Y Genedl Gymreig

MESUR YR ETHOLFRAINT. ARDDANGOSIAD MAWR YN GLAS- GOW. ARAETH GAN MR TREVELYAN. Oymerwyd than yn yr arddaagosiad mawr a gynhaUwyd yn Glasgow ddydd Sadwrn diweddaf yn flafr Mesur yr Ethol.raint gan o leiaf 70,COO o bersonau. OafwJd tywydd ardderchog, ac aeth pobpeth heibio yn y modd mwyaf llwyddiannus. Traddodwyd areithiau oddi ar wyth o wahanol lwyfanau, a gyfodwyd ar y Glasgow Green, ae yn yrhwyr cynhaliwyd tri o gyfarfodydd yn y ccuadd fwyaf yn y ddinas. Anerchwyd y pwyticaf o'r cyfarfodydd hyn, a gynhaliwyd yn St. Andrew's Hall, gan Brit Yagrifon/dd yr Iwerddon. Agor. wyd y gweithrediadau drwy gyflwyno anerchiad i'r boneddwr gwir anrhydeddus gan Mr Russell, o Aacog, yr hwn a lywyddai. Mr Trevelyan, ar ol dadgan ei ddiolchgarwch am yr ansrehiad, a ddywedodd y byddai efe yn ddystaw ar natur ac amodau ci swydd, fel y bu yn ei amser ef ac yn amser ei ragilaeziydd. Swydd ydyw, meddai, a'r nas gall undyn ei gwrthod, ac naa gaU undyn, heblaw ar dir cyhoeddus difrifol, el gadael yn wirfoddol, ac 03 bydd ganddo ond Uwyddiant ataliadol yn ei ymdrechiou I wnoyd ei ddyledswydd, rhaid coflo fod yr ymdrechfa yn anghyfartal y tu hwnt I nnrhyw a'r a wyddis etc, yn gymaint a bod yr holl anhawaderau Seneddol enfawr ag Iaydd yn gymhlethedig yn nghysyut. iadan presenol Prydain Fawr a'z Iwerddoa yn canolbwyntio ar adnoddau a chymeriad un unig. olyn, yr hwn nid yw yn gryfach, yn ddoethach, nac yn alluocach na'i gydswyddoglon. Ond y rhan olch anerchiad ag sydd a wnelom ni yn arbenig heno ydyw yr hon sydd yn cyfeirio at etholfraint y siroedd (uohel gymeradwyaeth), achos ag yr wyf er's llawer o fl/nyddoedd wedi rhoddi pobpeth a'r a oedd genyfi w roddi, a goruohalheth pa un a fuasai yn wobr ddigonol I bobp3th a wnaethum erioed, hyd yn nod pa na sibrrdid fy enw byth mwyach yn nglyn a'r gyfran fecban a gostyngedig a fu genyf dros ei hyrwyddo. Gollwohddychym. ygu gyda pha ymsyniad »u y M'n yn dyst o'r ygu gyda ph& 7(dyw. Bu yn ddiwrnod hir. gofladwy i Orllewinbarth Yegotland, ac anturiaf ddyweyd y bydd yn ddiwrnod hir-gofiadwy yn hanesiaeth ein gwlad. Os bu dynion erioed yn cynorthwyo i wneyd banesyddiaeth yn anrhyd- eddus iddynt eu hunain ac yn fanteieiol l'r wlad. wriaeth, y rhai hyny a ddaethant yn nghyd mewn tref a gwlad wrth y miloedd, y degau o filoedd, a'u hngeiniau o flloedd i ateb hisr Arglwydd Salis- bury, oedd y cyfryw. Bu rhai o honom yn go. beithio y gallasai y mesur mawr sydd yn rhoddi dinaafraint ar banner y genedl, a'r hwn sydd ar hyn o bryd wedi ei gau allan-y gallasal fod yn waith y ddwy blaid fawr a'r ddauJOy o Senedd. Y mae yn o fuldiol leb mawt i*r wlad yn gyffredinol pan y mae diwygiad mawr yn waith cenedl, ac nid gwaith plaid yn neillduol (clywch, olywch). Dyna fel y bu gyda diddymiad caethwasiaeth; dyna fel y bu gyda rhyddfreiniad y Pabyddion, a da fuasai pe mai felly fyddai gvda etholfreiniad y siroedd. Ond dewisoid Arglwydd Salisbury yn vrahauol-(grudd. finau)— ac y mae yn deyrnged o'r fath ryfeddaf i egni a grym eymeriad y dyn el fod ef, ac efe yn anig, wedi trol yr hyn a dlai foi yn ymgymeriad cenedlaethol I gweryl diangearhail a pheryglus. Ya y eweryl hwnw bwiiadwn woeyd eia rhan tel dynion, a'i hymladd hi allan nes y cawn y ludd. ugo'.iaeth (cymciadwyaeth). Nid ydym wedi dwyn cwestiwn yr etholfratct sirol i'r cytwng presenol mewn trefn i droi yn ol yn awr, ac mewn swydd, tea allan o swydd-bydded ef vu fatcr misoadd neu flynydd^edd—bydd i'r blaid a fu yn yr hen amser yn blaid Chatham, a Oharles Fox, a Jo'in Bussell— (cymeraiwyaeth)— a Richard Cobden (cymeradwyaeth) yr hon sydd heddyw yn blaid Bright a Gladstone —(uchel gymeradwyaeth)—bydd i'r blaid yma sefyli wrth dal-ddeiliaid Uoegr, Ysgotlaad, a'r Iwerdion, ac hyd nes y cdnt yr un iawnderau gwleidyddol ag a fwynheir gan dai-ddeiliaid yr unol Dalaethau, Canada, Awstralia, New Zealand, a phob congl o'r byd gwareiddiedig Ue y siaredir ein hiaith (cymeradwyaeth). Ond pa un a fydd yr anghydwelediad yn faith neu fyr, ni ddylasai fod wedi cymeryd lie o gwbl (clywch, clywch). Buasai unrhyw ddyn oedd yn wir wladgarwr, boed ef arglwydd neu werinwr, yo edrych gyda gofid ar anallu cynyddol y Senedd i ymwneyd a gofjrnion d:dfnd:sI!oIS;igrÍfunee!n olloÿ mae cael sesiwn ddiHrwyth ynddo ei huu yn an. ?Hawd:genedlaetholoradduebel,acyroeddgwrtb. odiad Mesur yr Etholfraint gan ddynion 1U pro- ffesu meddwl el tod yn fesur rhagorol yn wastraff ar amser a llatui y Senedd, ac yr oedd yn gofyn am lawer gwell esgusodion, a llawer mwy o eglur- iadau dealladwy, na dim y ffafriwyd ni ag of hyd yn hyn. Tra yr oedd gwrthodiad Mesur yr Etholfraint yn drychineb oenedlaethhol, yr oedd y ffordd y gwnaed hyny yn fwy. oblegla yr oedd y dull wedi bod yn waeth uer mater ya y drafodaeth ddrygionus hon. Gwyddom," nieddj Arglwydd Salisbury, yn Nhy yr Arglnyddi, y gellir cyn. yrchu arddangosiadau a dadgaladau o ddigllonedd with archeb gan ein gwrthwynebwyr, cybyd ag y bydd y gweddill gin eu barianwyt heb ei ddihysbyddu. Gwyddom fod,digonedd o Radical- iaid yn y wlad hon, ac os ydyw yu eu boddio hwy i gerdded i fyny ac I lawr y fiordd, a threulio eu Sabbothau yn y parciau neu wnsyd rywbeth arall i roddi iddynt ymarfeiiad iachus, gwyddom nad yw hyny ya rhoddi un myneglad o gwbl o farn gwirioneddqj yr eiholfeydd, yr hwn yw yr unig farn am ba un yr ydym yn gofalu." M bu erioed ymresymiad mwy sarhaus mewn ffarf, na pherygl. ach mewn sylwedd. Dywed ef wrth ddwy ftliwn o bobl heb fod yn ail i'r ua boblogaeth fawr ya y byd mewn gwybodaeth Be egni (clywch), am nad ocs ganddynt bleidebau eisoes o eiddo eu hunain, eu bod, nid yn uulg I gael eu diyatjru, ond i gael eu gwawdio; ac, os ceisiant adgono ei arglwydd- iaeth eu bod, os nad yn ddinasyddion, o leiaf yn aelodau o'r ua wlad falch ag ef el hu a, drwy yr unig foddion cyfreith- Ion at ea gilwad, drwy fynycha cyfarfodydd a phasio penderfyniadau, yr unig beth a enillant fydd, y bydd iddo ef chwerthin yn en hwyabau yn uwoh nag erioed (hisiadau). Y sefyllfa beryglaf o'r un ydyw dyweyd wrth ddynion sydd yn gofyn am nerth gwleidyddol nad ydyw eu hawydd am dano yn cyfrif dim yn eu golwg. Gwa pa fath ymsyniad o gamwri a darostyngiad a ddarfu i swn y fteiriau hyny o eiddo Arglw) dd Salisbury ein cynhyrfu nl, y rhai a'i clywsant wrth far Ty yr Arglwyddi, ac eto nid oeddym yn bar- sonol yn y cwestiwn; yr oeddym nid yn unig yn ddinasyddion Prydefnig, eithr cynrychiolwyr Prydeinig, yn alluog i lefaru pa beth bynag a feddyliem yn nghylch amgylchiadau y wlad, ac ymarfer ein dylanwad cyfraithlon ar el weithred- iadau; ac us oeddym ni yn teimlo mor chwerw, pa fodd y dwllenasai y geirlau i fwnwr o swydd Lancaster, bagail o swydd Perth, a thorfeydd o ddynion yn y parthan gwledig, a chanddynt farn cyn gryfed am faterion cihoeddus ag Arglwydd Salisbury, a'r rhal sydd yn arferol o ddadgan y fain hono gyda mwy o hynawsedd at eu gwrthwynebwyr, ae mewn faith, os nad yn ga- boledig, sydd yn llawer mwy rhesymolf (uchel gymeradwyaeth). Beth fuasai toimlad y cyfryw ddyn pany dywedir wrtho os y byddliddo ymarfer ei un a'i unig ragorfraint wlsidyddol, sef uno mewn arddang eiad, y gwawdcd ei ymga's ostyngedig at arddel ei fodolaetb, ac y gwarthnodid ef el hun fel cyflogwas rhyw gynhyrfwr gwleidyddol r Gweddill yn Haw yr anlaaydd. Pa fath o balance a fuasai yn cynyrchu y fath arddangosiad ag a gaw- som ni heddyw ? (Uchel gymeradwyaeth.) Y mae yn hen bryd i bobl ein siroedd gael yr etholfraint, er mwyn i wleidyddwyr a gwladweinwyr gael dysgu ymddwjn tuag atynt hwy a'u golygiadau a'u huclielgais, gydag ystyriaeth a pharch (clywch, clywch). Ar hyn o bryd, yn wir nid gormod ydyw dywoyd nad ydyw dynion cyhoeddus yn ystyried y ty-ddeiliad sirol fel dinesydd, ac felly nis gwydd- ant pa fodd i siarad am dano yn weddus. Pan ddarllenwyd Mesur y Etholfraint y drydedd waith eisradodd Syr Stafford Noithcote gydag aughy- meradwyaeth fod dwl filiwn o bleidobwyr i gael en "troi ynrhydd" i'r etholfeydd fel p3 y bu- asent haid o fwys'.fllod gwylltion, neu o leiaf o wallgoflaid. Pa iaith ydyw hon yn mha un yr eir i ddadgan y gweithrediadau mwyaf cyfelusodd- ladol, ae fel y tybiwyf, y mwyat Geidwadol, sef ethol cyorychiolydd sirol gan bob dyn sydd ganddo breswylfod yn yr ardil-ar y foment bresenol, fel y mae e!n cyfundrefn wleidyddol yn awr yn gyf. ansoddedig, y bobl a ddylacai drwy gyflawnder effeithio ein hethcliadau sirol? Nid oes gan drig. olion cyfaneddol y wlad sydd yn talu y trethl lleol ac yn gwybod yr angeuion lleol, a'r rhai a dreiddir gan deirp'aiau lUol ac opiniynau, ddim mwy i'w ddyweyd yn newisiad y cynrychi Iwyr Seneddol lleol na phe bu-,BeLt yu drwoliou T, m buctoo yn lie ew/dd Wigton neu swydd Iaverness (chwerthin). Pan y darw ethobad, hwy a samnt o'r neilldu yn dawedeg, es..ceulastidig, a dig- lion tra 1 bdl tot:ey?a o nrglwyddi yr U He diroedd a .u.id?n-(ehwert.n?, a dlroedd a ??)?< L' "Clywch, d/woh"}—a chytreithwyi Eiiabu gh yn dylifo i mewn i bob cyfeiriad o'r ewmpawd, ac gallyngir hwy yn rhydd ar siroedd Roxburgh a Selkirk, a, oil nad wyf yn camgymeryd, ar swydd Lanark yn ogystal, mewn trefn i dra-arglwydd- iaethu ac arddymchwel dymuniadau gwirioneddol Be argyhoeddladau gwirioneddol y gymydogieth. Dyna y fath arddangosiad gwleidyddol ag y mae Arglwydd Salisbury yn ei barehu—gorymdaith rhes o wynebau dyeithr o orsaf y rheilffordd i'r bleidebfa drwy dorf o bobl ag y deuant unwaith mewn saith mlynedd i gam-gynryebioli eu hopin. iynau gnLidyddol a'u disodli yn eu genedigaeth- fiaint wleidyddol, ac y mae hwnyna yn fath o arddangosiad-ac nid wyf yn meddwl y gwadai hydynuod Arglwydd Salisbury hyny—ag sydd yn dibynu am ei werth ar y gweddill gan yr arianydd (chwerthin), ae nid ar unihyw hawl, teitl, na chyflawnhad arall pa bynag (cymerad. wy&eth). Ond tra yr hysbyea Arglwydd Salisbury ei fod yn edrych am farn y wlad yn unman heblaw yn ) r etholfeydd a fodolant yn awr, y mae Arglwydd Oaemarfouyn myned yn mhellach i fyny wed'yn, no nid edrych ef am dani yn unlle heblaw yn Nhy yr Arglwyddi. Y mae efe yn hawlio i Dy yr Ar. glwyddi ei fod wedi tyfu i fod yn gynrychioliadol o'r oil ag sydd deihn^af,ardderchocaf,a dysgedicaf yn y genedl hon. "Yr wyf yn dal," meddai fod Ty yr Arglwyddi ar y foment hon yn oynrychiali yn fwy ffyddlon yr oil ag sydd yn deilwng o gyn- rychioliad yn y wlad hon nag a wna Ty y Cy- ffredin ei hunan." Yn awr, y mae hwn yn fater tra phwysig i Dy y Cyffcediu. Os ydyw Ty yr Arglwyddi yn cynrj chioli yr oil ag sydd deilyngaf, ardderchocaf, a dysgedicaf, tybiwyf nad oes ditn wedi si adael i Dy y Cyffredin a'r corph gwerinol yn enw pa rai y siaradant ac y pleidebant heblaw yr hyn sydd yn annheilwng.enenwog, ao anwybod- us. Ffodus yw i Arglwydd Caernarfou na acwyd ef genedlaeth yn ol, oblegid buasai ;yr araeth hoto yn ddiffael yn enill iddo y lie mwyaf amlwg yn llyfr anfarwol Thackeray ar ffug-foneddwyr (chwerthin). Fod y fath syniai-yr hwn sydd yn myned droa ben nnrhyw beth yn rhifynau ceiniog ffug-chwedl fiasiynol a ysgrifenwyd i ddangos i brentisiaid gwniadwragedd pa todd., tybir y siarada iarlloedd ae ardalyddion yn mysg eu gilydd-wedi cael ei ddadgan gan gyn-Gyfrin- weinidog yn gyhoeddus sydd yn un o'r prawflon hynod fod gwitionedd weithian yn rhyfeddach na ffug (chwerthin adnewyddol). Yn enw Bynwyr cyffredin, pa beth a olyga Arglwydd Caermrfon drwy ddyweyd,fod Tylr Arglwyddi yn cynrychioli yr hyn sydd deilwng o ginrychiolaeth yn y wlad yn well na Thy y Oyffredin ? A ydyw efe yn gol- ygu fod y Ty Uchaf yn cynrychioli yr etholfeydd preseDol yn ffyddbuaeh nag y gwna y Ty Isaf ag y mae yr etholfeydd hyny eu hunain yn weithredol wedi eu hethol P Buaswn i yn meddwl y buasai hynytyurby gryf hyd yn nod i'r gweithwyr Ceidwadol ag yr oedd efe yn eu hanerch. A ydyw ef, yntei yn golygu fod Ty yr Arglwyddi yn cyn- rychioli y teimladau a'r opiniynau o'r hyn sydd deilyngaf ae ardderchocaf, a mwyaf goleu- edig yu mhlith y miliynau o benau teuluoedd a am- ddifedir yn aughyflain o'u pleidlais yn nghynryeh. ioliad y wlad P Os mai felly yr oedd, yr oedd yn wir fod llawer i'w ddyweyd dros Dy yr Arglwyddi, ond ar y pen yna yr ydym ni y rhai sydd wedi ym- gynull yma yn cyduno ag Arglwydd Caernarfon yn bendant a phenderfynol (cymeradwyaeth). Yr oedd tai ddeiliiid gwrthodedig Prydain Fawr, yn gyfartal i fel y maant yn ddeallus ac yn meddu ar ysbryd cyhoeddus, yn ystyried gweithred Ty yr Arglwyddi fel sarhad arnynt hwy eu hunain a niweidiol i'w haohos. GAyr y tai-ddeiliaid sirol oni buasai am Geidwadwyr Ty yr Arglwyddi y buasent y foment hon yn cael yr etholfraint wedi ei sicrhau iddynt yn ddiwrthalwadwy a diamodol (clywch, clywch), a'u bod yn awr, yn herwydd gwaithyr Arglwyddi, mor gyfangwbl y tu allan i gaerfa y Cyfansoddiad ag y buont erioed. Pe buasai yr Arglwyddi wedi pasio y mesur, buasai y dynion hyn yn ddinasyddion gwleidyddol. Oher- wydd nad yw yr Arglwyddi wedi paaio y mesur, y maent eto yu wrthodedigion politicaidd. Dyna oedd y ffaith eglur, ao ni fydd i unrhyw wych. siarad nac unrhyw ddillynder rhesymeg berswadio pobl y wlad hon i'r gwrthwyneb. Beth ydyw y gyfundrefn hon o Ad-drefniad yr Eisteddleoedd ar ba un y gesyd yr Atlwyddi gymaint o werth ? Wrtb. siarad yn Manchester, awgrymodd Arglwydd Salisbury eu bod yn tanio gan awydd i ad drefnu yr eistedd- looedd mewn oyfartaledd i'r boblogaeth. Yr oedd air Lancaster i Jgael tri-a-thriugain o aelodau, Llundain pedwar-ar-bymtheg-a-deugain, York- shire, hanner eant, yr wyf yn meddwl; Glasgow, deg, oleiaf. Pdn y deawn at ad-drefniant, mae'n ddiamheu genyf y gallai Arglwydd Salisbury a Mr Chamberlain— (cymeradwyaeth) -wrth welthio yn nghyd ar y llinellau hyny, wneyd cynllun pur dda eydrhyngddynt. Ond a ydyw yn gredadwy fod ranl; ani lilt) yr Arglwyddi Toritidd a ddaethant i fyny o'r wlad ar y flfed o Orphenaf i bleidleisio dros welliant Iarll; Cairns, ac er eu braw a'u ffleidd-dod, a orfodwyd i aros yn 1 dref hyd yr 17eg o Orphenaf i bleidebu yn erbyn Arglwydd Wemyss-a ydyw yn gredadwy mai eu rheswm droa wrthwynebu Mesur yr Etholfraint ydoedd am nad oedd Mesur Ad-drefniant yn ei gaulyn yn doebarthu eisteddleoedd i ranbarthau amrvwil -1 Deyrnas Gyfunol yn ol cyfartaledd manwl y boblogaeth? Gwnaed rhyw ymgais i ddangos fod yr Arglwyddi yn anewyllysgar i basio y mesur hyd nes yr ystyrient gynllun i amddiffyn y lleiafrif (chwertMn). Ac ni ohododd anghysondeb I uchder o arucheleid mwy mawr. eddog nag yn mynegiad y syniad 'yna (chwerthin adnewyddol). Cynrychiolir yr Ysgotiaid gan 16 o Arglwyddi yn Nhy yr Arglwyddi. Y mae y Gwyddelod yn cael eu cynrychioli gan wyth-ar- hugain; ac nid gormod ydywjdyweyd, osy cenfydd cynifer ag un Rhyddfrydwr ei hun yn mhlith y pedwar-a deugain it gamolwir yn gynrychiolwyr Iwerddon ac Ysgotland, y mae yn un a aeth i mewn yno mewn camgymeriad. Yr oedd Ar. glwydd Salisbury yn awr er's hanner ceaedlaeth wedi bod yn aelod o Dy yr Arglwyddi. Pe buasai efe wedi cynyg diwygiad yn mhendeflgaeth gyn- rychioliadol Ysgotland a'r Iwerddon buasai wedi cael yr oil o'r Arglwyddi Whigaidd gydag ef, a bllasai yn cael ei gefnogi gan yr boU wyr tag a chyflavn yn mysg ei ganlynwyr ei hun; ac eto nid yw erioed wedi codi bys i gyftwrdd y gwarth- rudd mwyaf anamddifEynadwy a fu erioed yn bodoli mewn unihyw gynuUiad cyhoeddus yn y byd ("clywch, elywch," a ehymeraiwyaeth). Boed iddo ef edrych i'w dy ei hun cyn ymyraeth a'n heiddo ni—(cymeradwyaeth)—a bydded iddo gan. fod rhyw esgus mwy golygus dros daflu allan Fesur yr Etholfraint na'r honiad ei fod wedi ei draserehu yn nghynrychioliad y lleiafrif. Dyna ymresymiad arall wed'yn—y bydd i: easgiad yr etholfrak t sirol gymeryd ymaith yn gyfangwbl allu y buddiant amaethyddol (" Oh.") Dywedwyd hynyna dros. odd a throsodd drachefo, ae nid oes U8 adroddiad sydd yn dadgan yn fwy syber a thrwyadl y gwa- haniaeth gwreiddiol rhwag y mesur a'r modd Ceidwadol o ystyried gwleidyddiaeth. Heblaw y tir-feistri a'r tir-denantiaid y mae oddeutu 800,000 o bersonau yn byw ar amaethyddlaeth- llafurwyr, bugeilaid, certwyr, aradrwyr—yn Lloegr ae Ysgotland, y rhai y foment hon nid oes ganddynt o'r bron un bleideb yn eu plith. Cyfrifld y buasai mesur y sesiwn ddiweidaf, yn ol y cyfrif lleiaf, yn etholfreinio hanner mlllwn o honynt; ac eto dywedir wrthym gan gyn-weinidogiony Llyw. odraeth Geidwadol y dinystria y mesur hwn y buddians amaethyddol yn Nhy y Cyffredin. Y mae y llafurwr bob mymryn yn gymaint o elfen yn y buddiant amaethyddol a'r tir-berchenog. neu y tir-ddeiltad (clywcb, clywch). Am y tro cyntaf, os pasia y mesur hwn, clywte ei In is, bydd ei ddymuniadau yn wybyddus drwy enau ei gynrychiolyctd, yn lie drwy ddeiseb, yr hon ni bydd yr aeled a'i cyflwyna bron byth yn cymeryd y draflerth i'w hagor. CaHT Ty y Cyffredin ei synlsda-l ef al fuddlannau amaethyddol a chymdeithasol yr ardal yn mha un y treulia ei holl fywyd, ond yn yr hon ni thriga y tir-feddhnnyddlond am chwe' mis o b)b blwyddyn, a'r hur-bleidebwr (fagot voter) ond am un diwrnod o bob saith mlynedd (cliweithiu a chymeradwy- aeth). Nid oes neb yn ffuanta fod y buddiant llaw-weithfaol yn cael ei suddo oherwydd fod gun law-weithwyr Paisley a Dundee bleidleisiau. Paham na ddylai y buddiant amaethyddol fod ya ddim amgen na chael ei gryfhau gan bleidleisiau Ilafurwyr amaethyddol Northumberland a swydd Berwick ? (clywch, clywch.) Hyderaf y bydd i'r tir-ddeiliaid droi clustf) ddar i'r rbai sydd yn dy. wedyd wrtho y bydd i nerth ei ddosbarth gael ei leihau drwy oaagiad yr etholfraint; bydd ei allu gwleidyddol, i'r gwrthwyneb, yn cael ei deimlo mewn gwirionedd am y tro cyntaf (clywch, clywch). A ydyw gallu meistrl gwaith mewn trefydd yn cael ei ddinystrio neu ei leihau drwy eangiad yr etholfraiut fwrdeisdrefol 1 Boed i unrhyw un gymeryd rhestr o'r prif ganolfanau rllaw-weithfMl yn Hoegr ac Ysgotland, a chroesi ymaith eu haelodau Seneddol, a mentraf ddyweyd y cenfydd fod tair rhan o bedair o bonynt yn feistri Ilafur; ac os pisia y mesur hwn, caiff y tir ddeiiiad, v rhai ydynt feistri llafuryn y parthau j gwlelig, g-lfe i fyned f'r Se,.e d, neit, ofj de-wyio. ant, i wueyd en dylanwad yn dirnladwy yno (clywch). If p?yd hwuw, a'r pryd hwnw yn uuig, y bydd v tir ddeiUal yn wir ennibynol ar bawb (clywoh). A ydych chwi yn maldwl y buisii Mr G jorge Hope, o F ntonbarns, yn cael ei droi o'i tferm ag yr oeid efe a'i duula well ei fchroi fel girdd drwv eu diwytrwydd a'u hanturiaeth, pe buas i y l's^irw*? t b ""b/diBSi t y joensrM a osodasant i lawr y porfeydd, a'r rhai oeiWynt wedi edrych am amser mor hirfaith ar Mr Hope fel eu cyfaill s'n tSl-fe!str, wedi bod yu ddinas- yddion galluog i wneyd eu hopiniynau ar y drafod- aeth yn wybyddus drwy y bleideb a roddasent mewn etholiad slrol P (uchel gymeradwyaeth). Gw» am dir-ddeiliaid a lygythiwyd eu troi allan o'u ffermydd os pleidleisient yn unol a'u cyd- wybodau. Pe gwneid y cyfryw fygythiad o dan gyfundrefn yr etholfraint, buasai pob llafurwr yn y wlad yn pleidleisio yn erbyn y blaid a arferasai y fath orfodaeth annheilwng. Na, os estynir yr etholfraint i'r siroedd, nid y tir.ddeillad a ddy. oddefa. Yr hyn a ddyoddefa fydd y gyfundrefn o ddewls aelodau sirol, sydd yn ffynu mor eang yn ngogleddbarth Lloegr- (clywch, clyweb)-sef dewisiad y ddau enw dros ddwy ddosran y sir gan bwyllgor afreolaidJ o foneddwyr gwledig a ehyf. reithwyr (lleol, ewyllys pa frai sydd gyfraith. Gyda'r amcan o roddi yn meddiant corph y bobl. ogaeth eu hawliau cyfreithlon yr ydym wedi ym. gymeryd a'r ymgyrch mawr hwn,*n*d ydyw hyd yn nod yr arddangosiad enfawr heddyw ond blaenffrwyth o hono yn unig. Pa mor hir y pery yr ymgyrch hwn, a pha beth fydd canlyniad yr oruchafiaeth a'r gorthrechiad nis gwyddom, ond gwyddem ein bod yn bwriadu gweled yr ym. gyrch drwodd (uohel a pharhiiol gymeradwyaeth). Un agwedd foddhaol iawn yu y sefyllfa bresenol ydoedd, fod holl sylw y bobl o'r diwedd, ar ol oyfwng o lewer o flynyddoedd, yn gyfeiriedig at rywbeth sydd mewn gwirionedd yn dal cysylltiad a hwy eu hunain. Nid pwnc o beaderfynu ffiniau mynyddoedd y Balkans ydyw-(chvierthin)-neu y terfyn rhwng dwy dalaeth hanner farbaraidd, y rhai, ddeng mlynedd yn ol, na wyddal un dyn allan o fil eu henwau, neu gaffaeliad ynys ar ar- fordir Asia Leiaf (chwerthin adnewyddol a chy- meradwyaeth). Y mae hwn yn fatsr ag y mae yr Ysgotiaid a'r Saeson yn ei ddeall, ar yr hwn y mae ganddynt farn benodol, ac ar ba un y bwriadant i'r farn hono ffynu (achel gymeradwyaeth). Nis gallem ymladd o dan argoelion gwell. Yr oedd y fiwydr wedi el hanner enill eieoes ar y diwrcod yr hysbysodd Gweinyddiaeth Byddfrydig ei bwriad ieefyll nen syrthio gyda'r ty-ddailiad strol. Yr oedd goruchaflaeth yr achoB wedi cael ei oedi drwy weithred Ty yr Arglwyddi, ac oedir hi hyd nes y bydd Ty yr Arglwyddi wedi eu boddloni fod y bobl o ddifrif. Dywed Syr Michael Hicks-Beach fid y gwir ysbryd ar sr hwn y mae y cyflrawd yn erbyn yr Arglwyddi yn sylfaenedig yn un o agweddau mwyaf iselwael ein natur ddynol. Y mae yn "deimlad o genfizen," meddai, "yn erbyn y Ty sydd yn dygwydd bod uwchlaw i ni yn y raddfa gymdeithasol," ac a yn mlaen i ddywoyd ei fod yn deimlad nad ydvw wedi ymledu yn eang yn mlilith y Saeson. Y mae ;hynyna yn eithaf gwir. Nid ydyw y Saeson nalt Ysgotiaid yn trafferthu eu hunain i genfigenu with y rhai hyny sydd yn uchel mtwn safle a dylaawad. Y maent yn enwog fel pobl ymarferol, a chan eu bod yn bobl felly nid ydynt yn dyner iawn wrth y sawl fyddo yn sefyll ar eu ffordd i gael y peth y bydd. aut wedi gosod eu meddwl arm. (cymeradwyaeth). Yr hyn a osodasant eu meddyliau arno yn awr ydoedd estyniad yr etholfraint i-r siroedd, ae erbyn hyn fe'i cawsent oni buasal am Dy yr Ar. glwyddi. (Llais: "I lawr a nhw," a chymerad- wyaeth.) Dyna y rheswm o'r teimlad yn erbyn Tyyr Arglwyddi, ac oid cenflgen at y bodau urddasol hyny sydd, YD, ol Arglwydd Caernarfon, yn cynrychioli yr hyn oil ag sydd deilyngaf, ar- dderchscaf, a goleuedig ya y wlad. Cyn belled ag yr wyf fi yn gofalu, gallant fyned yn mlaen i atafaelu y prif rinweddeu—(chwerthin)—hyd ddydd brawd, cyhyd ag y pasiant ein mesurau ni (chwerthin). Ond pan y dywed 200 o unigolion, ydynt rywbeth uwch na dinasyddion, na ehaiff 2,000,000 o'u cydwladwy* fod yn ddinasyddion o gwbl, rhaid canfod rhyw ffordd i ddyfod allan o'r anhawsder; ae y mae o fwy pwys o lawer i lesiant yr Arglwyddi nag i ni i dd'od o hyd i'r ffordd hono yn fuan (clywch, clywoh). Dywed Syr Michael Hicks-Beaoh ei tod ef yn hyderus y Uwyddant, erwydd nad ydyw y blaid Ryddfrydol yn cy- &hec,Ol gytuno or amcan y cyStawd. Os golygu y mae Syr Michael Htcka-Beach fod gan y sawl a gymerant ran yn y cyffrawd hwn olygiadau gwahanol gyda golwg ar y driniaeth a ddylai gael ei hestyn allan i Dy yr Arglwyddi; y mae yn eithaf eywir, a gall ef dynu y cysur a fyno oddi wrth yr adystyriaeth. Ond y mae hyny yn beth tra gwahanol i'Il hymraniad gyda golwg ar amcan y cyffrawd. Yr amean cyntaf, y prif amcan, yr amcan gyda golwg er yr hwn nid o:s ilin mymryn o angbydfed na gwahaniaeth yn unrhyw gongl o'n meddyliau yw, gan nad beth am Ar. glwydd Salisbury,y rhaid ac y enff Mesur yr Ethol- fraint ei basio. [Ya y cyfwnghwn cododdygynnll- eidfll ar ei thrapd, a rhoddasant fanllefau eymer. adwyol drosodd a throsodd drachefn.] Pa beth bynag a allai ei olygiad et yn nghyleh yr Ail Siambr fod, 60 yr wyf yn dysgwyl fod rhai golyg- iadau Had eithafol yn mhlith y rhai a ymdeith. ittsant i'r maes heddyw (chwerthin), y mae croes- aw i bawb, mae pob un yn gyfathrachwr, y mao pob un yn gydymaith a ymuna a ni yn yr ym- drechfa fawr a hanesyddol hon (clywch, clywch). Arferai Sheridan, y cadfridog Americanaidd, y swyddog milwrol mwyaf a berthyn i'r amseroedd diweddar, ddyweyd, pan yn y foment hwyeicaf o'r frwydr, Yn awr, gadewch i bobpeth fyned i mewn," a dyna y foment sydd wedi d'od yn hanes cyfansoddiadol ein gwlad ni (cymeradwyaeth). Y mae arweinydd gwleidyddol, mor enwog ag y bu Sheridan erioed fel un milwrol, wedi dyweyd y gair -(uchel gymeradwyaeth)- bydd i bawb a chan- ddynt eaaid gwr rhydd, plwb sydd yn falch o'r traddodiadau oenedlaethol, ymdaith ysgwydd yn ysgwydd i'r frwydr, pria yr hen ydvw etholfraint dwy filiwn o'n eydwladwyr, a sefydliad iawnderau cynbenid y bobl i benderfynu manylion eu cyn. ryehloliad euhnnaln ar set) I-fa ddiysgog a diam- heuol, er gwae:haffgwrthwynebiad cynulliad nad ydyw yn gynrychioliadol o gwbl (uehel a hirfaith gymeradwyaeth). C/nygiwyd pleideb o ddiolchgarwch i Mr Tre. velyao am ei anerchiad rhagorol, a phaaiwyd ef yn unfrydol a brwdfrydig.

EBION O'R FRIOG. I Ymwelwtb. --Amlech nag y gwelwyd hwy erioed ydynt ymweJwyr y Frlog y tymhorteleni, ac y mae amryw o wyr galluog mewn barn, cyfooth, ao anturiaeth yn dechreu agoreu llygaid parthed y priodoldeb o droi ylle iach a manteisiol hwn yn drochle cyhoeddus, drwy adeiladu tai cyflens i dderbyn ymwelwyr. Medda y Fdog un o'r traeth- ellaa penaf yn Meirion, ya ymestyn o odreu Gallt. y. ffynnon-rydd i lawr i lan afon Abermaw, pellder o gyloh dwy fllldir llawn, perffaith wastad a theg, heb gymaint ag un twll peryglus ynddo yn unman. Nid yw amryw draethellau ereill a folir i'r fath or-eithafion gan rai yn deilwng i'w cymharu a'r eiddo y Friog mewn gwastadrwydd, caledwch, a gloewder y dwfr a olcha ei wyneb t6 bob Uanw a thrai. Ynol ei faint nis gellir gweled ei ragorach yn y byd. Oysgodir y Friog yn rhagorol rhag gwynt angeuol y dwyran gany trumiauofynyddau uchel a godant o'r tu cefn iddo, ac: y mae yma y fath gyfuniad o fynydd a mor-awyr fel y mae iechyd a bywiogrwydd hefyd yn cael ei nithio ar wyneb y lie drwy'r flwyddyn. Nid.'yw yn boeth orlethol yn yr haf, nac yn oer ddifaal yn y gauaf. Y mae Son am iachusrwydd ardal y Friog, ac nid wyf yn gwybod am un pentref bychan o'i faint yn mhlwyf Celynin a gynyrchodd gymaint o hen bobl ag ef o bryd i bryd—rhai hen iawn, Be yn edrych yn iach a bywiog i'w ddiwedd. Am ei ddyfroedd grisialaidd, nid oes brinder o'r rhei'ny unrhyw dymhor. Un o'r aberoedd bychain rhedegog a gynygiant eu gwasanaeth am y cyntaf i bentref y Frlog -a elwir "Y Pistyll Mêl," ar gyfrif parefdd-dra nodedig at flas adfyvio4 ae y mae digon o gyflenwad o ddwfr da yn afon yr Henddol i droi melinan pe byddai eisieu. Ffaith hynod, cysylltiedig a dau dy yn yr ardal yw na bu yn ystod y ganrif ddiweddaf, beth bynag, yr ui meddyg yn gweini er neb o'r gwBhanol deuluoedd yn y naill, ao na welwyd yr un aughladd yn myned allan o'r IlaU Llefara hyn eto yn uchel am iechyd y Friog, tra nad yw yn cynwys nemawr o gysur i'r frawdoliaeth feddygol, mwy na'r eiddo y cladd- gymerwyr. Teimla y cleifion a ddeuant yma am iechyd yn debyg i'r bardd hwnw a ganai felly, ar ei adferiad o gystudd blin:- Deuen iechyd diochain—l'ru hanerch Gyda' i wyrelj mirain; Holl natar mewn cysur cain Lawenai dan ei adain." Nid yw y pellder o gwr gogleddol yr ardal i Oreaf Barmouth Junction ond gwaith ryw ugain mynyd o gordded, a phe y ce!d gorsat fechan ialaw palasdy Ynysfaig, fel y dywed amryw y ceir cyn hir, ni byddai ond gwaith rhyw ddeag mynyd i gyrhaedd yno o gwr deheuol pellaf y pentref. Byddai hyn yn gaffaeliad gwir fanteis- iol, ac yn foddion i ddwyn degau yn ychwaneg o ymwelwyr i ardal hyfryd y Friog. Y mqe y golygfeydd a welir oddi ar y bryn- iall eyicbynol yn brydferth a mawroddog odiseth, ac wedi bod yn dest n edrsygedd a chlod p-t-b a'u gwelaut, }n eyuwJs Ejlii, bryniau Arfon, y Wydofi, Dyflryn Ardudwy, Aberrmw a'i pbout enfawr ar war y Fawddach, y D ffwys, dyflryn hirgul y Friog, yn cael ti brydferthu gin fe..dd o Yi a gwair, yu ngbyda 1w1 yn.a, ntu frriiifta c I erya faint a elwir Ynysbogeljn ac rDyfaig; P-it-sinicn 1'1 rq.h\ -ot- no yi urber.'g Gallt-y-fEynnon-rydd yn ymgodi gyda'r fath sydynrwydd o'r tu cefa i'r pantref, ae yn adgoffa un yn y tan am ddarluniad yr enwog Tafolog o'r mynyddau: "Cestyll ban, bryniau y'nt, Caerau uthr y corwynt, Yr oesau ni wyrasant, Herio'n hyf y etormydd wnant; Corynau, pigdyrau Duw, Oedd yn dal breudd ft daliw." Sior yw mai anfynych iawn y cyfarfyddir A'r. fath olygfeydd gorwyllt a rhamantus ag a geir oddi ar gopa hen Allt-y-ffynnon-rydd, uwchben pentref gwladig y Friog. Heblaw y golygieydd mawreddog hyn, ni ddylai neb a dalant ymweiiad a'r Friog golli y cyflj i gael golwg rr Raiadr Pant Einion dranoeth ystorm 0 ulawt yn gystal ag amryw leoedd ereill oswyn a bri rhy laosog i'w henwi. Ceir yma hefyd leoadd rhagorol i bysgota gwa. hanol bytgod gyda rhwydi, &c., yn y mõr gyferbyn a'r Friog, ac y mae afen yr Henddol, Llwyngwril, llynau Crogenan, a ffrydiau sidellog y Cwm-Uwyd yn enwog am eu brithilliaid golygus a gwir flams. Edrycha ardal y Friog o tea yr "eirtanlrment" (morglawdd), yn debyg o ran ei ffurf i'r eiddo y liaer pan yn hanner llawn, yn cyfansoddi hanner- gylch, yn cael ei brydferthu gan geinion natur a chelfyddyd, megys tai, tiroedd, ffrydiau, ac abe.- oedd, yn nghyda'r rheilffordd yn ymestyn ar hyd ei ddyffryn o'r Allt byd Barmouth Junction, ac afon yr Henddol yn dolenu rhagddi yn groes i hyny, ac yn arllwys ei dyfroedd i'r mor gerllaw y Penrhyn gyferbyn a'r Abermaw. Pwyntia natur allan, meg: a ít'i bys, y lie hwn i fod yn ymdrochle gyhoedduB o'r fath oreu. m Cblvnin.

CESAREA, LLANDWROG UCHAF. Nos Sadwrn, Medi y 6ed, cynhaliwyd y cyng- herdd blynyddol yn y lie uchod tuag at leihau dyled y capel. Trodd y tywydd yn anffafriol hollol i gael cynulliad megys ag yr oeddym yn ei ddysgwyl, ond, ag ystyried yr ystorm o wyat a gwlaw, eafwyd cynulliad gweddol dda. Pril atdyniad y cyfarfodydd.hyn ydyw y gwahanol gys tadlenaethall sydd ynddynt. Llywyddwyd y cyfarfod gan Mr Griffith Williams, Bron Eryri, mewn dull medrus, ac arweiniwyd gan y Parch R. R. Morris, Caernarfon. Y beirniad cerddorol ydcedd John H. Roberts, Ysw., Mus. Bac., Caer- narfon, Wedi cael ten gyffredinol, thoddodd y llywydd anerchiad tra dyddorol; yna aed yn mlaen yn y drefn a ganlyn:—Deuawd, "Mae ,Cymru ,a barod ar y ws," gan Meistri Alexander Henderson, Pen-y-ffridd, a Thomas Thomas, Pen-y.groes. Cap, Y Gaa a gollwyd, gan Mr Thomag R. Jones, Oesarea. Cystadleuaeth adrodd darn o awdl "Gweddi" (Dewi Arfon). Oafwyd beirniadaeth gan y Parch R. R. Morris. Dyfarnwyd Mr Richard Hughes a Robert William Roberts, o Ceearea, yn gyd-fuddugol. Can, The Children's Home," gan Miss D. S. Davbs, Bangor. Tra yn gwrandaw ar ei llais ewynol, nis gallodd awen y parchus arweinydd ymital rhag d'od allan, to fel hyn y cauodd:— Adwledd ei hyfrydtais,—ei mwyniaat Wna 'myn wes yn llidnais Yo ddifyr awn, cawn Jdyfaia Sound y lloer i wrando'i Uais. Cits, Glyndwr," gan Mr Richard Lloyd, PisJsh. Oystadleuaeth dadgann unrbyw unawd: goreu, Mr Thomas R. Jones, Cesarea, yr hwn a ganodd Llwybr y Wyddfa." Yr oedd pump yn ym- gcisio yn y gystadleuaeth hon, a gwnaeth y beirn- iad sylw amserol o'r dull ffol sydd gan y Cymry unieithog i ganu canenon Seisnig, a dangosodd mor anmhosiblydyw iddynt allu gwneyd chwareu teg a'r darnau. Anerchiad gan yr arweinydd. Yr ydym yn ddyledus i'r pwyllgor am fod mor ddoeth i ddewis un mor deilwng o'r swydd uchod.. Traddododd anerchiad pur amserol, ae apuoeth u ineb] yn neb fuasai myned i'w Vtrniad Rhoddwn ei ddau englyn yn unig:— Os oes rhywun yn Ocsarea-sydd 0 dan swrn gofldia', Yn awn y gerdd, ei swyno ga—yn rhydd, Yn angho' beunydd o'i ing a't boena'. Dian na cheir ond aWIHl a chin-wna I neb fod mor ddiddan; Addasawl ynt—dwy dduwies lan, Eneiniwyd ar orsedd anian. Can, "At lan Iorddonen ddofn," gan Miss Davies, Bangor, ac encoriwyd hi, fel y ba dan odod i ail ganu. Yna deuwyd at brif atdyniad y eytartoj, sef cytadleuaeth eorau y plant ar yr anthem cyfarfod, "Moliant i'r Iesu" (Dr Parry). Daeth tri chOr yn mlaen, a chanasant yn y drefn a gan. lyn:-I, Rhosgadfun, dan arweiniad Mr A. Hen- derson; 2, Soar, Pen-y-groes, dan arweiniad Mr Joseph G. Roberts; 3, Cesarea, dan arweiniad Mr Henry R. Parry. Tra y ba y beirniad yn gwneyd i fyny y feirniadaetli, cafwyd can, Pa Ie mae fy machg enP"(*'Odlair,'rE(engyl")gan A. Hender. son. Yn nghanol y dystawrwydd mwyaf, tra- ddododd Mr Roberts el feirntadaeth ar y corau. Dangoscdd yn amtwg fod y gystadleuaeth yn sefyll rhwng y cyntaf a'r olaf. Amser y c6r cyntaf yn ddiffygiol, y lleisian yn rhagorol; amser y côr diweddaf yn yr holl synudiadan yn berffaith gywir, y sopranos ychydig yn yagafn wrth ddiweddu; felly, o dan yr amgylchiadau, rhanwyd y wobr, a derbynfwyd y feirniadaeth gyda banllet o gymeradwyaeth. Wrth wrandaw Mr Rebeits yn beirniada, dyma fel y cano4d yr arweinydd Diau bod ei loe'd o bwyll,—i chynwys Ychwaneg o grebwyll; Beirniad têJ heb yr un twyll, Un da hirben ystyrbwyll. Felly terfynwyd un o'r cyfarfodydd goreu o'r natur a gynhaliwyd yma erioed.d. B. C.

CAERNARFON. Pic-sic." Cafodd Cymdeithas Lenyddol Salem el hagol ya ffllrfhl elenl gyda "pic-nio" ddydd Gwener diweddaf. Cychwynwyd am ddau o'r gloch gyda'r Mayflower, a chan fod yr hinyn hynod ffafriol daeth niter lied dda o'r aelodau yn nghyd. Wedi cyrhaedd i ochr MO i ymneillduodd y cwmnt i gae a roddwyd yn garedig at eu gwasanaoth gan Oadben H. Jones, Menai Inn, lie y buwyd yn ymddifyru gydag amryw chwarenon diniwed, ac wedi cael digon o ymar- feriad i'r corph aetbpwyd i fwynhau gwledd ardderchog yn Iturf "tê a bara brith" ac amryw ddanteithion ereilL Yr oedd y cyfan wedi ei drefnu mewn modd rhagorol Be er boddlonrwydd pawb gai ysgrifenydd y gymdeithas (Mr D. Rhaladr Davies). Gwasanaethwyd wrth y byrdd- au gan Miss Parry", Yagubor Goch Miss Edwards, Palace-street; Miss Evans, Golden Goat, a Miss Pritchard, High-street, y rhai a wnaethant eu gwaith mewn dull canmoladwy iawn. Dymuna y gymdeitbas mewn modd arbenig dalu eu diolch- garweh gwreaocaf i Mr a Mrs Jones, Menai Inn, am y caredigrwydd dihafal a dderbynlasant oddi ar eu llaw. Anrhegu Gweinidoo.—Nos Fawrth diweddaf cynhaliwyd cyfarfod yn Nghapel Ebenezer (W.) er anrhegu y gweinidog, y Parch J. Hughes (Glanyetwyth).ar el ymadawiad a'r dref i gymeryd gofal Cylchdaith Llanrhaiadr-yn-mochnant, a time-piece hardd, ac a set o tea and eoff-.e service arian. Cymerwyd y gadair gan Mr John Thomas, Market-street, ae yr oedd yn bresenol y Parch E. Herber Evane, O. Davies, R. R. Morris, Ll. Brwynog Roberts, R. Rowlands R. Morgan, Mr J. S. Davies, Stfi. Cafwyd anerehiad pwrpasol gaa y gweinidogion, yr oil yn gofldia yn herwydd ym- adawiad Mr Hughes, so yn dwyn tysticlaeth i'r taimlad da oedd bob amser yn flynu rhyngddynt & Mr Hughes. Gwnaed yr anrhegiad gan Mrs Roberts, Church-street, ar ran yr anrhegwyr, a diolchodd Mr Hughes mswn ychydig eirisu pwr. pasol. Terfynwyd y cyfarfod drwy weddi gan y farch R. Morgan. JJeallwa i Mr Hughes ymadael a'r dref foreu ddydd lau. Efddanwn iddo bob hapusrwydd a llwyddianti yn ei gylchdaith newydd. BWRDD y GwAucitEwwAiD.-Yu nghyfarfod y bwrdd hwn dydd Sadwrn diweddaf, Mr J. Thomas yn y gadair, darlleawyd copi o lythyr a aufouwyd i Fwrdd y Lly wodraeth Leol gan Mr David Jones, (Eos Mai), Saron, Llanddeiniolen, yr fiwn sydd yn derbyn cymhorth plwyfol- Yn y llythyr cwynai David Jones nad oedd yn derbyn swm digonol o'r plwyf. Dywedai ei fod yn wael er's blynyddoedd, ao nad oedd yn derbyn y cymhorth ddylasai gael. Nid oedd yn cael ond 63 yr wythnos ar gyfer ei hun, ei wraig, a'i dri phlenyn. Yr oedd y swyddog cynorihwyol heblaw hyny wedi atal y cynortliw i, aconi b ii am garedigrwydd cymydog- ion, buasai efe a'i deulu wedi newyna. Y rhojwm paham yr oedd y swyddog cynorthwyol wedi bod mor "galon-galedac annynolag atal y eynorthwy" ydoedd am fod ei blentyn ef (David Jones) wedi bod gyda trip a roddasai Mr Assheton Smith i blftnt Ypgol Sut y 1 e. Yr oedd ymddygiad hyf y swyddog o'r fa h foryef a!1nyoddeol, a gobeithiai 1. y Byddai i F -idi y Hjiwodraet'a Leol gymerya oi i ystyriaeth —Uulwyd arMr Wnitoside i uteb y t ybu Idiftlaii, a dywelodd nad oedd efe w,»di tt" y c nnthwy oil Ji w th rleulu David Jjues urn I red y pleiitjn weii bo.:t gy Ysg 1 8ul, ocd am nid odd wedi bo.1 yu breeDOlddigOn 0 weitbiau yn yr ysgol ddyddiul. Yr oedd ffe (Mr B hite?idt:) veni td a cjto thwy i rai ereiil ag vr oedd e" PlAnt gyda'r trip dan sylw. Nid oedd yu wir el tod wedi ymddwyn yn angharedig taag at David Jones net deulu. Yr oedd yn wit ei fod 'wedi bod yn thybuddio David Jonea droion, ond y rhe8wm am hyny ydoedd ei fod yo derbyn cwynim parhaus fod David Jones yn meddwi. Yr oedd David Jones wedi bod gydag ef yn hysbysu fod y llythyr a ddarllenwyd wedi ei anfon i Lundain, a dywedai fod yn edifar iawn ganddo ei anfon, ac y buasai yn well ganddo fod wedi "claddu un o'i blant na'i fod wedi dwyn y cvhuddiad dan sylw > yn ei erbyn ef (Mr Whiteside).—Derbyn- iwyd egIurhad Mr White-ide, a pliende-r- fyuwyd fod iddo ei yegrifeuu a'i reddi i'r clerc i'w anfon i Lundain.

BANGOR. Er y laf 0 lonawr diweddaf hyd ddiwedd Me- hefln cyfrifir fod 26,000 o bobl w-di ymweled a Darllenfa ac Amgueddfa y ddinas hon. Bydd i'r deon newydd gael ei urddo ddydd Iau nesaf. Y mae Arglwydd ac Arglwyddes Penrhyn wedi rhoddi 25p tuagat Undeb Corawl y Penrhyn. LLYS va Ynadox.—Yn y llys hwn, ddydd Mawrth, cyhuddwyd Robert Roberts o fod ya feddw tra yr oedd ganddo geffyl dan ei ofal. Dir- wywyd ef i los a'r coetau.-Denton Parry, am yr un trosedd, a ddirwywyd i 203 a'r costitu.-Am feddwdod cafodd y rhai can- lynol eu dirwyoEdwin Defford, saer, Caelleppa, 103 a'r costau; John Rowlands, Glanadda, 10a a'r costau; Thomas Clownen, Kyffin-equare, 20s a'r costau; Richard Jones, Caernarfon, 28 6c a'r costau. Am fod yn feddw ac am ymoscd ar yr heddgeidwad cafodd John Edwards, crydd, Llan- fairfechan, ei ddirwyo i 3p 10s a'r costau. BWBDP y Gwarcheidwaid.—Yn nghyfarfod y bwrdd ddydd Merchtr, hyabyawyd fod 964p o ol- ddyled eisoes ar y cill ddiweddaf, ae fod 400p o'r rhai hyny yn ddyledus nr gwmui y iheilffordd. Nifer yn y ty ydoedd 109, ar gyfer 105 yr un adeg y Hynedd.

PENRHYN-DEUDRAETII. Nos Sadwru, y 6ed cyflwl, canhaliwyd eyfarfc, i dirwestol ya Ysgoldy Gorphwysfa, yny l'e hwr. Llywyddwyd gan Lewis Fry, Yew., A.S. drce Bristol, a chafwyd gauddo anerchiad rhagoro1, Arwr y cyfarfod fel areithiwr ydoedd Mr J. B. Williams (Plenydd). Nid oes ball ar ei ddawn ef, ae yr oedd y tro hwn yn ei hwyliau; goren. Oy. merwyd rhan yn y cyfarfod hefyd gan y Parcha — Williams, Machynlleth W. Jones (C.M.), a D. G. Evans, yn nghyda Mr Rowlands, yr ysgolfeisir. Canodd cor y gymydogaeth dan arweiniad Mr J. Jones, Hyfrydle, Diangenrhaid yw* dyweyd ir cor ychwanegu yn ddirfawr at ddyddordeb y elf. arfod. Dilyned fftwyth lawer, yw ein dyrnuniad —Gohebydd.

DINBYCH. YMADAWIAD Y PARCH W. Jo-;iis.-Dy-ld L:I\ diweddaf cynhaliwyd te parti a chyfaifod cy- hoeddus yn Nghapel Pendref (W.) ar yr achlyetr uchod. Yn nghorph y tair blynedd y bu Mr Jonts yn llafurio yn Ninbych gwnaeth ei hun yn anwyl gan bawb a'i hadnsbu, yn gystal oddi allan ag a fewn cylch ei enwad ei hun. Llywyddwyd y cyf- arfod gan Dr Pierce. Cfwyd auevchiadau jr-rn y Parchn T. Thomas, T. Nicholson, T. Gee, D. H. Daviea, Boaz Jonea, a Mr D. Jones. Anrhegwj cl Mr Jones & phwrs o aur, yr hwn a sierhawyd drwy ymdrech Mr D. Jones. Oyilwynodd Mr Jones ei ddiolchgarwch mewn anerchiad tra thesmladwy. LLYS YR YNArOv, DYDD GwExER.-O flion y maer, Mri E. T. Jones, J. H. Jones,T. J. Wil- liams, a T. Evans. Hysbyswyd gan yr Arolygydd Vaughan fod íiJ 0 bersonau wedi eu gwyeio. Euog-brofwyd ua dan Gyfraith y Trwyddedau, ae un arall danJGjf- raith Cau ar y Sabboth, a thaflwyd un achoa allfri o dan Gyfraith Trwyddedau. Nid oedd ymddygiad un neu ddau ereill yn foddhaol. Adnewyddwrd yr oil o'r trwyddedau oddi gerth y Forester's Arms a'r Royal Oak. Oaniatawyd trwyddei 7 Butcher's Arms i Mrs Pritchard, yn lie ei gwr, yr hwn sydd wedi marw. Apeliodd yr Arol ygydfl Vaughau am iaduewyddiad trwydded y Forester',} Arms gael ei obirio. Owynai nad cedd Mr Adam* yn byw yn y ty, ac nad ydyw y ty yn cael ei reoli yn foddhaol. Gwrthodwyd trwydded y Royal Oak ar y tir nad ydyw y ty yn add as i gario y fasnacb yn mlaen. Credai yr arolygydd Bad oes angen am y ty.—Gohiriwyd yr eisteddiad hyd y 12fed oy" flaol. Meddw ac Jfreolus.—W. Desborough a gyhndd- wyd o fod yn feddw ac afreolus yn High-street. Dywedai y diffynydd mai hwn oedd yr achca cyntaf, a gobeithiai mai dyma yr olaf, gan ei fod wedi cymeryd yr ardystiad.—Diiwywyd ef i 25 60 a'r costau. Y CYNGHOR TREFOL.—Cynhaliwyd y cyfarfod misol arferol ddydd LInn diweddaf am dri o'r gloch yprydnawn. Presenol:—Mri E. T. JOM, T. Gee, T. Williams, R. Parry, I. CaithneM, R. H. Roberts, B. A. DaTies, D. Davies, A J. Lloyd. Aisenolkm.—Darllenwyd llythyrau o ymddi- heurad oherwydd b)d yn absenol oddi wrth y maei, Iffri W. Morris, T. J. Williams, a J. n. Jones. Yn abaenoldeb y maer, cymerwyd y gadair gan Mr E. T. Jones. Cyfrifon yr Ysgrifenydd Trefol.~Cyflwynodd yr ysgrifenydd ei gyfrifon, ac ar ei ddymuniad pea. odwyd pwyllgor i'w harcbwilio. Cyfenicad Dwfr y Qretn,—Darllenwyd adroddiad y pwyllgor ar|y mater hwn i'r perwyl fod I bercher: ogion eiddo dalu wyth bunt y cant ar gyfanwerth anedd-dal am ddwfr, neu fod y tenantiaid i daH swm heb fod yn lIai na dau swllt y chwarter. Yr oedd y ffermwyr i gael special rati, a'r dwfr i fyned drwy metre. Apwyntiwyd T. Evans yn gasglydd. Ttcylgor y Ufarchnadtedd a'r Assembly-ram.— Cymeradwyai y pwyllgor ar fod i'r marchnad-dai gael eu golchi yn drwyadl, eu paentio, a'u varnish, io ae hefyd fod dodrefn newydd i'w gosod yn y c Assembly-rooms. Cynygiaiyr Henadur Gee at fod gestysgiad ynmhris benthyciad yr Aaaemby- rooms. Y pris am y noson gyntaf i fod yn lp, yr ail 10s, y drydydd 7s 6J, ac am bob noson ychwanegol 6s. Wedi ychydig ddadleu cariwyd y gwelliact, a chadernhawyd y cofnodion. Adroddiad V Suyddorj Ned(lygsi.-Darllenodd Dr. G. W. Roberts ei adroddiad misol yn dangos nifer y mnrwolaethau yn bump am y mis, ac yn 9 2 y fil am y fiwyddyn nifer bychan iawn. Nifer y geuedigaethau am y tymhor ydoedd 18, yn dangos y rhif am y fiwyddyn yn 18-39. Adroddiad Cyfiifydi y Ftcrdeisdref—CythwAM trethi yr ardaloedd cylchynol i'r swm o Illp lie 3c; ac eiddo y fwrdeisdref y swm o 143p 18s. Adroddiad y Mesurydd.—Mesurydd y fwrdeisdref addywedai nad oedd ganddo yr un adroddiad, oud y gallai alw sylw y bwrdd at y mur yn Brook, house, yr hwn, fel y dywedasai o'r blaen, a ddy. lasai gael ei adgyweirio. Gwelsai ef Mr LloYd fWilliams (yr hwn tel 0.1 trifydd sirol sydd ganddo yr un hawl yn y mur) ddwywaitb, ae yr oedd wedi addaw ysgrifenu ar y mater, ond heb wneuthur hyny. Cyfarwyddwyd y mesurydd i wneuthur et ran yn yr adgyweiriad angenrheidiol, ond ei fod t rybuddio Mr Lloyd Williams pan y bydd yn myned i ddechreu. Adroiditd yr Inspector oj -tTuisancea.—Gwnaefb y awyddog hwn ei adroddiad misol, a rhoddwld yr archebioa angenrheidiol. Dywedai ei fod wedi derbyn cwynion mown perthynas i'r mwg a ,m,. godai o balehouw Mr E. P. Jones, High-street o herwydd fod y simnai yn rhy iae1. Nid oedd ct wedi cymeryd uarhyw gwrs yn y mater yn mhell. ach na d'od a'r mater o flaen y bwrdd., Cyfar. wyddwyd ef i ysgrifenu at Mr Jones ar y mater, ac os na chymer sylw, i ddelio Sg ef fel niweid- beth. Cwestiwn y .iVwy.—Galwyd sylw at amryw fat-r. ion mewn perthynas i losgiad nwy.-rmddiried- wyd y peth I bwyllgor yn gynwyeedig o'r Mri T, J. Williams, R. A. Davies, a T. Williams. TQladdfa .YclCyd.Darllenwyd llythyr oddi vrth ga(leirydd pwyllgor ygwallgofdy, yrhwn a ddywedai fod Mi Robinson, ar ddechreu el holiiavs wedi addaw ysgrifenu at y bwrdd I hysbysu y pendMfymadab?iwyd yn y pwyHgor aalwyd yetyricd dymuniad y bwrdd, ar i awdurdodaa y Rwallgofdy brynu maes perthynol i Mr Lloyd \Vii. hams, i r pwrpas o helaetha y gladdfa, gan to, nifer 0 dlodion a g'eddid o'r gwallgofdy i'w claddu yn awr yn y gladdfa newydd. Wedi ]mg1nghor iad, yr oedd y pwyllgor wedi penderfynu cynyg, gyda chydsyniad B wrcd y Sasiwn eblwaterol atr Ysgrifenydd Cartrefol, yswm o 125p i'r bwrdct tuag at y gladdfa; neu osy byddai y pwyUgcr yn prynu maes am 500p, y swm o 250p y?rient hy\y« gWgiad t?g, wrth gymhMU y nifer a gleddid o'r Swal'8°idy a'r nifer a gleddid o Ddmbych.—Cynygiwyd, eillwyd, a chariwyd yn unfrydol, na fyddai iddynt brynu m.e. ychwan- egoi> "A yn 6,bj'n y cynygiad 0 125p gaa ? awdurdodau y gwafll,gofdy tue Fkt' ?, am y mJt ?X3i £ 3&{,l £ SS*. V> y b.wld qan 5tr E T. Jones. CM.M<?M y C?? <' '?  Mr  caeleigefuo? ganM,R enderd irw; fwyafrif nad oedd 4,WA.d JI 2, » gl -idita newydd.—Cyuv^iw«(i^Siiia^ t „ Ih,, Llcyd, a ch'fllc ,.4- D, Calt1mess, fod y mater yn cael -?atlW, d y cynyg!ad g^eidd'ol a gar. wyd •-K^fer^d < £ /JS 120 'p -t gosUu y el«wuKwyn

LLYTHYR LERPWL- I (ODDl wrth SIX oohebtdd ARBENIG.) J Nos Sadwm. Heddyw, ar awr anterth, gelwais yn swyddfa Mr Isaac Ffoulks, 18, Brunswick street, lie yr at. grephit ao y cyhoeddir programme yr Eisteddfod o ac ar ty ffordd rr uchelder cyfarfyddais luoedd lyfrwerthwyr yn dychwelyd o dan eu beichiau, i phawb yn y biys mwyaf, hyd y nod y pwyllog Mr Thomas Lloyd, Everton-road, y llyfrweithwr Cymreig hynaf yn Lerpwl. Nid bynaf o berson, ond hynaf o fusses; gan yr hwn y mae busnes y diweddar Johu Jouoj, Castle-street, tad yr Amser an yr hwn fyddai yn ysbardjmu Gwilym Hiraethog yn mlaen gyda ei olygiaeth, ei erthygl- au bywiog, a'i lythyrau miniog, er gwaethaf ei orlafur dielw, a'r boen anferth jn ei gefn, a ddygwyd arno wrth eiatedd gormod o noswelthlau hirion i wasanaethu yr Amserau. Wedi cjrhaedd a thynu fy agwynt atat holais beth oedd y galwad o Gymiti am y programme, gan y byddai hyay yn dex odeimlad y bobl. Wei, fachgea," medd Ffoulks, y mae ef mor ysgafn ei ysbryd fel mal bachgen y cyfrifa ei huu, a minau hefyd ct), am ttftTbecbgynos oedJym pan adwaenasom ein;gilydd gyntif, fdwyf yn benbJeth gydag ordors Cymtu, am maijpris y copi y maent yn ei aufon a'r llyfr yn werth hyny yma, a cheiniog a dimai yn elslen I dalu y cludiad. Er eich mwyn chwi sydd yn peidio anfon pris y cludiad yr wyf yn yagrifenu, rheig i chwi gael eich hunain mewn anhwylusdod. Gwelaf wrth y programme fod gwaith y dydd cyntaf (dldd Mawrth) yn cynwys deg-ar-hugain o ddarnau areithyddol, caniadol, a ch) stadleuol, heb y btit gystadleuaeth gorawl thwng pedwar o goiau pwysig; a dymunwn alw sylw pawb sydd yn bwr- iadi bod yn bresenol fel gwraudawyr, a enwaf yn gyntat am mal hwy l.1d1 y dosbarth pwysicai o bawb yu bresenol, byddent y path y boent. A chofiwch, lywyddion, arweiawyr, beirniaid, a swyddogion o bob gradi fyned trwy eich thanan gyda y byrdra mwyaf yn bosibl. Gwelwyd rhai o wyr blaenaf ein cenedl mewn profedigaeth cyn hyn wrth fethu deaU teimladau blinder ac anghysuron ylleosdd pellaf. Rhowch dalfyriad cryno o'ch beirniadaethau, a gyrwoh y gweddill ilr newydd. iadorou; ac os byddant ddarllenadwy caeut ym. ddangos yn eu tro. A gwyr y golygyddiou yn lied dda betb a gymer. Y mae yma tantals twy I bobI y lleoadd rhatif yn y Pavilion nag yn un pavilion o'i flaen. Y mae yr arch. adeiladydd,M:r R. Owei, wedi gofalu am danoch, ac wedi codi tich seddau gomwch pawb creill, er bolychydigynbellach oddi with y llwylan. Y mao ar ffnrf y Roman Theatre, Ue y pentyrai y bobl gyffreiin, beirniaid goreu y ddrama; ac iddynt hwy y rhoddir y De. oedd uchaf eto; ac am hyny, a'u medr i ganfod pr/dferthwcb, a gweled haerwch a pharodrwydd en tairaladau i wneyd hyny yn hysbys, f gelwir mewn difrifwch, os o dipin o wawd, "The gods. Wel, yr:wyf yn credu fod hyna yn ddigon olry budd; ac os na thelir sylw idda fe gymer yr ai ddydd i orphen gwaith y dydd cyntaf.

CYMRAEG LLYDAW. I Ymddongys fod deuddog can' mil o drigol- ion gogledabarth Ffrainc y dydd presenol yn defnyddio y Frythoneg fel ea mamiaith arferol, yr hyn mae'n debyg sydd nifer lluosocach nag a geir yn atddel Cymxaeg Cymru. Rhifa trig- olion Llydaw oddeuta tair miliwn, ond y rhif- edi a nodwyd sydd yn glynu wrth y Llydaweg, ac mae y rliif yn gradiol leihau dan ddylanwad iaith lywodraethol F/rainc a'r rheidrwydd gor- fodol i ieithoedd y lleiafrif encilio o ffordd y chwiorydd cryfach. Nid oes ond un papyr yn cael ei gyhoecldi yn y Llydaweg, na netnawr i lyfr i'w gael ynddi ar wahan i eiriaduron a gramadegau, yr hyn a bair ddiffyg yn y gallu i gadw unffurfiaeth lleferydd drwy wahtnol barthau. Yr arier o ddarllen yr un llyfrau, fel y darllenir y Beibl yn Nghymru, yw y moddion elfcithiolaf i gadw i fyny gyffelyb- rwyddymadrodd rhwng gwahanolrauau gwlad; or, wedi'r cyfan, mai gwahaniaeth a fydd, fel yn Mon a Maldwyo, Qwynedd a Deheubarth Oymru. Felly yn neillduol rhwng gwahanol barthau Llydaw. _T'n_ isnw pril-aQiuaB tiiyaaw yw xwjuues, a tsemir Ren; tref o driugain mil o drigolion. Cynwysa biif-athrofa, ac yn mysg ei hathrawon y mae y Proffeswr Loth yn athraw yr ieijioedd Celtaidd. Mae y gwr dysgedig ar hyn o bryd, am y waith gyntaf yn ei oes, drosodd yn Nghymru no yn aros yn Nghaer- naifon er's dyddiau, gydÚ hwn y byddaf yn mynych ymddyddan yn yr iaith Gymraeg yn unig. Prin y cafodd erioed o'r blaen gyfleusdra i ymddyddan a neb genedigol o Gymru, ac nis gSllesid dysgwyl ei glywed yn siarad Cymraeg heb chwithdod tramorydJ ei unig gyfleusderau blaenorol fuant lyfrau Cymreig, a ddarllena yn rhwydd. Dywed Proffeswr Loth ddarfod i'r Llydaw- iaid fyned drosodd oddi wrth y Cymry yn y bummed a'r chweched ganrif, pryd nad oedd dim gwahaniaeth yn iaith y gangen-genedl. Yn raddol wedi hyny daeth y gwahaniaeth hyn ac arall i arferiad, fel gyda phob cenedl arall yn ysted amser. TJn hynodedd Llylawaidd yw ddarfod colli yr "11" o'i llafar. Mae ganddi y fath air a Llangollen yn caw He, ond y seinir ef yn Langolcn-yr un "1" yn cymeryd lie y ddwbl. Yn gyffelyb collasant yr "dd" o ar- feriad, gan ei chyfnewid i lythyron olaf yr iaith Saoaneg z 11 or enghraipht, lie dywedwn ni bardd, dywedant hwy barz. Lie dywedwn ni Clawdd pridd a drain ar ei ben," dywedant hwy Clawz priz a drain ar ei ben a synais glywed mai eu ffarf o ddarlunio graddau maintioli ydyw "Drain isel, drain iselach, drain iselaf." "Drain uchel, drain uch- elach, drain uchelaf." Bydd yn hawdd olrhain unoliaeth y ddwy iaith, pan welerfod "pobpryd," neu "bepryd" yr un ystyr a'npob prydni; "handernos" yngyfys- tyr a'n banner nos ni; "careg" a "macu" yn gyfystyr a'r eiddom ni, ond yn llaosogi i "caregl" a "maini." "Awel" yw y gair Llydawaidd am gwynt; hynt a ddywedant amtaith; dywedant fod "alarch" ncu "hwyaid" ar y dwr," a phan yn ewyllysio eroesi dwfr y x droedsych defnyddia g\vr o Lydaw pont ar dv. rmae yn eithaf cydnabyddus a'r ciog a'r iar;" pan ddywed ef Tom eo an amser hizio," deallir ei fod braidd yn cwyno ei bod yn frwd neu dwym heddyw, a byddai yn ddoeth ceisio gwlaw-len pan ddywed y Llydawydd fod "cawod gwlaw" yn bygwth. Mao gan bob Llydawydd y ty, tin, abara." Edrychwch na bo dim tan gwall "iyn cymeryd lie yn eich ty, gan ei wheyd yn goelccrth. Mae "cwmwl" ein brawd Brythonaidd mor clywyll a cliyda ni, a'i "loer" mor oleu a'n Ueuad niuiu. Os ewch i gymydogaeth y "mvr," byddweh gyda hen ffrynd iddo ef; edwyn ei "lauw," a'r "traotb" syla ei gynal, yn well na'r trai sydd cyn amled pyda ni. (Jellweb farchogaeth "march" yn Llydaw ond os gwelir llawer o teirch Cymrn yn croesi i Lydaw, troantollyn"gesyg," Ai nid yw mor resymol dyweyd mai ccsyg" yw'r oil a'u galw yn leircb, pan y mae y ddau rhyw vn nhyd f Givydctis fod y Firangwr yn ?'<< yn cyMf yr y?Icn d? y rhn or;u bob amser; Be felly nid "gvyo" ond gwen yw pob march a phob. ty o'r llnv mwyaf e Ichedig. ac ni chj-dnobydd ddau ryw m ewil Iliwiaii. Bydl Professor Lotb weithiau yn dringo n ?e?, da mI, a de?alaf ei fod yn bwnadu myned i _E??eM?od. Lerpwl hefof fi. Bum fy hun yn Eisteddfod T ^vn^aliwvd vn 1810. bJ-J IOA MAl. I