Y Genedl Gymreig

"For the Blood is the Life." I Clarke's Blood Mixture THE WORLD-FAMED BLOOD PURIFIER AND RESTORER. is warranted to Cleanse the Blood from all impurities from whatever cause arisivg. For Eczema, Scurvy, Scrofula, Bad Legs, Ulcers, Glandular Swellings, Skin and Blood Diseases, Boils, Pimples, Blotches, and Sores of all kinds, its Effects are Marvellous. I It is the only real Specific for Gout and Rheumatic Pains, for it removes the cause from the Blood and Bones. Clarke's Blood Mixtnre is pleasant to the taste and warranted free from anything inj urions to the most delicate constitution of either sex, from infancy to old age, rind tho Proprietors solicit sufferers to give it a trial to test its value. Thousands of unsolicited testimonials from all parts, such as the following;— j ECZEMA.-Mr. W. Pauley, Broad Lane, Cottenham, Cambridge, writesj Three years ago I had a slight skin disease, Eczema. I was uncLir treatment, some time, but got iio better. I tried, I may say, scores of other medicines, but all to no purpose: I was now covered from head to foot, and so tormented that I almost wished myself dead. Well, at last I read about' Clarke's Blood Mixture,' and decided to give it a trial, and I am thankful to say I am now perfectly well, with my skin as clear as possible."—January 20th, 1900. BAD LEG.-Mr. Stephen Morgan, 81, Mnlkern Road, St. John's Road, Upper I I Holloway, writes, "I suffered for thirteen years with an Ulcerated Leg, and at one of the hospitals I attended it was suggested that I should have my leg off, to which I am thankful to say I would not agree, as I am now quite cured by taking1 Clarke's Blood Mixture.' "—May 25th, 1899. BREUINEATISIE.-Coloar-Sergoint Instructor Jno. Howarth, Chos- .re il I Regiment, Chester, writes: I suffered from Rheumatism in my arms and legs for over five years. All sorts of remedies were applied, but none did any good for more than a few days. After a while I was recommended to try Clarke's Blood Mixture,' which I did, and on taking the first bottle I felt relief. I therefore continued with I this excellent medicine, and it effected a perfect cure."—May 18th, 1899 m :0: Clarke's Blood Mixture is sold by all Chemists and Stores throughout the world but beware of worthless imitations and substitutes.

m-1 ii' I lid Distawrwydd I Angeuol GAN MR E. O. ALLEN. PENNUÐ XXV.—CRWYDRYX. (Parhad.) "Bu hi yn siarad yn fy erbyn wrtaych, mi welaf, ebai Horace, mewn tyiiiiier "Ole eto heriaf hi i brofi fy taotl wedi ymddwyn yn greulon tuagati yn fy niywydl Ni chy- merais arnaf erioed ei churn, oldegid DId wyf yn un da nfti gymeryd arnaf •'Pe na buasech ni fuasai y plentyn druau wedi eich priodi," ebai Margaret; "ac am greulondeb evfreithlawn, nid yw hyny ya ddim. Gefhveh Iadd dynes ddwywanh drosodd drwy esgeulusdra a geiriau brynt- ion a hyd yn nod ymserchu raewn dynes arall o flaeu ei hwyneb, ac eto fe'eh rhydd- heir gan y gyfraith, Wrth gwrs, yr ydych yn dal at y gyfraith yna, f, ag yr ydvch yn byw wrthi; ond yi wyf fi yn dal yn ol yr bvn sydd gyhawn yn ugolwg Duw; ac os bydd hi farw, Efe a'ch condemnia, er na wua y !raith mo hyny," g ?A ydyw hi yn debyg 0 farw felly ?" gofyn- ai Horace, a hyny yn y fath fodd nas gellid peidio canfod ei ystyr. "Ni byddui ond yn rhy falen, pe gwybu- asai hyny; canys gwnaethoch ei bywyd yn anhyfrrd, yr eneth druan. Ond yn awr, gan ei bod yn rhydd-" "Beth, a ydyw hi yn rhvdd P" gofvnai yn ysgornllyd. "Y mae yn wraig i mi 0 hyd." uN, gellwcTi ei hawlio ar 01 y geiriau a ddefnyddinsoeh yn awr,' ebai Iatgar<;t? yn herfeiddiol. "Nid oes genyoh dystion," meddai. can edrych yn llym arni, a chyrlio ei wcl-liew. "But y gwyddoch chwi ?" gofynai Margar- et, tra yr edrychai yn myw ei lygaid. "0! mi welaf beth ydych yn ei feddwl. Y mae Olive yma," ebai Horace, gr.1\ groesi yr ystafell, ac ysgwyd drws yr ystafell wely. Gwenodd Margaret mown uwchafiaeth, oblegid gwvddai fod yr agoriad yn ei myn. wes ac Olive yn ddiogel. Daeth yn ei ol wedi ei dreohu. "Fodd bynag, mi wn pa le i roddi fy llaw arni pan fydd arni eisieu, os bydd arnaf ei beisieii. Am danoch chwi," ebai efe, gan geisio ffugio edmveedd wrth edrych arni, "fe'ch" bwriadwyd i mi, ac nis gellwch wadu eich tynged, fel y deuwoh ataf fi ryw ddiwrnod. Y mae dedwyddwch mawr yn werth disgwyl am dano." A chyn iddi gael amser i amddiffyn ei hun, neidiodd tuagati, a gafaelodd am dani, gwasgodd hi at ei fynwes, a rhoddes dair cusan iddi ar ei gwefusau. "Yr wyf fi vn cymeryd y rhai hyn; ond fe roddwch chwi yohwaneg na hyn eto; ehai, fel gollyngni hi o'i fieichiau Sy- niudodd at v drws, ac edrychodd Margaret arno mewn digllonedd a chywilydd. Bydd- ai i'r cusanau hyn beri iddi edrych arno mewn cvwilvdd am lawer dydd; ae er iddi geisio eu rhwbio ymaith, ymddangosent fel pe "n llosgi yn ddyfnach i'w gwefusau; a chredai t. byddai craith ar ei gwefusau, os nad ar ei henaid. Ac yt oedd y cwol wedi cymeryd lie mor sydyn fel na chafodd amser i amddiffyn ei hun. Ni ou yn alluog i'w geryddu am ei lwfrdra yu cymeryd mantais ar ei nerth ei hun, fel y gallasai efe dybio ei bod ya cydsynio a'r gwurth a'r duro-tyngiad. Fe allasai Horace deimlo yn fa'ch o'r cusanau hyn drwv ei oes, ond nid oedd yn ddigon Yllfvd i beidio deall sut y cafodd hwv. Pan aeth Margaret i mewn i'r ystafell- wely, yr oedd Olive vn Hedrofwedd ar es- mwythfainc. Ond cododd i fvny ac estyn- odd ei breicliiau am Margaret. "Yr ydwyf wedi elywed y cwbl," sibry- dai; "ond nid ydyw yn fwy nag a wyddwn, 8C nid 'h bai chwi ydyw, fy anwylyd. Yr yd,(?h Thv;i mor brydferth, a byddai efe bob amser yn dyweyd mai am ieuenctid a phiydferthwch yr edryohai efe ar ddynes; a'r fynyd yr elai yn hen, dylai farw. Yr ydych chwi vn dda, hefyd, mi wn," ebai hi yn gyflym, "a dichon fod hyny wedi dylan- wadu arno-" "Nao yd wyf, nac ydwyf," ebai Margaret, a chrynai mewn cywilydd. "Pe buasai vn credii fy mod i yn dda, ni buasai yn siarad a mi fel y gwnaeth yn awr. Y mae rhyw- beth dychrynllyd allan o le ynwyf pan feiddia dyn fel Horace Pennington hawlio tebygolrwydd rhyngwyf fi ag ef; ae ym- ddangosai fel pe o dan y syniad y rhoddaswn bob peth sydd yn anwyl gan ferched er mwyn dyn fel efe. Nis gallaf byth barchu fy hunan mwy," meddai Margaret, gan daro ei geuau gyda'i dwrn, mewn digter. "Fy ngwagedd a barodd iddo wneyd hyny, Gwelodd fy mod yn rhy falch o'm pryd a'm gwedd, a thybiodd y darostyng- asai fi yn fy ngolwg fy hunan drwy ddangos i mi y gallent fy ngwarthruddo ryw ddiwr- nod. "Ond nid ydynt wedi eich gwarthruddo, Margaret," ebai yr eneh ieuengaf, yn gy- surlawn. "Nid oes genych ddim help oher- wydd yr hyn a ddigwyddodd." "by ngwagedd i oedd y rheswm," meddai Margaret, gan ocheneidia "Ac efe yw eich gwr, ac yr oeddych yn ei garu un tro." "Fodd bynag, yi? wyf yn ei gasau yn awr, os yw hyny o un cysur i chwi. Yr oedd yn iawn h,,y;yd wrtho, pe byddwn farw, y byddai yn Ilofrudd yn ngolwg Duw, Mar- garet, er y gallai y gyfraith ei ryddhau. Byddaf farw, ac efe fydd wedi fy lladd," "Ond mi wn-mi wn," murmurai acenion toredig Margaret. "Ood a raid i hyny fod ? Nid ydyw yn haeddu hyn." "Gwir yw hyny; ond nis gallaf rvwsut osgoi hyn. Y mae y sactb. yn fy nghalon, a gadewais iddi suddo yno. Pe gwybuas- wn y gallaswn ddiane a dyfod yn ol dra- chefn atoch chwi, buaswn' wedi cymeryd gofal ohonwvf fy hunan. Ond, wedi'r owbl gwell dyw fel v mae. Nis gallech weithio drosom ein dwy yn bir, a gwelwch. fod fy nhad wedi troi ei gefn arnaf. Byddaf yn faich trwm arnoch. Ao eto pe mynech fy ngyru ymaith, nid awn. A allaf fi aros? "Hyd yn nod pe nas caraswn chwi mor anwyl, rhaid fuasai i chwi fy ngadael i weithio drosoch fel jaw, am y drwg a wnes i cjhwi," meddai Margaret, mewn cywilydd. "Pe gwybyddech, dyna yr unig, gysur a Itaf," a thorodd allan i wvlo drachefn. Tro Olive nloedd yn awr i leddfu, a mwynhaodd ei gwaith vn fawr. Arferai Olive gynt ag edrvch cvda rhyw fath o ofn ar Margaret; ond canfu TO awr ei bod yn ddynes fel hith- au Nid oedd ronvll o serch; yn nghalon Olive tuasrat ei g\vr, a phe buasai yn an- ffvddlon iddi nid oedd hyny yn ei blino. Dymunai" ei anghofio os gallai, ao hefyd y Veuddwvd annymunol o'i briodi. O'r braidd na thybiai yn well ohono ar ol dangos ei awydd am Margaret, oblegid dango-ai chwaeth dda, beth bynag: ond nid oedd vr un o'r petbau hyn yn cael dy- lanwad arni vn awr. Edrychasai ar Angau yn ei wyneb, a ehroesawai ef fel cyf-iill; ac ar 01 hyn nid vw y byd a'i bethau yn ein. cy- ffwrdd o Irwhl. LlwyddoddOlive i beri i Margaret ddeall bv" a chvsurodd hi yn v ffordd oreu allai. "p" buaswn vn earn Horace o hvd buaswn VI1 parhau yn drtipnus," ebai hi; "ond1 ni fuaswn byth yn eieh beio chwi pe gwvbuaswn yr hyn a wn yn awr. Ond yr wyf a'm holl nerth yn ei gashau; a gwnewch addewid nad anfonweh am dano, hyd yn nod yn y diwedd." "Ni bydd i mi addaw hyny, Olive. Ni ddylwn." "Paham? Bydd yn foddhad mawr iddo fy ngweled yn marw." fy "Pe tvbiaswn hyny —— Sylwasoch mor awyddus yr oadd pan ofyuodd a oeddwn yn deoyg o farw. Os dvmunech ei foddhau, gadewch iddo fod viio yn v diwedd. Os dymunech fy modd- hau i gadewch iddo onvedd mewn htddweh." "Wrth gwrs, y cliwi sydd i ddewis, Olive; ond ni bydd i cbwi farw." "Na fycidar r eoal, a uaeiu 111)" nLJ..L ddiaithriol dros ei hwyneb, megi_s pe tafles- id hw" v gan angylion oedd yn ei cliymell adref. "Mi gawn weled. Yr wyf yn dded- wydd yn awr yn eich breichiau, ac mi gar- a-ivn weled fy nhad." Ar hyn canodd y gloch, a gwrandawodd, ac yua meddai, "A ydyeh yn meddwl fod fy ngwr wedi dyfod yn ol ?" I "Os daeth, ni chaniata Mrs Marsh iddo ddyfod i mClvn; ond nid wyf yn credu y poena ni eto ar frys. Ond gwell bod yn ddoeth," a rhoddodd glo ar y drws. Ond y foment nesaf gwasgasant eu dwy- law, gan wylo a ehwcrthin bob yn ail. Llais Syr Anthony a glybuasant yn y ty. Cododd Olive ar ei thraed, ond rhoes Margaret hi yn ol, ac aeth ei hunan i gyf- arfod Syr Anthony. •Olive!" meddai, a theimlai ei dafod yn glynu wrth ei enau, oblegid ni allasai yiigati yr uii gair arall. "Bydd yn well yll awr wedi i chwi ddyfod," ebai Margaret, yu siriol, ac ar- Nvemiodd ef i'r ystafell. Cauodd y drws ar ei ol, ae aeth i lawr i'r gegin at Mrs Marsh, yn nghylch y cinio. (I barbau.)

YR HEN WR LLON. I "R'yeh yn hen,, f'ewyrth William," meddai rhyw lane, "Eich llaoswallt a'ch barf sydd yn wyn Ond lion y'ch er hyny, a chiyfach na mi, O! d'wedwch pa fodd y mae hyn? Mae'm giau i'n weinion, a'm archwaetli yn wall, Ac ofnwyf mai nychu yr wyf; Ond, er dwywaith fy oed, eich north chwi barha, Fel pe na ba'i diwedd i'ch nwyf. Mae'n rhaid fod rhyw achos i'ch iechyd di- ail, A hefyd i'pa nychdod mawr i; Rhown haner fy nghyfoeth am feddiant o'ch nerth, o d'wedwch eich secret i mi." "Rwy'n iachus a nerthol," atebai'r hen wr 'Rwv'n fywiog a dedwvdd, a rhydd; Ac os hoffech wybod paham 'rwyf fel hyn, Yr ateb yn syml iawn sydd. Na. flinweh feddygon,na lyncwch Bills mwy, Ond gyrweh, nac oedsrch yn hwy, Am Gwilym Evans Bitters, y peth raid i'ch gael Ar ei fynych ddefnyddio, 0, byddweh yn hael, Ac ni theimlwch yn afiach byth mwy. Dylai y prynwr ochel efelychiadau o'r Bitters hyn, trwy edrych fod enw Gwilym Evans ar label, y stamp, a'r botel. Ar werth gan bob fferyllydd mewn pot-eli 2s 9c a 4s 6c yr un, neu gellir ei gael drwy y post oddiwrth y perchenogion-Quinine Bitters Manufacturing Co., Limited, Llan- elly, South Wales.

Howell Harris a John Wesley. I (At Olygydd y "Genedl. ") I Syr,—Myn eich adolygydd ychwanegu cam at gam, a chamsynied at gamsynied. Dywedodd o'r blaen nad oedd wedi ceisio fy mhardduo; dywed yn awr ni phriod- olodd imi amcan anheilwng. Y cwbl a. ddywedaf ar hyn yw, naill ai ei fod wedi anghofio yr hyn a ysgrifennodd, neu ei fod j'li rhoi ystyr hollol wahanol i eiriau cyffredin nag a roddir gan bawb arall. AwgO'niit fy mod yn tioi 1 techno uun-I gymer»ad arall yw hwn eto. Gwyr —neu daw i wybod—na#vyf wedi ffoi nac yn meddwl ffoi oddiwrth yr hyn a ysgrifen- nais. Yr wyf yn sefyll at bob gair a ys- grifennais am Howell Harris yn "Diwyg- wyr Cytflru." Dywed nad wyf wedi rhoi "geiriau" Howell Harris. Mae "geiriau" Howell Harris ar gael, ac yn "Diwygwyr Cymru" yr wyf wedi nodi y bennod a'r ad- nod lie y'u ceir bob un. Nis gwn a ddi- olcha ei frodyr i'ch Adolygydd am ei gwneud yn angenrheidiol i roi manylion llawnach, a geiriau'r Dyddlyfr, am Howell Harris, a'i peidio. Myn imi ddweyd pa un a wyf yn cyhuddo Howell Harris o an- foesoldeb. Atebaf eto mai'r cwestiwn yw, nid beth yr wyf fi yn ei ddywedyd ond beth y mae Howell Harris ei hun yn ei ddywedyd. Yn y bennod ar Howell Har- ris ceir crynhodeb o'r hyn a ddywed am dano ei hun. Yr hyn a ddywedir gennyf yno, a'r hyn a ddywedaf eto yw, y rhaid fod y dyn a ysgrifennodd y cyfryw bethau am dano ei hun naill ai wedi dyrysu yn ei synhwvrau, neu ynte ei fod yn euog o anfoesoldeb gwarthus. Dywed eich Ad- olygydd nad yw ef yn credu fod Howell Harris y naill na'r Hall. Os felly, rhaid fod ei ffydd yn gryfach na'i synwyr. Am John Wesley, dywedaf eto nad oes gydmhariaeth am foment rhwng achos Howell Harris ag eiddo John Wesley, a'i bod yn weithred anheilwng o ddyn o safle eich Adolygydd i awgrymu fod. Dywed fod "hanesydd diweddaf" John Wesley yn ymarferol yn cyhuddo'r gwr da hwnnw o gysylltiad anweddus a Sarah Ryan. Ni ddywed pwy ywpr hanesydd. Cydna- byddaf nas gwn i;, gwn na wyr rhai o ar- weinwyr mwyaf dysgedig y Wesleyaid yn ghymru a Lloegr ddim am :"yr hanes- ydd diweddaf" hwn. Ymddangosodd rhywbeth o'r natur yn "Reynold's News- paper" fisoedd yn ol. Nis gwn ai hwnnw yw "hanesydd diweddaf" eich Adolygydd. Ond hyd y gwn i, nid oes ond tri erioed wedi awgrymu fod drwg yng nghysylltiad John Wesley a Sarah Ryan. Y tri hyn ydynt gwraig Wesley, pan yn ddall gan nwydau; yr "hanesydd diweddaf" na chawsom eto ei enw; a'ch AdoJygydd sy'n ceisio gwneud Howell Harris yn wyn wrth geisio—heb un math o sail-i wneud John Wesley yn ddu! Gveithred anheil- wng i wr o'i safle ydyw hon. Fel na thybio eich darllenwyr fod dim yn hanes John Wesley na ddeil ei chwilio a'i brofi, rhoddaf yma yn fyr grynhodeb o'r ffeith- iau—ffeithiau hollol hysbys i bawb sy'n gwybod hanes cyhoeddus a theuluaidd John Wesley. Priododd Wesley ddynes o'r byd, dynes nad oedd ynddi gydymdeimlad o gwbl a gwaith mawr ei fywyd, dynes nwydwyllt, eiddigus, a wnajsth ei fywyd ymron yn anioddefol. O'r diwedd, mewn nwyd, gad- awodd ef. Ysgrtfennodd yntau yn ei ddyddlvfr—"Ni yrrais hi ymaith-nid af i'w cheisio hi yn ol." Am Sarah Ryan, cyn ei throedigaeth, yr oedd yn ddynes ddrwg iawn. Priododd deirgwaith cyn bod yn 30 mlwydd oed. Yn 1874 wrth wrando Wesley yn pre- gethu, cafodd droedigaeth. Ar ol ei throedigaeth aeth i fyw i dy Mary Clarke yn Moorfields, lie y cartrefai Sarah Cros- by, Miss Bosanquet (Mrs Fletcher wedi hynny), a nifer o wragedd crefyddol er- aill. Yn 1757 aeth Sarah Ryan i gadw ty'r capel Wesleyaidd yn Bristol, lie y car- trefai, Wesley a phregethwyr ereiJ1 pan yn y ddinas honno,—a hi a Ilanorai y "Classes" yno yn absenoldeb y pregeth- wyr. Yn 1762 aeth Sarah Ryan i fyw yn gvfangwbl gyda Miss Bosanquet (Mrs Fletcher), a bu farw Awst 1768, yn York- shire, lie yr oedd ar y pryd yn trefnu i sefydlu orphanage i blant amddffaid. Ys- grifenai Wesley ati hi, fel yr ysgrifennai at nifer fawr o wragedd crefyddol, megys Mrs Fletchcr (cyn ac ar ol iddi briodi), Mrs Crosby, Mrs Burton, Mrs Bennis, Jane Hilton, Miss Bolton, Miss Stoker, a nifer fawr o rai eraill. Ceir naw o lythyrau Wesley at Sarah Ryan yn Ngweithiau Wetfey. Darllener y llyth- yrau hyn a gwelir mor d'disail yw awgrym- iad "ei hanesydd diweddaf" a'ch Adolyg- ydd. Anadlant, nid y cariad Platonaidd y myn eich Adolygydd i ddarllenwyr y "Genedl" gredu, ond ysbrydolrwydd cref- ydd. (Mae rhai o lythyrau Howell Har- ris at wragedd crefyddol, megys Iarlles Huntingdon ac eraill, yn dwyn cyffelyb argratf —ond ceir yn ei lythyrau a'i gyt- eiriadau at Madam Griffith rywbeth tra gwahanol). Pan fu farw Sarah Ryan dy- wedai Mr Fletcher ei bod yn "un o'r seint- iau mwyaf santaidd:" (gwel "Tyerman's Wesley," tud. 285—7). Ni awgrymodd neb ond Mrs Wesley fod dim allan o le yn nghysylltiad Wesley 'a Sarah Ryan. Ond yr oedd Mrs Wesley yn eiddigus o bawb merched, a drwgdybus o bawb dyn- ion. Drwgdybiodd Charles Wesley ac er- aii*. Gwnaeth fywyd ei gwr yn benyd iddo. Dywed Southey-She tormented him in such a manner by her outrageous jealousy and abominable temper, that she deserves to be classed in a triad with Xautippe, and the Wife of Job, as one of the three bad wives !Ac i'r cyfryw ddy- nes y myn eich Adolygydd gyffelybu Mrs Howell Harris, dyner, dawel, dduwiol, hir- ymarhous, a ddioddefodd gyhyd bethau nas gwybu'r byd hyd yn awr; ac am yr hon, pan y torrodd y teimlad naturiol allan wrth weled ei gwr yn troi cefn arni hi, a'i phJentyn, a'i hen gyfeillion er mwyn Madam Griffith, y dywed Howell Harris ei bod wedi ei meddianu gan gythraul! a! Nid oes gydmariaeth rhwng achos Howell Harris ag achos John Wesley! Mae'r olaf wedi bod ger bron y byd er's 140 mlyncdd, y llythvrau a'r hanes yn agored i bawb eu gweled a'u barnu-ae nid oes neb ond "ei hanesydd diweddaf" ac Adolygydd y "Genedl" wedi beiddio aw- grymu fod yn y llythvrau na'r hanes ddim a adlewyrcha yn anffafriol ar gymeriad John Wesley! Mae gwir hanes Howell Harris wedi bod vii,4 nghudd tan yn awr, --8e nid yw'r lien eto wedi ei dynnu ym- aith yn IIwyr. Pan, ac os, gwneir hynny, i Adolygydd y "Genedl," a rhai fel efe a fynnant awgrymu drwg am,John Wesley, a gwadu yr hyn sy'n amlwg ar wvneb dyddlyfr Howell Harris, ao a wnant hyny er mwyn rhoi darlun a.nghywir i'r byd ot gwir Howell Harris—i'r cyfryw rai y rhaid diolch os tynttir y Hen yn ot yn llwyr, ac y danghosir pethau a pheraonau fel yr oedd- entl I symio i fyny, gwahaniaetha'r ddau I achos yn, o leiaf, y pethau canlynol: — 1. Ymgysylitodd holl gytonnon yn bregethwyr ac yn wragedd crefyddol, a Sarah Ryan hyd ddiwedd ei hoes; tor- rodd cydweithwyr crefyddol Howell Har- ris bob cysylltiad a Madam Griffith. 2. Ni wrthdystiodd neb o gyfeiilion Wesley yn erbyn ei gysylltiad ef a Sarah Ryan; gwrthdystiodd holl gyfeillion Howell Harris yn erbyn ei gysylltiad ef a Madam Griffith. 3. Nid oes dim yn ysgrifau John Wes- ley yn awgrymu fod dim yn ei gysylltiad ef a Sarah Ryan nad oedd yn agored i'r byd; mae pethau felly yn ysgrifau Howell Harris am Madam Griffith. 4. Nid oedd Wesley yn mynd a Sarah Ryan gydag ef o gwmpas y w!ad i bob man; gwnui Howell Harris hynny a Madam Griffith. 5. Nid oedd Wesley yn dymuno i w wraig farw er mwyn iddo ef gael priodi Sarah Ryan; dymunai UDwell Harris i'w wraig ef a gwr Madam Griffith farw fel y gallai ef ei phriodi hi, 6. Ni fygythiodd neb John Wesley am ei gysylltiad a Sarah Ryan; bu gwr Madam Griffith yn ceisio am Howell Har- ris i'w ladd. I 7. Petal Llys Ysgariaeth yn bcdoii y pryd hwnnw nis gallesid cael un achos yn erbyn Wesley a gyfreithlonai ddwyn cwyn i'w erbyn; ond petae'r Llys hwnnw mewn bod rhwydd fuasai i wraig Howell Harris gael torri'r briodas ar sail y dystiolaeth a gynhwysir yn ysgrifau Trefecca. Dyrchafol a bendithfawr i Sarah Ryan oedd dylanwad John Wesley; niweidiol a darostyngol a brofodd dylanwad Madam Griffith i Howell Harris. Os, yn ngwyneb y pethau hyn oil, y dadleua eich Adol- ygydd nad oedd dim diffyg ar na synwyr na moesau Howell Harris, ac os myn dynnu cyffelybiaeth rbwng achos Howell Harris ac eiddo John Wesley— nid oes gen- yf ond gfesynu at ei ddallbleidiaeth barnol. -Yr eiddoch yn gywir, BERIAH GWYNFE EVANS.

"Cymru" am Awst. I "Tro Trwy'r Wig," gan Mr R. Morgan, Llanarmon yn Ial, sydd1 yn cael y lie o anrhydedd, fel y dywedir, yn "Cymru" am y mis yma. Dyddorol dros ben yw pwnc yr ysgrif, ond gresyn na fyddai yr ardduil yn symlach. Y mae portreadu mewn geiriau yn orchestwaith; ond gall pawb o'r bron arfer iaith chwyddedig. Ac er dweyd hyn, haedda Mr Morgan glod am alw sylw at adar a blodeu.—Yn yr ysgrif ar Thomas Roberts, peirianydd, Porthmadbg, deuwn i gyffyrddiad a chymeriad, Cymreig—nid un o'r hen "stamp," ae eto yr oedd nod- weddion Cymreig hen a diweddar yn cyfar- fod ynddo. Ysgrifena Tecwyn, Dinas Mawddwv, ar "Canmlwyddiant Wesley- aeth Gymreig;" a cheir y bedwaredd erthygl gan Mr W. G. Roberts, Birming- ham, ar "Trem ar Ganrif o Hanes Cymru." -.y mae'r ysgrif ar y Parch J. 0. Jones, Llanbevis, yn gynyrch ysgrifbinau Alafon a'r Parch D. Williams, Cwmvglo.—Ceir gan Mr Robert Bryan "Tusw o Delynneg- ion." Ac y mae y "tusw" yn ber. Gwnai ein beirdd ieuainc waith da sefyll uwch ben y telynegion hyn,-Dyma'r ail erthygl ar "Cymry Lerpwl." Y boneddwyr y ceir eu darluniau yn y rhifyn ydynt y Parch D. Powell, Mr Edward Lloyd, U.H., y Parch HlIgh Jones, D.D., a Mr David B,iglies, t'.H.-Perv y Ptrch D. Lewis, Llanelli, i ysgrifenu ar "Pregethwyr a" Glywais.Canig dlos sydd gan Anthropos ar "Adlais hoff o Lannau'r Saint." Afon Seiont, Caernarfon, yw yr afon. Wele ychydig liuellau i ddangos ysbryd y gan: Adlais hoff 0 lannau'r Saint! Hapus ydwyf, mawr fy mraint. 0 mae dy acenion mwyn Fel y ffrwd yn mysg y brwyn Minnaji ar fwsoglyd sedd,- Croeso, croeso, gennad hedd. Difyr, difyr i fy mron Yw dy stori ddiddan, Ion, .vwenyddol gyffyrddiadau Sy'n rhoi edyn i'th frawddegau. Ond rhaid i mi dewi weithion; Galw arnaf mae awelon,- "Tyred brydydd," medd yr heulwen, "Tyrd i ysbrydoli d'awen Gad yn llonydd1 ddeddf a rheol. Tyred i'r 'dragwyddol heol.' Adlais hoff o lannau'r Saint Diolch i ti am dy fraint, Awr o gyfareddol swyn Roddaist imi, Adlais mwyn. -Yr ysgrifau eraill ydynt, "I'r la Tra- gwyddol," "Cadblygiad Chwarelvddiaeth," "GrufFydd Prisiart," Beddgelert," a "Gweddi Rhys y Gweydd." Ceir yma don o eiddo Mr William Griffith (Eos Alaw), Porth- madog.—I derfynu hyn o fyr nodiad, nis gellir gwneyd yn well na dyfynu y sylw a ganlyn o eiddo I y Golygydd ar waith un yn ysgrifenu i'r Wasg Dyma'r cyfarwyddyd: "Yr wyf yn methu'n deg a chodi eich llaw- ysgrif. Buasai'n haws darllen llawysgrif mynach yn ysgrifennu yn y ddeuddegfed ganrif, neu lawysgrif gwr heb gael diwrnotl o vsgol erioed. Yr vdych yn rhoddi eich llythyrennau i orwedd wysg eu cefnau, ac y mae fy Hygaid yn britho wrth geisio eu darllen. Y mao'r ymdrech i godi'r llaw- ysgrif yn blino cvmaint arnaf fel nas gallaf dldal y meddwl o gwbl. Da chwi, codwch eich llythyrennau ar eu traed. Eglurder, nid hynodrwydd, yw prydferthwch Haw- ysgrif."—Y mae "Cymru" am Awst, ar y cyfan, yn ddarllenadwy. I

El Ddyddiaa Olaf ar y Ddaear LLOFRUDD PONTYPRIDD YN NGHARCHAR CAERDYDD. MAE'N GOFYX AM BUTTER-SCO TCH. Mae Lacey, y dyn du sydd yn a"os ei ddienyddiad am lofruddio ei wraig ieuauc wen, wedi rhoddi i fyny bob gobajth y bydd i'w ddedfryd gael ei chyfnewid o ddienyddiad benydwasanaeth. Er pan y symudwyd ef o Abertawe i garehar Caer- dydd, y mae wedi dangos mewn amry>v ffyrdd ei fod yn deall fod ei ddvddiau wedi eu rhifo ar y ddaear a bod yn rhaid iddo wneyd y goreu o'r yohydig ddvddiau sydd yn weddill i barotoi ar gyfer y byd a d(iiiiv. Tr,,t TT oedd allin, yn niyii'd diwy ei ymarferiacbu eorphorol, un boreu yr wvthnos hon, sylwai WTth un o swyddogion y carchar, "Onid ydyw yn ddiwrnod dy- munol. Pan gydsyniodd y swyddog a'r sylw, cyfeiriodd y dyn condemniedig ei olygon i'r wybren, a cban ysgwyd ei ben, dywedai mewn llais pruddaidd :—"YTdyw, mae'n foreu dymunol. Yr wyf yn mwyn- hau yr heulwen, ond ni chaf ei fwynhau yn llawer hwy." Yn ystod y dydd caniateir i Lacey gy- meryd ei ymarferiadau yn iard ysytty'r cleifion, allan o olwg y carcharorion ereill. Dilynir ef bob amser gnn ddau warchod- wr, gj'da'r rhai mae wedi bod ar delerau cyfeillgar iawn drwy'r holl amser. Yn ystod y nos y mae dau watchodwr yn cael eu cloi gyda'r carcharor yn ei gell, i'r rhai ni chaniateir agoriad i fyned allan ohoni pe y dymunent hyny. Yn e-vnar bob boreu ymwelir a'r dyn conuemmeuig gau Dr J. D. Williams, Newport road, yr hwn sydd yn gwasanaethu fel swyddog medd- vgol y carchar yn absenoldeb Df Treharne. ;V mae camgymeriad yn bodoli yn y syniad cyhoeddus yn nghylch ymborth dyn con- demniedig, a byddai yn ddyddorol gwybod y manylion yn ghylch yr hvn a ganiateir i Lacey. Pan ddygwyd ef i GaerVlydd ar y cyntaf, rhoddid iddo i'w foreucwest, wyth owns o fara, pymtheg owns o de; i ginio, pum' owns o folltgig (wedi ei goginio heb yr esgyrn), wyth owns o bytatws, ac wyth owns o bwdin rice; i de, wyth owns o fara, pymtheg owns o de. Dyma yr hyn a ys- tyrir fel dogn gyffredin o ymborth yr ys- bytty. Gan fod yn arferiad rhoddi dynion condemniedig o dan restr yr ysbytty, y mae gan y meddyg ryddid i orchymyn rhyw ychwanegiafdau iddynt, ac y mae Lacey yn awr yn derbyn yn ychwanegol at yr hyn a grybwyllwyd ymenyn, pedair owns o wirod- ydd, a phuim ciparette yn ddyddiol. Y mae y carcharor, fodd bynag, wedi gwneyd oais am bethau rhyfedd iawn. Fel eng- raifft, y mae yn dra hoff o felusion, a'r boreu o'r blaen gofynodd i'r meddyg gan- iatau iddo ychydig daffi. Gnd gau nad yw y fath foetiiau ar restr y carchar nis gall- odd gydsynio a'r cais.

GWYLIAU'R HAF. I "I Inn v mor yr awn ar hynt, I gwmni'r gwynt fr tonau; Ac yno yn ei ddyfroedd glan, Y dyddan nofiwn ninau." Yn ystod yr wythnosau dyfodol bydd llu- aws o bob oed yn gwibio yma ac acw trwy y wlad, er cael newid awyr, ac adgyfnerthiad natur ac ysbryd i wynebu dytedswyddau a gofalon y tymhor dyfodol. Ymwelir a glanau y mor, ac a'r ffynonau gan luoedd o'n cenedl yn ystod gwyliau yr haf Mae llawer yn myned er mwyn pleser a mwynhad yn unig, ond y,mae y mwyafrif yn ceisio adfvwiad ac adferiad iechyd a nerth, y rhai ydynt wedi eu hanmharu gan lafur a gofaloij, ne\' anhwvlderau y tymor blaenorol. Nid oes amheuaeth nad un o'r moddion goreu i gyrhaedd yr amcan hwn yw newid awyr, a newid golygfeydd a chwmpeini, ymdrochi yn y mor, ac yfp,1 dyfroedd meddygol y ffynonau, gan fod hyn yn effeitbio yn llesiol ar y cyfansoddiad. Ond mewn trefn i sicihau y budd mwyaf, a derbyn mwyaf o les, dylai yr ymwelwyr a'r lleoedd hyn wneyd defnydd o Quinine Bitters Gwilym Evans-y moddion en- wocaf i gydweithio a newid awyr er cyn- orthwyo natur i ymryddhau oddiwrth nych- dod, ac i nerthu y cylla, cryfhau y gewinau, a bwrw allan bob anmhuredd 0'1' cyfansodd- iad. Dyblir y lies gair o'r gwyliau os gwneir defnydd priodol o'r Quinine Bitters pan yn newid awyr. Pris poteli, 2s 9c a 4s 60 yr un. rw cael gan bob fferyllydd, neu trwy y post am y prisiau hyn yn un- iongyrohol oddiwrth y perchenogion: — Quinine Bitters Manufacturing Co., Ltd., Llanelly, South Wales.

Arddangosfa Amaethyddol Lin- j bycli a fflint. Cynhaliwyd y 38aiii Arddangosfa Am- aethyddol sir Ddinbych a s ir Ftiint yn Nill- bych ddydd Iau. Hhodftwyd g,wolJrwyon fel y canlyn CEFFYLAU TRY il ION". Stallions.—Cart stallion: 1, E. Jones, Mold; 2, R. iSdwards, Chirk. Shires.—Pair of cart Lorses: 1, T. J. Dutton, Saltuey; 2, P. P. Pratt, St. Asaph. Cart mare, with foal at foot: 1, W. Shepherd, Sealand; 2, 1. J. Dutton, Salt- ney. Cart gelding or filly, over two and under three years old 1, W. Hughes, Abergele. Cart gelding or filly, over 1 and under 2 years old: 1, Taylor and Ellis, Denbigh; 2, J. G. and J. LI. Gratton, Abergele. Cart foal, foaled in 1900: 1, W. Shep- herd, Sealand; 2, T. J. Dutton, Saltuey. Cart mare with foal at foot, the property of a tenant farmer: 1, R., Morris, Rhudd- lan; 2, T. Lloyd, Llanynys. Cart gelding of filly, the property of a bona fide tenant farmer: 1, G. H. Mul- lock, Wrexham. Cart gelding or filly, over three and under four years, the property of a tenant farmer: 1, W. Huxley, Chirk; 2, G. H. Mullock, Wrexham. Cart gelding or filly, over two and under three years old, the property of a ••'iiant farmer: 1, F. Bibby, Rhyl; 2, H. Roberts, Rhyl. Cart gelding or filly, over one and inder two years old, the property of a tenant farmer: 1, Taylor and Ellis, Denbigh; 2. J. G. and J. Ll. Gratton, Abergete. Colt or filly, foaled in 1900, by "Moor's Benefactor": 1, R. Edwards, HenJre; 2, T. Roberts, Denbigh. Colt or filly, foaled in 1900 ,and got by any of the Greenureha Stud Horses: 1, E. Rowlands, Denbigh. CEFFYLAU YSGEIFX. Stallioiis.-Readster stallion: 1, E. Jones, Ruallt, St. Asaph. Hackneys, Cobs and Ponies.-Roidster mare, with foal at foot: 1, W. H. Roberts, Mold; 2, J. Taylor, Wrexham; and W. Conwy Bell, Rhuddlan. Cob mare, with foal at foot, not exceed- ing 14 hands: 11 W. Couwy Bell, Rliudd- Ian. Pony mare, with foal at foot, not exceed- ing 13 hands: 1, F. Lloyd, Wrexham; 2, W. Gregory, Rhyl. Roadster gelding or filly, over 2 and under 3 years old: 1, A. Maltby, Rhyl; 2, H. T. Roberts, Tremeirchion. Roadster, 2 years and under 3 years old 1; W. Evans, Holywell; 2, A. Maltby, Rhyl. Roadster foal, foaled in 1900, by Ala- Conwy Bell, Rhuddlan; 2, W. H. Roberts, Mold. Roadster foal, foaled in 1900, by Ala- manzo: 1, H. Roberts, Rhyl. j Mountain pony mare or gelding, in the rough, not to exceed 12 hands: 1 W, Gregory, Rhyl. Mare or gelding, over lo hands: 1, J. Tomkinson, Nanuerch; 2, r. P. Pratt, St. Asaph. Over 14 and not exceeding 15 hands: 1, J. Taylor, Wrexham; 2, A. E Owell. Cob mare or gelding, over 13 and not exceeding 14 hands: 1, J. Taylor, Wrex- ham; 2, F. Lloyd, Wrexham. Pony mare or gelding, not exceeding 13 i hands: 1, E. P. Roberts, Rhyl; 2, T. i Dowell, Prestatyn. | Mare or gelding, over .5 hands: 1, Hon. Mrs Ward, Old Colwyn; 2, P. P. Pratt, St. Asaph. Over 14 hands, and not exceeding 15 bands: 1, J. Taylor, Wrexham; 2, A. E. J Owen. Over 12 and not exceeding 14 hands: 1, J. Taylor, Wrexham; 2, T. L. Griffiths, Liansannan. i.tlENYN. I Crock or tub of butter, slightly salted, not less than 20 lbs weight: 1, T. Lloyd, Llanynys; 2, Miss Ellen Roberts, Den- bigh; 3, J. Robinson, Daarhaiadr. Four half-pounds butter, slightly salted: 1 and challenge cup, Mrs K. E. Jones, Pentrevoelas; 2, Miss Bibby, St. Asaph. Four half-pounds of butter, free from salt: 1, H. Buddiccm, Nannerch; 2, J. i Taylor, Ruthin; 3, E. Peei, Ellesmere. Three pounds of butter, slightly salted: 1, J. Howatson, Llansannan; 2, Lizzie Ro- j berts, Denbigh; 3, J. Taylor, Ruthin. CAWS. I I Best three cheese, made in 1900, white or coloured, each cheese to weigh 00 lbs or over: 1, W. B. Sadler, Holt; 2 and 3, W. d, Hobson, Broughton. Best three chcese, made in 1900, wlute I or coloured, each cheese to weigh 20 lbs, and not to exceed 50 lbs: 1, T. Jackson, hy- coed; 2 and 3, W. H. Hobson, Broughton. Best three cheese, made in 1900, white j or coloured, each cheese to weigh 50 lbs or over: 1 and champion, J. Jones, Dod.e- ston;2, R. S. Dutton, Ellesmere, 3, B. Dutton, Baddiley. Best three cheese, made in 1900, white or I coloured, each cheese to weigh 20 Ibs and I not to exceed 50 lbs: 1, R. Dutton, Elles- mere; 2, J. Jones, Dodleston; 3, H. S. Wolley, Malpas. CWN. I Collies.—Dog cr bitch, never having won 9 any prize: 1, S. Williams; 2, J. Pearsou, B St. Asaph; i, J. Wape, Llangollen. ■ Dog or ofteh puppy, under 12 moutln 9 old: J, S. Williams, Llandudno; 2, G. B Scott, Connah's Quay; 3, F. H. Pryce, Dot- I pel ley. H Dog or bitch, never having won three tiist Bj prizes: 1, D. Roberts, Venmachno; 2, J. H Pearson, St. Aaph; 3, J. Wape, 1Ian- H ge lien. Dog or bifeh, open: 1, D. Roberts, Pen- H machno; 2, J. Pearson, St. Asaph; 3, E. HBj Moulsdale, Connah's Quay. Sheep Dogs.—Dog or bitch, belonging to H a farmer or butcher 1 and 2, D. Roberts, Peumachno. I Fox Terriers.—Dog or bitch, never hav- H nig won any prize: i and 3, It. Jonc», Dol. H geiley; 2, H. G. Jones, Criccieth. H Dog or bitch, puppy, under 12 months H eld: 1, Dr. H. G. Jones, Criccieth; 2, R. H ,Jones, Dolgelley; 3, J. Ryan, Denbigh. B Dog or bitch, never having won three first prizes: 1, Hon. Mrs. Wanl, Old Coltvyii; B •J, R. Jones, Dolgelley; 3, H. G. Joues, B Dog or bitch, open 1, Hon. Mr., Ward, H Old Colwyn 2, C. B. Will 3, Marquis of Anglesey, Plas Xewydd. B Welsh Terriers. Dog or bitch, never having won any prize: W. C. Robert,, HSS Llandudno. Dog or bitch, puppy, under 12 muntus old \V. C. Roberts, Llandudno. B| Dog or bitch, open: C. B. Williams, H| Llandudno. Any other variety terrier, except fox or HB Wels. -Dog or bitch: G. H. .\ingworth, SB Grcsford.- HB Pointer or setter, dog or bitch; E. 0. IH Watkin Davies, Deiibigli. Retriever, dog or bitch: K. 11. By water, Bettwsycoed. ^H9i Spaniels.—Cocker dcg or bitch: J. i. H| Roberls, Henllan. Any other variety except cocker do £ cr bitch Violet Elkington, Denbigh. H| Dog or bitch, any olher breed nut pre- 8H \icusly mentioned—over 25 lbs: Ethel El- WM kington, Holywell. Over 12 lbs and undt r 25 lb.: Edith Har- |H| ris, Colwyu Bay, and Mrs T. Welsby, Rh), HH|| (equal). B| Not exceeding 12 lbs: L. Edith Harris, Colwyn Bay. Bq Selling Class.—Dog or bitch, any breed, price not to exceed L3: D. Roberts, Pen- machno. Dog or bitch, any breed, and confined to j^H exhibitors residing within ten miles of the Town Hall, Denbigh: Ethel Elkington, R|9 Holvwell. Litter of puppies, any breed, not less Hj than three in number, and under fcur BH months old: T. Eytoll Jones, Corweu. HH

Ymrysonfeydd Abersuch. I Dydd Iau, cynhaliwyd )'mr,onfr'dd I cychod a mabol-gampau Aber-och. Chwar- euai Seindorf Bres Nefyn yn ystod y dy?t. I BOAT RACES. Sailing boats: 1, Nance, Dr Griffith, Castell march j 2, Richard Young, ()wE" M?tHj Jones, Abersoch Sailing beats ("Colid ?< class): 1, Minnie, Dr Griffith, Castell- march; 2, Mu?se), Dr Lester, Barmouth. B Sailing boats (3rd class): 1, Scud, Dr BH Simcox, Abersoch; 2, Lilly, John Evan-, Abersoch Sailing boats (4th ela-v): Morning Star, John Richards, Abersoch 2, Kingfisher, Captain •■•ones, Aoer-och; o, Marmion, John Williams, Abersocn. ATHLETIC St ORIS. Scholars 100 yards race 1, A E. Pugne, Pwllheli. Boys (under 17) walking race: 1, A. E. Pughe, Pwllheli; 2, John Williams, Llanbedrog; 3, Owen J. Owen, Pwllheli. 3 legged race (boys): 1, Griffiths & Pwllheli. 1 mile bicycle race (open): 1, L. Dobson, Xevin 2, Lamech u, Dobson, Fourcrosses. i mile walking race: 1, R. MM Jones, Glanrafon, Portmadoc; 2, Owen t!B Miles, Pwllheli. Donkey race: 1, Robert mmm Williams, Llanbedrog; 2, Robert done-, n Abersoch. 1 mile ama-eur bicycle :ace: I, David Parrv Llanbedrog. Whetlb;irron race: 1, Owen Miles, Pwllheli; 2, Robert H Jones, Portmadoc. Putting the weight, It competitors: 1, Robert Jone-, PmMiw hv 5 inches. High jump 1, Robert Tolle" BB Portmadoc, 5 feet 3 inches: 2, Owen Miles, Pwllheli, 5 feet 1 inch. Long jump. M 1 Robeit Jones, Portmadoc H Miles, Pwlleli Tuff of war: 1, J. Parry B and company; 2, Llanbedrog quarn cOlli- pally ■ -T!.<'CrMt Heat," The bumini qu«- ■ bon of he d,ay is to k,,?,p the ■ answer is drink Horninwn Pur:' 1e,l, the most c..oHug and invigorating H ..? in the world, Sold > £ ■ H Carnarvon, Owen, H..h street ?H?_ phrevs, Turf Sqnare.-Bangor H. I.e\\¡;' Comet St?.s, Arroma 11I;ilrJin 'C.on- C(,IllCt St?ores, Ari,oll i, Griffith, grocer' Hiighe, clicilli nobcr?./?'?"?? ■ gr(,c,r, to Pi,.rc,- Br, 11-hite .1-idPi;rl, Urocprs.—Pcrtd?orw)! ?cn Witbam', Criccieth, Owen, groc,,r,pen- Criccieth, -"?lor?h.? c?Pt Society- B maenmawr. Y.rk _LlaU ■B _p ortm.do, Nl" collfectigi, ti,liog, C,,Il f 1 co-oppr?, t i ,?, so,i?tY-- Festini?, Cynfal Co-op?. ??U. Garn Dolheumaen, R. ? Williams,-Llan- Gam Dolbenmaen, p ) vlKlt.udraet>i, B .Tones and Son -Bethe,da, Rob,rtl,- i,inna2lb.?iarn, owell.- p,,Ilheli, Wiflism-" iSSCS-biKiSU — I