Tarian Y Gweithiwr

PENOD XXIII. Un o'r pethau hynod yn yr oes hon yw fod Egiwysvvyr yn honi fod y C; ymadael a'r Eglwys b Ac cs bydd rhyw ychydig a-'a.vyr capelau Ym- neillduol yn mvricu i gael "conffirmasiwn" W Esgob, uywed y papyrad Eghvysig, eu bod wedi uychwelyd i Eglwys eu laden. Dywedwyd hyny yn ddiweddar am ychydig bobl a aethant i gonffinnasiwn yr esgob yn Esgobaeth. riy Ddtwi. Ni bu dim sham t, mwy tener erioed ar wyneb daear yn mhob ystyr o'r gair. Nid c'edd gafael seremoni conffirmasiwn ar y bobl aeth iddo dGlim mwy na gafael gwe y prif gopyn. Nidi oeddynt yn teimlo eu hunain yn llai rhydd i fyned i gapel ar ol hyny na phe buasent wedi bod yn rhoddi benthyg eu clustiau i ffurf wasanaeth Eglwys Lloegr mewn myn- went yn ymyl bedd. Eglwys eu tadau "yn wir?" Fel y can- lyn p desgrifir y tadau a'r eglwys yn Nghymru yn y fiwydidyn 1700, 180 mlynedd yn ol gan hen hanes;vidd cywir: "Ymgryn- hoai y trig-lion yn finteioedd ar nos Sadwrn i'r tafarndai, ac ar y Suliau ymgasglent yn heidiau i leoedd penodedig, yma ac acw, ar hyd y wlad, i gynoi twm-pethau chwareu. Boreuau Sabboth mynychent y Han i acldoli a'r fynwent y prydnawn i chwareu. Pa ddiniweidirwydd bynag a haerir fod yn perthyn i drigolion yr oesoedd hyny y mae yn dra amlwg mai diniweidrwydd pagan- aidd iydoedd ,er fodt enw Cristionogion ar- nynt ;-pa dangnefedid a chydfod I bynag oedd y pryd hyny mewn: pethau crefyddol, sicr ydyw mai t. y bedd yd oedd— dystawrwydd cysgod) angau-pa, ymlyniad bynag a allai fod gan y trigolion wrth was- anaeth yr Eglwys Sefydledig ni allai fod yn codi oddiar argyhoeddiad a barn, ond oddi- ar arfer a defod; nid oddiar eu bod yn derbyn lleshad trwvddo ond eu bod wedi cael eu magu ynddo. Yr un model hwy a lynent wrth eu carnpau ofer a'u chwaxeuon ynfyd, nid am eu I yn dda, ontdi am eu bod! yn hen. Ie, yr oedd difyrweh y gampa gwasanaeth yr Eglwys wedi ymgoreddu yn eu gilydd yn eu symiadau. Yr oedd yr un d'iwrnod— -sef Sabboth—yn gysegredig gan- ddiynt i'r ddau ddyben: I addoli yn yr Eg- lwys ac i chwareu ar y twmpath. Yn bur fynych hefyd, yr oedd y gwr a'u dysgai yn y pwlpud yn eu hanog yn y chwareu. Yr oedd y cynulliad yn yr adidfoldiyt yn y bore yn fanteisiol i gyhoeddi y chwareu. Yr addoldy yn mha un yr elid trwy y gwasan- aeth f-. urfiol yn y bore oedd yr un a gurid oddiallan gan y pel yn y prydnawn. Cefn- ogidi y naill fel y llall gan offeiriad y plwyf Yr oedd efe yn bresenol yn y naill fel y llall. Nid oedd fawr 0. lun ar y pregethu. Byr a difywyd ac anniben oedd bre- geth. Rhotdldid hi mor anaml ag y goddef- ai ayfraith yr Eglwys. Nid oedd dim arch- waith ati hi nac at y Uithiau na'r gweddiau. Yn y chwareuon yr oeddl yr hwyl. Byddai rhieni yn eu hen ddyddiau yn treulio dech- reu nos gauaf i adroddl chwedlau anwiredd- us i'w plant, a'i hwyrion am orchestion eu henafiaid mewn camp chwareuon ac ym- laddau; ac am ymrithiad ysbrydion a thyl- wth teg. Y beirdd hefyd a ddiraddient eu hamser a'u galluoedd i wneuthur cerddi halogedig ac anniwair; chyfansoddent an- turludiau marw neu ddigrifol. Defmiddid y rhai hyn gan ddynion segur i ddifyru y wenn ynfvd, i borthi llygrediigaeth a drwg- wyniau yr oes. Wedi y gwasanaeth yn yr Eglwys tryddai y gynulleidfa :Yi!1 mvned i'r taferndy ac at y chwareuon. Yr oedd lawer iawn o hyn ar yr wyl flynyddol, sef Sabboth y gwylmabsant. Ymgynullai merched a bechgyn y broydd at eur gikidd i yfed, dlawnsio, chwaxeu, ac ymladd. Gwnelid yr un pethau yn amser gwyliau Nadblig, y Pasc, a'r Sulgwyn. Ymbaroe- toent yn ddefosiynol iawn at dderbyn y Cymun bendigedig. Ond wedi i'r Cymun fyned heibio, teimlent fwiy o ryddid nag o'r bla- n i ymbleseru yn gnawdol a phechadur- us yn gyffelyb i'r Gwyddelod Pabyddtol yn awr wedi iddynt gael maddeuant gan yr offeiriad yn y gyffesgell. Yn ngtvyeb y ffeithiau uchod, ped elai y Oymry yn ol at Eglwys eu tadau yn yr ystyr y perthynai eu ta.chu i'r Eglwys hono, mvn- ed yn ol a wnaent i bob m.3ih o lyc;rr ISg- aeth, annir-ioldeb, rhagrith, rheirv:. coblu, ymladd, meddwi, tori Sabbrithau Duw, &c. NiÔ yw yr Eghvyswyr, y rhai a siaradant am i Ymneilldnwyr fyned "yn ol" i fvnwes yr Eglwys yn ystyried y ffeithiau uched. Mvn- ed yn 01 yn wir ? Myned yn ol fyddai hyny yn yr un ystyr ag y byddai hwch "wedi ei golchi yn myned yn ol i'w hymdrigfa. yn y docn." Nid rhyfedd foi-ji y fath Eglwys ar fath ddysgyblion ag oedd ganddi yn erlid Saint Duv;. y rhai oeddynt vn ceisio efengyleiddio y whd. Yn ni lerld rnis Metd'i, y rnae xjt debyg yn y fkyddyn 1740, cynaliwyd- Gwy lmab- sant Trefriw, Sir Ddinbych, ar y Sabboth. Aeth hvsbysrwvdi}! i'r dorf vn yr wyl fod gwr dyeithr wedi myned i bregethu i dy amnedd o'r enw Brwyr; >g, lie oddeutu dwy filldir o Defriw. Wedi i fechgyn yr wyl glywed fod pregeth gan ur o'r penau cryn- iaidi i fofl yn y fro, pendertynodid chwech o wyr ieuainc i atlael eu K" ifyrwch i fyned i'r cyfarfod, nid i wrando iyn bwyllog beth a ddywredid gan y gwr- dyeithr—na bid sicr i addoli. Nid oedd dim: vn mhellach o'u bwr- iad na hyny. Eu gwael fwriad oedd i Llddi y pregethwr. Cymerodd pob un o hcnynt ei bast\m o-ydag ef, gan benoni y gwr a dybid ddewraf yn en piith i fod yn flaenor arnynt oil. Cvtunasant i beidio ymcsod ar y pregethwr yn frysiog. Credent y byddent yn sicr o glywed rhyw ymadlroddion haer- Hug o'i enau ef a fyddent yn rhoddi cligon 0, 1 li t o achos iddynt ymosod arno. Aethant at y ty lie yr oedd ;y gwr da yn pregethu. t Ond.; mcr 'gvnted ag y daethant i swn y wemidogaeth, syrthioddJ dvehryn disymwth amynt ft I ag IT -!d pob un ei bastwn i gwympo i'r ii.vwr. i'vflymodd pump o'r erlidwyr dvchi' tU2.g adref fel rhai yn ffoi am eu f Eu blaenor yn unig a adawyd ar ol. Ymwrthiodd hwn yn mlaen i wrando pa beth a draethid gan y gwr dyeithr, ac yn y fan disgynodd astud- rwyd arno. Yniaflodd y gwirionedd yn ei galon. Daliwyd ef yjn rhydd yr efengyl. Yr oedd cleddlyf dau-finiog Gair ^nw vn trywanu ei gydwybod ef. 0 uu., <.JJ hoeddiad nerthol o'i sefyllfa fel pechadur trucuus, yr oedd ei arallod yn ddychryn- 11yd. Yr oedd ei ragfarn yn erbyn y pre- gelhwr wedi dianc yn Uwyjr, a pharch tuag ato fel Cenad Duw wedi cymeryd lie ei ragfam erledigaethus cyn glywed y Genad. Enw y gwr hwn oedd Dafydd Thomas, o'r 7v cinbvvys, Plwyf Llandoget. Enwau y 1. 9 pump ereill oeddynt, Williara Eav/ards, Ty Uwcha. Robert Williams, Penygraig; Wm. Owen, oeslon; Humphrey Thomas, Glyn; a. John nards, Bryniog Ucha. N atu ri 01 fyddai yn. 1i pa beth a addaeth o'r gwyr hyn wedi ic at redeg ymaith oddiwrth eu blaenor, wedi dychryn syrthio arnynt pan y clywsant lai, y pregethwr. Hyfrydl yw dweud fod y pump wedi cael eu dychwelyd tnvy yr efengyl. Ni buont ond ychydig amser cyn iddynt gofleidio gwir grefydd. Ymfudodd rhai o honynt at Hywel Harris i Drefecca. Ac yno yj treuiiasant weddill eu hoes. Bu y lleill yn ddefnyddiol iawn yn eu bro genedigol i ddwyn yn mlaen y diwygiad mawr oedtd wedi clechreu. Bu un o honynt yn arbenig yn ei ddefnyddiol- deb, bef John Richards, Bryniog Ucha. Yr oedd efe yn wr parchus gan wreng a boneddig. Yr oedd wedi bod yn wr ieu- ane prydferth yin uwch o. daldra a chryfach ei esgeiriau na'r cyffredin. r oedd yn fedrus yn mhob camp, ac yn ddifyrus yn mhob cvvmni. Edrychid arno fel rhosyn prydferthaf cymdeithas vn v fro. Yr oedd hefyd yn wr o dymerau siriol a hynaws. Yr oedd hefydi yn brydyddi rhagorol. Pan y cafodd droedigaeth, dvweclodcl fod ei hen gymdeithion wedi ei ddlifrio ef, meddai efe: Hwy roisant arna. 'i enw o hownyd, Pengrwn anfwyn gwixion ynfyd, Ffwl consetaidd rhyfedd hefyd, Anhyfryd drwg ei hwyl; Rhai iyjn brolio dan yspeitio, Fe ddarfu witsio ei wedd. Y mae fe'n edrych fel rhyw angau A fyddai'n mron ei fedd, Ac er i'r byd fy nghablu :n nghyd, Yr wyf yn credui er hyny i gyd, Y caiff gwasanaeth Duw tviv bryd Lawenfyd ffraeth fyd ffri. Duw maddeu i'r bobl anystyriol S:\fn beio ar ddbwiol ddawn, A thro'u meddyliau i fyw'n dduwiolaidd Mewn pur wirionedd iawn. Duw dyro ras i mi dy was, I ochel cam.wedd suraidd sias, A clwg fi gweddi yn ddigas I'th addas deyrnas di." Bu John Richards yn bregethwr effeith iol iawn am flynyeldau. Wedi bod yn ddefnyddiol iawn bu farw yn y flwyddyn 1764, yn 44 mlwydld oed. -:0:-

SAVIWCH DDAIL TE. Y mae dail te yn ddefnyddiol i daenelli dros carpets cyn eich bod yn en hysgubo hwynt, oblegyd y maent yn casglu y llwch ac yin ei rwystro i fyned i'r celfi. Y maent hefyd yn dda i gymysgu a'r "cin- ders," oblegyd y maent yn peri iddynt losgi yn well. Y mae dail te a. grounds cofB yn gwneud gwrtaith da i blanhigion mewn boxes ffen- estri, ac mewn gwelyau blcdan bychnin. I lanhau "brushes" gwallt, gwnewch drwyth lied gryf o soda, a dwfr poeth, a gadewch iddo ddyfod bron yn glaiar, ac yna trocher gwrych y "brwshes" yn ac allan o'r dwfr hyd nes y bvddiont yn lan. Rinsiwch yn dda mewn dwfr oer glan, ac ysgydwch allan gymaint o cldwfr a ellwch, a gosodweh hwy i oflyecldl gyda'r gwrych i lawr er mwyn iddynt sychu. Gosodweh hwynt mewn rhedlif o awyr, nid wrth y tan nac mewn heulwen, neu ni fyd y gwrych yn felyn a dlrygliwiol. Wrth olchi y "brwshes" cymerwch ofal i beidio gwlychu eu cefnau, neu fe yspwylir y "polish." -0:- Cawn fod boneddigesau Port Elizabeth Z, yn myned i sefydlu cartref i fenywod oed- ranus a methiantus fel coffadwriaeth am y Frenhines Victoria. Cafwyd y camp gi Borzois a elwid Casp- 1 am yr hwn y gAvrthodwydi saith can' I rini yn ddiweddar, yn fanv mewn ca.e ger Blackburn. I Gwna Corfforaeth Abertawe ei hun yn [ gyfrifol am 150,000 o bunau am ddengj | mlynedd yn nghyswllt a chynllun newydd y 1 dociau. Y ma.e pell-ddiryeh mwy ei faent na'r un arddangoswyd yn 1 aris wedi cael ei gynyg j a'i dderbyn gan y Pab. i

TROEDIO'R MARW. Yr ydym wedi cynefino a'r ddiiareb, "A fj/no glod bid farw," nes ydyw yn anhawdid) genym gredui fod yn bosibl i Gymro ymadael o'r byd, a throed un o'i gyd-genedl yn ei orwng. Y mae troeddio dyn ar lawr yn ,P 1 10 ddigon di-ddiyjnoliaeth. Ond mae troedio dyn yn ei arch yn gythreulig. Mae pob pechadur yn disgwyl am gael llonyddwch i'w esgyrn yn y bedd, os na chaiff hyny o fraint ar y ddaear. Ychydig o ddynion an- ysbyjriol a geir yn ddigon dideimlacl i diroed- io gelyn wedi iddo farw. Mae tir annghof yn arfer tafiu gorchudd dros holl feiau a gwendidau bywyd dyn. Mae adeg ed-liw feiau wedi myned heibio, unwaith y croeso yr ymadawedig dros y terfyndir. Dyna fel y mae wedi bod er cyn cof genyf fi. Ond ymddengyis nad dyna fel y mae i fod o hyn allan os ca un dch gohebwyr ei ffordd. Anurddwyd un o'ch colofnau yr wythnos o'r blaen gan un wrth droedio'r marw. Yr oedd yr ymadawedig yn fardd a lienor rhag- orol; ac yn ddyn goriest, diddichell, a pharchus. Yr oedki iddo gylch helaeth 0 gyfeillion yn y byd barddol. Yr oedd wedi bod yn gyfstadleuydd mynych a llwyddian- us. Yr oedd yn medrui sefyil ar ei wadnau ei hun mewn pob cystadleuaeth. Pan chwenychai feddianu stol leol neu daleith- iol, nid aeth gymaint a. lied ei droed i geis- io gan neb arall gylio yn un o'i choesau icldo. Magodd blant sydd yn anrhydedd i'w tad—plant sydd yn troi yn nghylchoeddl parchusaf cymdeithas. Pwy ond rhimyn o ohebydd lleol fuasai yn troedio dyn mur barchus wedi iddb gau ei lygaid ar y byd hwn? Cydnabyddai eich gohebydid fod rhinwedclau neillduol yn perthyn i'r bardd ymadawedig. Ond trwy fod un ysmotyn brith ar ei gyimeriad, yr oedd yn rhaid ei droedio yn ei arch Y mae cariadi yn ar- fer cuddio "lluaws" 01 bechodau. Ond nid yw y tipyn cerpyn sydd yn meddiant eich gohebydd yn ddigon i guddio "un" pechod Z, I wrth groniclo marwolaeth cyfaill o fardd. Nid oedd ond ychydig o ddarllenwyr y "Dar- ian" yn gwybod fod yt bardd yn dueddol i golli ei gydbwysedd yn awr ac yn y man. Ond gofalodd eich gohebydd wneud y peth yn hysbys i holl ddarllemvyr y "Dar- ian." Nid wyf yn amheu gwendid ein hen gyfaill, nac am ei giyfiawnhau ynddo ef, na neb arall. Ond credaf y dylasai fod digon o ddynoliaeth a synwyr cyffredin, hyd yn nod mewn gohe^vddi lleol, i ymatal rhwng troedio dyn marw. Beth all fod teimlad plant yr ymadawedig uwch ben dideimlad- rwydd eich gohebvdd? Pa un ai y tipyn- clod, a roddir i'r bardd, neu ynte yr anmharch a rodidiir i'w goffadwriaeth a, ga yr argraff ddyfnaf yn mynwesau ei blant? Gellir myned yn mhenach, a gofyn pa sawl bardd a faddeua i'el c,ohebydd am yr an- mharch hwn, i goffadwriaeth un o'r llwyth? Dylid gosod y "siambok" ar ei grwper yn ddidruiaredd, a. dylech chwithau, Mr Gol., gae! tvnu eich clustiau am adael i'r sylw annynol gael ymddiangos. A glywsoch chwi y peniil hwn rywbryd Achubwyd Lot, er meddwi, Mac heddyw yn y Net; Ni chlywyd neb yn da nod. Ei feddfdod iddo ef." Pe buasem yn byw yn amser Lot, dichon na chawsai y beirdd meirw eu troedio. Nid ein hen gyfaill anwyl oedd y cyntaf i syrthio. Ond efe yw y cyntaf i gael ei droedio yn ei arch am ei "bechod pared." Boed heddtwch i'w Iwch bellach. Bydd1 ei goffadwriaeth yn sicr o fyw cyhyd ag eiclclü ei droediwr.

TYSTEB CARNELIAN. Wedi hir oedi, cyflwynwyd y Dysteb i Cornelian nos Wener diweddaf. Ni fu llawer 0 farddoniaeth yn nglyn a hi oddiar y cycliwyniadL Fel rheol, pethau mal- wodenaicid iawn yw Tystebau—araf iawn ydiynt yn dyfod i ben yjr yrfa. Bu, tysteb Carnelian ar waith am ddwy flynedd. Mae amryw o'r tanysgrifwyr wedi myned i dangnefedd oddiar pan cychwynwyd y m-utdv I iad, a rhai o'r pwvllgor wedi gwynu yn y gwaith cyn ei gael i ben. l)ro yn ol, bu I pgos i'r bardd f.ytned y "tuhv nt i'r lien" cyn cael y Dysteb. Ond trwy drugs redd, caf- odd fyw j'w dierbyn. Cyflwynwyd hi gan y Barnwr Williams yn y Llys Sirol, Ponty- priddi. Nid yn ami v mae, beirdd yn cael eu gwohrwyio mewn Llys Sirol. A llawn mor anaml a, hyny y gwelir hwy yn cael eu. pluo. yno. Un glew yw y Barnwr Williams am "ladd dau aderyn a'r un gareg." Dvna achlysurodd cyflwyno v Dysteb yn y Llys Sirol. Weidi gorphen, ei- a t,, Sirol, dvdd Gwener, m57no»dd-' roi. codaid o airr i'r bar Id cyn codi oddiar ei fainc. Cyinro o'r ;awn rywr yw Ap Alaw Goeh. ac efe yw Her Hacl v beirdd' yn Morganwg heddyw. Bu ei aur a'i ddvlanwad yn nerth ac hwylusdod! i gael y Dysteb yn un anrhyd- eddus. Bu yr "hen wr 01 Sir Fon" yn ffydd- lon fel arfer. Efe yw asgwrn cefn pob tysteb yn ardal Pontypridd. Bu bardd! y "Waterworks" hefyd yn ysgrifenydd rhagor- ol. Rhwng y cwbl, y Barnwr, y swyddog- ion, a'r tanysgrifwyr, mae Carnelian yn llawen yn ei hen ddyddiau. A phan ddir- wyno ei einioes i'r terfyn, boed heddAvch i'w Iwch, ac i'w goffadwriaeth.

EISTEDDFOD MERTHYR. Dylai y beirdd fod yn prysur hogi eu harfau ar gyfer yr ornest flynyddol. Ond mae rhyw si ar led eu bod yn ddihwyl dros ben. Ceir rhai yn dweud yn bendant nadl yw o uh dyben myned i'r maes yn unigol. Oes y "Limited Companies" a'r "Syndi- cates" yw hi yn awr. A dywedir fod yr Eisteddfod Genedlaethol i fod yn faes i amryw o honynt o hyn allan. Nid oes dacll nad oes "Syndicates" wedi bod yn ymfras- hau ar yr hen Sefydliad yn y gorphenol; a mwy na thebyg y gwelir y gwobrwyon yn myned i'r un cyfeiriad yn y dyfodol. Nis gwyr neb yn awr pa sawl un y mae yn ym- ornestu yn yr wyl Genedlaethol. Pe fu- asai Paul yn byw ar y ddaear yn awr, ac yn treio ei law yn yr ymgyrch Genedlaethol yn Nghymru, buasai yn son am greadbriaid heblaw anifeiliaid hesus. Yr oedd "Twmi o'r Pandv Q Nghwmrhondda, yn foddlon yrnlad nes byddai y ddaear yn crynu," dir- :1 i'r gornestwr sefvll ar ei 'I Iraedi ei hun, ac "ymladd yn deg." Mae llawer o feirdd fel "Twmi o'r Pandy" ym barod i "ymladd yn deg" am yr oruchafiaeth. Os na chelai "Twmi o'r Pandy" sicnvydd un "ymladd yn deg" yr oedd yn rhoi y I \I "got am y corph." Tueddiu lluaws 0 gys- ldaemvyr eleni i ddilyn yr un esiampl- dio-i y got am y corph," a gadael rhwng y syndicates" a'u gilydd. Mae Gwili wedi taflu coelcerth i ganol y gvversyil, a cheir gweled yn Eisteddfod Merthyr pa faint o'r Cwmniau fydcj wedi dianc rhag y golosg- iadl. Mae gwaith y "Syndicates" wedi bod yn tckligon amlwg er's llawer blwyddyn. i Id I I I bob bardd sydd yn deall teithi meddyliol a gwahanol ardduilliau barddonol. Os meiddir gosod y gadwen wrth ei gilydd yn gryf a chryno. Mae del wau v gwahanol grefftwyr yn amhvg ar y gwalianol ddcleni. Ceir enghreifftiau helaetho gydweithio felly, Z., Z, y ar amryw o weithiau a. gyhoeddwyd yn Ôdi- weddar. Nidi yw enill "by proxy" yn beth anadnabyddus yjcdiwaith. Nis gellir bod yn sicr yn ami pwy yw y buddugwr wrth weled un yn cael ei ysnodenu ar y lhvyfan. Gwelir ambell fardd na enillodd stol erioedi ar ei draed ei hun, yn myned a chad.air leol neu daleithiol o dan chwiban. Ond "wrth eu gwaith yr adnabyddir hwy" mewn cystad- leuaeth fel mewn pob peth arall. Dylid dwyn aelodau y "Syndicates" ger bron yr Orsedd yn Merthyr, a dylid cynllunio rhyw fesur i roi terfyn aT yr enill "by proxy." Rhaid cael terfyn ar bob un o'r ddau bwnc, neu fe a yr 'Eisteddfod Genedlaethol i an- fri; a bydd beirdd gonest mewn perygl o gael eu hanwybyddu os nad eu difocli. BRYNFAB. J

-:0:- NODION O'R CAERAU. Anaml DI gwelir gair o hanes y lie poblog- hwn ar dudalenau y "Darian." Beth sydld i gyfrif am hyn, nis gwn? Credwyf nad yw y lie yn amddifad o lenorion nac ych- waith fod y "Darian" yn anmhoblogaidd. Mae yma, lu o ddigwyddiadaaii pwysig yn cymerydi He, teilvvng o sylw. Nodwn rai o honynt: Dydid Llun, Mawrth 18fed, cynaliwyd eisteddiod dan nawdd ac o tewn capei y Bedyddwyr1, dan lywyddiaeth Mr T. M. Reed, Caerau. Beirniaid y gerdldoriaeth oeddynt Mr Tom Grithths, A.C., Spelters; a Mr i.van Anthony, Blaenganv; yr am- rywiaeth, Iorwertii Ddu, Ma-esteg. Dyma Iyl rai a emllasant wobrau fel y canlyn:- Unawd soprano, "Chwifio'r Cadach Gwyn," goreu Rachel Davies. Unawd alto, "Flee as a, Bird," J. Henry Davies. Unawd tenor, "If with all your hearts," Gwilym Ffvlion. Unawd bass, "Pinacl Anrhydedd," Ben Davies. Unawcl i blant, "Yn Mreichiau fy Nghwaredwr," Marg. Bronwen Mitchell. Deuawd, tenor a, bass, "Excelsior," rhanwyd y wobr. Cor Plant, "Yr Ysgol Sul" (o rag- len Cymanfa Ganu Badyddwyr Maesteg, 1899), un cor, teiiwng oCr wor-r; arweinydd, Mr Tom Price. Party, "Soldier's Farewell." goreu Bethania, Maesteg. Prif ddarn, "Ymdeithgan y Pererinion," tri yn cystadlu, goreu, Cor Salem, Maesteg, dan arweiniad Mr David John. Adrodd "Mab Afradion" (gan Gwyinrosydd), james Davies, Maesteg. Pump penill i'r diwedidlaf Mr Wm. Thomas, Malvern House, Caerau1, yr hwn oedd yn ddiacon a thrysorydd Eglwys N odd fa, goreu John Thomas (llyfrwerthydd). Traethawd' .1 ar "Y Prophwyd Daniel," rhanwyd rhwng E. James a J. Hughes, Caerau. Prize bag, Mrs Morris, Caerau. Gallwn ddweyd: fod yr eisteddfod hon wedi troi yn llwyddiant yn ddiamwys yn mhob ystyr. Y mae clod lyln didyledus i'r swyddogion am eu hym- drech. Melus, moes eto: Dydd 1,1 un, r8fed cyfisol, yn Nghapel Hermond, M.C.. cafwyd darlith gan Mr Philhps, Abergwaun; ei destyn ydoedd, "Y Tri Annghydffurfiwr." Yr oedd yn werth i'w wrando. W. M. DAVIES.

-:0. NODION. Cawn fod Mr Charles Corkran wedi gor- phen ei yrfa ddaearol. Yr oedd yn adna- byddus mewn cylchoedd crefyddol a dyn- garol. Prynodd Cynghor Dosparthol XTorto eg- lwys St. Nicholas am ddeuddeg punt, ac a wertho ei chelfi derw, &c. am ^143 12S. Y mae y White Star Liner "Celtic," yr hon a lansir yn Belfast ar Ebrill y 4ydd, yn saith can' troedfedd o hyd, gyda thynelliad 0 20,000. Rhoddion cyntaf Mr Andrew Carnegie i Canada, ydyw, 20,000p i Ottawa, a io,ooop i Vancover, ar gyfer llyfrgeiloedld cyhoedd- us. Arglwydd Rosebery, pan; yn agor Oriel Celfyddyriol yn Whitechapel, a ddywedbdd fod Toyinbee Hall wedi gwneud llawer i gynorthwyo datblygiad addysg yn. y Dwy- rein-Barth. Yr oedd cynydd Cwmni Yswiriol y Pru- dential y flwyddiyn ddiweddaf yn 3,063,269 UXI fwy nag eiddo 1899. I

SIBRYDION. | Sibrydir fod Rhyfel Affrica i beru cryn I ofid i Brydain etc, ac fod y Boeriaid yn myned yn fwy ystyfnig bob dydd. Sibrydir mai ^ren 11 d y teyrn newydd, ond y i.:J ;• eV fabyddion wedi digio wrtho am ei fod wedi cymeryd ei lw i wrthod gwneud dim a Phabyddiaeth. Sibrydir nad yw yr ar "er dda presenol i barhau yn hir, ond y m.i yr arwyddion I presenol yn dangos yn wahai _I Sibrydir y cawn haf poeth, gydag ys- tormydd o fellt a tharanau yn Mehefin. Sibrydir na fydd Eisteddfod Merthyr yn doreithiog o farddoniaeth, am fod ring j yn y farchnad farddol. Sibrydir fod gwr y Sunlight Soap yn bwriadu pwrcasu Castell Craigynos. Sibrydir y bydd corau arddercliog o'r De a'r Gogledd yn Eisteddfod Merthyr, ac os gwir hyny, bydd yr atdyniad yn fawr. Sibrydir fod streic anffodus Clydach Vale yn peru pryder i lawer o deuluoedd angenus yn y lie, a'i bod yn gywilydd fod y meistri cyfoethog yn gallu arfer y fath greulondeb. Sibrydir fod ugeiniau o chwarelwyr Pen- rhyn wedi cael gwaith yn Morganwg, a rhai fel torwyr beddau." SIBRYDYDD.

ETHOIJAD BWRDD YSGOL ABERDAR. D\i'i Iau aiwecdaf, cymerodd! etholiadi aelodau ar Fwrdd Ysgol Newydd Aberdar am y tair blynedd dyfodol Ie. Tuag wvth o'r gloch nos Wener, rhoddwyd canlyr 'acl iyr etholiad.

ETHOLWYD. William Thomas, Werfa House, Colliery Manager 7770 Ben. Lewis, Oakhill Villa, Aberaman Manager I 7762 David Price Davies, Ynyslwyd, Aberdar, Ysw. 6955 William J. Heppell, Fforchneol House, Colliery Agent 6234 James Griffiths, 2, Clifton st., Aber- dare, Minister of the Gospel 5334 John Watkins, 37, Gladstone street, Aberaman, Collier 5235 Thomas Jones, 29, Clifton street, Baptist Minister 4959 D. M. Davies, Abernantygroes Isaf, Congregational Minister 4624 William Tames, 24, Clifton street, Minister of the Gospel 4398 W. Williams, 13, Llewelyn street, Treevnon, Checkweigher 4246 C. A. Howell Green, The Vacarage, Clerk in Holy Orders 4150 Ky. Robert Johnson, Abernant House, Clerk in Holy Orders. 4126 Morgan Powell, The Vicarage, Aber- aman, Clerk in Holy Ordlers 3476 ALLAN. Thomas Thomas, Graig House, Gentleman 3324 Wm. Samlet Davies, 23, Windsor street, Minister of the Gospel. 3320

———— :o:———— SARON, LLANDYBIE. Nos Fercher, Mawrth 6ed, cyfarfyddodd aelodau v Gymdeithas Ddiwylliadol, o- dan lywyddiaeth y gweinidog, y Parch. D. S. Davies. Darllenwyd papyr gwir adeil- adol gan y brawd Ivor Rees ar "Ddiyled1- swydd Dynion Ieuainc at yr Eglwys." Cyn- yrchodd y papyr ymddyddan brwd. Nos Fercher, Mawrtll 13, cafv/yd papyr gan y brawd John Bevan, A.C., ar "Yr Ysgol Gan, ei Hawliau ar yr Eglwys," a phapyr gan y brawd Wm. Morgan, Brynygwaun, ar "Y Manteision Deilliedig o'r Arholiadau Ysgrythyrol." Yr oedd! hon yn noson fa,wr yn hanes y gymdeithas, gan fod papyrau y ddau frawd mor rhagorol.. Nos F ercher, bu y chwaer Mary Morgan yn ein difyru a hanes "Naomi." Yr oeddem wedi cael papyr ar "Ruth' 'o'r blaen, ac er mwyn cael yr hanes yn gyflawn cyfflwynodd y chwaer a nodwyd i ni bapyr byr ond hynod dda ar chwegr Ruth. Nos Fercher nesaf byddl cyfarfod olaf y gymdeithas yn cael ei gynal, pan y cynelir "Social Tea, ac y siaredir ar Eglwys Saron yn y gorphenol ac yn y presenol gan Mr Evan Morgan, diacon, a'r gweinidog. Yr ydym wedi cael cyfres o gyfaxfodydd, ben- dithlawn, am ba rai yr hir gofir. Diolchwn ii Dad pob dlawn am wenui ar y gyfmdeithas. SARONIAD.

GLOYWI DRIPPING. Nid oes dim yn well nag ychydig "slices" o bytatws heb eu berwi wedi eu ffrio ynddo. Glanhau "oil paintings," rwbier y cyfryw a "slice" 0 bytaten heb ei berwi. Fel y byddo'r baw yn dod allan, symuder ef a spwng medldal a dwfr oer. Pan opjhener, sychwch y pictiwr a "duster" sidan medcial. Papyrau Mur Droechedig ddylent gadael eu llwch oddiarno yn ofalus a llian medal, ac ar ol hynvj ei rwbio yn dda gyd a dan o fara, a dylai fod yn ddiwmod oed, ac heb grystyn, oblegyd os y gadewir y cry"'t,;n ar y bara, y mae crafiadau yn sicr o gaal tu gwneuthur ar y papyr. Bydd i garpedi wisgo yn hwy os v go icl- ir papyr o danynt. Gwna plygion o new- yddiVdur ar bob step' gynyddu parhad garp- I. Z-1 ed ysteiriau yn fawr iawn, ni yn unig fe wasanaetha y papyr fel "pad. ond gwna "ink"' y "printer" fyddo arno actio i gadw pryfetach draw. Gwneir polish da, ar gyfer Dres o haner llond cwpan o- "whiting" a dwfr cer, ac un wns o "ammonia." Cymysgwch yn dda, mewn hotel a chym- hwyser at y pres gyda. gwlanen neu ledr. Cyn cyn? polisho y pres. y mae yn fudcl- iol i'w olchi yn dda gydta trochion sebon. Mewn trefn i wneud givyngalch i lynu yn dda, berwch ef, ac i bob ddau gal wn ych- waneger haner peint yr un o "iiour paste a glue," a llond llwy ford o alum wedi ei falu. Os bvdd arnoch eisiau lliw. defnycldiwch ychydig o "indigo," "Venetian red," neu "ochr." Gwna gwyn galch a, ddarperir yn y modd hwn lynu yn dda, a disglaeria bron fel paent.

-:0: YR HYN DDYLAI MERCH DDYSGU. Dylai ddysgu: I wniG; i goginio; i fod yn dyner; i werthfawrogi amser; i wisgo yn neatly; i gadw cyfrinach; i fod yn hunan hyderus; i barchu henaint; i ysgoi diogi; i ddarnwnio hosanau; i ofalu am y babi; i wrneudi bara cia; i gadw y ty yn drefnus; i wneud cartref yn dldednycld; i fod uwch- law chwedleua; i reoli ei thymher; i ofalu am y claf; i ysgubo bant gwe y pryf-copyn; i foddhau hen wr croes; i briodi diyn ar gyfrif ei werth; i ddarllen y llyfrau goreu; i gadw draw oddiwrth lenyddiaeth lygredig; i gymeryd digon 0 arferiad gweithgar; i fod! yn gyn-orthwy i'r gwr; i fod yn Hon galon ac yn, ysgafn-droedl; i wisgo esgidiau na wna "grampio" y traed; i fod yn fenywol 0' dan bob amgylchiadau. Os oes genych iechyd da y mae genych y nawted ran 0 ddeg o'r cwbl y mae natur er- iod wedi ei roi i unryw didyn. D Y WE DI AD AU MENYWOD DOETH. Y "cancer" penaf wrth wraidd fywyd menyw ydyw eisiau rhywbeth i'w wneud. Cafodd dynion a. menywod eu gwneud ar gyfer eu gilydd, ond nid yr un fath a'u gil- ydd. Ni wna, menywod wragedd gwaeth am eu bod wedi bod yn rhianodl diwvd. Meithrinwch cleimladau caredifi; edrych- wch ar ochr didisglaer pethau, ac ar yr ochr oreu i bobl; mecldiyliwch, feddyliau ded- wyddl; gwnewch pryd, bynag y gel Iwch; siaradweh yn dyner; ffeinidiwch bethau dymunol i'w dyeweud, oblegyd y maent yn gwneud cerddoria.eth y byd.

Y GWANWYN. Enciliodd y llwydni gauafo!, A r corwynt ostegodd ei gri, Mae'r gwanwyn ar orsedd freninol Yn llywio ei deyrnas mewn bri; Fel rhian brydweddol yw'r goedwig Yn gwisgo'i phriodwisg o'i bodd, A r adar ro'nt gyngherdd frwdfrydig I neithor y gwanwyn yn rhodd. Mae odlau'r ehedydd a'r gwcw Yn adsain trwy oriel y bryn, Yr oenig bach nwyfus sy'n cadw Gwy! ddawnsio i'n Crewr pryd hyn Yn addfwyn mae'r awel yn suo Bi halaw yn ngheinciau y llwyn, Tra dv. ydaw y coedydd sy'n curo I'r gyngherdd, gan fawredd ei swyn. Mor deleid yw'r dolydd meillionog, Pob bloa yn mewn nwyfiant a chwardd, Gwyrddlesni y meusydd eginog, LJaw'r Ion atnynt welir mor hardd Mae 0nian yn gwrido wrth dderbyn Mel gusan yr huan liawn gwres, Gwen chwarddiad wyryfoi y gwanwyn A welir yn nh'wyniad y tes. Mewn balchder mae'r dyffryn rhamantus Wrth wei'd ei wanwynol 'stad, Cydwenu mae'r bryniau'n gariadus Ar heirdd olygfeydd y wtad Mae th degwch, 0 wanwan nefolaidd Yn-sibrwd wrth fwyniant fy mryd, Am Wanwyn heb olion gauafaidd, A'i lesm n fythol-wyrad o hyd Ferndale. GLAN CLETWR. 0:

-0. AWGRYMAU TEULUOL. i Llenwir tyllau wneir yn y mur fydldo wedi eiii gwneud gan hoelion ac yn y blaen, gyda. plaster o Paris wedi ei gymysgu a dwfr.

Astudiwoh Eich leclxyd Ni wna eich Astudio Chwi. _-A HIYD, rhaid i hwih gael GWAED PUR. mae yn hanfodol. Os yw^iclj GWAEL yn BUR, y mae eich holl gyf ansoddtad allan o drefn, ac yn agored i glefydau i ddyfod i fewn a arweiniant i 11 ganlaniadau difrifol. Y mae, o ganlyniad, yn dibynu yn holiol arnoch chwi os ewyllysiwch gadw (-" CB.Y3P IOL I fynu gweled fod y Gwaed yn cael ei gadw yn Benfaith RhydJ o bob arimhuredd Cofiwch y dylai eich Iechyd gael eich Z" Ystyria-eth Flaenaf, Oimys hebddo amddifedir bywyd o haner ei fwynderau,ac nis geUvvch ymladd brWydz?' au dyddiol bywyd gydag Iechyd anmharus 'Bim • Anmhrisiadwy i'r Bobl CYMERWCH Hughes's kj? I PILLS. Glanhant yCorlT o BOB Anmhuredd. QWELLHANT. Poen Pen, Diffyg Traul, Bilousness, Gwynt, Afu Drwg Corff-rwymedd, Scurvy, Penddynod, Clefyd y Brenin Eczema, y Blast, Erysipelas, Nerves Egwan, Pits, Gwynegon Rheum: ti ;m, Pdes, Poeu Cefn, Luoioago, Tarddiant ar a Chefydau Croen, Iselder Yscryd, Gan sicrhau gweithrediad iachusol liof rhanau mewnol y cyfansoddiad, Brasbat hau a chyfoethogi y gwaed a'r elfenau roddant -œ T -O D fl" Hcraaa-s Blood Pills. 4 x N Mynvvch weled llun f ^fi ar bob blwcii. Heb hwn ft twyh ydyw. Y 1 pi\u h:?a ya ao mnrisiadwy w-;c a g .vrag edd^a rnerch d T :nie:i T yn k.chau ai at i bob pet lIt f ha. jeii, ,t.l Ln ,\7:¡ am flwe ,0 Hughes's Blooi PitLv GvVirthir aw/a: *11 'daemst gwerthwr Patent Medicines a-?i ;/2/■), 4/6, neu danfoner eu g.ver:« ji 1 np P.O. i'r gwneuthurwr ,—Jacob "Hughes, Manufacturing Chemist Penarlh. Cardiff. n, 1 [.,ï t1 4 1'" BAL^I! J[) J. ,iiL, Eli at bob Chvyf. f GOMER'S BALM a iacha gi .vyfau ar f traed, cluniau, pen, gwidt,. Brysipiiat manan llidiog a digroene kl, cornwydyddl crawnllyd, coesan drwg. QOMER'S BALM a iacha br fau a per bronau dolurus, Piles, trnedchwysedig, toriadau allan, crach yn mheaau a gw yn ebau plant Uygriadau a llosgiadau yn mhol rhan o(r corff. Ar werth gan bob Chemist a gvv;erthw Patent Medicine am lilt y blvych,. pe idoafoaer eu gwerch m twa stamps aty iarganfyd; j i JACOB 11} [Ji, Manufacturing Chemist, PfiMABTH. Cardiff. U.-