau HIRAETHOG," ac eraill, y rhai a fyddant ar gael tra bydd Llenyddiaeth Gymreig y11 bodoli. Y mae y fath weithiwr mawr a diarbed 0 hono ei hun yn haeddu tipyn o ryddhad oddl" wrth ofalon; ond credwn na fydd yn dded' wydd heb gael pregethu, a'i fod yn barod 1 weiddi fel yr hen Jones o Drenynon, pan yr awgrymai rhywun y gallai fod yn y cornel y11 hir—"Bedd neu bulpud i mi." Nid gvvi'O meddwl am i'r fath un wedi arfer gweith16 erioed fod yn ddedwydd mewn seguryd; ac f mae Dr. Rees yn awr yn talu y deyrnged ol^ i'r diweddar Brif-fardd Emrys, mewn adolygtJ ei weithiau ac ysgrifenu Cofiant iddo. gweddi ydyw, Arglwydd, Arbed dy was atJJ lawer o flynyddoedd eto."

Y mae Mr. Horatio Lloyd wedi cyboeddi ei farn fel canolwr yn y dyryswch rhwng S wyr y Gogledd a'u meistri; a datganai y dy^ gostwng deg yn y cant yn v cyflogau o ddec reu Mai yn mlaen. Yr oedd y meistri J hawlio gostyngiad o bymtheg.. h: ji'joy "at