Tarian Y Gweithiwr

YMNEILLDUWYR ANNHEILWNG O'R ENW. Cynaliwyd cyfarfod rhyfedd iawn yn Llundain yr wythnos ddiweddaf, y rhyfeddaf a chymeryd pob peth i ystyr- iaeth y darllenasom am dano er ys llawer dydd. Gyfarfod ydoedd o weini- dogion yr efengyl, perthynol i'r gwa- hanol enwadau Ymneillduol yn yr Iwerddon, a'i amcan oedd cyflwyno anercbiad i'r Prif Weinidog ac Ardal- ydd Hartington, i ddiolch iddynt am eu hymdrech yn erbyn Home Rule. Yr oedd y ddau foneddwr hyn, yn nghyd a llu o'r cynffonwyr yn cael eu gwledda hefyd ar draul y gweinidogion Ymneill- duol. Y peth c^ntaf a'n tarawodd wrth ddarllen hanes y cwrdd oedd, fod yno gyfarfyddiad o elfenau hynod a dyeithr. Nid oedd y gwahanol greaduriaid ar y nen llian a ganfyddwyd gan Petr agos mor annhebyg ac anghydryw a'r casgliad yr ydym yn cyfeirio ato. Y peth tebycaf iddo oedd y cydgrynhoad yn arch Noah. Gwelid ar y platfform wedi gorphen y giniaw, Ardalydd Salis- bury, Eglwyswr bydd yn dirmygu Ym- neillduaeth; Ardalydd Hartington, un nad yw wedi gwneud dim dros Anghyd- ffurfiaeth yn ystod ei oes; llu o aelodau Seneddol yn mron i gyd yn perthyn i'r Eglwys Sefydledig, ac ochr yn ochr a hwynt yr oedd y gweinidogion Ymneill- duol fel pe yn teimlo braint anrhaethol cael bod yn y fath gwmni. Druain o honynt! Wyn yn mysg bleiddiaid oeddynt, ond heb deimlo eu perygl. Peth arall hynad iawn yn nglyn a'r cyfarfod oedd, y pwys anghyffredin oedd y Prif Weinidog yn roddi ar farn yr Anghydffurfwyr Gwyddelig, a'r parch, gellid meddwl, oedd ganddo i'w gweini- dogion. Yn y wlad hon haera y Toriaid na ddylai pregethwyr a gweini- dogion ymwneud o gwbl a gwleidydd- iaeth; taerant eu bod wrth gyffwrdd a pholiticiaeth yn duo eu bysedd gwynion fel pe v cyffyrddent. a phvg, ac yn I anghymwyso eu hunain i waith eu swydd. Ni ddarfu i ni erioed feddwl hyn. Nid ydym yn deall paham na ddylai gweinidog, gan fod holl feichiau dinasyddiaeth yn cael eu gosod ar eu war, feddu holl freintiau dinesydd lawn cystal. Ond y mae cyfangorff y y pregethwyr yn Nghymru a Lloegr yn Rhyddfrydwyr goleuedig. Ceir ambell i Dori yn eu mysg, ond y maeut mor anaml ag ymweliadau angelion. Rad- icaliaid yw y pregethwyr a'u cymeryd g>d& eu giiydd. Ac felly dadleja Y i Ceidwadwr na ddylent ymyrid a pheth j aflan fel gwleidyddiaeth, ond y dylent fod yn gwbl gysegredig i'r pwlpud. Ond yn awr, yn yr Iwerddon, y mae fel arall. Y mae y gweinidogion gan mwyaf yn Undebwyr. A phan y mae y gweinidogion hyn sydd yn Undebwyr yn dyfod allan i ddadleu yn erbyn Home Rule, y maent yn cael eu eroesawu gan. v Toriaid fel dynion sydd yn cyflawni dyledswydd bwysig. A welodd neb erioed y fath chwythu yn oer a chwythu yn dwym ? Fel gyda'r twrnai, y mae yr ,I amgylchiadau yn newid pan ddaw y gwelnidoglOl1 allan yn erbyn Mr. Gladstone. Gallem feddwl mai y gredo Geidwadol ar y mater yw hyn, os bydd pregethwr yn Dori, geill ymyraeth a pholiticiaeth heb anghysegru ei bun mwyaf sanctaidd y bydd yn myned gyda phob araeth a wna, cyflawni ei ddyled- swydd y bydd wrth redeg ei frodyr Radicalaidd i lawr. Ond os bydd y pregetbwr yn Rhyddfrydwr, ni ddylai ymyraeth yn y fath beth; Hands off rhfig cywilydd y mae un araeth bolit- icaidd yn ddigon i'w anghysegru fel na ddylid goddef iddo esgyn i bwlpud byth mwy. Credo hynod ystwyth, a hynod gyfleus, onide? Ond i ni y mae yn 1 sawru o ragrith, ac yn Ilawn anghyson- j deb. Teimlem ofid hefyd wrth weled! gweinidogion y gair yn yr Iwerddon, a'r rhai hyny yn Brotestaniaid, yn dang- os y fath gulni ysbryd, y fath grebach- rwydd, a'r fath deimladau digofus. Yr ydym yn credu yn gryf mewn Protest- aniaeth fel cyfundrefn, oblegyd cyfun- drefn rbvddid ydyw; ond y mae gweinidogion Protestanaidd yr Iwerdd- on, a ddarfu lawnodi yr anerchiad i Ardalydd Salisbury, yn salaeh o lawer na'r gyfundrem a broffesant. Ceir dynion da weithiau yn perthyn i system sal; a dynion culion crebachlyd, nad yw eu calon yn fwy o faint nag yw wy dryw bach, yn perthyn i gyfundrefn lydan Rydd-frydig. Ac felly am y gweinidogion hyn. Y maent yn llawn ysbryd erledigaeth; ni synem ddeall fod ambell un yn eu mysg a hoffent garcharu y Pabyddion a'u llosgi wrth yr ystanc. Amlwg fod y gweinidogion yma yn byw dri chan' mlynedd ar oleu hoes; dylasent fyw yn yr hen amser gynt, pan oedd Bess yn teyrnasu. Nid ydynt wedi teithio yn y blaen gyda rhyddfrydrwydd yr oesau, nac wedi yfed dafn o awyr iach rhyddid; perthyn i oruchwyliaeth Sinai y maent; ac ar ben y mynydd yn nghanol y mwg a'r tan yr hoffant fod. Nid oes genoym ddim amynedd at y dosbarth hwn. Hawyr bach; y mae dyddiau erledigaeth gre- fyddol, a chadw dynion allan o freintrau gwladol o herwydd golygiadau duwin- yddol, wedi darfod 'does posibl. Ni hoffem glywed fod y Pabyddion yn yr Iwerddon yn gormesu at y Protestan- iaid; ac yn bendifaddeu nid ydym yn hoffi gweled y Protestaniaid, ddylai fod yn llydain ae yn rhyddfrydig, gan ym- ddibynu yn gwbl ar nerth gwirionedd, yn ceisio gwasgu dan draed dynion o farn grefyddol wahanol iddynt eu hun- ain. Rhyddid all round, gyfeillion Pa beth bynag oil yr ewyllysiwch ei wneuthur o ddynion i chwi, felly gwnewch chwithau iddynt hwy, canys hyn yw y gyfraith a'r prophwydi," Nid ydym yn meddwl fod y gweini- dogion wedi gwneud niwed i neb ond iddynt eu hunain. Diau fod Harting- ton a Salisbury yn chwerthin yn iawn yn eu llewis ar ben ffolineb y oreadur- iaid penwan, culion. Yn wir, datgan- odd Salisbury ei syndod o herwydd ei fod yn cael ei hun yn y fath gwmni; a iawn y gallai. Bydd pregethwyr Ym- neillduol Cymru, Lloegr, a'r Alban, lawn mor ffyddlawn i Home Rule ag o'r blaen; a llawn mor deyrngar i Mr. Gladstone. Nid yw zel bartiol, na chulni enwadol, i gael ein rhwystro rhag gwneud cyfiawnder i wlad sydd yn, dyoddef o herwydd trais, a gormes, a phob creulondeb. Ac nis gallwn ddeall pa fodd yr oedd y gweinidogion hyn yn medru llyncu creulonderau Balfour, ac anghyfiawilder Clanricade, heb deimlo eu hysbryd yn troi o'u mewn. -IIUIa.J

SENEDDOL A PHOLITICAIDD. [GAN OHEBYDD O DY Y CYFFREDIN.J Maa yr wythnos ddiweduai eto wedi cael ei chymeryd i fyny yn hollol gan ddadleuon ar Amcangyfrifon y Civil Service. Dydd Gwener, tawelwyd pob amheuaeth o bertb- ynas i'r can.rau y bwriadai y Llywodraeth eu cymeryd ar Fynegiad y Ddirprwyaeth Freniaol ar Addysg. Y mae mynegiad y mwyafrif y ddirprwyaeth, yr hwn a gymer- adwyai gymeryd cyfran allan o logdilau y -=- I trethdalwyr tuag at addysg enwadol, i gael ei anwybyddu; ni chymerir un cam mewn j cysylltiad ag ef. Derbyniwyd hysbysiad Syr W. Hart Dyke, yr hwn a siaradai ar ran Llywodraeth ei Mawrhydi, gyda rhyddhad, a rhyddhad na chyfyngid i'r ochr Rhydd- frydol o'r Ty yn unig. Dywedodd Syr W. Hart Dyke, Is Lywydd Pwyllgor y Cyngor Addysg, wrth hysbysu nad oedd un bwriad gan y Llywodraoth i ddymehwelyd y cytan- deb y denwyd iddo yn 1870, y byddal un- rhyw ymgais o'r fath, yn ei farn ef, yn llwythog o'r canlyniadau mwyaf dinystriol. Byddai tafia y pwnc hwn eto i ganoi trobwll berwedig llywod-ddysg enwadol yn aches i luddias addysg i'r fath raddau fel mai o'r braidd y gellid ei orgyfrif." Felly, myneg- iad Henry Richard a'r lleiafrif sydd wedi cario'r dydd wedi'r cwbl. Mae y Toriaid wedi arfer doethineb mawr, ac wedi sicrhau dyogelwch mewn enciliad.

""1 MARWOLAETH Y PROFFESWR HOW- ELLS, TREFECCA. Y mae yn dirwg genym orfod cofnodi marwolaeth y Proffeswr Howells, Trefecca, yr hyn a gymerodd le nos lau diweddaf, y 15fed eyfisol, pan yn 71 mlwydd oed. Llanw- odd y swydd o brif athraw am 23 o flynydd- oedd, a hyny gyda chryn lawer o Iwyddiant. Ymosodwyd arno gan y pleurisy oddeutu pam' wythnos yn ol, ac wedi hyny enynfa y lungs. Bu farw yn dawel. Yr oedd yn fab i'r diweddar Mr David Howells, ffermwr, yn agos i Bontfaen, a gan- wyd ef Hydref 1818. Yr oedd ei dad yn un a gymerodd ddyddordeb mawr yn adeil- adaeth capel cyntaf y Corff yn Pontfaen, ond lh« farw cyn i'r capel gael ei orphen, pan yn 45&ood. Bu am beth amser yn ironmonger on& yn methu cael Honydd gan argyhoedd- iadau crefyddol, aeth i Drefecca i dderbyn addysg ar gyfer y weinidogaeth o dan y diweddar Dr. Charles. Yr eglwys gyntaf a fa o dan ei ofal oedd eglwys Saesonig y Methodistiaid yn Bethany, Abertawe. Yn fuan wedi hyny priododd Miss Morgans, Llanbyran Fawr, Llanymddyfri. 0 Aber- tawe, gydagamryw gyfeillion a pherthynasau, ymfudodd i'r America, ond trwy i'w frawd farw yn fuan wedi cyrhaedd yno, digalonodd y rhan fwyaf o'r cyfelllion a aetbanrt allan. a dychwelasant i Gymru. Ymsefydlodd Mr. Howells, wedi dychwelyd, yn Caerfyrddln, o'r hwn Ie, yn mhen rhyw saith mlynedd, yr aeth i Liverpool, ae oddlynoi Drefeoca er'e dros 22 o flynyddoedd yn ol.

DARLLENWOH HWN. Mewn cyfarfod a gynallwyd yn Ysgoldy St Fagan, Trecynon, noa Ian diweddaf, mewn perthynas I ymgaisiaeth Mr Rhys Hopktn Rhys, Llwydcoed, am nn o'r seddau yn No 1 Ward ar y Cyngor Sirol, a ganlyn ydynt elriaa Mr Thomas Thomas, Gralg House, Aberdar. Dy- wedat ei fod yn teimlo pleiier mawr I fod yn bre- senol y noson hono er dangOB ei edmygedd o Mr Rhys a'i werthfawrogiad 0'1 allnoedd tra adna- byddus. Addawai wnenthar pob path yn ei alia i'w ddychwelyd ar ben yr etholres (os ei gwrthwynebid) gyda mwyafrif gorchfygol, (Uchel gym.) y byddai yn warth tragywyddol i'r Ward os na chaffat ei ethol. Na fyddai yn un anrhydedd i Mr Rhys I'w cynryehioli hwy, ond byddal yn anrhydedd ac yn gredid I'r Ward i gael el chynrychloli ganddo.

ABERDAR—ETHOLIAD Y CYNGOR SIROL. Y mae yn dda genyf eich hysbysa, Mr. Got.. eia bod yn Nosbarth Isaf Aberdar, sef No. 4 Ward, wedi ilwyddo i gael ymgeisydd Rhydd- frydol rhagorol yn mherson Mr. James James. Yn un peth, nid oes amheaaeth am el egwydd- orion fel Rhyddfrydwr. Nid pawb a ellir ei ymddlried y dyddiaa hyn, canys y maent y nafll beth heddyw, a'r peth arall yfory k ond am Mr. James y mae yn Rhyddfrydwr i'r earn—yn bro- fifesedlg ac yn weithredol. Peth arall, y mae yn foneddwr lenanc a dtgon o fyn'd ynddo, heb ddim yn llwfr yn berthyn I'w natar. Y mae hefyd yn foneddwr ag y mae pawb a gair da Iddo. Yr nnig wrthwyneblad a ellid ei ddwyn yn ei orbyn ydyw el ienenctyd, ond Did yw hyny mewn un modd yn ei erbyn. Y mae dyn 30 oed yn ddigon hen i ymgymeryd ag on- rhyw waith os bydd el galon ynddo. Nid oes genym fel Ymneillduwyr a Rhyddfrydwyr ond bod yn ffyddlon i ni ein hnnain ac l'n egwydd- orion, a byddwn mor lwyddianns fel na,cheis an- rhyw Dori aflonyddu ar heddweh y Ward am yr 20 mlyjiedd nesaf. Y mae yn sfcr malar lin- ellan politlcaidd yr ymleddlr pob adran yn y plwyf, fel y gellir yn hawdd profit; gan hyny Ryddfrydwy)" peldlweh a chymeryd eich per- swadla yn amgen, neu ynte ni a goUwn y dydd. Y mae y tugel yn ddigon o darian 1 amddtffyn pob gweithlwr pe yr of nil i'r scriw gafferyddol gael eu defnyddio. Nid oes neb yn fwy yn ei gafael na mi, oud heriaf bob scrlw gafleryddol I'm syflyd.-GAFFER BACH.

BWRDD YSGOL ABERDAR A MR D MORGAN. MR GOL.Yn eich papyr am Tachwedd yr 8fed, cyfelrias chwech o ofyniadaa atMr Mor- gan, a dysgwyllwa iddo eu hateb yu yatiyrtol a boneddigaidd, ond ni wnaeth gymaint a cheisio ateb yr un o honynt. Gan fod y mater yn bwysfg. ac yn cael cryn sylw y dyddiaa hyn, credwyf nas gaUaf wnend yn well na chyhoeddi fy llythyr eto, yn nghydag atebiad Mr Morgan, a chaiff y cyhoedd farnu drostynt en bunBin yn y mater. MR. GOL.Fel un sydd yn teimto dyddor- deb yn ngweithredladan y Bwrdd oohod, synwyd fi yn fawr pan welais nodiadan Mr Morgan, ein gornchwyllwrj ar ymddygiad ei gydaelodau yn gwrthod el gefnogi i ostwng y school fees a'r poundage, ya ngwyneb yr ystadegan a osododd ger ein bron yn eich papyr clodwiw yr wythnos; diweddaf. Y mae ro bostbl fod gan yr aelodan res/ioaa digonol f gyfiawnhaa en hymddygiad. Byddai yn dda i ni gael golwg ar y ddwy ochr. Dlaa. fod rhyw atebiad wedi el roddi I Mr Morgan pan ddygodd ei gynygiad 1 sylw y Bwrdd. Gan el fod yn cymeryd y fath ddydd- ordeb yn y mater, dichon y bydd mor garedig a rhoddi yn fanylach i ni hanes yr ymdrafodaeth, fel y gallwn farnu yn deg a dlduedd yr achos y cwyna o'i herwydd, Hoffwn gael eglurhad gan Mr Morgan ar y pethan canlynol, y rhai a god- ant yn naturiol yn fy meddwl, sef yn 1 A ydyw y Bwrdd yn gwastraffa cyirainfe o artan yn flynyddol ag y ma 9 Mr Morgan yn el osod allan yn úl ystadegaeth ? 2 Os ydyw y Bwrdd yn gwastraffa ffgraddau ag y mae genym le 1 farnn el fod oddiwrth y ffeithiaa a osoda Mr Morgan ger elo bron, pa le y mae efe wedi bod na faasai wedi gaiw eylw y Bwrdd at hyny yn gynt ? 3 Os ydyw y Bwrdd wedi, ac yn gwaetraffu, ont alJai Mr Morgan, fel aelod o'r Bwrdd, gael allan y gwastraff, a'i symud ? 4 Os nad yw y Bwrdd yn gwastraffa yr arian a 4elir mewn school fees a'r poundage, o ba le y 'ceir arian at y trealism gwef thiol pe y mabwys- iadai y Bwrdd e! gynygiad ? Tebyg y xhaid en cael o rywle. 5 Beth yw cyfartaledd y poundage yn wyffryn • Aberdar o'n jymharn a dyffryn Rhoudda P 6 Sat y satf dychweliadaa (returns) blynyddol y Llywodraeth gyda golwg ar radLonrivydd ac effeithiolrwydd yr addysg a gyfrenlr t'r plant dan Fwrdd Aberdar o'u cymharu & dychwelladau y Byrddan a noda yh wrtbgyferhyoiol ? Yr Eiddooh,—GWEITHIWB, IbLED.

YR ATEBIAJD. BWRDD YSGOL ABERDAR A QOSTYNG- IAD Y FEES. MR. GoL. ,-Gwelats ofyniadaa I mi yn eich newjAliadar yr wythnos ddiweddaf. Nid wyf yn c3&o yn hollol, ond credaf y gwna yrateblon canlynol y tro yn ateb, sef fod y tai aea yagol y plant yn y plwyf hwn yn nwch ne?,r lisoedd cylchynol o yn agos 1 50 y cant ac nld yw y dreth ar y trethdalwyr yn agos oymtmat -.a tmanaa ereill. Nid wyf yn gweled fod efeien tynu manteision i lawr ond mewn dan fan, ac yr wyf wedi gwneud ymdrech mewn un amgylchiad o'r ddan, ond ni chefais gefnogaeth. Mae resoles yr ysgoilon yo dda, ond nid gwell nag y gallwn ddisgwyl. Dylai y rfaal sydd yn ymresymn fod enillion y gweithwyr yn en galluogi I dala y gorlwyth presenol am ysgol en plant gael bywarnynt am ddeng jnlfnedd, ao yna newidlant eu barn. Aberdar. D. MORGAN. Gwelir fod ymdrech wedi ei gwneud i yagoi oyffwrdd a'r gofynladau, fel y cawn ddangos ebo yr wythnosau dyfodol. GWEIIHIWE CALBD.

Y PROFFESWR HOWELLS YN EI FEDD. Tu hwnt i bob amheuaeth un o'r pre- gethwyr Saesneg goreu yn y Dywysog- aeth oedd Mr. Howells, diweddar brif- athraw Trefecca. Yr oeld yn foneddwr hvnod o yswil; ni theimlai awydd am ymwthio i'r ffrynt; ac ni cheid ef ar ei oreu mewn cynulleidfa fawr. Ond pan gaffai gynulleidfa gymharol fechan, a hono mewn cydymdeimlad llawn ag ef, pregethai gyda nerth anarferol. 0 ran hyny deuai o hiliogaeth dalentog. Ewythr iddo oedd Howells, Long Acre, yr offeiriad duwiolfrydig, a fu am flyn- yddoedd yn swyno y Llundeinwyr a'i bregethu grymus, hyawdl, a thrwyadl efengylaidd. Ac nid oedd y nai yn ol i'r ewythr mewn un dim; nac mewn dawn, nac mewn hyawdledd, nac mewn nerth ychwaith. Am Howells, Trefecca, yr oedd ei Saesneg yn nodedig o glas- urol, ei chwaeth yn bur hyd at lymder meddai ar ddychymyg nodedig o bryd- 19 fei'i/u, ac us nad oedd ei giebwyli yn feiddgar a rhamantus, yr oedd yn hynod 0 dlws. Llefarai yn dawel am ysbaid; gellid meddwl nad oedd cyffro yn agos ato ond yn y man gwelid ei dalcen yn gwrido, a'i ruddiau yn cochi, a dyma gyffro yn treiddio trwy ei holl natur. Gwarchod pawb; y mae y gynulleidfa yn gwelwi ac yn crynu o flaen y rhuthr; nid oes galon o fewn y lie nad yw wedi cael ei chynhyrfu trwyddi. Yna dych- wela y pregethwr yn ol i'w dawelwch bl^TJorol; ac ymddifvr* vn nghvfoeth ci dclarfelydd wr^h fynod yn y blaen, fel afonig yn ymddifyru wrth deithio rhwiig gwelyau o friallu. Yna daw I rhuthr arall i dori ar yr undonedd, fel dwfr ddisgynydd disymwth yr afon dros glogwyn craig. Yr oedd yn fardd o anian. Bardd- oniaetb oedd llawer o'i bregetbau, ond ei bod wedi ei gwisgo mewn rhydd- iaeth. Ac o ran hyny, darfu iddo ganu cryn lawer o ganiadau melusion iawn. Cofus genym am dano yn darllen i ddos- barth o bregethwyr rai o'r Salmau wedi cael eu troi ar gan ganddo. A chyf- ieithodd i'r Saesneg, a hyny mewn dull hynod o fedrus, rai o emynau melusaf Williams, Pantycelyn, a Morgan Rees, ac mewn rhai amgylciadau braidd nad oedd y cyfieithiad yn rhagori ar y gwreiddiol. Feallai mai prin y gellir dweyd ei fod yn feddyliwr dwfn; ni adawodd ei argraff mor ddwfn ar y dywysogaeth ag y gallasai wneud ond yr oedd yn iach yn y ffydd, yn dduwin- ydd hynod o efengylaidd, ac yn ddyu o wybodaeth gyffredinol eang iawn. Bu yn athraw i lu o bregethwyr y Method- istiaid, a dylanwadodd yn fawr ar lawer o honynt. Rhoddodd syniad iddynt pa beth a ddylai pregeth fod, ac nid peth bach yw hyny. Yr oedd wedi cyraedd tri ugain a deg o ffynyddoedd, ac yr oedd ei ddydd gwaith wedi dirwyn i'r peu. Hedd i'w Iwch bydd lluaws yn teimlo yn ddwfn ar ei ol. 1 MIHJESrannHHHMI

AELOD IEUANGAF MERTHYR. Cyflwynwyd yr aelod ieuangaf dros Ferthyr dydd Mawrth, gan Mr. O. Morgan a Mr. Arnold Morley, yn nghanol cymerad- w aeth ucbel o'r meincian Toriaidd, a pheth o'r ochr Rhyddfrydol. Parha y Toriaid i ystyried canlyniad etholiad Merthyr fel IlwyddiaDt iddynt eu hunain. Amser a ddengys pa un a ydynt yn eyfrff eu cywion yn phy gynar. Gall Mr. P. Morgan fod wedi bod—ac, mewn gwirionedd, nid oes amheuaeth na fu-yn. agos gysylltiedig a'r Blaid Doriaidd cyn i sedd Merthyr ddyfod yn wAg; ond yn ei anerchiad i'w etholwyr ymrwvmodd yn ddiamwys i gefnogi llywod- ddysg Ymreolaeth Mr. Gladstone yn yr Iw- erddon. Y mae wedi cymeryd ei sedd ar y meinciau Ra,dicalaidd islaw y gangway, ac y mae ei gyfiwyniad gan un o'r ffiengyll Rhyddfrydol (A. Morley) yn ei gysylltu a'r blaid flaenfynedol.

ARWEINYDD NEWYDD Y BLAID GYMREIG. Cynaliwyd cyiarfod o aelodau Rhyddfryd- 01 Cymru dydd Iau, i'r dyben yn benaf o ethol cadeirydd yn lie y diweddar Henry Richard, pan yr oedd y rhin fwyaf o'r ael- odau ynwyddfodol. Cymerodd Mr. Dillwyn, fel yr aelod Cymreig hynaf oedd yno, y gadair; as ar ol cynyg pleidlais o gydym- deimlad, mewn geirian teimladwy iawn, a pherthynasau y diweddar gadeirydd, cyn- ygiodd fod Mr. Stuart Rendell i'w benodi yn gadeirydd. Eiliwyd hyn gan Mr. Osborne Morgan, cefnogwyd ef gan Syr Hussey Vivian, a chariwyd yn unfrydol. Darfu i'r cynygiad hwn, yn dyfod fel yr oedd oddi- wrth yr Aelod dros Abertawe, symud pob anhawsder ag oedd wedi codi yn meddyliau y rhai hyny a ystyrient mai gan Mr. Dillwyn yr oedd yr hawl fiaenaf i fod yn arweinydd y blaid. Teimlai Mr. Dillwyn y gallai Mr. Rendel fod o fwy gwasanaeth i Ryddfryd- iaeth Gymreig fel arweinydd y blaid nag a allai efe ei hun fod; a chyda'r caredigrwydd hunan-aberthol hwnw ag sydd bob amser yn ei hynodi, safodd o'r neilldu o'r safle o an- anrhydedd a dylanwad i'r hon, yn ddiau, yr oedd ganddo hawl fawr iawn. Sais yw Mr. Stuart Rendel, mae yn wir, ond y mae wedi ymgysylltu mewn mold nodedig iawn & dyhsadau cenedlaethol Cymru. Mae yn fwy Cymreig na Uawer o Gymry. Etholwyd ef yn Llywydd y Cyngor Cenedlaethol Cymreig ar ei ffurfiad yn Aberystwyth flwyddyn yn ol, ac ail etholwyd ef yn y Drefnewvdd ychydig wythnosau yn ol. Gobeithir y bydd i'w benodiad fel Arweinydd y Blaid Seneddol Gymreig ddwyn yr aelodau Cym- reig a'r Cymdeithasau Rhyddfrydol Cymreig i gyffyrddiad agosach, ac yr una yr holl allaoedd blaenfynedoi ar y pwnc o gyfarfod yn foddhaoi ag achwynion cenedlaethol. Mao Mr Stuart Rtnlei yn fab i'r diweddar James Meodows Rendel, F.R.S., ac yn 54 osd. Galwyd ef at y bar, ond ni wa3anaeth- odd erioed fel bar-gyiretthiwr. Bu unwaith yn aelod o ffirm beirianyddol Arglwydd Arm- strong, ac efe oedd ei llywodraethwr yn Llundain. Etholwyd ef gyntaf i Dy y Cyff- redin yn 1880 fel aelod dros Sir Drefaldwyn, ac y mae wedi eistedd dros y He hwnw byth er hyny. Y mae yn ddyn o natur wylaidd, ac o nodwedd ymneillduol, ac anfynych y siarada yn y Ty; ond y mae yn ddyn o allu diamheuol, ac yn gynUuniwr rhagorol. Y caan yn i^gcldu ymddiiiedaeth arwoinwyr y Blaif^^llyddaydol, ac mewa sefylifa i'w alluogi i hvrwyddo yn mlaen fnddianau y Dywysogaeth, efailai yn fwy felly nag un- rhyw aelod Cymreig arall. Gyda Mr. Rendel yr erys Mr. Gladstone am y gweddill o'r Senedd-dymor presenol, yn 4, Whitehall Gardens. Gwnaeth Mr. W. B. Smith, Arglwydd Cyntaf y Trysorlys, yn hysbys ddydd Gweaer benderfyaiad y Llywodraeth i droi o'r neilldu y ddau Fesur Degymol am y Senedd-dymor presenol, ond hysbysodd mai y bwriad oedd eu hail gyflwyno a'u gwasgu vn mlaen yn gynar y tymor nesaf. Mae tafliad o'r neilldu y MfBsurau Degymol, a phenderfyniai y Llywodraeth i lynu wrth gytuodeb 1870 parthed Pwnc Addysg, wedi symloiddio gwaith yr Aelodau Cymreig am y tymor presenol yn fawr iawn. Yr wythnos nesaf, addawa y bill '"1 v" '0: agor yn hwiog. Y mae Mr. W. !T S >/3wyno Mesar byr yn ychwanegn pam' miliwn at yr hyn a adnabyddir fel Deddf Arglwydd Ash- bourne mewn geiriau ereill, cynygia dros glwyddo dros odd swm bychan arall o 5,000,000p. o anan y trethdalwyr Prydeinig, er cynorthwyo y tir-arglwyddi Gwyddelig allan o'r anhawsderan y maent wedi myned iddynt with gasglu yr ardrethi afiesymol ac anghyfiawn oddiwrth y Gwyddelod tlodion. Y mae yr hen law Seneddol (Mr. Glad- stone) wedi rhoddi rhybudd y bydd iddo, ar gyflwyniad Mesur y Llywodraeth, gynyg cynllun gwahanol, trwy yr hwn yr ymdrinir yn gyutaf ag ol-ddyledion yr amaethwyr Gwyddelig. Ty y Cyffredin, Tac!m\ .77 2Soa.

CWMGWRACH. N-f.\S Sadwrn, yr 17eg o'r mis hwn, ta!<*dd W T Samuel, Yaw., G a L, Abertawe, ymweltad a'r lie uchod I arholl dosbarth y Tonic Solffa, yn Y sgoIdy Cenedlaethol y lie, y rhat sydd dan ddysgyblaeth Mr Tom J Williams, Glyn Nedd. Pasiodd aaibh o honynt yr Elementary Gartifi-1 cate, a dau yr Intermediate, sef Mri Thomas John Rowlands a William Morgans. Rhoddodd Mr Samuel y gymeradwyaeth nchelaf iddynt. Dymantvbob Hwyddiant t'r dosbarth a'i athraw. UN O'R CWM.