Tarian Y Gweithiwr

PRIODASGERDD I Mr. W. Celynydd Davies, Aberdar, a Miss Lizzie Williams, Schools, Treharris, ar eu huniad mewn glan briodas. Hawddamor i ti gyfaill mwyu, A gwrthrych swyn dy galon, Ar eich dyrchafiad o gael bod Mewn clod yn unfryd unfron Fe'ch daliwyd dan deimladau gwan, Ac yn y man cymodwyd I fyn'd yn un gan lawen fron, A modrwy gron priodwyd. Fe gredaist dithau yn dy dro Mai gwell oedd bro dedwyddfyd, Lie mae genethod teg ein gwlad A chariad difrycheulyd, Yn swyno dyn i feddu gwir A chyflawn hir ddiddanwch, A nefoedd fechan er mewn byd 0 adfyd a difrifwch. Fe fu cyfeillion lawer gynt Ar ddifyr hynt yn serchog, Yn ysgwyd Haw yn hoff a chu I'th beru fod yn wenog; Ond 0 1 ni feddent byth mo'r swyn Gallasai ddwyn dy galon, Ond hawddgar wenau'r eneth gun Fu'n un a i gair yn union. Coleddaist dithau'r ddawn yn rhwydd, A fu yn llwydd i garu, A'r hyfder sydd yn enyn fflam 0 serch am ei chusanu; Cyflawnaist dy orchestwaith llawn, A medraist ymadroddion 0 eiriau cariad, nes rhoi hwyl Yn anwyl i r fun dirion. Boed gwenau fil rhagluniaeth bael Yn harddu ael eich wybren, Na foed un cwmwl dori'ch hedd, Na chuddio gwedd eich heulwen; 0 boed i wlith grasusau fyrdd Ar ffyrdd eich prydferth fywyd, I gael ei dywallt gan ein Rhi, A i brofi'n gymhorth hefyd. Boed i gysuron lenwi'ch bron A dymuniadau grasol, Ac einioes fel dihalog wen Heb ragrith hen, fradychol; Boed llaw guddiedig Duw, heb wg, Yn amlwg ar eich einioes, Nes delo'r pryd i'ch dwyn o'r byd I'w nodded clyd am eiloes. Trecynon. JOHN RLES.

YSTALYFERA—ODYDDIAETH. Ar yr ail cyfisol, yn ystafell y Gyfrinfa, Wern Fawr, y lie uchod, cynaliwyd cyfarfod- ydd blynyddol yr Odyddion, Dosbarth Ys. tradgynlais, o Undeb Manceinion. Dechreuodd y cyfarfod cyntaf am ddeg o'r gloch. Dyben hwn oedd archwilio llyfrau cyf- rinfaoedd y Dosbarth, a gwnaed hyny gan ddynion manwl, profiadol a chymwys i'r gwaith. Profai y llyfrau fod Ysgrifenyddion yr holl gyfrinfaoedd wedi bod yn onest yn nychwel- iadau rhifedi yr aelodau i'r Y.G. ac yr oedd hyn yn bwysig, am y gallasai rhai cyfrinfa- oedd, wrth ymddwyn yn wahanol, dalu llai i'r Dosbarth na'r hyn a hawlid yngyfiawn. Y chydig mewn cymhariaeth yw cynydd y trysorfeydd, ond y maent yn dda ac ystyried nifer y rhai a fuont 4 tan fachau tyn afiechyd' yn ystod y flwyddyn. Wedi gorphen gwaith y cyfarfod hwn, ym- neillduwyd am ychydig fynydau er mantais i Mrs. Nicholas, Miss Nicholas, a'r moiwynion i hulio y byrddau. Yna cawsom giniaw ar- dderchog. Edmygid moesgarwch, medrus- rwydd, parodrwydd, a sirioldeb y boneddiges- au yn fawr. Wedi ciniaw yr oedd yn amser i ddechreu y cyfarfod dau o'r gloch. Yn absenoldeb yr Uwch Lywydd yn berwydd afiechyd, sef yr hen Odydd anwyl a theilwng Mr. J. Evans, etholwyd Mr. LI. Jones yn ei Ie, ac yn sicr, dyn manwl, pwrpasol ei eiriau, odydd da, Hawn mewn cymdeithas a rhywbeth yn ei drem yn ein henill i'w hedmygu. Methodd yr J Is-ly wydd hefyd roddi ei bresenoldeb yn her- wydd afiechyd er's misoedd lawer, sef Mr E. Evans, Ffactri Cwmtwrch,— un o ragorolion yr Odyddion yn y Dosbarth. Etholwyd Mr. H. Morgan yn ei le yntau, a phrofodd ei fod yn deall ei waith. Cadarnhawyd penderfyniadau y cyfarfod o'r blaen. Yna talodd yr boll gyfrinfaoedd eu symiau dyledus i'r Dosbarth, a thalwyd allan yr holl dreuliau yn anrhydeddus. Cafwyd tystiolaeth ffafriol iawn gan y ddau fuont yn archwilio llyfrau y dosbarth, sef Mri D. Jenkins, Alltwen; a W. Bryant, Pontar- dawe, ac yr oedd hyn yn glod i'n parchus Y.G. sef Mr. H. Phillips. Amlygodd Mr D. Jenkins ei ddvmuniad i gael mantolen o gyf- rif arianol y Dosbarth wedi ei hargrafiu, ac amlygodd Mr. Phillips ei barodrwydd i wneud hyny-nad oedd efe am ysgoi y gwaith. Ystyrir y priodoldeb o hyn eto yn y cyfrin- faoedd. Galwyd sylw y cyfarfod gan y tyner a'r pwyllog, Mr. R. Williams, a'r ffraethbert Dr. Williams, Cwmtwrch, at aclios teilwng yr odydd da, Mr. E. Evans, Ffactri Cwmtwrch, yr hwn fel y nodwyd yn flaenorol, sydd yn afiach er's misoedd lawer. Hysbys yw fod Prize Drawing yn ol dull yr art union i'w gynal er budd ein brawd anwyl. Cymerwyd amryw lyfrau o'r tocynau i'w gwerthu. Y mae yn sicr genyf y gwna pawb eu goreu yn a thu allan i'r cyfrinfaoedd i wneud elw da i'n brawd cystuddiol. Galwodd Mr O. Jones sylw yn bwrpasol iawn at yr angenrbeidrwydd o draddodi y darlithiau yn fwy ami a chyffredinol yn y cyf- rinfaoedd, a chafodd gefnogaeth wresocaf y cyfarf( d. Sylwyd hefyd nad yw y Juvenile Branches yn cael y sylw dyladwy-fod eisieu mwyo ymdrech i weithio y rhai hyn i fyny. Cydymdeimlid yn fawr a'r brawd T. Wat- kins, Tredegar Arms, Cwmtwrch, yr hwn mewn damwain a gollodd y rhan fwyaf o i droed. Y mae efe mewn bawl i fudd y dry- sorfa ddamweiniol. Cymerir ei achos i ystyr- iaeth eto yn y cyfrinfaoedd. Y mae yn y Dosbarth naw o gyfrinfaoedd yn cynwys 892 o aelodau. Y mae cyfalaf Undeb Manceinion yn awr dros 7,600,000p. Dyma i chwi ffaith yn werth ei cLofnodi. Er cystaloedd y cyfarfod hwn, teimliddipvn o chwitbdod am na fuasai y craffus a'r anwyl odydd Mr. W. Hopkin, Alltwen, yn bresenol. Da oedd genym weled gwynebau siriol yr hen odyddion profiodol, Mri. D. H. Lewis, a J. Griffiths. Yn sicr, yr oedd hwn yn gyfarfod da drwyddo—pawb yn siarad yn ddidram- gwydd, cariad lywodraetbrai galonau pawb oedd yno. Cynelir y nesaf yn ystafell cyfiinfa St. Guicke, Carpenters Arms, Pontardawe. J. WALTERS (loan Meudwy).

PENYWAUN, HIRWAUN. MR.'GOL.,—Fel y gwyddoch, y mae tymor y Cynghor Sirol yn cyflym dynu at y terfyn, ac fel y mae yn arferiad gan y cynrycbiolwyr i roddi cyfrif am eu gwaith yn ystod yr eis- teddiad, felly y gwnaeth y Parch. Richard Morgans, yn Mhenywaun nos Lun, Ionawr y 4ydd, 1892, yn Festri yr Aunibynwyr. Drwg gan ein calon oedd gweled mor lleied wedi dyfod yn nghyd, ond y rheswm am hyny oedd fod y noson yn anfanteisiof, sef gwyl Mabon. Eto da genym oedd gweled y teimlad cynes oedd yn yr ychydig oedd yn bresenol tuag at Mr. Morgans, a'u bod yma y tro hwn yn unllaw dros ei ddychwelyd eto i'n cynrychioli. Nid fel yna yr ydym wedi bod y ddau dro di- weddaf. Gwyddoch, Mr. Gol., gystal a ninau ein bod o'r blaen yn hanerog, ond diolch ein bod eto wedi cael heddweh, ac yn penderfynu gwynebu y frwydr yn unllaw y tro hwn. Cawsom araeth danllyd, yn llawn o'r ffraeth- ineb 'Brferol gan ein cynrychiolydd, gan ddangos gwasanaetb y cynghor yn mhob cyf- eiriad, ac eglurodd i ni y lies oedd y Cynghor trwy leihau toll yr heolydd, &c., &c. Cawsom ar ddeall hefyd fod un arall yn bwriadu dyfod allan fel ymgeisydd yn ei erbyn y tro nesaf. Yn y fan, wele don o anfoddlonrwydd yn rhedeg yn ein mysg yn erbyn y person hwnw. Ni wnawn ei enwi, onl gobeithio nad oes gwirionedd yn y si sydd wedi dyfod allan. Ond os oes gwir ynddi, cofied y brawd hwnw y bydd fel y dywedwyd am Capernaum, 4 Yr hwn a ddyrchafwyd hyd y nef, ac a dynir i lawr hyd yn uffern.' Ac eto dywedaf yn mhellach, os allan y daw, bydd yn rhaid ei yiudadd ar dir politicaidd, oblegid ni fydd ond Tori, os felly y bydd. Pasiwyd penderfyniad, ein bod yn rhoddi pleidlais o gymeradwyaeth i'r Cynghorwr Morgans am ei waith ardderch- og yn y gorphenol, a phleidlais o ymddiried- aeth yn y dyfodol; ac hefyd ein bod yn defn- yddio pob moddion cyfreithlon i'w ddychwel- yd eto, os bydd yn gofyn brwydro am hyny. Wedi talu y diolchgarwcharferol i'r cadeirydd am lywyddu, ac i r Cynghorwr am ei araeth wresog. terfynwyd un o'r cyfarfodydd mwyaf brwd ag y buom ynddo erioed. GOHEBYDD.

NODDFA,BLAENCLYDACH. Cynaliwyd cyfarfod blynyddol yr eglwys uchod ar ddyddiau Sul a Llun, Ionawr y 3ydd a'r 4ydd, 1892, pryd y gwasanaetbwyd gan y Parchn. Dan Davies, Porth; J. D. Hughes, Pontygwaith; B. James, Blaenycwm; A. Williams, Nebo, Ystrad. Yr oedd yma gyn- ulleidfaoedd mawrion, a'r gweision yn pre- gethu yr hen Efengyl am Angeu'r Groes gyda nerth a dylanwad mawr, a gwelsom ar ddi- wedd y cyfarfodydd ddaioni yn canlyn mewn achubiaeth eneidiau i fywyd tragwyddol. Teg yw dweyd fod yr eglwys hon yn un weithgar iawn gyda phob achosion mewn cysylltiad a hi, nid oes ond blwyddyn oddiar pan y corffol- wyd hi yn 51 mewn rbif, ond erbyn heddyw y maent trwy lythyrau a bedydd bron cyr- haedd 200. Hefyd, y maent wedi talu 450p. o'r ddyled yn ystod y flwyddyn, ac y maent yn bwriadu talu yr boll o'r ddyled erbyn yr haf dyfodol, a chael capel sydd yn fwy ac yn well i addoli, am fod yr un sydd ganddynt yn bresenol yn rhy fychan. Da genyf gael ar ddeall ei bod wedi rhoddi galwad wresog ac unfrydol i'r Parch. E. Mitchell, Ponkey, i ddy- fod i'w bugeilio yn yr Arglwydd, gan hyderu y bydd iddo yntau ateb yn gadarnhaol. Y mae yma rhagolygon am eglwys ddisglaer, a bydd cael Mr. Mitchell yn gaffaeliad mawr i'r eglwys a'r ardal, gan ei fod yn gymeriad pur. Gobeithio y bydd iddynt ddal mewn diwyd- rwydd o blaid achos mor fendigedig, ac y bydd iddynt gael gwenau Duw yn amlwg yn y dyfodol, fel yn y gorphenol, ydyw dymuniad pob gwir Gristion. DIDYMUS.

YSTALYFERA. PERFFORMIAD.-Nos Wener a nos Sadwm cynraf yn y flwyddyn hon, cafwyd perfform- iad o'r gantawd 'Babylon,' yn nghapel y Wern, o dan arweiniad Mr. Llewelyn Wil- liams, yn cael ei gynorthwyo gan String Band Mr. Charles Morgan, a Mr. D. Davies, yn cyf- eilio. Awd trwy y gantawd yn rhagorol, a mwynhaodd y torfeydd fu yn bresenol euhun- ain yn swn awen a chan ar ddechreu y flwyddyn. Coronwyd llafur Llywelyn Wil- liams a'i gor yn ganmoladwy, ac y mae yn deilwng o barch am ei ymdrecb diflino gyda'r cor trwy ystod nosweithiau y misoedd a aeth- ant heibio er mwyn llanw ein clustiau a mel odedd peroriaeth, ac ymlid ugeiniau o bunan o ddyled capel y Wern i ebargofiant dan ganu, heb geisio teyrnged mewn aur ac arian gan neb am ei lafur. Campus, Llywelyn, dos rbagot i feusydd cerdd a dy gor, er gwobrwyo ein hardal a gwledd gerddorol yn flynyddol, ac ymlid esacchar ein dyled yn bell-bell tu hwnt Galilea y Cenedloedd. Caruaidd wr, cerddorol yw, Llywelyn ein llywhylon, Mae duwies cerdd ac yntau'n byw 0 dan 'run to yn gyson Yn swn ei gor profasom wledd Yn nhymor oer y gaua', Tra glaswellt oesau'n cuddio sedd A thyrau Babylonia. GWILYM GLAN TAWE.

GWAWN-CAE-GURWEN. MR. GOL.A fyddwch cbwi cystal a gadael i'r ychydig linellau byn ymddangos yn eich TARIAN glodwiw ? Efallai y bydd o fantais i rai o'r darllenwyr. Er ys rhai wytbnosau yn ol, yr oedd y si ar hyd a lied y wlad, fod neuadd a darllenfa gyhoeddns yn cael eu codi yn fuanj ond nis gwn beth gsydd yn peru i'r amcanion gael eu chwilfriwio. Fel y gwyr pob dyn sydd yn gydnabyddus a'r lie, nid oes un man gan y becbgyn ieuainc fyned iddynt ar ol gorphen eu diwrnod gwaith, ond i'r ty tafarn, Jle y mae pob hapchwareu yn bodoli. Gan fod yma amryw fecbgyn talentog yn yr ardal hon, ai anfuddiol fyddai sefydlu rhyw beth er tynu eu serch o'r lleoedd damniolhyny. Diamheu y byddai darllenfa gyhoeddus ya fuddiol iawn yn yr ardal, fel y byddo rhyw gyrchfan neillduol genym fel ieuenctyd i fyn'd iddo. Gobeitbio y cymer un o flaenoriaid yr ardal ySpeth i sylw, fol y gallom gael rhyw- beth a fydd o les i ni fel ardal yn gyffredin- ol. Y mae yn dda genyf weled fod cwmni o'r Waun wedi rboddi perfformiad olr I Fereb o Gefn Ydfa' y Nadolig diweddaf, a'r Sadwrn dilynol, ac yr oadd pob cymeriad yn eiwisgiad priodol, fel ag i roddi y perfformiad yn deilwng o honi ei hu4. Daeth amryw ddyeithriaid i'r lie i'r dyben o'u clywed, ond nid oedd lie yn caniatau, a dywedal y rhai oedd i mewn, mai da oedd bod yno. DIDYMUS.

CLYWEDION 0 FERNDALE. Clywed fod Miss R. A. Jenkins vn dyfod yn gantores swynol iawn. Clywed ei bod wedi canu yr unawd felus- aidd, The Lost Chord' yn y Watchnight yn nghapel y Wesley aid, nes trydaneiddio y gwrandawyr, ac i ryw hen fardd oedd yno adrodd yr euglyn canlynol (pan oedd wedi ei swyno gan ei llais melodaidd)- Glan ganig, lawn o geinion-gwir awen Ddygai'r eos dirion; Oni ddaeth, pan ganodd hon, Lais angyles i 'nghalon ?' Clywed fod Concert i gael ei gynal ar y 27ain o'r mis hwn, er cynorthwyo y foneddig- es uchod i gael addysg gerddorol. Clywed fod pwyllgor y gyngherdd wedi sicrbau gwasanaeth rhai o gantorion goreu y deyrnas, sef Madam Clara Novello Davies, Miss G. Prosser, Aberdulais a Miss Ceinwen Jones, Penrbiwceibr; a pbrif gantorion yr ardal, y rhai sydd yn bwriadu gwasanaethu yn rhad. Well aone, boys. Hyderwn y try yr anturiaeth hon allan yn llwyddiant sylwedd- ol, fel y bydd i r foneddiges dalentog bon allu ymddangos yn y dyfodol yn seren ddisglaer yn awyrgylch y byd cerddorol. Clywed fod cantorion y lie hwn wedi bod yn perfformio Joseph' yn yr Assemblv Hall, ychydig ddyddiau yn ol, ac iddynt wneud y gwaith yn ardderchog. Clywed mai loan Llechau oedd yu cynrych- oli Jacob, ac iddo wneutbur ei ran yn deilwng o4tono ei hun. Gresyn fod becbgyn tebyg i loan yn cael mor lleied o sylw yn ein hardal- oedd. Y llachar loan Llechau,— hulia gan Fel y gog yn ddiau I mi n. ydyw mwynbau Pur geinion ei ber ganau.

MARDY, RHONDDA FACH. URDDASOL URDD 0 WIn IFORIAID.-Dydd Llun, y 4ydd cyfisol, ymgynullodd cynrych- iolwyr cyfrinfaoedd Dosbarth Aberdar, Urdd Dyngarol y Gwir Iforiaid, Undeb Dewi Sant, i ystafell cyfrinfa y Maerdy, Mardy Hotel, er cynal eu cyfarfod chwarterol. Daeth y brodyr yn nghyd yn amserol am haner awr wedi deg yn y boreu Cymerodd yr adnabyddus frawd Levi Evans ei sedd fel Llywydd am y dydd, a'r cadfridsg Morgan Lewis yr Isgadair. Agorwyd y cyfarfod mewn ysbryd gwir Gymreigaidd yn deilwng o ganlynwyr y byth- enwog ac urddasol dywysog Ifor Had. Etbolwyd y brodyr E. Jones, E. Williams, a L. H. Evans (Ap Eos Dar), i dderbyn yr arian am y dydd, a derbyniwyd ganddynt mewn ychydig amser yn agos i ddau cant ac ugain o bunoedd Wedi hyny cafodd ceisiadau brodyr am gynorthwy sylw, a IIawen oedd genyf weled nad oedd eu ceisiadau yn ofer- mewn gwneuthur daioni na ddiffygiwn. Cafwyd adroddiad manwl ac eglur o sefyllfa y Dosbarth gan yr Ysgrifenydd craffus, Mr. D. R. Lewis, ac hefyd adroddiad o weithred- iadau y Bwrdd gan yr Islywydd, Mr. M. Lewis. Yna cafwyd ymddiddan brawdol gan y brodyr E. Jones, Mountain Ash; W. Davis, Aberaman L. Harris, Aberdar; Mathews, Heolyfelin, ac ereill na chefais eu henwau, ar y 4 Cynllun goreu er cynorthwyo y cyfrinfa- oedd ag sydd yn weiniaid yn y Dosbarth.' Wedi cryn lawer o siarad ethoiwyd pwyllgor 0 frodyr da er dwyn y cynllun goreu i sylw yr holl gyfrinfaoedd. Derbyniwyd enwauy brodyr sydd i'w heth- 01 yn gynrychiolwyr i'r Gynadledd Flynyddol. Hefyd, enwan ymgeiswyr am 13gadair y Dos- barth. Dygodd hyn brif waith y cyfarfod i derfyniad, ac ymneillduwyd i David s Hall er mwynbau ciniaw oedd wedi ei darparu gan y brawd D. S. Davis a'i briod hawddgar. Yr oedd y byrddau a digonedd o bob peth arnynt, wedi eu coginio yn chwaethus, a'r dystiolaeth gyffredinol oedd, eu bod wedi cael ciniaw rhagorol. Wedi haner awr o seibiant, cyfar- fyddwyd eto yn yr un ystafell, a chafwyd ar- eithiau hyawdl gan y Llywydd a'r Islywydd, D. P. Davies, Ysw., Ynyslwyd House, Aber- dar (Trysorydd y Dosbarth); G. Thomas, Ysw Rheolwr Glofeydd y Maerdy (yr hwn sydd wedi bod yn Ifor am ddeugain mlynedd); D. R. Lewis, Ysgrifenydd y Dosbarth; a Mathews enwog o Heolyfelin. Swm a syl- wedd yr holl siarad oedd-Y daioni sydd yn deilliaw o fod yn aelod o'n Hurdd anrhydedd- us, ac hefyd annog ein gilydd i fwy o weith- garweh o'i phlaid—yn gwbl ffyddlon yn ei begwyddorion aruchel. Ar ran cyfrinfa y Maerdy talodd un o'r cyn- lywyddion ddiolchgarwch gwresocaf ei gyd- frodyr i r swyddogion a'r cenadon am eu hymweliad a'r Mardy unwaith yn ychwaneg, fod deg mlynedd wedi myned heibio er pan y bu cyfarfod chwarterol yn y Maerdy o'r blaen, nad oedd rhif y gyfrinfa yr adeg bono ond 70, ond ei bod yn rhifo heddyw 277, ac mai yr ar- wyddair gan y brodyr oedd 300. Dymunai flwyddyn newydd dda i'r holl frodyr, ac hefyd i'r Undeb Iforaidd. Talwyd diolchgarwch i'r swyddogion, ac hefyd i Mr. a Mrs. Davies am y giniaw a ddarparwyd ganddynt, a therfyn- wyd heb rhyw lawer o siarad gwag, ond y brodyr yn ymgadw at y pwnc yn wir ganmol- adwy. Boed i egwyddorion ein cymdeithas ni Danio calonau ein ieuenctid cu, Ysbryd cynorthwyo a darparu n gall, Naill yn rhoi ei law o dan faich y llall Tra bo nerth ac iechyd, dyna'r pryd, Mynwch wir ddarbodu, dewch i gyd, Wir Iforiaid gweithiwn hyd nes cael Bechgyn Cymru oil yn Iforiaid Hael. Blwyddyn newydd dda i chwithau, Mr. Gol., ac hefyd i'ch miloedd darllenwyr, ac i holl Iforiaid y byd crwn, cyfan. Yr eiddoch, Liwyn yr Eos. Eos DAR,

CYMDEITHAS GYDWEITHREDOL I TBIMSARAN. Tua deunaw mlynedd yn ol, bu amryw o weithwyr y gymydogaeth hon yn ceisio ffarfio Cymdeithas Gydweithredol, ond methasant yn en hamcan yr adeg bono, a bu raid iddynt ymfoddloni heb y cyfryw am dymor hirfaith. Ond yn mis Ebrill, 1890, daeth y meddwl yn mlaen yr ail waith, pryd y cafwyd ar ddeall fod prif foneddigion y lie yn gefnogol i'r mudiad: felly, Cymdeithas Gydweithredol a fu. Ond fel y mae yn mhob lie arall, y mae yma Sambalat hefyd diolch nad yw y gallu hwn yn fawr. Y mae yn dda genyf allu dweyd fod y gymdeithas yn cynyddu yn gyflym; y mae y ffaith ei bod yn gwerthu gwerth o 700 i 800 o bunau yn dangos fod rhai o bell yn gwerth ynddi, oblegyd mai lie cydmarol feohan ydyw. Credwn fod yr ael- odau wedi bod yn ffodus iawn yn newisiad eu goruchwyliwr, sef Mr. D. Jenkins, diweddar o London Warehouse, Hirwain, ond y drwg yw fod ereill yn gyru llythyrau caru yma. Da chwi, peidiwch danfon ychwaneg, ac yna, bydd tawelwch. UN O'R LLE.

GWLADFA PATAGONIA. Cymerwyd y nodion canlynol o rifynau di- weddar o'r Drafod (newyddwr y Wladfa) Sicrheir ni fod y bonwr John Morgan, Santa Fe, a'i deulu yn trefnu i dd'od yn ol i'r Wlad- fa. Gwyddom y bydd yn dda gan galon yr hen sefydlwyr ei weled, a gwyddom liefyd y bydd yn chwanegiad at allu moesol y Wladfa. Ymadawodd oddiyma 23 mlynedd yn ol, yn y chwalfa gyntaf; ond er wedi ei amgylchu gan gymysgfa eatronol, y mae'r adroddiadaa bob amser yn dangos Jahn Morgan fel yn sefyll yn bur a chadarn ei nodweddion Cymreig gloew- on. Gresyn na chasglai ein cyfeillion ereill sydp ar wasgar ddigon o wroldeb moesol i ddychwel i'r hen Wladfa, lie y mae digon o'u heisieu, a chroesaw calon yn eu dysgwyl. Y mae un o ddymuniadau yr hybarch M. D. Jones ar fin cael ei gyflawni. Y mae ef drwy y blynyddoedd wedi pregethu ar y pwnc o droi gwlan yn frethynau a gwlaneni ir y Camwy, yn hytrach na gwerthu y gwlan yma, a'i fcrynu yn ol o Ewrop wedi ei wau. Ym' I ddengys fod Cwmni yr Eryr o'r diwedd wedi penderfynn cael ffactri wlan allan o Brydafn y gellir wed'yn ni a gawn ddefnyddiau o werth a buddioldeb yn y lie. Rhagor o'r ysbryd anturus hwn a wnelai olwg arall ar y Wladfa cyn pen ychydig flynyddoedd. Pob llwydd i'r symndiad pwysig hwn o eiddo Cwmni Eryr Camwy. Noson y 24'Bin o Fedi, aeth y bonwr D. M. Davies i anedd-dy y Rhaglaw Fontana, 1558 Santa Fe, i'w longyfarch ef a i briod, ond yn fwy neillduol ei fab byeban ar ei ben blwydd. a chyflwyno iddo y cwpan arian o rodd anrheg plant y Wladfa. f mae yn blentyn hardd, a. gobeithio y ca fyw i wasanaethn y Wladfa, ac y bydd yn gefn i'r elfen Gymreig sydd wedi ei sylfaenu. Yr oedd y fones Fontana yn dweyd ei fod i ddysgu Cymraeg, ac os dygwydd byn, y 0 o bosibl na ddealla ein haracanion fel gwlad- rwyr Cymreig. EGLWYS LLANDDEWI, DYFFRYN UCHAF.—Ag- orwyd hon Medi 20fed. Canodd y oor ddwy anthem ar vr achlysur, sef 'I ti, Arglwydd,' a Nid i ni,' y brawd Joseph P. Davies yn cyfei- io ar y felodeg. Y mae yr eglwys wedi ei had- eiladu ar yr arddull Gothaidd, ac yn mesnr 47 troedfedd wrth 2L—y gangell yn y talcen dwyreiniol, yn mesur 7 wrth 15 tr., ac yn meddu un ffenestr fawr dri goleu; y clcchdy yn y talcen gorllewinol, yn yr bwn yr hongia hen gloch Eglwys Sant Rhedyw, Llanllyfni, Arfon y festri yn ochr ddeheuel y gangell; y bedyddfaen ar y rhodfa ger y drws y ddar- llenfa yn yr ocbr ddeheuol, a'r pulpua ar yr ochr gyferbyniol; yr allor yn y pen dwyrein- iol a goleuir yr eglwys gan chwech o luserneu heirdd. Cynwysir ynddi eisteddleoedd i 120 o bersonau. Y mae dodrefn yr eglwys yn addurn i'r lle-y cyfan yn eglur ddangos ol medr ac amynedd mawr; a da i ni fel Ym- neillduwyr yn y Wladfa fyddai benthyca dalen o banes yr eglwys dra phrydferth a destlus bon yn ngorpheniad ac addurniad ein haddol. dai yn y lie. EISTEDDFOD TRERAWSON.—Dyma fras-gyf. rifiad o'r wyddfodaeth :— Doleri. Oedoeion, 140, yn talu 0.50 doleri 70 00 Plant, 87, haner pris 21 75 280 91 75 Awst 21, un tocyn am y dydd, 1 doler. Oedogion, 400 400 00 Plant, 278 139 00 803 yn wyddfodol 630 76 CODI TATWS YN Y WLADFA.-Dyma ffrwyth profiad un gwladfawr :—4 Fel un yn codi tatws yn y Wladfa, gofynir i mi yn ami am fy mhrofiad a fy marn, a chyflwynaf yr hyn a ganlyn fel ffrwyth fy sylwadaeth. Yr wyf yn cael fod tatws a ddygir yma o Buenos Ayres i'w planu, yn tueddu at leihau yn eu maint y naill flwyddyn ar ol y llall-llai o datws mawr bob blwyddyn, er i mi ddefn- yddio yr un had. Nid yw newid y tir yn gwella dim ar eu maint. Felly, os ydym am datws da, addas i'r lie, rhaid i ni gael rhai wedi eu hinsoddi yaaa A thuag at hyny, rhaid i ni fyned i frig y planigyn, ac nid at ei wraidd-defnyddio yr hadau sydd yn yr afalau tatws, y rbai a ofynant saith mlynedd i w dadblygu. Yn y flwyddyn 1884 gwelwn fod fy nbatws yn myned yn llai, er yn fwy o uifer, a chlywn yr un gwyn gan bawb oedd yn eu tyfu. Felly meddyliais am godi tatws arbenig i,r Wladfa, ac i'r perwyl hwnw chwil- iais am yr afal tatws goreu allwn gael (Amer- ican Rose), y rhai a blenais; a chefais haner llon'd cwpan te o gynyreh oddiwrthynt y tymor hwnw o betbau bychain fel pys. Ond cbwanegent a mwyhaent bob blwyddyn, fel erbyn y llynedd cefais ddwy sachaid o datws ardderchog, un yn 10 modledd o byd wrth 51 o gylch. Ac os daliant i gynyddu a gwella fel hyn, bydd y Wladfa ar flaen yr holl fyd am datws. Y maent o ansawdd ragorol, yn sych a blodiog. Yr wyf yn cael hefyd fod a wnelo dyfrio yn briodol gymaint a'r enwd a thir priodol, Hoffant ddwfr yn fynych, ond y mae dwfr yn ngwres y dydd yn wenwyn iddynt. Dylai fod y tir yn ber- ffaith Iefel cyn dechreu dyfrio. Ir wyf wedi profi y planu mewn driliau a bryncynau i'w lleitbio, ond nid oes yr un ffordd yn ateb hefo mi gystal a'u haredig bob yn ail gwys, oddeutu naw modfedd o ddwfn, eu cadw yn lan o chwyn, a llymaid iddynt pan fo ei eis- ieu. Y lie mwyaf agored yw y goreu, oblegyd y mae y gwynt yn ysgwyd y rhew oddiar y dail.'

ROCK, CWMAFON. Cynaliwyd cyfarfod adloniadol yn y capel uchod nos Lun, Ionawr 4, 1892, i anrhegu eu gweinidog parchus a i wraig anwyl. Anrheg- wyd Mr. Rees a Writing Desk dymunol dros ben, a Mrs. Rees a set costfawr o lestri te ar- ian. Gwasanaethwyd yn y cyfarfod gan am- ryw o'r brodyr. Llanwyd y gadair yn gamp- us gan Mr. Evans, Manager, un o ddiaconiaid yr eglwys, a chafwyd araeth ganddo ar achos ac achlysur y cyfarfod. Chwareuydd y felQdeg yn ystod y cyfarfod oedd Mr. Jenkyn Jenkyns, organydd yr eglwys. Cauodd y cor yn ardderchog o dan arweiniad Mr. Ben Ste- vens. Canodd Miss Maggie Ann Jenkyns Pa le mae'r Amen' yn effeithiol dros ben. Os dyfalbarha y foneddiges hon, y mae yn sicr o dori marc yn y byd cerddorol. Canodd Mr- Ben Steved amryw o weithiau. Y mae hwn eto wedi oi freiutio a llais Baritone penigamp. Cafwyd Unawd gan Mr..Jenkyn Jenkyns, ac Unawd Alto gan Mr. Daniel Rees, mab Mr. Daniel Rees, hen gerddor enwog yn Cwmafon. Chwareuwyd anthem ar yr Harmonium yn fedrus gan frawd o'r ardal. Cafwyd ton gan y Band of Hope, o dan arwelniad Mr. Jones, t nys Dafydd. Adroddwyd yn ardderchog gan Wr. John Morgans, Mr. John Edwards, a Mr. Wm. Morgan. Cafwyd dadl ar Ramadeg gan Mr. Wm. Morgan a'i gyfaill. Yna daeth y beirdd yn mlaen a'u cynyrchion, o ba rai yr oedd Mr. Evan Jenkyns (Ifan Afan), un o len- orion goreu y Deheudir; Mr. David Daniel, a Mr. Rhys Daniel. Yna galwyd yn mlaen Mrs. Thomas, gweddw y cynweiniaog, a chynrych- iolydd gwragedd yr eglwys, i gyflwyno y rhodd i Mrs. Rees, yr hon ni allai wynebu yr edrychwyr gan ei theimladau briwedig; a Mr. John Morgan, cynrychiolydd pobl ieuainc yr eglwys, i gyflwyno y rhodd i Rees. Yna siaradwyd yn bwrpasol ac effeithiol gan Mrs- Thomas, Mr. John Morgan. Mr. Henry Lewis, Mr. James Jones, a Mr. Wm. Jones. Yna. terfynodd Mr. Ben Stevens a'igyfeillion y cyf- arfod trwy ganu. Llanwyd fy nghostrelau A chariad pur tuag at yr Eglwys a i gweinidog parchus, ac hawdd oedd dweyd wrth fyned oddiyno, Nawdd a llwydd Duw fyddo yn gwenu arnoch holl ddyddiau eich bywyd. Treorci. TERTIUS.

Y MUDIAD CYDWEITHREDOL YN ALLTWEN. Y Sadwrn diweddaf oedd y dydd hirddys- gwyliedig i Gymdeithas Gydweithredol y He uchod i agor cangen newydd yn Mhontardawe. Y mae yr adeilad yn un eang ac hardd yn mhob ystyr, ac wedi costia pymtheg cant o- bunau. Bwriedir gosod clock mawr gwerth 60p. uwchben yr adeilad i gadw amser i'r dref. Yn nglyn a r agoriad, yr oedd y pwyll- gor wedi trefnu gwyl de rhagorol i'r aelodau a'u teuluoedd. Yn yr hwyr, cynaliwyd cyfar- fod cyhoeddus yn y Concert Hall, yr hon oedd wedi ei gorlauw gan dorf o wrandawyr astud a brwdtrydig. Y siaradwyr dewisedig ar yr achlysur oeddynt Mri. Henry Davies. Aberaman, a W. H. Brown, Casnewydd.

TYSTEB DR. E. V. ROBERTS. Yn gymaint ag fod amryw yn holi beth sydd wedi dyfod o'r dysteb uchod, penderfynodd pwyllgor gwaith Ysguborwen alw rhai cyfeill- ion yn nghyd i'r perwyl o adystyriaeth ar y mater, gan iddo gael ei ohirio er rhoddi pob rhwyddineb i dysteb Dr. Jones, yr hon sydd wedi dyfod i derfyniad llwyddianus ac an- rhydeddus felly, mae'r cyfeillion ar ol cyfar- fod nos Wener diweddaf, yn y Coffee Tavern, Bell Street wedi penderfynu ail gychwyn, ac i gyfarfod nos Wener nesaf, Ionawr 8fed, am 7.30. Gobeithio y ceir yno gynulliad llu- osog, yn nghyda'r nn brwdfrydedd ag a ddangoswyd y tro cyntaf, oblegyd haedda Dr. Roberts nawdd a chefnogaeth y cylch. Yr eiddoch ar ran y pwyllgor. J. TREHARNE (Tiberog), Ysg. Pro. Tem.

Y DIWEDDAR MR. DAVID SKYM (DEWI ARAUL), TREORCI, YN EI FEDD. MR. GOL.,—Credwyf y bydd nodiad byr o hanes bywyd a chymeriad y bardd a'r lienor uchod yn dderbyniol a dyddorol gan luaws darllenwyr eich newyddiadur, yr hwn frawd sydd yn huno yn dawel yn nghladdfa gyffred- inol Treorci er ys amryw wythnosau. Brodor o Sir Gaerfyrddin ydoedd y diweddar fardd, ond wedi symud i Gwm Rhoddda er ys blyn- yddau lawer. Yr oedd o rieni cyfrif of a pharchus, ac yr oedd iddo rai brodyr a chwi- oryd-i, ac yr oeddynt fel teulu yn meddu ar dalentau y tuhwnt i'r cyffredin. Yr oedd Dewi yn fardd a lienor o gryn ncd, ac enillodd luaws mawr o wobrwyon bardd- onol mewn amryw eisteddfodau o bwys. Yr oedd braidd yn ddiguro ar ganeuon o nodwedd ddigrifol. Ond fel Gwir Ifor y darfu iddo hynodi ei hun fwyaf. Efe ydoedd ysgrifen- ydd adran Ystrsd Rhondda o Wir Iforiaid er ys deng mlynedd, yr hon adran ydyw y luosocaf yn yr Undeb, ac yn rhifo cryn lawer uwcblaw tair mil o aelodau. Yr oedd hefyd yn ysgrifenydd tair o gyfrinfaoedd Iluosocaf yr adran. Y mae y cynydd mawr sydd wedi cymeryd lie yn yr adran yn ystod swyddog- aeth y diweddar frawd yn profi mai gweithiwr difefl ydoedd. Yr oedd bob amser a i lygaid yn agored, ac yn gwylio am y manau goreu i agor cyfrinfaoedd newyddion ynddynt, a thrwy gynorthwy ei frodyr, yr oedd bob amser yn llwyddo, ac hyderwn y bydd i'r adran hon y mae wedi bod mor weithgar o'i phlald osod cofgolofn bardd arno er nodi allan fan fechan ei fedd. Rhaid cydnabod hefyd fod yr adran wedi ymddwyn yn barchus iawn tuag ato bob amser, ac yn ystod y flwyddyn ddiweddaf wedi ei gydnabod a thysteb anrhydeddus, yn wertb uwchlaw baner cant o bunau, fel cyd- nabyddiaeth am ei wasanaeth gwertbfawr. Yr oedd yr ymadawedig yn aelod gohebol o Fwrdd y Cyfarwyddwyr er ys blynyddan, a bu yn aelod detboledig o'r Bwrdd cyn hyny, ac yn archwiliwr llyfrau yr Undeb. Wedi marwolaeth yr hen Apostol Iforaidd, Thomas Williams, ysgrifenydd adran Aberdar, am yr hwn y dywedyd mai rheolau yr Urdd oedd ei destament, gan mor gyfarwydd yr oedd ynddynt, edrychem ar Dewi fel olynydd teilwng iddo ac nid gormod ydyw dweyd ei fcd wedi bod ar y blaen gyda phob diwygiad o bwys sydd wedi cymeryd lie yn yr Undeb er ys amryw flynyddoedd. Hefyd, yr oedd yn meddu ar galon fawr Cymro rhyddfrydig, gwladgarol, a chenedlgarol, parod i gynorth- wyo y tlawd a'r anghenus ar bob amgylchiad yn ol ei allu, ac yr oedd yn Ifor i'r asgwrn cefn. Yr oedd yn meddu ar gymeriad pur a difrycbeulyd, ac wedi treulio allan oes o weitbgarwch er llesoli a dyrchafa ei gyd- genedl. Fel y canlyn y canodd y diweddar fardd Dewi Wyn o Essyllt iddo:- 1 Bachgen da'i awen yw Dewi—Araul, Un a wyr farddoni, Nes syflyd ein hysbryd ni Hwnt o r llaid a'r trallodi. Mae efo yn dvym Ifawr,-a gallu Nas gellir ei hebgawr Athraw mad, a gweithiwr mawr, Ac angel yn mhob cynghawr.' Bellach, beddwcb fyddo i'w lwcb i huno yn dawel hyd ganiad yr udgorn diweddaf. GWIR IFOR CYMREIG.

TYSTEB MISS ROSINA DAVIES, YR EFENGYLES. Mr. John Jones, Llanilar, Ty'nycoed 110 Miss Bebb, The Keel, Meifod. 010 6 Mrs. Phillips, Trefas, Llanilar 0 10 6 Casgliad Capel Metbodistaidd Cily- cwm 2 16 0 Miss E Jones, Caera, Lleyn 0 2 6 MAn roddion 1 0 0 Mr. Pritchard, Bodlondeb, Pwllheli 0 10 0 P. Thomas, Foelbach, eto 0 2 6 C. Davies, Saethon eto 0 5 0 Trwy law Mr- Pritchard, Bodlondeb, Man roddion 2 10 9 Mr. D. Lewis, Caerffili 1 0 0 John Williams, eto 0 2 6 Trwy law Mr. Thos. Griffiths, Llandyfri,- Miss Griffiths, Neuadd, Llandyfri. 1 0 o Mr. Thomas Griffiths, eto 0 2 6 John Thomas, Town Clerk 0 5 0 David Thomas eto 0 2 6 J. R. James eto 0 5 0 Rev. T. E. Thomas eto 0 5 0 Man roddion 0 19 7 Trwy law Miss Emily Davies, Quellyn Caer- narfon,— Miss Davies, Quellyn, Caernarfon 0 2 6 Emily Davies eto 0 4 0 Mrs. Pierce, Glais Dafi eto 0 3 0 Evans, eto 0 3 6 Thomas eto 0 3 0 Mr. James Francis eto 0 3 0 R. N. Davies eto 0 2 6 MAn roddion 2 1 6 Parch. H. P. Jenkins, Treorci 1 0 0 R. O. Evans, Ynysybwl 1 0 0 Miss March. Tybritb,ICarno 1 0 0 Mr. J. W. Stephens, Llechyd 1 1 0 Trwy law y Pardh. T. Job, Conwil. 0 15 0 Mrs. Rehobatbam Colvinstone 0 10 6 Cyfanswm £ 21 9 6

Cymerodd fi i fyny yr ysteiriau i'w ys- tafell, a chan folltio y drws, cyfershais ef yn y modd hwn :— 'Nawr, Roberts, chwi ddywed'soch yn eich cerdyn eich bod yn derbyn cynyg Vivalla. Beth oedi y cynyg hwnw ? Wei, y rhoddai fil o ddoleri i'r dyn a fedrai gyf- lawni ei ganipau. 'Nawr, diehon y gellwch droi plat neu ddau gystal a Vivalla, ond try Vivalla ddeg o honynt yr un pryd ac yr wyf yn ameu y gellwch chwi ei wneuth- ur. Os na cllwcb, chwi gollwch y wobr. Trachefn, cyfaddefwch nai medrwch ber- flormio ar 'stilts. Wrth gwrs, felly, ni wnewch gyflawni ei gampau,' ac felly nis gellwch dderbyn y mil doleri.' (l'w barhau.) [O.Y.- Yn y benod ddiweddaf ymdda ngosodd y gair Burglars' yn lie Jugglers.' Ffei, t, d—1 y wasg, am gamsyniad mor anesgus- odol IJ