Y Dydd

OL-NODIADAU. 1. Y mae ysbryd ac egwyddorion Gladstone yn werth eu dal gerbron y byd. A chredwn, pe b'ai pawb o'u pleidwyr yn arfer amynedd, pwyll, a doethineb wrth eu cymhell ar y gwrthwynebwyr, mai nid hir ,y byddid cyn cael diwyg- iad trwyadl yn marn, ysbryd, a bywyd yr holl wlad. Pe b'ai gwroldeb a sel anmhlygedig, ac hunanymwadiad cryf a gorddwfn, a doethineb cariadlawn Gladstone, yn cael eu dadblygu yn fwy eyffredinol gan ei bleidwyr, yn ysbryd a thymher y gwirioneddau eu hunain, ni byddai raid i neb ofyn byth am na Ballot,' nac un gel arall, er rhwyddino eu cydwybodau. 2. Y mae mawredd y pen aur wedi myned rhwng miloedd o ddynion a mawredd egwyddorion annibynol a Rhyddfrydig. Y mae ambell i ddyn mor llawn o'r mel-dafod, fel y dena y gweiniaid a'r anneallus i dderbyn ffalsedd a rhagrith, o iiaen gwirionedd a rhyddid. Y tro mwyaf helbulus a gofidus i'r hen brophwyd gynt oedd gadael i fawredd Jezebel fyned rhyngddo a mawredd Duw. Mi gwelwn ef yn yr ogof, yn llanc ofnus, i ddychymyg afiach a di- lywodraeth, fel llawer un yn ein gwlad ninnau yn yr egof aur, heb nerth i ddyfod allan. 3. Dylai pob meddwl, pan y troir ef i'r iawn allan o faglau Toriaeth, ddefnyddio moddion i gadarnhau ei frodyr. Ond dylai hyn gael ei wneud ar egwyddorion teg, gonest, didrais, a Rhyddfrydig. O'm rhan fy hun, byddai yn well genyf golli drwy arfer moddion teg, nac ennill drwy foddion anfon- eddigaidd. Y mae rhyw fanau tyner, toddedig, ond nerthol a dwysbigol, yn y gwirionedd; ac ond i ni ei osod gerbron y gwrthwynebwyr fel pe baem yn ei gredu, ei deimlo, a'i ddeall yn ei amcanion urddasol a daionus, byddai yn sicr o gynnyrchu effeithiau da. 4. Y mae dyn yn fod rhydd; ac yn ei ryddid, fel creadur, y mae y Tori yn gydradd ac yn ogyfuwch a'r Rhyddfrydwr. Nid wyf yn gwybod am un dau ddyn ar y ddaear o'r un maintioli mewn dim ond yn eu rhyddid. Yma y mae y cardotyn yn equal' i'r cyfoethocaf. Y mae rhai yn ddoethach ao eraill yn gallach, a rhai yn fwy ac eraill yn llai, na'u gilydd; ond nid oes neb yn fwy rhydd na'u gilydd ar y ddaear. A phe baem yn diddymu rhyddid dyn, di- ddymem ei ddynoliaeth a'i gyfrifoldeb ef. Rhaid i ni gadw ysbryd ac egwyddorion Rhyddfrydig yn deg yn ein holl Jlndrafod a'r pwnc. Y mae arnom ofn mai yn nhy ei garedigion y dyoddefa achos rhyddid fwyaf; a hyny o herwydd diffyg doethineb a phwyll. Byddai yn dda pe b'ai arafwch y blaid yn d'od yn fwy hysbys i bawb. Gadawer mwy o lonyddwch i Gladstone-ni wna dim ef yn barotach i bleidio achos rhyddid nag ydyw yn awr. Ac ond iddo gael barn a theimlad y wlad o'i blaid, bydd pob peth yn dda. 5. Y mae achos rhyddid yn sicr o lwyddo. Y mae wedi ei dynghedu i lwyddo. Y mae ei egwyddorion wedi eu sylfaenu ar egwyddorion gwreiddiol ac hanfodol y natur ddynol, sef ar ryddid, cyfiawnder, uniondeb, a chariad eyhoeddus cymdeithas. Am hyny, na fyddwn fel dynion a fyddai wedi ym-, rwystro yn anffortunus yn eu crebwyll wyllt ac aflywodraethus; ond byddwn sefydlog, gwrol, synwyrol, a doeth. Ac ond i bleidwyr Gladstone fod yn unol yn y pethau hyn, daw trais a gormes i lawr, o un i un, yn gyson a rheol- aidd. Y mae difrifoldeb, tegwch, a gonestrwydd, yn elfenan angenrheidiol i ymdrafod a'r ffydd Ryddfrydol. T T renygraig, uaerryraciin. j. JERVIS.

Y MYNYDDWR. LLYTHYR II. MAITR dyddiau hyn yn ddyddiau neillduol, o herwydd y sylw a wneir gan y wlad o'r egwyddorion hyny sydd yn llywodraethu cymdeithas. Bu cyfnodau yn hanesyddiaeth y wlad hon, yn gystal a gwledydd eraill y byd, fel y sylwyd genym yn ein llythyr cyntaf, pan nad oedd dim yn gallu tynu sylw cyffredinol y byd, mewn celfyddyd ac mewn gwleidyddiaeth, ond RHYFEL. Yr oedd y gogoniant a ddychymyga'r byd oedd yn dilyn y gelfyddyd farbaraidd hon yn taflu pobpeth arall i'r cysgodion. Ond erbyn hyn y mae rhyw gymaint o gyfnewidiadati wedi cymeryd lle-mae sylw y byd yn cael ei roddi yn awr ac eilwaith i gyfeiriadau gwahanol—y, mae celfyddyd yn esgyn i fryn an- rhydedd, ac fewneir rhyw gymaint o sylw ar 'egwyddorion' gan y cyffred- in yn y dyddiau hyn, yr hyn beth a fu yn hynod o'r prin a diffygiol yn yr oesoedd sydd wedi pasio. Yn mhlith yr hyn sydd yn tynu sylw neillduol y wlad hon yn y dyddiau hyn, ydyw y drefn i bleidleisio yn etholiadau ein Seneddwyr. Nid yw prif ddoctoriaid gwleidyddol yn gallu eydolygu am y dull y dylai hyny gael ei wneuthur. Y mae Torïaid y wlad hon yn golygu mai y drefn bresenol ydyw y drefn oreu; ac yn eu plith yr ydym yn cael ambell i "Ryddfrydwr," ac ambell i Olygydd newyddiadur Rhyddfrydig, sydd wedi treulio oes hir i ddadleu plaid y gorthrymedig, ac i ryddhau y rhai a gadwynid yn anghyf- iawn. Nid ydym am ddywedyd mai ynfydion ydyw dynion am eu bod yn anghymeradwyo y Ballot.' Credwn fod ganddynt resymau cedyrn yn erbyn y dull hwnw; ar yr un pryd, credwn fod rhesymau cedyrn dros y Tugel,' a bod y rhesymau hyny yn gadarnach, yn y pen draw, na'r rhesymau gwrth- wynebol. y Dywedir gan wrthwynebwyr y 'Ballot," mai "llwfr-ddynion" ydynt y dynion hyny sydd yn dadleu ac yn credu ynddo. Mae'r eymeriad yna yn un o'r cymeriadau mwyaf annheilwng o'r holl gymeriadau a wisgir gan ddyn fel aelod cymdeithas. Mae dull y byd hwn yn gofyn ar fod pob dyn yn meddu ar wroldeb a phenderfyniad diysgog, gan fod eymaint o rwystrau ar ffordd dyn i ymladd brwydrau bywyd. Ond, cyn condemnio dynion fel "llwfr- ddynion," dylem gael esboniad eywir a chyflawn ar yr hyn ydyw gwroldeb o ran ei natur. Dywed Paul, yn ei lythyr at y Rhufeiniaid, mai "nid Israel yw pawb a'r sydd o Israel." Yr un modd y gallwn ninnau ddywedyd yn y dyddiau hyn, mai nid gwrolion yw pob gwrolion. Mae rhyfyg ac anystyr- iaeth wedi cael edrych arno fel gwroldeb lawer gwaith cyn hyn, yr hyn bethau nad ydynt yn meddu y wreichionen leiaf o wroldeb. Nid ydyw fod dyn, pan mewn perygl, yn ymdrechu am ddiogelwch, ac yn ymdrechu i osgoi y perygl hwnw, yn un prawf o anwroldeb yn y dyn hwnw. Nid ydym ni wedi gweled etto y dyn hwnw nad yw yn parotoi iddo ei hunan ddiogelwch o wahanol natur. Y mae'r dyn yn parotoi gwisg i'w ddiogelu rhag yr oerni—y mae yn parotoi iddo ei hunan annedd-d^ i fyw ynddo fel diogelfan gyffredinol; ac ni ystyrir fod dyn trwy hyny yn bradychu ei an- wroldeb y mymryn lleiaf. Nid ydyw yn angenrheidiol i ddyn i ruthro yn wallgof i ddannedd peryglon, i ennill y eymeriad o fod yn ddyn gwrol. Nid gwroldeb mewn dyn fyddai iddo sefyll o flaen yr 'Express Train,' os gallai mewn un modd osgoi hyny. Wrth ddarllen hanes gwrol-gampau penaf y byd yma, neu o leiaf a ystyrir felly gan nifer helaeth o ddynion, sef y campau hyny a ddygwyd yn mlaen ar faes y gwaed, o dan arweiniad cadfridogion gwrol, eu hymffrost penaf fydd iddynt trwy ddichell allu ennill buddugoliaeth, trwy osgoi y peryglon mwyaf. Yn awr, os ydyw goehel myned i ddannedd peryglon—ac os ydyw darparu gwahanol foddion diogelweh yn ei gysylltiad ag amgylchiadau y byd hwn, yn ddoethineb ar ddynion, paham y dirmygir dynion o fod yn "llwfr-ddynion" am eu bod yn ymdrechu ac yn dymuno cael y Ballot' fel arnddiffyniad rhag ystormydd dialeddol tyrants' Toriaidd y wlad hon, y rhai na pharchant ddyn ac nad ofnant Dduw. Ac heblaw hyny, er mwyn diogelweh personol a chymdeithasol y gwneir eyfreithiau gan wahanol genedloedd y byd. Mae cyfreithiau wlad hon yn rhoddi nawdd ac amddiffyniad, nid yn unig dros berson y dyn, ond y maent yn noddi eiddo dynion yr un modd. Mae gwahanol deyrnasoedd y byd yma yn adeiladu amddiffynfeydd, a chastelli, a llongau cedyrn; a hyny o bwrpas rhag ymosodiad gan elynion peryglus: etto, ni phriodolir anwroldeb i'r gwledydd hyny, o herwydd gweithredu felly. Os caniateir i bersonau unigol, ac i gymdeithas yn gyffredinol, a theyrnasoedd mawrion y byd yma, i barotoi moddion amddiffynol, heb eu condemnio fel "llwfr-ddynion," paham y condemnir y gweithiwr tlawd o herwydd ei fod yn teimlo y byddai y Ballot' yn allu, neu yn fath o gysgod, iddo i weithredu yn unol a'i egwydd- orion ac argyhoeddiad ei gydwybod ? Condemnir y dynion hyny a bleidiant y Ballot' fel dynion amddifaid o egwyddorion cedyrn a sefydlog. Rhoddir pwys neillduol, gan y dosbarth hwn, ar arddangosiadau allanol. Credant mai yn y trwst a'r dwndwr, a wneir gan ddynion, y mae nerth egwyddorion yn gynnwysedig. Ond pa faint bynag o ddylanwad a gallu sydd gan y trwst a'r dwndwr hwnw, credwn fod gwir nerth egwyddor yn yr elfen fywydol sydd yn gynnwysedig ynddi; ac mae yr elfen hon yn mhob man y canfyddir hi, yn gweithio yn araf ac yn dawel. Mewn dull tawel y gweithia yn mlaen trwy natur oil. Pe buasai rhyw ddosbarth o ddynion sydd yn y byd yma, yn cael rhoddi cynlluniau ar waith i fywhau y ddaear yn y gwanwyn, nid bywhad dystaw, tawel, a fuasai y bywyd hwnw mewn un modd. Buasent hwy yn ewyllysio i bob glaswelltyn neidio allan yn ei lawn faint, a phob blodeuyn yr un fath, i gyfarfod a drychin ac ystorm- ydd y gwanwyn. Fe fuasai y dynion hyny yn mynu rhyw gynhyrfiadau pwysig yn natur yn barhaus, megys tan a mellt, taranau ac ystormydd, cyn y buasent yn credu yn y bywyd llysieuol. Mor wahanol ydyw y drefn o fyw- hau y ddaear yn ol dysgriflad y Salmydd, "Pan ollyngych dy ysbryd, y creir hwynt; ac adnewyddi wyneb y ddaear." Mae genym hanes rhai dynion rhagoraf y ddaear hon, yn dymuno ar adegau i fod yn guddiedig; ac yn mhlith y dynion hyny mae'r enw anrhydeddus hwnw, Joseph o Arimathea. Er ei fod yn guddiedig fel dysgybl, etto, yr oedd yn meddiannu egwyddor, trwy yr hon y bydd ei enw mewn coffadwriaeth ben- digedig hyd ddiwedd amser. 0 herwydd iddo ddewis bod yn guddiedig, fe gafodd ef fantais i wneuthur gweithred odidog-gweithred nad ydyw yn debygol y buasai yn cael y cyfleusdra i'w chyflawni pe yn ddysgybl adnabydd- us a chyhoeddus. Mae yn y byd waith pwysig i'w gyflawni-mae sefyllfa cymdeithas yn gyfryw nad ydyw yn hawdd ei gyflawni yn y dull cyhoeddus hwnwy dychymygir gan rai ydylid gwneuthur; ac yn hytrach na'i adael o oes i oes, y doethineb mwyaf fyddai ei gyflawni yn y dull a'r llwybr sydd yn bosibl ac yn gyrhaeddadwy. Nid oes dim yn natur yr etholfraint yn rhwymo dyn i weithredu mewn dull cyhoeddus, os dewisa weithredu yn wahanol. Mae yn wir fod dynion yn gwahaniaethu yn eu barnau am natur yr etholfraint. Credai y diweddar Arglwydd Palmerston mai math o ymddiriedaeth ('trust') ydyw, aco her- wydd hyny fod gan gymdeithas hawl i wybod pa fodd y gweithredir gan y dyn gyda'r ymddiriedaeth hon. Cyfaddefwn yn rhwydd fod y syniad yna am yr etholfraint yn un uwch a theilyngaeh o barch na lluaws o syniadau a geir, hyd yn nod gan wleidyddwyr tra enwog; etto, ar yr un pryd, nis gallwn, mewn un modd, edrych arni fel ymddiriedaeth, ag y mae gan y cyffredin hawl i alw dyn i gyfrif am y modd y gweithreda gyda hi. Dylai pob etholwr fod mewn sefyllfa ac y gall actio yn annibynol, yn ol argyhoeddiad ei gydwybod, heb fod o dan ddylanwad un gallu oddiallan i weithredu arno. Gwyddom fod rhai mor gedyrn, (neu mor groendew), fel nad oes un gallu a all weithredu arnynt i'w symud gam i weithredu yn groes i'w hopiniynau eu hunain. Ond y mae dosbarth arall o ddynion, ac yn ddynion yn ngwir ystyr y gair, etto y maent yn agored i ddylanwadau oddiallan i weithredu arnynt. Heblaw hyny, os ymddiriedaeth a roddwyd i bersonau neillduol gan y eyffredin ydyw yr etholfraint, fe ddylai y personau hyny weithredu, nid yn ol eu hopiniynau eu hunain, ond yn ol 'public opinion;' yna byddai yn rhydd oddiwrth y cyfrifol- deb a arferem ddychymygu oedd yn gysylltiedig a'r modd y gweithredai dyn yn y peth hwn. Ymddengys i ni fod y dynion hyny sydd yn dal y golygiad yna, yn gosod yr etholwr yn fath o beiriant i weithredu wrth ewyllys eraill, ac nid wrth ei ewyllys ei hunan, neu yn fath o 'slaves' i weithredu o dan ddylanwad allanol iddynt eu hunain; ac os bydd iddynt weithredu yn groes i hyny, y dylent ddysgwyl yr anathemau chwerwaf i ymarilwys am eu penau. Y mae golygiad arall yn cael ei gredu gan ddosbarth iluosog yn y wlad hon am natur yr etholfraint, sef mai hawl gyfiawn i ddyn fel dyn ydyw. 'Rwy'n meddwl mai yn y golwg yna yr edrychir ami gan Mr. J. Bright. Ond rywfodd y mae yn anhawdd edrych arni fel hawl bersonol, neu yr hawl h6no sydd gan