Y Gwladgarwr

Dyfeisiwyd y raddfa gerddorol yn y flwydd- yn 1022. PELENI HOLLOWAY yw'r feddyginiaeth fwyaf mewn bri am wella yr amrywiog- ddoluriau a ymosodant ar ddynoliaeth, pan fyddo tywydd gwlyb ac oer yn rhoddi lie I hinoedd mwy cynyrchiol. Yn fyr, mae'r peleni kyn yn rhoddi esmwythder, os nad ydynt yn gallu gwella y cylchrediad, y treuliad, a grym gieuol, pa rai, ar brydiau, a orthrymant ran aruthroi o r boblog aeth. 0 dan y galluoedd iachus, pureiddiol, a chryfhaol a osodir allan gan y peleni rhagorol hyn, mae'r tafod yn dyfod yn lanach, yr archwaeth yn gwella, y treuliad yn cael ei fywogi. ac ymdebyg iad yn cael ei adferyd yn berffaith. Mae meddyg- iniaeth Holloway yn meddu y rhinwedd uchelfri- aidd o lanhau yr holl waed, pa un, yn ei sefyllfc. aduewyddol, a garia burdeb, cryfder, a grym bob gwe o'r corff.

Adolygiadau Llenyddol. ATHRONIAETH Y BEIBL YN PROFI EI DDWYFOL- DEB; gan MORRIS JONES (Meurig Elen), Blaenau, Ffestiniog. Argraffwyd gan Jones a Roberts, Four Crosses. Pris, 6c. Dyma y tro cyntaf i ni ganfod Cymro yn ym- gynyg at athronyddu, yn neillduol athronyddu ar Ddwyfoldeb y Beibl." Nid rhesymu dwyfol- deb y Beibl y mae yr awdwr, ond ymgynyg at brofi hyny oddiwrth yr athroniaeth sydd yn ymwythienu drwy ei gynwysiad. Cyfansodd- wyd a chyhoeddwyd y llyfryn bychan hwn fel atebiad gwrth-brawfiol i'r gosodiad neu yr ym- resymiad hwnw o eiddo Mansel Fod Duw yn anfeidrol, a dyn yn feidrol. Gan hyny, nis gall dyn wybod dim am Dduw na'i adnabod." Mae yr awdwr yn berchen meddwl gwreiddiol, ac amgyffrediaeth athronyddollled dreiddgraff a chyrhaeddbell, ac y mae wedi llwyddo i enill ei bwnc i raddau pell ond gan fod athroniaeth o unrhyw nodwedd yn wynebwedd newydd mewn llenyddiaeth Gymreig, ofnwyf y bydd annghy- nefinedd y lluaws & hi yn rwystr iddynt ddir- nad, ac o ganlyniad, i werthfawrogi meddwl ac ymdrechion yr awdwr. Y mae gofod llyfryn chwe' cheiniog yn rhy gyfyng o lawer i wneyd cyfiawnder a thestyn mor fawr ac eang ei gysylltiadau. Y mae yr awdwr, wrth geisio crynhoi pynciau mor eang, ac amgyffrediaeth i gylch mor fechan, yn gwneuthur hyny ar y draul o dywyllu cyng- hor," ond nid ag ymadroddion heb wybodaeth ychwaith. Dylasai gofod yr awdwr fod yn llawer helaethach, fel y caffai le i ddefnyddio ac eglurebu ei olygiadau, ac i lefaru yn fwy yn y detail ar ei osodiadau a'i brofion, er eglurdeb a mantais i'r darllenydd cyffredin. Yr ydym yn mawr gymeradwyo y llyfryn hwn i bob darllen- ydd ystyriol, pwyllog, a goleuedig. LLUSERN Y LLAN. Nid oes genym na gofod nac amser i adolygu gyda dim manylder y rhifyn am Ragfyr o Lusem y Llan, rhagor na'i fod yn parhau i ddal yn ei amrywiaeth, ei ffresni, ei flas, a'i ddyddordeb arferol, ac yn gyfartal mewn teilyngdod llenydd- ol i unrhyw gyhoeddiad misol o'i bris ag a ddygir allan drwy y Wasg Gymreig. Bydded i'r golyg- wyr ymroi a dyfal-barhau, a byddant yn sicr o enill cylchrediad anrhydeddus. IECHYD Y CYHOEDD, yn nghyd ag AWYRIAD PRIODOL gan Dr. J. T. DAVIS-HUGHES, Menai Bridge, Member of the Royal College of Physicians, Edinburgh Fellow of Society of Science and Arts, London; Late Vice- president Anderstonian Medical Society, Glas- gow. Argraffwyd gan Samuel Hughes, 3, York-place, Bangor, North Wales. Mae yn ddiau nad oes dim yn cyfranu mwy tuag at gynaliaeth iechyd nag awyriad priodol, yn nghyd a graddau o ymarferiad corfforol, yr hyn a fawr esgeulusir gan y mwyafrif o ddynion, am nad ydynt erioed wedi cael eu dysgu i wybod yn well, na deall yn wahanol. Canfod y diffyg hwn a barodd i'r Dr. Davis-Hughes gyfansoddi a chyhoeddi y llyfryn uchod, ac mae ei ddyngar- wch i'w fawr ganmol am ymgymeryd a'i antur- iaeth, a thrwy hyny, gynyg at symud ymaith y diffyg a nodwyd. Mae iechyd yn un o fendith- ion penaf y bywyd hwn, canys hebddo yr ydym yn colli y melusder sydd yn mhob mwyniant daearol. Efe yw y gareg sylfaen hono ar ba un y mae ein pleser, a'n hyfrydwch, a'n mwyniant tymorol yn orphwysedig. Nid yn unig y mae iechyd yn cyfranu nerth, bywiogrwydd, a hoen- usder i'r corff, ond y mae hefyd yn eyfranu eglurder, awch, ac yni i'r meddwl. Pa mor gyfarwydd ynte y dylem ni fod a'r deddfau hyny, cydymffurfiad a pha rai a sicrhaent ei gadwr- aeth ? Traetha yr awdwr yn athronyddol ac ymarferol ar ei bwnc, a chynygia luaws o wersi rhagorol, a hyny mor oleu ac eglur ag y goddefa termau gwyddonol Cymreig iddo wneuthur. Yr ydym yn taer a difrifol anog y dosbarth eisteddawg, mwn-weithiol, a chaethiwedig o'n cydwladwyr i brynu y llyfr hwn, ei astudio yn dda, a dwyn ei wersi buddfawr i ymarferiad. Arbedai hyny lawer lawn o ddyoddefaint diachos a thraul afreidiol iddynt. Fel hyn y dywed yr awdwr ar y pen hwn :—"Nis gall y rhwyddineb a'r sicrwydd, drwy ba un y gellir atal lledaeniad afiechydon heintus gan awyriad trwyadl a glan- weithdra syml, gael ei wneyd yn rhy hysbys. Byddai i wybodaeth o'r cyfryw egwyddor gan y cyhoedd yn gyffredinol wneyd mwy tuag at atal- iad y fath afiechydon na'r holl ocheliadau a chyffeiriau y byd. Byddai i ledaeniad cyhaeddus y deddfau iechydol, a'u cymhelliad ar y meddwl cyhoeddus, y moddion mwyaf effeithiol o wneyd yn gydmharol ddiberygl afiecbydon a draws- ffurfir i'r plaau mwyaf arswydus drwy anwybod- aeth dynolryw. Y mae yr ystyriaeth dorcalonus fod mwy o fywydau dynol wedi eu haberthu drwy anwybodaeth, a'r esgeulusdra, mewn canlyniad, o'r moddion symlaf i ddiogelu iechyd, nag y mae y driniaeth feddygol fwyaf llwyddianus wedi bod yn alluog i achub. Y dalenau pruddaf yn hanesiaeth ein hil ydynt, efallai, y rhai a gofnodant ddinystr bywyd dynol, drwy anwybodaeth yn unig o'r deddfau syml a lywodraethant iechyd gwladwriaethau." Pris y rhan bresenol hon o'r llyfr yw swllt, ac mae yr awdwr yn addaw ein bendithio a phump rhan arall, yn traethu ar wahanol bynciau iechydol. Gobeithiwn y gwna hyny heb fawr oedi, canys, yn wir, nis gallant lai na bod o les annhraethol i bwy bynag a wnelo ddefnydd ym- arferol o'r gwersi. ST. DAVID'S COLLEGE MAGAZINE, November 1st, 1880. Printed by J. Davies, High-street, Lampeter. Price, 7d. Cyhoeddiad yw hwn yn rhanu ei dudalenau rhwng y Gymraeg a'r Saesonaeg. O'r braidd y mae angen i ni i ddweyd dim mewn ffordd o gymeradwyaeth i'r cyhoeddiad hwn, rhagor na'i ddwyn gerbron sylw ein cydwladwyr yn-unig. Y mae ei gysylltiadau clasurol yn ddigon o war- ant dros deilyngdod a gwerth ei lenyddiaeth. Ei ohebwyr, gan mwyaf, ydynt ysgolheigion a myfyrwyr Colegawl, gwfr lleyg cymeradwy, gweinidogion Eglwysig, &c. Y mae o ran papyr, llythyren, a chynwysiad, yn eydgordio yn rhag- orol-ei gelfyddyd yn hardd, a'i lenyddiaeth yn wych. Testyn yr erthygl gyntaf yw, A visit to the Pays de Neff "—ysgrif ddifyrus ac atdyn- iadol. Testyn yr ail ysgrif yw, Some notes on the Scottish Universities "—hanesyddol neu ddesgrifiadol gan mwyaf ydyw hon, ac yn flasus, yn ddiamheu, i'r eyfry w ag sydd yn dwyn perth- ynas a'r cyfryw sefydliadau. Testyn y drydedd ysgrif yw, Dreams and Omens." Math o ys- toriau cynadleddol rhwng aelodau y teulu a'u gilydd ar freuddwydion, argoelion, ac ofergoel- ion eyffelyb, yw cynwys yr ysgrif hon, lie yr haerir o un tu, ac yr amheuir neu y gwedir o'r tu arall, weithiau gyda chryn humour; bryd arall, gydag yehydig o sarcasm, ac eto, gyda phob boneddigeiddrwydd a thymer dda. Y mae yn ysgrif ddarllenadwy iawn. Testyn y bedwaredd ysgrif yw, A former Scheme for a Welsh University." Cynygir mesurau yn hon ag sydd yn mhell i gyflenwi angenion addysgiadol ein gwlad, ac mae y cyn- llunwyr yn wahanol i lawer i Die Shon Dafydd bradwrus, a Saxonyn hunandybus, am gael Athrofa i Gymru, a'i chodi i fyny i lefel manteis- ion a chyfleusderau addysgiadol y tair ran arall o'r Deyrnas Gyfunol, a da maent yn gwneuthur. Testyn y bumed ysgrif yw Y Ferch o'r Talwyn." Dernyn traddodiadol yw hwn— dyddorol i'r hynafiaethydd llenyddol, ae i amrai ereill, o ran hyny. Testyn y chweched erthygl yw "Methodist- iaeth Cymru-Hen a diweddar." Ysgrif syn- wyrol a dyddorol iawn, wedi ei hysgrifenu mewn ysbryd diragfarn ac anmhleidiol, ac yn llawn o'r d6n fwyaf gymodol a thangnefeddus. Yn canlyn yr erthygl hon y ceir Letters to the Editor," yn cynwys gwrthdystiadaa, ymhol- iadau, ac awgrymiadau ar wahanol faterion, oddiwrth wahanol ohebwyr, ac y maent oil yn deilwng o sylw. Yn canlyn hyn, ceir Re-opening of the Chapel and Degree Day at St. David's College." Cynwysa yr ysgrif hon areithiau neu anerchiadau priodol i amcanion ac amgylchiadau "Dydd ail- agoriad y Capel," &c., ac y maent yn werth eu darllen, pe byddai yn ddim ond er niwyn pryd- ferthwch a gwreiddioldeb y feddylddrychaeth a gynwysant, a'r arddull goeth a chlasurol a'u nodweddant. Cynwysa yr ysgrif hon lawer o hyfforddiadau ac hysbysiadau o barth Graddau, gwobrwyon, a materion ereill cysylltiedig a chyfundrefn addysgiadol Coleg Dewi Sant. Nid oes dim hyd eto yn uchel ddysgedig nac yn ddwfn-athronyddol wedi ymddangos yn y St. David's College Magazine," eithr llenyddiaeth amrywiog a chanolraddol, ond gwreiddiol, ddor- llenadwy, a dyddorol, ac wedi ei fwriadu yn benaf er cyfarwyddyd, budd, ac adeiladaeth efrydwyr ieuaine y Colegau Eglwysig. Y BLODEULWYN gan JAMES VINSON STEPHENS. Argraffwyd gan Ebenezer Rees, Llyfrwerth- ydd, Ystalyfera. Pris, 6c. Llyfryn yn Ilawn o'r farddoniaeth oreu ydyw hwn. Y mae darllen ond ychydig linellau ohono yn ein hargyhoeddi ar unwaith ei fod yn gynyrch awen urddasol, dderchafedig, ac uwchraddol- awen yn ymhyfrydu yn y pur, y ceinwych (noble), a'r defosiynol. Y mae ton y farddon- iaeth yn tueddu at y sobr a'r difrifol, heb gysgod o'r comical yn un man, ac yn profi yn eglur ei bod yn ffrwyth calon bur a meddwl ysbrydoledig. Y mae y testynau a'r meddwl yn newydd, ffres, a tharawiadol, ac yn dynodi gwreiddioldeb athrylith ac y mae yr arddull â pha un yr ar- wisgir hwynt yn un loew, goeth, a chlasurol iawn. Y mae y ewbl yn nodweddiadol o'r bardd diwylliedig ac iawnrywio'g.

BYR EBION 0 L'ERPWL. Y CRWYDRIAID. Mae y dosbarth hwn yn cael sylw arbenig gan warcheidwyr Bwrdd y Tlodion mewn gwahanol adranau o'r fwrdeisdref. Bydd yr uchelwyr uchod yn ffurfio barn ar gymeriad- au, heb ystyried fod gwahaniaeth dirfawr rhwng y crwydryn proffesedig a'r dyn fyddo wedi tori yn ei ymchwiliad am waith. Mae geiriadur a gramadeg y bobl hyn yn deongli y ddau ddosbarth fel un, er fod cwrs o wahan- iaeth yn y berthynas. Bydd ami i fachgen gonest wedi tori lawr yn euro wrth ddrws y Gweithd^ am lety noson, ac os derbynir ef i mewn, caiff ei hyrddio i ryw hen ystafell digon oerllyd, i ganol gwahanol fathau o grwydriaid, llawer ohonynt yn lladron cy- hoeddus. Mae y diffyg ystyriaeth a'r dideim- ladrwydd hyn yn eithafol, a'r diffyg barn yn fwy eithafol fyth. Gall unrhyw ddyn fyddo wedi gweled tipyn ar y byd wneyd y didoliad yn hawdd, am fod y crwydryn proffesedig wedi haiarneiddio yn ei ymarferion hyd nes y maent yn naturiol iddo pan mewn cwsg ac yn effro. Mae y teimladau dynol wedi eu cwbl golli, a'i natur wedi llygru cymaint nes ei wneyd yn is na'r anifail. Mynych y sonir am baganiaid y gwledydd pell, ac eilun-addolwyr gwahanol barthau o'r byd ond, wyddost ti beth, ddarllenydd, mae miloedd o baganiaid, os nad canoedd o filoedd, yn Mhrydain y fynyd hon, ac ni raid myned y tuallan i der- fynau swydd Caerhirfryn i gael hyd i ganoedd ohonynt, a llawer o'r rhai hyny yn grwydriaid diwaith a difeddwl am ddim ond dichell a chynllwyn pa fodd i gyrhaedd moethau a dan- teithion fel ymborth. Mae argraffnod ei alw- edigaeth i'w weled yn amlwg ar wyneb y crwydryn, pan nad ellir canfod yr ysmotyn lleiaf ar wynebpryd y bachgen fyddo wedi tori lawr, ac yn wir haeddianol o lety ac elusen. Nid yw craffder ein gwarcheidwaid yn ddigon dwfn i weled y gwahaniaeth rhwng y ddau yna, o dan ddylanwad mympwy, mynant gyf- reithiau lleol, a gosodant y ddau ddosbarth yn yr un man, am nad ydynt yn alluog i ddos barthu y naill oddiwrth y llall. Dynion a golwg byr iawn ydyw gwarcheidwyr y tlodion. Os bydd un ambell dro yn canfod camwri, gadawa y peth yn hollol ddisylw, gan ym- ddwyn fel ei frodyr yn fympwyol. Hawdd canfod yn llygad y gsvr fyddo wedi tori lawr wrth chwilio am waith nad ydyw yn perthyn i'r dosbarth crwydrol. Mae cyfraith gaeth yn eithaf yn ei lie i gyfarfod ag amgylchiadau neillduol ond y mae yn gamsyniad i osod pawb a ddelo at ddrws y Gweithdy- i ymofyn llety noson yn yr un dosbarth a chrwydriaid proflesedig. Nid yw yn bechod nac yn war- adwydd i fod yn dlawd, a dylai dynion mewn awdurdod fod yn alluog i weled y gwahaniaeth yn llinellau gwynebpryd y crwydryn a'r bach- gen neu y ferch a fyddo wedi tori lawr, heb le i droi er pwyso y pen am noson o gyrhaedd y rhuthrwynt. Mae gormod o'r dideimladrwydd a'r caledwch yn bodoli mewn llawer cwmwd heblaw yn mhentref y llongau. Mae cy- mhwysderau arbenig yn ofynol mewn dyn i lanw y swydd o warcheidwr, os eyflawna y cyfryw swydd yn anrhydeddus a theilwng o'r wlad. Arian ydyw y cymhwysder mwyaf arbenig er gwneyd dyn yn deilwng o'r eylch- oedd uchel yn y wlad, yn y dref, ac yn y ddinas, er y dichon fod y gwr arianog mor amddifad o synwyr eyffredin ag un o asynod Arabia ond, waeth heb siarad, anfynych y bydd dawn a thalent yn enill y flaenoriaeth ar gyfoeth, am fod y cyfoethogion wedi cy- mhlethu yn eu gilydd fel cadwyn geinciog ac annatodadwy. Gwir fod ami un o blith y dos- barth mwyaf cyffredin yn esgyn i anrhydedd a bri, ond y drwg ydyw fod y cyfryw yn an- nghofio eu cychwyniad. Prawf y dyrchafiad ffyddlondeb, diwydrwydd, gweithgarwch, a dyfalbarhad, a dyledswydd pob dyn ydyw cadw mewn cof ffynonell ei ddechreuad. Dylai y cyfryw fod yn alluog 1 werthfawrogi ei ddyrchafiad, a bod yn ddigon craff i adna- bod dyn wrth edrych ar ei wyneb ond gall y mwyaf craffus gael ei dwyllo ambell dro gan hen gadno dichellgar. Mae genym engreifft- iau dymunol am ddynion rhagorol wedi codi o'r llwch a'r llaid i anrhydedd, urddas, a mawredd ond anaml y cawn neb o'r bobl hyn yn annghofio yr hen aelwyd yn y bwthyn gwledig. Nid mynych y cyfarfyddwn a'r dos- barth hwn yn mhlith ein gwarcheidwyr, fel nad yw gwarcheidwyr tlodion y ddinas hon yn wahanol i'r frawdoliaeth mewn parthau ereill o'r Deyrnas Gyfunol. Mae dideimladrwydd a chalongaledwch dynion mewn awdurdod wedi gyru llawer un i ladrata felly, y mae yn bwysig i gymdeithas pwy a etholir i'r gwa- hanol swyddi er trefnu amgylchiadau y wlad: RHAGLEN YR EISTEDDFOD. Derbyniais y rhaglen yn cynwys rhestr gyf- lawn o'r testynau cystadleuol yn Eisteddfod Genedlaethol '81, trwy law Rhys T. Williams. Cyn gwneyd un math o sylw ar y testynau, y mae genyf air i'w ddweyd ar y miri mawr a wnawd gan wahanol bersonau. Os gwir a gyhoeddwyd yn y newyddiaduron, y mae llawer o'r bai yn gorphwys ar ysgwyddau ael- ] odau mwyaf blaenllaw y pwyllgor, am ym- ddwyn mor sarug a thaeog tuag at rai y tu- allan i'r pwyllgor. Clywais ddarfod i mi yn bersonol gael sylw neillduol, a bod llawer o wawd a llysnafedd wedi eu harllwys ar fy mhen ond ni waeth genyf hyny, gan fy mod yn adnabod y llysnafeiddiwr mor dda, a gwn yn burion nad yw yn alluog i gornio llawer, gan iddo gael ei fendithio a chyrn byrion- yn llawer rhy fyr i gyrhaedd cyn belled a dinas y llongau. Dywedaf eto nad oes un math o berthynas rhwng testyn yr arwrgerdd a'r gen- edl Gymreig, ac nid yw cynygiad y wobr ond gwastraff ar amser ac arian, am y gallesid cael amgenach arwr o blith y genedl na'r Maes- lywydd Wellington. Peth yn ei le ydyw gadael chwareu teg i genedloedd ereill, ond ychydig o wladgarwch a thân Cymreig sydd yn newisiad Wellington fel un o'r prif des- tynau mewn Eisteddfod Genedlaethol Cym- reig. Dylasai y wobr fod yn fwy ar Iolo Mor- ganwg, a'r goron arian fod yn gysylltiedig a'r bryddest ar Fywyd," er bod yn gyson a rhaith gorsedd Caerfyrddin, ac er mwyn i'r pryddestwr a'r awdlwr fod yn gyfochrog ar y llwyfan Eisteddfodol. Mae pob peth bellach wedi ei benderfynu, fel nas gellir gwneyd un cyfnewidiad mwyach o ganlyniad, gwell i bob Cymro sydd yn meddwl rhywbeth am y wlad a'r genedl wneyd ei oreu, yn ol ei alia, i wneyd y cynulliad yn llwyddiant yn mhob ystyr o'r gair. Nid perffaith neb o ganlyn- iad, nis gallwn ddysgwyl perffeithrwydd hyd yn nod oddiwrth gadeirydd pwyllgor Merthyr mwy na phwyllgorau ereill. Parthed y cerddorion, gwell tewi, rhag i mi gael pen coch; ond tybiwyf y gallant ymdawelu yn awr, onide bydd yn rhaid eu cyrehu at Myfyr i'w trosglwyddo i wlad Abred trwy gynffon y sarff dorchog. Digon o destynau barddonol cl mewn Eisteddfod Genedlaethol fyddai Awdl, Arwrgerdd, Pryddest, Cywydd, Can, ac Englyn. Gellid goddef cerdd duchan a gos- teg o englynion pe byddai rhywun yn dewis cynyg testyn a gwobr. Arwyddair yr Eis- teddfod ddylai fod fel y canlyn :-Nifer bychan o destynau, a gwobrau cyfatebol am y llafur o gyfansoddi. Dylid gosod terfyn pen- odol ar hyd pob cyfansoddiad, er mwyn cy- hoeddi y cyfryw, a'u gwasgar yn mhlith y genedl, er cefnogi ein llenyddiaeth, ac ychwan- egu at drysorfa yr Eisteddfod. Os cyfyd am- bell goegyn ei drwyn ar fy nodiadau, boed felly, a thored y cyfryw allan gynlluniau gwell, er mwyn yr Eisteddfod a'r genedl. Dylai cefnogi cerddoriaeth gartrefol fod yn bwnc ein pwyllgorau Eisteddfodol, gyda goddefiad i fyned ambell dro i feusydd 'tra- morol i ddewis ambell ddarn clasurol i'r corau, er mwyn tynu y cyfryw allan. Mae y rhag- len yn drefnus ddigon, gydag ychydig o eithr- iadau ond ofer ceisio dilyn ol traed cwac- yddion llenyddol, a bydded i bob un wneyd a allo dros yr Eisteddfod. AMGYLCHIADAU Y DDINAS. Y Sesiwn wedi dechreu, ac ami droseddwr wedi gorfod dyoddef cosb y gyfraith-rhai i benyd-wasanaeth, ac ereill i garchar gyda chaledwaith am fisoedd. Nid am ddim daioni a gyflawnasant y dygwyd hyn arnynt. Mae amryw ohonynt wedi caledu mewn drygioni, ac yn llwyr gyfarwydd d. bywyd y carchar. Ni byddai adroddiadau fel hyn yn llawer o ddyddordeb i neb o ganlyniad, gadawaf y testyn. Odid nad ydyw eich colofnau yn or- lawn, am hyny rhaid cwtogi, gyda chrybwyll fod Gwyl y Gordofigion wedi troi yn gyfarfod canu, a hyny yn benaf i'w briodoli i gulni cre- bachlyd y pwyllgor. Rhyw ddau neu dri o geintachwyr anfoddog sydd yn difetha pob peth dymunol a da. Nadolig llawen i ddar- llenwyr y GWLADGARWR, a phawb a berthyn iddo. Tywyned gwen rhagluniaeth ar bob Cymro Cymreig lie bynag y preswylia, a mell- dith y duwiau ar bob ymyrwr bradwrus a dichellgar sydd yn gwledda ar gibau.—Yr eiddoch, CYMRO GWYLLT.

AT Y BEIRDD. B YDDED i'n cyfeillion y Beirad, o hyn allan gy- feirio eu holl Gynyrchion Barddonol yn y modd ac i'r cyfeiriad canlynol MR. T. DAVIES (Dewi Wyn o Essyllt), Pontypridd. ( Gwladgarwr.)

HEN GASTELL CILGERRAN. Mawreddog gastell y mae gwedd Henafol ar dy furiau, Tydi eisteddi ar dy sedd Fel brenin drwy yr oesau 0, cwympo wnaeth y dewrion fu Yn llechu yn dy fynwes, 'Rwyt ti, fel oeEawl genad gu Yn byw adgofio'u hanes. Bu hen ellyllon rhyfel gynt Yn chwareu rhwng dy dyrau Ac angau yntau ar ei hynt, Yn gwledda ar fywydau Bu llawer milwr yn llawn tan Gwladgarwch, yn d' amddiffyn, A throsot, gwaed ei galon lan A Gollodd bob dyferyn. Ardderchog gastell y mae bri I'w ganfod yn dy' adfeilion, Bu'th ystafelloedd llwydion di Yn llety tywysngion O'th fewn mewn nwyf wefreiddiawl bu Hudolus sain y delyn, Yn tanio bron pob mil wr hy' Dros ryddid Iwlad y Cenin." Ehedodd blwyddi heibio'n chwai I f6r di drai'r tragwyddol, Ac ol eu bysedd geirwon sydd Yn rhychu'th rudd henafol; Ond tra o honost <ld irn yn nghyd, Bydd rhaid i'r hyd lefaru, Ah dynia'r fan ba profi'n hir Wroldeb gwir y Cymry. CYNFRIG.

THE HARP OF OUR COUNTRY STILL LIVES. The freedom that smiled on our fathers is fled, And we bow to the word of a foe The Princes that led them are laid with the dead, And the honour of Ca'nbria laid low, But there shines yet a star thro' the depths of the gloom, Which a feeling of happiness gives For amid all the yokes that encircle her doom, The harp of our country still lives The notes that of old urged her warriors to fight, And that gave them their conquering fire, Still live, and they keep our memories bright O'er the shade of our dead country's lyre. Aye, there shines yet a star thro' the depths of the gloom, Which a gleam of her ancient pride gives For amid all the yokes that encircle her doom, The harp of old Cambria still lives. Still lived, as it lived when Llewellyn was king, When our fathers were valiant and free, And thro' our chilled souls do its martial strains ring, That our Sires were braver than we And it shines like a star thro' the depths of the gloom, And a Patriot's fire it gives For amid all the yokes that encircle her doom, The harp of our country still lives JNO. THOS. DONFOLLY.

PENILL I'R LLYTHYR-GLUDYDD. Cydfuddugol yn Eisteddfod y Rhydri. Beirn- iad-G. ELIAN. Un a'i glod ar hyd y gwledydd Yw'r goludog Lythyr-gludydd; Efo'i roddion, ar foreuddydd, Daw ar ddedwydd daith Gwas a garia, is y Goron, I ni addysg a newyddion,— Dan ei gesail daw yn gyson A dirgelion iaith ) Anwyl i ddymuniad Ydyw ei ddyfodiad; Un sy'n dysgwyl newydd dda A gara swn ei guriad Dyg ei swynol deg wasanaeth Uniawn elw i'r ddynoliaeth, Oil 0 adref y Llywodraeth,— Hyn gorona'i waith. "Gladstone," sef CARW CYNON.

Y LLYTHYR-GLUDYDD. Cydfuddugol a'r uchod. Ffyddlawn, ddidwyll Lythyr-gludydd, Pwy mor adnabyddus sydd ? Pwy geir hefyd, fel ymwelydd, Mor dderbyniol bob rhyw ddydd ? Fel mae'r gwylwyr ar y tyrau Yn dyheu am oleu'r wawr, Felly y dysgwylir dithau Ar dy benodedig awr. Yn dy gûd, dygu newyddion Weithiau o ben draw y byd Brys-negesydd y trigolion Ydwyt wrth dy swydd o hyd; Rhaid cydnabod y cyflwyni Ambell newydd i'n tristau Ond, bryd arall, rhoddi ini Newydd da i'n llawenhau. Nid yw hin yr holl dymorau Yn dy rwystro ar dy daith Mae pob dydd drwy y blynyddau I ti yn ddiwrnod gwaith Mor ddifwlch, ac mor ddirodres Wyt yn gweini arnom oil Nid oes yn dy unffurf hanes Son am wyliau—son am goll. Arnat ti mae trefn ein masnach Yn dybynu 'mron i gyd 'Rwyt yn cynal per gyfeillach Rhwng cyfeillion pella'r byd Hir oes, gludydd y llythyrau, <: Hir oes ddedwydd—oes o hedd Pan ddaw terfyn i'th gylchdeithiau, Wylaf benill uwch dy fedd. "Wyth a Saith Dwbl," sef D. ABSALOM. Groeswen.