Y Genedl Gymreig

Gwvmp Mvnvdd I Damwain dra erchyll oedd yr un II l!,mer- odd lo yn nhref Airolo, gorllaw i dunel fford(I haiarn Rt, Gothard, yn yr Yswisdir (Switzer- land) Am txxlwiir v boreu disevnodd dan anferth o fvnydd uchel ar dreflan oddeutu milldir vsgwar o wlad ax falurion. Yr octi(I v preswvlwvr wedi eu rhybuddio yn flaen- orol o'r poivgl, a bu cannoedd ohonynt yn ddoeth i gilio alLin yn brydlon. Daliwyd ereill, ac y maent o dan y cwmp. iJuyml- wvd i gloddjo allan dri neu bedwar. Y mae vr adeihl(hll-rhai yn hollol filkirie(lig, ereill wedi eu hysgubo ymaith, ereill wedi eu haner dinystrio, ac ereill wedi dianc yn ddianaf. Yn mysg ereill ni wnaed niwed i'r ffordd fitwr. Peth lied gvffredin yn ngwlad fyn- yddig, yr Yswis<lir yw llithriadau o'r fath. Dwv flynedd yn ol llithrodd uchel-fryn, gan irladdu tren gnveithwyr gorllaw Am be no n, pan v collo<ld 80 eu bywydau. YIl 1800, llithrodd mynydd Romberg y tu oefn i'r Run, a chladdwyd 800 o bersonau o dan y carnedd ofnadwy. Yn 1881, claddwyd pen- tref Elm, a chollodd 200 ou bywydau. > n 1880 digwyddodd trvchineb cyffelyb yn In- dia, pan v claddwycj 200 o frodorion -it 30 o Ewropeaid. Ac nid yw damweiniau o'r fath yma. yn hollol ddieithr yn y wlad hon. Fel rheoi dwfr yw yr achosydd.

qwr Nant y Merddvn Efe yw y gwvdnaf a'r gwrolaf o'r amaeth- wyr. Nid yn unig ni fynai dalu y degwm pan yr oetld llanw brwydroll y degwm yn llifo dros y gwledy" dd, ond oery felly hyd heddyw. mae yr olaf o arwerthiadau degymol Nant y Mor<tdyn yn Llansanan, sir Ddinbych, newydd fyned heibio. Egwyddor ddofn ami ganghenog, ac argyhooddiad v., tyrbwyl1, svdd yn cymhell Air James Da- vies i weithredu fel hyn. Megis arfer, yr oedd yn nyled y Dirprwywyr Eglwysig a'r Parch Dr Ellis, gweinidog plwy' Llansannan, o'r degwm. Ni fynai ei gydwyliod o.otiedig iddo ei dalu, am hyny cafodd mcrlcn deg fyn- ed o dan forthwvl yr arworthwr am 18p 5s. Y mae gwyr o'r fath yma. mor brin yn y wlad fel y (Iylid gwneyd pobpeth er eu cynhal yn en nerth, a magu (-it cyffelyb; canys bydd cii iierth, ki mii, iu- Gymru Fydd gymaint o nngeu am wrwi- ia.id a. fhymru Fu.

kehub y Plant Bach I Y mae swyddog CVmdeithas Atal C'reulon- dorau at Blant wedi dwyn i eglurder Gymrn oedd yn anadnabyddus hyd1 yn ddiwoddar. Gwolsom olygfeydd yn Nghonwy, Bangor, Deiniolcn, a Chaernarfon oedd yn "waeth na Whitechapol." Rhaid rhestni Bethesda heddyw gyda'r trofianau sydd yn gartref i bobl wodi eu darostwng gan feddwdod a diogi i'r ystad iselaf y gall rhioni plant fyned iddo. Dyna'r cyflwr yr aeth Owen a Ca- therine Pritchard, Tan-y-ffordd, Bethesda, iddo. Er fod O. Pritchard yn cnill 4p yn y mis, oto yr oodd mor amddifad o ddynol- i. ;th fel ag i oddef yr aflendid ffieiddiaf a chreulonaf yn ei wraig. Y mae cyflwr budr ae anghenus y plant druain tra eu mam yn y gyfeddach gyda'i chvdryw yn rhywbeth na (ldvlii yr un tad a phriod ei oddef am fynyd awr. Ond y goddefiad sydd yn dajigos y ddawn ysboilgar sydd gan y ddiod feddwol. Da iawn y gwnaeth yr ynadon yn penderfynu galw sylw union<rvrchol Bwrdd Llywodraeth Leol at ystad gandryll a heintus yr adeil- adau,

Oes vr Awvr a'r Gwefr I Yr ydym ar drothwy oes north awyr a gwefr. America, megys arfer, sydd ar y blaen yn hyn o fater. Gwelwn fod y dar- ganfyddiadiiu wedi eu dadblygu a'u porl'feith- io i gymaint graddau fel ag i gvfiawnhau ffurfio cwmni gyda miliwn o ddoleri o gyfal- af i'r pwrpas o weithio troliau, a chertwyni i'w gyru gyda nerth awyr. Rhoddwyd prawf ar ol prawf ar y meni hyn, a gwelwyd eu bod yn llwyddianus i dynu wyth tunell o bwysan am bum milldir ar hugain heb ail gytienwi y peiriant ag awjT. Ant i fyniy ac i lawr gelltydd gyda rhwyddineb dibryd- er. Amcana y cwmni ddwvn awyr i wosan- aethu ar yr heolydd gyda phob muth o ger- bvdau yn lie ceffylau. Y mae'r wasg yn frwdfrydig yn ffafr y cynlltin, ac anturiant gv hoe<ldi fod yr adeg heb fod nepbell pan na bydd march i'w weled ar heol v ddinas yn tynu baich.

Ivfo Slwgr I Y mao Prydain yn dibynu ar wledydd tra- mor am ei siwgr, Er cadw'r fa-snach iddynt eu hunain rhydd amryw o'r teyrnasoedd liynv gynorthwy arianol i'r planhigwyr siwgr fel y gallont worthu eu nwyddau yn iset. Tybid hyd yn ddiweddar nad oedd awyr a daoar y wlad hon yn gvfaddas at dyfu gwraidd meed; orbyn he<ldvw y inao y dvbiaeth hono wedi ei chwalu. Fp ellir gwTieyd, ac nid yn unig hyny, ond y mae sail i gredu fod y gwraidd Prvdeinig yn tra rhagori ar oiddo'r gwraidd tramor. Bit Mr Sigmiind Stein, o Lerpwl, yn gwneyd ar- brofion ar 150 o wahanol esiamplau o'r gwroiddiau, ac fel hyn y mae ei ddedfryd — "id yn tinig y mae gwreiddiau melged Pry- deinig yn ffrwythlonach, eithr yr hyn sydd yn llawer pwysicach v maent yn fwy gol- IIdog o sugn na'r gwreiddiau a dyfasant yn mro Magdeburg, canolfan v diwydwaith siwgr yn Germani. Yn awr y mae hyn o'r pwysigrwydd mwyaf. Defnyddir 1,500,000 o dunelli o siwgr yn flynyddol vn y wlad hon, chvnydda yr alwad yn ol 20,000 o dunelli y flwyddyn. Telir 18,OOO,c p yn y flwyddyn am dano i fasnachwyr liraine, Germani, ac Awstria. Yn yr olwg ar yr arbrofion llwyddianus hyn, y mae sail i gredlt y gwelir amaethwyr LloeW a Chymru yn codi gwraidd .iwgr yn eu meusydd, yn hytrach nag ym- flino gyda grawn.

America a'r Ysball Rhvfel. I Nid yw brodorion Ynysoedd Philip a Cuba yn gallu cyd-ddwyn a'r syniiid o fod n dan foistriaid mwyach. Yr oeddynt yn holl- ol barod i ganiatau i'r Americaniaid ell rhyddhati odditan iau yr Hispaeniaid ang- hyfiawn, ond gwrthdystumt yn lew yn erbyn i'r rhyddhawvr gymeryd yr awenau yn eu dwylaw am enyd, er eu bod hwy eu hunain vn hollol amddifad o'r ddawn i lywodraethu eu gilvdd. Y mae gan y Cadfridog Otis 20,000 o filwyr at ei alwad, ac y mae radran- au oraill ar y ffordd, heblaw llynges y Nior- Iywydd Dewev. Ofnir T' bydd yn rhaid dad- weinio'r cledd, canys y mae y Philipiaid wedi meddwi ar v syniad o ymroolaeth. Hllrfiasant Weinyddiaeth • gwnaethnnt hen xi-r o Tndiad paflysig yn Arlywydd n Gwein- idog Tramor. Nid yw yn mn-d America i oresgyn Cuba, ond yn eu cymeriad o ryddha- wjT, y swyddogion Americanaidd yw meistriaid hyd oni byddo'r Hispaeniaid wedi gadael y wlàd. Eto, myn v Cubaniaid gy- meryd rhan yn seremoniau ymadawiad vr Hispaeniaid ar Ddvdd Calan, ac am na odd- efir hyny bvgythiant eu byddin ar oil rhvdd- hawvr. Penboethni afresymol folly yw y dystiolaeth gadarnaf o'u hanghymwysdo. prosenol i iawn ddefnyddio eu rliyddid.

ETIFEDDIAETH GOEDHELEN. Pan ar fin myned i'r wasg deallwn fod aw- durtlodau etifeddineth Coedhelen wedi tynu allan p,tun(leball newyddion, y rhai y gof- ynir i'r tenantiaid amiiethyddol ou har- wyddo. Gan fod y cytundeb yn un o natilr cithriadol, bydd i ni ei gyhoeddi yn ein rhifyn nesaf, gyda nodiadau eglurhaol ar ei ddarpariadau. Credwn y bydd hyny yn gynorthwy i'r tenantiaid oi ddeall yn drwy- adl cyn iddynt ei nrwyddo.

lIE mnmu O'R B08L YN FI YFED. Dr Tibbies' Yi-Cocoa ydyw diod-fwyd y bobl, mae ei deilyngdod wedi ei gydnabod tuhwnt i ddim a wyddis am anrhyw barato- ad arall. Mae ei rinweddau fPl hwyd o dan bob amtykhiad ac i ateb bob pwrpas wedi ei Lbofi gan bobl o bob dosbarth a galwedigaeth, a sicrheir fod ei allu adferiadol yn rhyfeddol. Gadawn ef i'r darllenydd i ymgynghori a synwyr cyffredin, a ehymeryd Dr Tibbies' i-Cocoa os heb wneyd hynv yn barod yn lie y cocosi cyfTre<lin, te, a choffi, i free- wast a phrydau era ill. Co, 9c, a Is ûc, gellir ei gael gan bob fferyll- ydd, grooer, ac vstordai, neu o (JO, Gl a HZ, Bunhill Row, London, E.C. Fel prawf o'i deilyngdod anfonir siiimpl ohono mewn blwch hardd i unrhyw gyfeiriad os, pan yn ysgrif- enu (^wnaiff cetxlvn y tro) y irwiiaift y dar- llusydd tuwi "Y UMnsdl" a'r "Wcriu."

 ?wc?m

t Cyfiafan Crlccleth. Branychivyd CViccieth a'r cyffiniau ddydd Mawrth gan y newydd brawychus fod llof- ruddiaeth driphlyg wedi cvmeryd llo yn yr ardal hono rhywbryd ar drothwy gwyl y Nadolig. Cymerodd dyn o'r enw W. Wil- liams fywyd ei wraig a'i ddau blentyn, ac wedi hyny sacthodd ei hun. ilorwr cytfrcd in oedd ef. Yr oedd yn adnabyddus fel lneddwyn acbhsurol. Cludai arfau tan, ac ;\lw(ld ymwrthod a'r casgliad fod arwyddion o orphwylledd yn nodwoddu ei fuchedd. Megis ereill, yr oedd ynddo chwaeth afiach at hane^ llofniddjaetnau a'r cyffelyb. Y mae newyddiaduron o natur v "Police News" Aniericanaidd a gafwyd yn ei dy ef yn ben- dant ar v mater liwit. Rhoddant sail i gasglu hefyd ddarfod i'r darluniau brawychus cedd yn y eyiryw enyn awvdd Satanaidd yn- ddo am eu hefelvchu, Od oe?? dosbarth o newvtldiadliron ag y dylid ou hatal yn ddi- ymdroi crorticlau cyflafan ydvnt.- Ym- dileiigys fod W. Williams wedi priodi uwch- law ei sefyllfa. BontKldigrs Seisnig oedd ei wraig; dionodd hi i ymbriodi ag ef tra ar ei bymweliadau a Chriccicth. Ar yr un pryd, er yn gwahaniaethu yn fawr o ran ou chwaeth n'u dygiad i fyny, vmddengys eu bod yn trigo yn garuaidd. Rhaid priodoli y gvflafan erch i effeithiau y ddiod feddwol a dylanwad hanesion a darluniau brawychus.

I Ystorm Fawr y Nadolig, I Hawdd ysgrifenu "ystorm heb ei hail," ond yr ydvm yn cofio mai gwyu pob newydd. Yr o)af o hyd yw y peniif. Ar yr un pryd y mac croniclwyr yr hill yn lied unfryd fod y ddrycin 0 wynt a -it gaed Lllln a MawTth y Nadolig heb ail iddynt v tu yma i'r flwyddyn 1875. Nid lleol mchoni; gwnaeth alaiuis enbvd ar dir a inor yn inho,) rhan o'r deyrnas hon, glenvdd y (Vfandir a'r Mor Du. Codo<ld y llifddyfroedd yn uchel, gan or- chuddio milldiroedd o faesydd yn mhob rhan o'r wlad. Brithwyd v glonydd a llongddrvll- iadau. Yr oedd north y gwvnt mown man- a'l yn ddigon grymus i godi gwvr a gwrag- edd" yn llytlivrcnol o<ldiar eu traed, gsm eu cludo dros gloddiau, ac i nfcl1'dd,

I Actau y Llytlivrdv, I Gan nad beth svdd yn odwino yn y wlad hon, tleng_vs actau y !lrthyrdy. yn gl1rtrpfol a thramor, fod teimladau eyfeillgar yn tyfu ac yn prifio fwy-fwv mown grvmusder. Cy- morer Llundain yn unig fel e-ianipl o'r hyn elai rhagddo drwy vr holl whd. Lledaen- wyd viio yn unig gvnifor a niliwn a chwar- ter (i,230,000) o bar.-eli drwy yo llythyrdy. () foreu Llun hyd vii hwyr lios Sadwrn, nid oedd dim llai iia 300(1 o lythyr a pharsel- gludwA" T yn gweithio yn ddiorphwys nos a thdd. Yr oedd v presontau yn amrywio yn ddirfawT- (lilladau, Uyfrau, dofodnod, cig- fwvd, pwdin, diodydd, a'r cyffelyb. Ar raddfa lai, felly yr oedd yn mhob dinas, trof. a phontrof drwy yr holl deyrnas. Felly hl'fyd y gwoithredai yr ysbryd cariadlawn a fodola rhwng y wlad hon a'r America a'r holl Drefodigaethuu. Er esiampl dygodd vr "Umbria" i'r wlad hon foreu Sadwrn o'r America wyth a phedwar ugain o dunelli o lythyniu vn unig. Yr oedd llwythi ager- longau lllnell v White Star o'r America yn gvffelyb. Yr un modd, daeth 80,000 o lyth- yrau ¡¡;.vda'r mail o Affrica Ddeheuol—nifer i'.uosocach nag a ddorbyniwyd erioed o'r blaen. Am ddeuddeg o'r gloch nos Sadwrn daeth y doll geiniog i bob rhan o'r Ymerhodr- aoth Brvdeinig i rym, ac or fod tair gwlad neu bedair alian o iTvleb y tliwygiad godidog hwnw, impir hwvthau i mown ryn bo hir. Yr o(,(Il ?' yn (lisg???i-I 'tiniong?-rehol yu mfer Iv m UvthYrau, ac foilv y bu. Y mae hyn oll yn fod dion i ddwyn Prydain a'i phlant i undeb agosacli.

Drvch Masnaeh I Nos Iau, wedi ciniawa yn hyfryd gyda mar- siandwyr Leicester, oododd Mr Bryce, A.S., i'w hanerch ar ystad gyffrwlinol masnaeh Prydain. Yn hytrach na thraethu breudd- wydioi), tybiodd yn ddoeth i adrodd y ¡!wir, 9an na pa mor chwerw ei Has. Sylwodd fod vr allforion vn Uai o 2i o filiwnau eleni o'u cymharu ag allforion y llynodd. Ar i lawr y miie masnaeh dramor yn myn d. Gwir fod hvnv i'w briodoli mown rhan, i'r rhuthr n nnaed i'r America gvda ewlan yn 1897 or osgoi tollau deddf Diagley. Nid oes gan Mr Bryce nemawr obaith am gynydd yn mas- nach Y SoUd¡Ul am lawer o Hvnjddoedd, a ehvffeh'b vw ei ofnau am China. Ynfyd- rwvdd' fyddai dibynu ar y marchnadoedd newyddion yr tideanwyd N [I uchel yn eu cylch. Ac heblaw hyn oil nid oes sail i ddisgwvl v gwna y tfyrnaswdd tramor lei- hau dim ar y tollau uchel. Er holl addvsg- iaeth v Cobdeniaid, y mae y eonhedloedd yn ngsifaelion hygoelus diffyndoilaeth megis cynt. Ac yn ben ar y cwbl, y mae y gys- tadleuaeth dramor wedi cvnyddu yn ddir- fawr. Rhwng 1891 ac 1897, cododd mas- nach dramor Germani 21,(K)0,000p N-ii ei gwerth, ac piddo yr America 31,000,000p, tra y lleihaodd eiddo Prydain 15,000,000p. Paham felly? Dau reswm yn bemf, Ni fyn marsiandwyr lunio nwjddiiu fo yn taro chwaeth, ac angen tramoriaid, tra y gwna eiddo yr Almaen ac America hyny: ac yn ail ofer eeisio gan WYr ieuainc Prydain ddysgu ieithoedd y gwledydd y deisyfant fas- nachu a'u preswylwyr. O'r tu arall y mae Germani vn fvw i'r naill angen a'r Hall, ac folly yr America. Apeliodd Mr Bryce yn daer at wyr ieuainc v deyrnas i roddi llawer mwy o'u meddwl ar fasnach ae amodau ei llwyddiant.

Hirhaedledd ar Gvnvdd. I Y mac yn eglur fod hirhoedledd yn parhau I fyned ar gynydd yn y deyrnas. Eleni, cy- hopddodd y "Times" farwolaethau 204 o bobl uwchlaw ell 90 oed yn gyferbyruol i 1*8 v llvnedd. Yr oedd dau ar bymtheg ohonynt uwchlaw 100 mlwydd, un yn 109, ac un arall yn 112. A phurion fyddai cofio mai yn mhlith un dosbarth o'r bobl yr oedd hyn —yr uphelwyr bras eu bwyd a'u byd; ond v mae cyfrifon blvnyddol y Cofrestryùd Cyffredinol wedi profi er's talm mai yn mhlith gwerin wla.d-pohl y bwyd plaen a'r llafur eyson y mae hirhoodledd yn blaguro benaf.

IPwv Mi vr Arwein dd Newvd Y mae areithiau ein Seneddwyr, ac Y8- grifau y wlIsg Seisnig yn cylchdroi yr wyth- nosau hyn o amgylch yr ymholiad, Pwy a fydd arweinydd newydd y blaid Ryddfryd- ig ? Enwir amryw, megis Air Herbert Glad- stone, Mr Asquith, Syr Henry Campbell- llannerman, a Syr Henry Fowler. Nid yw Mr John Morley yn y rhedegfa. Dichoiini(I oes dim yn Mr H. Gladstone yn cyfreithloni ei enwi fei ymgeisydd, namyn ei herthynas agos a ohyn-arweinydd y blaid. Ar amryw ystyron, dichon mai y cryfaf o'r ymgeiswyr vw Mr Aatiuith, ond dywedir nad yw efe yu ddigon annibynol ei amgylchindnu i fodru rhoddi ei holl arnser i'r swydd. Gwedi man- toli pobpeth, y mae'r fantol hwyrach yn troi yn ffafr Syr Campbell Bannerman. Ysgotyn yw efe; uchelwr t r" goludog, gwan ei iechyd, ac yn caru esmwythfyd. Nid oes sicrwydd yr ymgymerai efo a'r swydd pe y ceisid gan- ddo. Pa fodd bynag, y mae cyfoeth heltieth yn un o hanfodion cymhwysder, hyd yma, i'r swydd. Dywed Mr Balfour ei fod ef "ar dan" am wybod pwy fydd yr arwoinydd; diau fod ereill felly; ond amser ac amgylch- iadau yn unig fedr ddadgwdtlio.

Y Swdan; Lladd Clwvfedigion. I Yn y "Contemporary Review" ain lonawr y maü E. N. Bennett, ttohebydd v "W«st— mister Gazette" yn codi'r lien ar wir hanes brwydr Omdurman. Nis gall v fath weith- redoedd erchyll lai na bod vn faterion Sen- eddol. A da i'r jrdnr ei fcd wed' dvobwol- yd i .'ualw4 NJC, c??.Ys y UM> dadleaiad- I RU Mr. Bennett ya -adlewyrehii yn nodedig < nNafriol ar ei ddynoliaeth. Dywed y f" aiebydd fod o leiaf dair mil o glwyfedigion l-aes y gelanedd wedi eu lladd tru. yn gcr- v (Id yn eu gwacd. Ymunni dilynwyr y p,enyll,y gweision a'r milwyr, yn Arabiai.l a 1' rydoiniaid, i ladd v lladdedigion a'u hys- bi ilio o bobpeth feddent. Cyhoeddir fod yorcbymyn wooi myned allan o'r pencadlys n: 1 oedd yr un clwyfodig i'w arbod. Yn av r, fe wyr pawb fod clwyfedigion rhyfel yn lliiosocach na lladdedigion; rhaid eu bod folly yn Omdurman, ond nid oedd p;"ir o ,on am nifer clwyfedigion brwydrau y Sou- dan. Yr un modd, cafodd y fyddin gonad i wneyd a fynont yn ninas Omdurman am dri diwrnod wedi y frwydr, ac aoth yn ufforn yiio yn y fan-y.,beilio, treisio, a phob anghenfilwaith cyffelyb. Gwnaod hyn oil drwy oddefiad neu crchvmyn swyddog- ion gwar a gwyn Prydain.

Transvaal a Phrydain Ffyna anniddigrwydd mawr yn Transvaal. Y mae Dydd Jameson—yr 2il o Tonawr- gerllaw a deisyfa'r, Boeriaid penboeth a rhyfelgar wneyd gwyl o hono. Prifiodd y wasg mewn beiddgarweh; cymellir y Llyw- odraeth i ddarpar ar gyfcr dydd chwyldroad yn Johannesburgh. Ni phetrusa y "Rand Post," argymell sjiethu par neu ddau o Saes- on penaf y ddinas. Darfu i heddwas Boor- aidd weithredu felly tuagat Sais o'r enw Edgar ychydig ddyddiau yn of. Y mae yn eglur fod y Llywodraeth mewn cyfyng gyng- or, canys y mao yr ymsefydlwyr Prydeinig megis cenawon yn gwylio am yglyfaeth; yn anffodus nid yw'r Arlywydd a'i gynghor- wvr mewn ysbryd gwneyd heddweh cyfeill- giir a hwy. Y n 01 y brys<'bau diweddaraf y mae Mr. Kruger yn sal o glefyd anfe<ldygin- aethol. Pe y gymerid of ymaith galLii dori allan yn chwyldroad yn y fan. A dywoyd y lleiaf tywyll a phrvderus yw'r amgylohi ul- au yn y Transvaal ar foreu'r ihvyddyn newydd.

ARWEINYQDIAETH Y BLAID I RYDDFRYDOL, ARAETH GAN ItR 1. BRYN ROBERTS, I A.S. Nos Wener, yn Llanrug, anerchwyd cyfar- fod cyhooddus o Ryddfrydwyr gnn Mr J. Bryn Roberts, A.S. Llywyddwyd gan y Parch Robert Parr)', B.A. Mr Bnn Roberts, wpdi cyfeirio at sefyllfa y hlaid Ryddfrydol yn Nghymru ac yn Lloogr, a ddywedodd y geUid dibynu ar y bobl yn gyffrodinol, ond yr oedd yn bod both pryder o berthynas i'r cwestiwn o arweinydd- iaeth y blaid. Dywedai rhai pobl nad oedd yn briodol cyfeirio at y cwostiwn hwn, ond dadleuai ef y dylai gael pi drafod yn dog gan y bobl yr un modd ag y buasent yn trafod unrhvw fater arall o bolisi Rhyddlrydol (clvwch, clywch). Yn bcrsonol, yr oodd oi gvdymdeimlad ef vn gyfangwbl a Syr Wil- liam Haroourt, ac os gallai farnu oddiwrth y toimlad ddangoswyd yn y gvnhadledd a gynhaliwyd yn Birmingham yr oodd cydym- doimlad v wlad yn gyffredinol a Syr William (clvwch, clywch). Yr oedd y cwestiwn oedd gaiiddynt yn awr i'w ystyried yn gyfryw fel nas gellid ei basio heibio heb ystvriaeth tIdy" ladwy. Pan yr ymddiswyddodd Mr Glad- stone yn 1894 fe ddaethpwyd i benderfyn- lad brysiog, ac yn awr yr oedd Rhyddfryd- wyr yn cydnabod y c', m a wnaed. Y pryd hvnv yr oedd gan Syr William Harcourt hawl dog a rhesymol i'r arweinyddiaeth—hawl a pnillodd wedi brwydro am o leiaf 30aiii o flynyddoedd yn rheng flaenaf v blaid Rydd- frydol (cymeradwyaeth). Ond, yn anffod- us, fe'i dodwyd ef o'r neilldu; ac er par- hai i fod yn arweinydd yn Nhy y Cyffredin ni phenodwyd ef yn arweinydd y blaid. Er efallai nad oedd gan Syr William Har- court ond yr un agoriad hwn i'r anrhydedd, ac er fod Arglwydd Rosebery yn ddyn evin- harol ieuanc yn feddianol ar gjllousterau mawrion yn y dvfodol, fe apwvntiwyd y di- weddaf a dodwyd o'r neilldu yr hen ymladd- wr ("cywilydd"). Er iddo arwain y blaid vn Xhy y Cyffredin nid oedd, fodd bynag, yn bod yr ymddiriedaeth lwyraf a ddyla-sai fod rhwng Arglwydd Rosebery ac ef. Er eng- rhaifft, fe adawyd i Syr Edward Grey, heb vmgynghori a'i arweinydd, i wneyd araeth yn Nliy y Cyffredin yn yr hon y cyfeiriodd at gwestiwn y Nile, ac y dywedodd v btiasi(i yn ystyried gwaith Ffraine yn sefydlu ei hunan yn Nvffryn y Nile yn weithred anghyfeillgar tuagat Loegr, Yr oedd hyn yn gyfnewift- iad mawr yn mholisi tramor v blaid Rydd- frydig; yr oedd ynddo duedd i fod yn ymos- odol. ao yr oedd yn wahanol i'r polisi tramor a gefnog*d gan Mr Gladstone. Eto deallai ef (Mr Eberts) ar awdurdod uchel i'r sym- udiad pwvsig hwn, pa un fu bron vnachos o ryfel rhwng y wlad hon a Ffrainc, gaol oi wneyd heb ymgynghori a Syr William Har- court. Fodd bynag, ni ddarfu i'r sarhad hwn ddwyn o amgvlch ei ymddiswyddiad, ac wedi yr etholiad ddiweddaf, pan y gorchfyg- wyd y blaid Ryddfrydig, parhllodd yn ffydd- lawn yn ei swydd (cymeradwyaeth). Yn awr, fedd bynag, yr oedd Syr William yn teimlo fod yna. gynllwyn yn bod i'w ddodi o'r neill- du ao i wnevd Arglwydd Rosebery yn arwein- ydd eto. Yn ddiau yr oedd cais yn cael oi wneyd i droi y Rhyddfrydwyr yn Jingoaid. Y ffaith oedd fod yr ysbryd Jingoaidd yn bur gryf y dyddiau hyn. Ofn fod Arglwydd Rosebery yn tueddu i'r cyfeiriad hwnw, ic yn sicr yr oodd Syr Edward Grey. Toimlad rhvfelgar, ymosodol, a hunanol ydoedd a phe y mynwesid y cyfryw deimlad gan her- son unigol deuai yn bur anmhoblogividd. Pabam, gan hyny, y dylai cenedl fynwesu y fath deimlad ? (clywch, clywch). Yr oedd y polisi Jingoaidd hwn yn niweidio urddas y gonedl. Polisi ydoedd o orthrymu y gwan a gwenieithu i'r cryf; ac yr oedd wem ei dd.ng. yn bur amlwg drwy ymddv"jarlau gwahanol a ddangoswyd gan lJOPgr tuagat yr Armeniaid a'r Soudaniaid. Eto, yr oedd cais yn cael ei wneyd i droi rhai aolod- au o'r blaid Ryddfrydig o awdurdod. Yr oedd Arglwydd Rosebery wedi dweyd na buasai ef yn aros yn aelod o'r un Cyfrin Gyngor a Syr William Harcourt, ac fe ddy- wedid hefyd nid' yn unig fod Syr William Harcourt wedi ei nodi ond fod Mr .John Mor- ley wedi ei gondemnio. Yn awr os narl oedd yn bosibl cael Cyfrin Gyngor yn y dyf- odol o ba un y byddai Arglwydd Rosebery, Syr William Harcourt, a Mr John Morley yn aelodau, ae os y byddai raid gadael rhywun c, honynt allan, byddai i lais y wlad ddweyd ddigon eglur mai nid Syr tttiiiam Harcourt na Mr John Morley fyddai raid sefyll o'r neilldu (cymeradwyaeth uchel). Nis gallai y wlad wneyd hebddynt, a gobeithiai ef (Mr Roberts) na byddai raid gwneyd heb Ar- glwydd Rosebery hefyd. Ond, os oodd vn rhaid f!wlleyd dewi;;iad teimlai ef yn ddylod- swvdd bersonol i lynu wrth Mr John Morley a Syr Wrilliam Harcourt (cymeradwyaeth). Food bynn.g, yr oedd yn gobeithio na byddai angen dim o'r fath, ac na byddai rhagor o gvnllwynion (cymeradwyaeth). Yii (lujivn- or aeth Mr Roberts rhagddo i siarad ar Ddad- gysvlltiad, a dywedodd or nad oedd y cwos- tiwn mor amlw g hfddyw ag y bu yr oedd yn cael ei wthio yn mlaen gan y Dofo<hvvr clerigol. Os oedd yr Eglwys eisieu rhydd- had mcwnol nis gallai ei gael, yn ei farn ef, ond ar draul Dadgysylltiad. Fodd bynag, sut bynag y buasai, ni chaniateid i'r defod- wyr ddefnyddio gwaddoliadau ac adoiladau conedlaethol er dymchwelyfl egwyddorion y Diwygiad Protestanaidd (cvmeradwyaeth). Ar y t^rfvn pariwvd pleidlais o ymddiriM)- fiptb A Mr H.n Rert. n daeth v cvfarfod i derfyniad gyda'r diolchiadau arferol.

LLYTHYR Y PRIFATHRAW I CHARLES EDWARDS. AT GYNUI.LEIDFAOEDD Y METHOD- ISTIAID CALFINAIDD. Anwyl Frodyr a Chwiorydd,—Y mae sef- ydlind y Fonvard Movement yn ein plith yn un o'r pt'thati sydd wodi deffro gobeith- ion newydd i'r Cyfundeb; nid yn unig drwy yr ychwanegiad ato o'r miloedd pobl sydd wedi on henill i wrandaw yr efengyl, ond hefyd drwy roddi ysbrydiaoth newydd i'r pregethwyr ieuainc yn y Colegau. Y mae Y Symudiad wedi agor maes iddynt ymdd:td blygu ynddo, heblaw rhoddi cyflo rhagorol i ni fel cyfoethogion a thlodion i ddangos ein haelioni. A pho bu/isai ond y cyflousdra hwn a roddir i'n pregethwyr ieuainc, 111 buasai genym yr amheuaeth leiaf am ein dyled- swvdd fel gweinidogion ac eglwysi i aehlesu y Symudiad. Cychwyniad y Symudiad yn nghyd a'r symudiad cenhadol yn mhlith y myfyrwyr, sydd wedi cynyrchu y cvfnewid- iad mawr yn y teimlad cenhadol yn ein plith. Y mae yn ddll genyf ddp;tJ! nad yw Mr I'nn'n a'i gyfeillion wedi dwyn i mewn syn- iadau newydd,—er foallai y gall y Symudiad gynyrchll yn y dyt'odül (beth a wyddom r) helaethiad tueddiadau Efengylaidd yr oes, a syniadau mwy Cristionogol am pin cysyllt- iadau cymdeithasol mewn canlyniad i'r grod sydd yn ymweithio mor gryf am "the salv.i- bility of every soul." Y mae y brodyr hyn yn hollol wrthwyneb- 01 i dueddiftdau dcfodol yr amseroodd y mae natur y gwaith sydd i'w wneuthur yn gwneyd gwrthwynebiad yn angonrhoidiol, ac y mae y !faith o'u gwrthwynebiad i ffurfiau yn ffynhonell o ddiogelwch i'r holl Gyfun- deb. Efallai mai y prif beth sydd yn cael ei am- lygu yn y gwaith hwn yw y pregothiad o lawn, sicrwydd ffvdd. Hwn yw y prif wahan- iaeth rhwng pregethwyr y Symudiad a'r hen bregethwyr, ind y nitent mor debyg mewn pothau ereill fel nad w-yf yn synu fod rhai o'r gwrthwynobwyr wedi eu hargyhooddi, a'r lloill wedi tewi. Rhaid i'r gwaith fyned rhagddo. Yr ydvm ni fel Cyfundeb wedi ymgymoryd a'r oyfrifoldeb o efengyleiddio y hohlwarth fawr sydd yn yr aixlaloedd gweithfaol hyny ag sydd yn cynyddu cymaint o flwyddyn 1 flwyddyn. Y mae llawer o dir etc- i'w fedd- ianu. Y mae ardaloedd mawrion yn edrych atom i roddi in;iriteision crofvddol iddynt, ac y mae perygl mewn llaesu dwylaw. Y mae helaethiad y gwaith yn dibynu ar hael- ioni ein heglwvsi, ac fe'i holaethir yn ol cyn- ydd yr haelioni hwn. Y mae y cyflptlsderatl sydd genym "i godi'r hon wlad yn ei hol" yn dw yn gyda hwynt pyfriMdch lias gallwn ei wrthod. Xa ato Duw i ni fothu ymgodi L gymeryd gafael o'r cyfleusderau hyn! Y mao yr achosion sydd eisoes wedi eu sefydlu newydd fyne(1 drwy argyfwng dif- rifol, sef yr anghydfcd yn N'glofeydd y De- houdir. Nid oes nemawr un ohonynt hob ddioddef oddiwrth hyn, ac y mae rhai ohon- ynt mewn cyflwr dybryd mown vMyr ar- ianol. Tuedda hyn i ddigaloni y gwoithwvr ac i niwoidio y gwaith. Gobeithiaf y bydd yr atebiad a roddir i'r apel presenol yn galon- og a rhyddfrydig, fel ag i gyfiawnhau y Pwvllgor mown oangu eu terfvnau a'u gallu- OW i estyn rhyw gvmhorth i'r centres hyny ag sydd wedi dioddef gymaint yn yr helbul diweddar,—a thrwy hynv i'r gwaith gael oi ddwyn yn mlaen gyda sol adnowyddol. Bala. T. C. EDWARDS.

CYNGHOR uOSBOT CRICCIETH DYDD SADWRN. Prosonol: Mri T. Bumell, oadoirvdd Robert Thomas, W. W. Watkin, W: G. Evans, J. T. Joucs, C. E. Palmer, Owen Parrv, J. Jones, R. P. Thomas, 0. T. Williams, H. Humphreys, J. W. Roberts, Evan Jones, J. Tobias (clerc cynorthivyol), it Morris Williams (peirianydd). CYDYMDEIMLAD. Y Cadoirydd n ddywedodd fod Mr Owen Parry wedi colli ei blentyn tua'r Nadolig, a chynygilrdd eu bod yn dadgan eu cvdvmdoimlad ag of yn ei brofodigaoth.—Pasiwyd yn ullfrydol,-Di- olchodd Mr. Parry. HEB DA LIT. Argvmhellai y pwyllgor fod owrs edrpithiol i gael ei gymeryd i orfcdi y rhai oeddynt heb dalu y rhenti dyledus i'r Cvngor. ?t? W. EDWARDS YX fWR?TIYXO. -Anfollodd Mr. W. E<lwards, Pen Paled road, lythyr yn yr hwn y gofynai amryw gwestiynau yn nghylch ty o'r enw Cartrefle. Dywedai Mr. Edwards nad oedd y ty hwnw wedi cael oi wneyd vn unol a'r deddfau lleol ac o ganlyniad gwrthndai Mr. Edwards dalu y ground rent, am ei dy pi hun. YSWIRIO. Pasiwyd i yswirio v Neuadd Gyhoeddus i'r swm o 300p, ar gj-nygiad Mr. Robert. Thomas. GOFIDIO. Gofidiai y C'adeirvdd ei fod ef a Mri O. T. Williams, a C. K Pahnor wedi methu ciel caniatad i wneyd y droed- ffordd at Brvnhir, gan Mr. Price. GWRTHOD. Nis gallai ewmni y Cam- brian ail rodeg tron 5 o Borthmadog. LON FIL. Yr oodd Mr. J. E. Greaves vn barod i roddi digon o dir i ledu Lon Fel. Disgwvlid y byddai i'r Cynger daln'r costau o symIHl v wal, n'i chodi hi drachofn. Hvd- orai v rhoddid tir cyffelyb yr oehr Ilrall i'r ffordd.—Canlyniad vmweliad Mr Biirnell a Mr. Greaves oedd hvn.—Mr. 0. T. Williams a gynygiodd, a Mr. Watkin a gefnogodd. fod diolcbgarwch y Cyngor yn cael ei roddi i Mr. Greavcs ?m ei rodd.—Pasiwyd hvnv.— Mr. GrMVM am pi rod d — P as i w y d hytw.— Pendcrfynw?'d Kofyn i Mr. Greaves fyned vn mlaen g r gwaith mor fuan ag a fyddo n bosih1.Gofynid i'r prydleswyr yn ymyl y ffordd a rcddpnt hwy dir at y ffor(ld.-At- ebodd Mr. J. T. Jones ei fod ef yn barod i roddi tir. Y TEMLWYR DA. Canifttawvd i'r Temlwvr Da gynal ou ovfarfodydd yn y Nonadd Drofol. POBL DDUON. Parod oodd lbvw ddyn i ddyfnd a chwmni o bobl ddtion i Grlbcieth yn yr haf. Gofynai i'r Clerc pryd v dc- chreuni v tymor? Boneddigion oedd ei gwmni ef, vn myned i looodd fel Criccieth or huilll eu 'hiechvd.—Yr oe'ld llythyr andl wedi ei gaol eddiwrth yr un person yn tynu y cais blaenorol yn ol. Hpfvd derbyniwyd trvdvdd llythyr yn tynu yr nillythyr yn 01 —Y Cadoirydd a farnai fod yr amser wedi dyfod i'r He gaol seindorf brioljl, a ba'nu oddiwrth yr hyn a ddywedwyd yon v He yn ddiwoddar —Mr. W. (j, Evans a gredai y dylent gael cwmni o bobl dduon yno, er mwvn rhoddi bywyd yn y Ho. Yr oodd yn druenus yr haf diweddaf. Gwyddai efe am v cwmni yn dda, a chvnygiai eu bod i anfon iddynt ddvfod yno—Mr 0. T. WillLuns a ddywedodd fod rhywbeth o'r fath yn eisieu yno yn yr haf. Nid oedd gan yr ymwelwyr pan fyddai y tywydd yn wlyb, unrhyw fodd- ion i fwynhau eu hunain. Gallesid eu mwyn- hall mewn yshfel1 fawr pe y ccid cwmni o gerddorion nc offervnwvr i'r lie.—Mr. R. TLoaute n luv-ui aa !çat iiv- ddim jclar ogi na gwrthod y cais, ond yn unig gadael llonvdd i'r cwmni ddyfod yno ar ou cyfrif- (,ti )iiiti:iiii yti lioilol.-Y Cadeiryd(i -it ddywedodd mai gwell fyddai oedi ychydig, er mwyll cael ychwarieg o geisiadau.—Mr. J. W. Roberts a ddymunai i !"rrlh! fa (ida ddyfod rno.-Afr. Palmer :t ofnai fod y cwmlli wedi cael rhyw gamsyniad am Gric- cieth, achos yr oeddjTit wedi bod yn Rhyl a Chclwyn Bay.—Y Cadoirydd a ddywedodd nad oedd gan y Cyngor hawl i wahodd nac i wrthod, ond gallont roddi eu cofncgaeth pe y (leiient.Ilr..Y. T. Jones: Gwell hysbvsu am sefyllfa pethau yma wrth y cwmni,— Mr. O. T. Williams a rrynygiodd ou hod yn ysgrifenu at v cwmni yn rhoddi yr 1.011 fanylion, ac i Gohvyn Bay i holi yn nghylch y cwmni vn vstod eu hnrosiad yno.-Cefllog- odd -Ifr. Evans a phasiwyd hyny. CHWAREL DINAS. Yr oedd Chware! Dinas wodi oi ohau. Rhaid fyddai codi pris y cerig cyn y gellid gweithio y chwarol. Yti ol y eyfrif am y mig di- weddaf yr oodd colled o 6p 16s 5c wedi ei gael trwy weithio chwarel y Dmas.— :\11', U. T. Williams a ddywedodd1 nod oedd yr arian f r. W. G. am yswirio yn v.;wm. Wr. G. Evans a ddywedodd fod y golled dros 7p. y tnis di- wedclaf.Ilr. J. Jones n. ddywedodd y gwnai y chwarel dalu yn y dyfodol, ohorwvdd oi hoc! w("li cael oi hagor yn iawn.- Mr. Evans: Y mae hynyna wedi ei ddweyd o'r blacn.Afr. J. T. Jones: A dala hi h('fo'r hen bris?- Air. J. Jon" a gredai y gwnai.- 'fr, J. T. Jones a ddywedodd mai 2s y llwyth a argymhellai v pwyllgor.—Mr. J. Joneg a gynygiedd Pit bod yn caniat.au i'r chwarel gael oi gweithio am fis.—Cefnogodd Ir. E. Jones.—Mr. AV. G. Evans a gynygiodd eu bed i agor y chwarol mewn lie arall. Af- reidiol hollol oedd gweithio y chwarel hon yn ngwyneb y ffaith fed collodion wedi oaol eu hachosi eisoes.—Cefnogodd Air. J. W. Roberts.— Mr. Watkin a gynygiodd, a Nir. '0. T. Williams a eiliodd nad oeddynt, i weithio unrhyw chwarol yn y lie.—Mr. O. T. Williams a ddywedodd yr anurddid y llo yn fawr os y symudid y rhan fewnol o'r Dinas.—Pasjwy'd myned yn mlaen hefo gweithithio chwarol yno.—Mr. R. Thomas a gynygiodd fod y chwarel yn ymyl y Marino terrace yn cael d pharhau, a chofnogodd Mr. J. Jones.— Mr. W. G. Evans a gynygiodd eu bod yn gweithio chwarel yn ymyl v lladd-dy am -Cefnogo(ld Mr. J. W. Roberts.— Cariwyd penderfyniad Mr. Thomas.—Am gorig y chwarol y soniai efe am dani, dywed- odd Mr. Evans eu bod fel bricks iehwerthni inawr).Ifr. Watkin Gobeithio nad ydynt mor fvchain a hricks (chwerthin). SAFLEOEDD Y LAMPAU. Yr ced(I v pwyllgor wodi oymeradwyo cynllun Nir. Palmer parthod saflooedd y lampau. Bydd- ai y golouwyr yn gyflymach yn golouo y lamp- all, a gellid ciol pump o lampan -chwnnpt!ol. COED I'R MAES. Yr oedd gohebiaeth- au wedi cymeryd \I" rhwng y pwyllgor a Mr J. E. Greaves, Syr H..1. Ellis Nanney, a Mr C. E. Palmer yn l'ghylch planu cOPcl yn y Maes. Gwnaeth yr oil o honynt t-v- grymiadau rhagorol, ac os y cerid allan y cyfryw deuai v Maes yn fan prydferth ang- hvffredin.—Addawsai Mr. J. T. lones, Mr. .1: W. Bowen, a Mr. n. Thomas, good neii arian at v gwaith. Argymhellai y pwyllgor fod i arddwr profiadol gaol oi gyflogi i osnd allan y Maes yn y dull goreu,—Mr. 0. T. Williams a ddywedodd fod y mater hwn yn cynyddu dan ou dwylaw. Dangosodd efo vr anhawsdorau vn y mator, a dywedodd mai gwoll cael dyn profiadol i gynghori y Cyngor, yr hwn a ddangosai beth fyddai etell iddynt ei wneyd yu y Maes, a phob iniii arall per- thynol i'r Cvngor.—Pasiwyd cyflogi dyn i ?y(I y gwaith.—Mr. R. Thomas a ddywed- odd oi fod pf yn bawl i roddi lOp 10s, ii- it wprth hyny o good i cymeradwyaeth)—Parod oedd Mr. Greaves a Syr Ellis Xann"y i helpu vn mhob modd. ?EDDFA!° LLEOL ( ERBYDAF. Mr. Palmer a gynygiodd fod deddfau leol etr- bydau yn cael eu mabwysiadu, eofnojedd Mr. Watkin, a phasiwyd hyny. CADW MOCH. Condomnai Dr. Fr.t-er gadw moch o ffwn lIai na 100 tro"dt ''l i i dy annodd.—Mr. Evans: A fodrwoh chwi dynu v cytiau mcch i 1 twrhcb dala nwn i'r pcrchon?n?n? Ma?nt wcdi eu odt yn unol a rhoolau y Bwrdd Lleol.—Mr. llum- phrevs • Myned i stopio pobl i gad .v Nid yw h"yn vn iawn v liner, ac ni dJy.'id < i ganiatau.—Mr. Evans; Mao llawor o bethau gwaeth na moch am fagu afieohyd, ao yn nos at y tai o lawer.—Mr. Watkin \r wyf yn hollol gvdwelod a Mr. Evans fod lhaid talu iawn os y chwelir y cytiau mocli.Nic. ]. T. Jones a ddywedodd mai gorfodi y rytiau _i gael eu glanhau oodil eisieu.—Mr. J.. Roberts a fethai wolod sut yr onwid un l'.o vn Nghriccieth mwy na iloo^dd er' iil. Yr opdd y cytiau moch y cwynid yn eu herfcyn yn cael ou glanhau bob dydd. Pah.im 1 a chwynid yn nghylch y tcmeni ocsld yn yiuyl ? A oedd cyfraith" wahanol i'r tlawd ao i'r gyf- oethogMr. J. T. Jones a ddymunai gael gwybod sut na fuasai yr arolygydd wodi dwvn y cytiau moch hyn i sylw y Cyngir. Onid oodd yn ffaith fod dros v ffordd i'r cvtiau moch hvn dunelli o wrtaith yn aei > u gajlw 'r A oedd cwvn a" vn nghylch .iwnwMr .» or- ris Williams egliirodd paham v cwynid yn erbyn y cytiau dan sylw.

C. NGHOR DOSBARTH GWYRFM. TAI ANGHYMWYS. Cynhaliwyd eN fiirfo(I arlienig o C\ n((or Dosbarth Gwyrfai tldydd badwrn, dan lyw- yddiaeth Mr H. Parry (cadoirydd).—Allan o un ar ddeg o ymgoiswyr penodwyd M W. J. Davies, Rhondda, yn arolygydd y '!yr<kl. Mr Davies a Mr J. Griffiths, Porthdinorwig, oeddynt yr unig ddauy pleitlleisiwyd arnynt. Dorbvniodd y blaenaf 19 o bleidlei-iill, a r llall 14.- (Jwnawl cyfeiriad at dai anghvm- wys yn y dosbarth, "a nodwyd achos tu ger- bron yr ynadon sirol y dydd hwnw yn nibit un y cyhuddid chwan'lwr o Ebenezer es- gouluso ei blant. Dynninai y Fainc alw sylw y Cyngor at gyflwr y ty, yr hwn oedd yn anghymwys i fyw ynddo.Ir 0. Row- lands a ddywedodd mai ef oedd perchenog y ty, ond yr oedd er's peth amser wedi rhoddi rhybudd i'r hwn a drigai ynddo i vmadael oddi yno, ond ni wnai hyny. 0'1' diwedd, fodd bynag, gorfodwyd pf i wneyd hyny, ac yr oedd y ty yn aw r wedi ei g.m, ac ni agorid of hyd nos y byddai rhai punnoedd wf di eu gwario i'w wolla. Nid oodd ryfedd fod y ty yn damp, oherwydd ni byddai ynddo dan,- Mr Pierce a fo I ardal Ebenezer yn un boblog, ac yn ddiweddar yr am- TVW dai wpdi I'U pondemnio, ond y C\I"S.i\\11 oodd i ba le vr oedd y bobl a droid allan i fvnfMl ?—Mr Rowlands a gj tunai mai dyna. oodd y cwostiwn pwvsig yn y diwedd. Yn sicr ni buasai lo yn y tlotty i'r bobl a i roid allan o'r gwahanol dai a gondemnid drwy v dosbarth.—Y Clerc a ddywedodd mni \T unig ffordd allan o'r dvryswch hwnw fy'ldai i'r Cvngor adeiladu tai ar evfor v gwoithwvr.- Galwo<ld Mr T. W. Williams a Mr R. B. Ellis sylw at gyflwr tai yn Ponvgroos a l'ont- newydd, a phonderfynwyd fed i'r arolygydd ipfhydo) (Mr Parry) barotoi adrod li id ar dai anghymwys yn y dosbarth.

Y GyMdiad yn erbyn Byd- wraid. Yn hoddlys Treffynon, ovhuddwyd Mrs Jane Parry, bydwraig, yn byw yn idostyn, o ddynladdiad baban. Bn Mrs Parry yn gweini ar y fam a'r plentyn, a honid t'r olaf farw oherwydd esgenlusdra y ddiffynyddes. Taflwyd yr achos allan.

tlTSG GWREUTHURWrn IEITG Y mae dim llai n»phedair mil yn gweithio yng Ngweithfeydd Menyg Yeovil. 0 lewn chwurtar diweddaf y ganrif y rose y fwrdeisdief wedi cynyddu yn rhyfeddel, ft gwaith anhawdd fyddai (iod o hyd i le mwy blodeuog. Y mae hi a heolydd newyddion wedi eodi mewri lleoedd nad oeddynt ddoe megis ond eeeiu gwyrddion, ac y mae un o'r rhanau mwvaf dymunol yn y dref, Pen Mill, yn lie hollol newydd. Deng mlynedd yn ol nid oe Id odid i dy i'w ganfod yno, ond vn awr y nine yn ddinas fechan. Heol Baddug yw un o heolydd diweddaraf y lie. Tnii y preswyiia Mr Kennard Russell, yr hwn sydd oddnutu deng mlwydd ar huglin oed. Saer ydyw wrth ei alwedigaeth; y mae yn aelod selog gyda Gwirfoddolwyr Yeovil, Be y mae yn wr o hatch, fel y tystia goheb- vd(I y newyddiadur lleol fu'n ymddiddan ag of. '• Wedi clywed fod ganddo lmnesyn dy- ddorol i'w pdrodd," ebe gohc bydd newydd- iadur Yeovil, gelwais gydag ef, Y mas gan Rhif 2, Heol Buddug ardd brydferth, He ar adeg fy ymweliad yr oedd Mr Rus- sell yn brysur yu ei thrin. Ychydig wyth- nosau yn ol buasai y fath waith yn an- uiL.osibl iddo, oblegid y pryd hyuy yr ceid yn dioddef oddiwrth sciatica, end ynawr yr oedd wedi llwyr wells, fel yr oedd yn hawrld caeglu wrth edrych sruo," "Do, buin yn hynod. hynod o ddtwg," meddai, mewn atebia i i'r cwestiwn cyctaf. AT y cyntaf teimlais fy nghoes chwith yn dechreu mynd yn anyetwyth, ynenwelig adeg gwely, a thra wrth fy ngwaith. Aetk yu waetb, ac nis gall vneyd dim." Ar hyn fe ddywedodd y wraig i bethau fyid mor ddifrifol fel lias gallai Kennard eistedd i lawr i fwyta gan f ,d Jci glun yn brffo wrth ei phlygu. Ac yr oedd yn rhaid i minavi ddioddef gvdag ef, gin fod y boen yn ei wneyd yn adrwg eidjmer, wyddocb." Cynyrchodd y sylw yna weD, ac ymunodd y gobebydd. Oed i fyud ymlaen gyda itcri y dioddef- ydd. "rn diwrnod," nieddai, "Garllensis wewn llyfr bychan a adawyd yn nby eyf- aiJl i mi, un Mr [Cruse, yr hwn oedd hedd- geidwad, ae s3 id yn awr gyda beddeeid- waid y nrifddiuas. Bu jn c ioddef oddi- wrth sciatica, a gwellhawyd ef drwy gy- meryd Dr Williams' Pink Pills for Pale People, a thybiais ar y pryd a wnaent hwy Ic-s i m i Fe br lEs i mi. Fe brlDodd y wraig flychaid o honynt lieb Y[1. wybod i mi, a dygodd hwy adref. Dywedodd gan iddi eu prynu fod. yn rhaid i rui roddi prawf arnynt. Hyny 110 wuaethum, Be yr wyf yn ara diolchgar i mi wneyd. Arferwn gymeryd dwy bale. gyda mi bob bore atl fy ngwaith, a phob dydd deuwn yn well ac yn well, hyd nea y d flacodd y poenau yn llwyr." "Mae yu debyg i chwi gymeryd mwy nag un blychaid" gofynai y gohebydd. Na. ni Jchymerais end un blychaid, ond y mae y sciatica wedi mYLed, ae yr wyf yn ddiolchgar am hyny." "Y ruae YII debyg fod eich cyfeillion wedi synu," sylwai y gohebydd. Wei," atebai Mr Russell. tyddent yn gwena pan y byddwn yn cynieryd y pelenau bob bore, ond nid oeddwn yn malio, gaa y gwyddwn eu bod yn gwneyd lies i wi." "Yr ydych yn edrych yu dda yn awr," ebai y gohebydd. Ydwyf, ac nid oes arnaf ofn ymojod- iad arall. Ac hyd yn ncd pe deuai, mi wn pa beth i'w gymeryd." Camgymenad cyffredin yw tybio y gwell- heir sciatica a chryduymalau drwy feddyg- ii iaeth i rwbio yn allanol. Fe all hyn leddfu poea am dto, ond rhaid cael gwell- bnd drwy y gewyuau a'r giau. Fel y diingosir ucbod, y mae Dr Williams' Pink Pills ya mynd at wraidd y drwg, gan buro a chyfoethogi y gwaed, ae felly yn gwneyd i ffwrdd a thuedd at ellyuhd ar newidiad y (ywydd. Y tuaent yn gwella scrotula, rickets, teneudra gwaed, curiad y galon, dadfeitiad anamseiol y galiuoedd, ac hefyd pob math o »r,hwylder fydd 1\1' ferched. Gellir eu cael yn awr gan yr holl fferyllwyr, a cbam Dr Williarjs' Medicine Company, 46 Holbcm Viaduct, London, am 2s 9c y bocs, neu chwech am lils 9c ond ydyut yn rhai eywir yn unig gyda'r ellw yu llawn, Dc Williams' Pink Pills for Pale People. Nid Pink Pills Dr Williams ydyw y rhai a werthir yn rhydoion neu mewn llestri gwydr, ac Di'ch iachant. Ni welthttodd pethau ipraddol neb erioed

FFESTINIOG a'r CYFFILIAU. SWPERAU NADOLK;.—Mao y Nadolig yu anad un wyl yn liynod ar gyfrif oi bod yn dwyn teuluov-dd a chyfeillion fydd wedi eu gwasgaru gan anigylchiadau rliagluniaeth at eu gilydd i fwynhau yr hen gymdoitints dra- chefn. Cyfarfu amryw o hert gyfeillion i'r anioan Ylla yn ystod y Nadolig diweddaf. (Jnd un o'r rhai mwyaf dyddorol y ciywais Ul dano oodd cyfartyddiad criw Dwrdd No. I, Ciniawdy Melin Chwarel Ganol Oakeley yn y Griffin Temperance Hotel no Wener diweddaf. Yr oedd yr ystafell wodi ei hadd- urno gyda chwaeth dda, a'r arlwy "1 rhag- orol, y naill fel y llall yn glod i'r gwestywyr caredig. Uywyddwyd y gwoitliredi idau gan Mr D. Roberts, Dorfil street, yr hwn, er ei fod yn tynu yn mlaen mown dyd lian, a'r pren almon yn dechreu blodeuo, sydd yn para yn ieuanc ei .ysbryd o hyd. Wedi i bob un fwyta ei ran o'r cloron, y moron, y gwyddau, a'r pwdin, cafwyd eyf.irfo(I adlon- iadol, rhai yn cann, ereill yn areithio. Yr oedd yn eu plith fel gwahoddedigion ddau oedd wedi symud oddiyno yn yst{]() y flwydd- yn, sef Rowland J. Jones, o Ysgol RagKiro- toawl y Bala; a J. R. Williams, cymdeith- aswr, sydd yn un o gyt'randdahvyr chwarel y Manod. Cafwyd anerchiadau svnwyTol a doniol ganddynt hwythan, a thvstiai y blaen- af i'r lies gafodd yn nghvfarfodydd dyddorol y ciniawdy, ac mlli un o'r gwyddiodolion trwy ei anerchiadau oedd wedi oi gyfarwyddo ef gyda'i ddarllen, fol ag i'w svmbylu i'r owrs o fywyd oedd wodi ei gymeryd. Nid vn ami y clywir am weithwyr yn ymgynull fel hyn yn ystxt gwyliau y Nadolig, ond hyder- af y clywir am ychwaneg rhugllaw yn cyd- gyfarfod i geisio sugno cymaint o fel a mwyniant ag a allent yn eu bywyd, Ciywais fod nifor o Socialists yn yr ardal nad yw nob yn givybo(I am eu bodoheth, yn hwriadu C'vfarfod un o'r noswoithiau nesaf. Ni ohaf adrodd rhagor, one! os na rhlywir rhywboth oddiwrthynt. byrld raid dangos mor ddiyni a dienaid ydynt.

I BRWfDRO YN CHINA, Ddvdd Mawrth diweddaf, cymerodd hrwydr fawr le yn Sah Cbino Tsnng, rhwng milwyr ymherodraeth China a'r gwrtbryfel- wyr, Dywedir i'r rhai blaenaf enill budd- ugoliaeth fawr, ond ni ddaoth y manylion i law eto.

blwyfol etuig a chyfleus. Da nefyd y g,,v"th CynghoMu Su- AbortciS a Chaer- fyrddin i bkidh.'i"'¡o :uian at gynorthwyo gweithwvr mewn ffactnuu gwlan i gael addysg arbenig yn y gelfyddyd o liwio. Mae etsieu mwy o gefnogaeth yiuarferol o'r fath "IDa i law-weithfevdd cartrofol Cymru. Y BYD CYMREIG. Ar wahun i fudiadau piUticaidd ceir nifer o gwestiynau cyhoeddus sy'n ymwneyd a bywyd oenedlaethol Cymru. Ilae y rhai hyn weithiau "Vn fwy pwysig na'r cwestivnau gwleidyddoi a all fod yn gorwedd yn eu hymyl. Pwy, or engraifft, all fesur maint y dylanwad a gerir ar wleidyddiaeth ddyfodol, nid yn ullig C'ymnl, ond y deyrnas, gan yr undeb Oeltaida y gwelwyd cychwyu ei ffurf- Ud "VII 181>8 r Amcan y mudiad lnvn yw 11110 v cenhedloedd Celtaidd, sef y (ymry, y Gwyddelod, Vcheldirwyr Ysgotland, Ynvs- wr Manaw, a Brythoniaid Llydaw, a'u gil- ydd mewn pethau a berthynant i'w cenedl- aetholdeb cvlfrtHLu i'r pump a gwahanfodol i ereill. OV Eisteddfod Genedlaethol y tarddodd v mudiad hwn, fel aml i Ull arall a ddichon <]dylanwadu llawor eto ar ddad- blygiadau cenhedlaethol yr oes. Yr yd v s wedi cyfeirio eisoes at yr ymgais i gael pais- arfau Cymru, fel eddo'r cenhedloedd ereill, ar faner v deyrnas. Yn yr 1111 dosbarth y dylid cyfr'if yr ymgais i sefvdlu Amgueddfa Gymreig a LMrgell Genedfaethol i Gymnt. Aeth y ddau fudiad yma rhagddynt Y1\ rhy- feddol yn 1898, ac nid yw yn anmhosibl nac vn anhebyg v ceir un o' rddau o leiaf jceun gw eithrediad ymarferol cyn terfyn 1899. Yn yr un dosbartb v dylid rhostru hawl y Cyraro i ddefnyddio ei iaith gartrefol yn barn y wlad. Codwyd hyn eto i sylw ainlwg vn ystod Y Owrddva I(<e\ amgylcluadau a ddigwyddasant yn .Mrawtllvsoodd Arfon a Mon, ac at y rhai v gaiwva sylw ar y pryd vn ngholofnau'r "Genedl." Gwnaeth y (h- gwvddiadau hyn lawer i ryfhnu y toimlad o blaid cael lie mwy amlwg a chydnabyddedig i'r iaith Gymraeg yn llysoedd barn y I'vwvs- ogaeth. Llawenvdd gall bob Cvniro oedtl gweled llafur vr Hvbareh Silvan Evans yn cael zi trydnabod o'r diwetld. a blwydd-dal gall v Lly" »o<lraetb, a'r Arclidderwydd Hwfa Mon vIi cuol rhodd o'r un drvsorfr;, Yn Ffestiniog y cafwyd yr Eisteddfod fwy- Af Gymreig ei hysbryd a i dygiad yii nilaeu Hr a pifwyd er's lIawer hlwyddyn. Nid rhy- fodd felly fod pwyllgcr Ffe>tinio^ yn medru dangos niantolen vn cyuwys gweddill clir o -lOOp, Mae Mr Thomas Ellis wedi dal er's cymfer o flynvddau safle mor amlwg yu y lJyd reig fel y gellir edrych ar ei briodas fel dmwvddMd yn nieddu dyddordeb c-enedl- aethol. Yn hollol gyson a iiortfcnol ei hanes rhoddwyd ;irl>enigrwy<Ul hollol Cymrcm i bob dini mewn cysvlltiad a'r briodas boblog- hon. BYD LLAFUR. A^hydwoleduui anhapus Iowyr y Ue yw r digwvddiad pwysicaf i'w gofnodi yn myd llaf- ur. Ni enillodd v glowyr ddim drwy eu livmdreih galed am bum mis. Gorfu idd- vnt ddyebwelyd at eu gwaith ar delerau'r nieistr — a cholli, gyda Haw, ou Dydd Gwyl Fabon, a ystvrid yn (ldvdd gwyl cyffredinol bob mis. C«f«yd man anghydfodau ar hyd v tiwvtldyn mewn gwah.uiol ranau o'r wlad, ond terfynodd yr oil yn heddychol. o dari y penav.d bwn, o bosibl, v dylid nodi'r ffaith bwvsig nad yw hyd yma wedi cael y svlw a haeddai, sef fed evfalafwyr v de"vrnas, y meistri glo, haiarn, llechi, Raw- weithfeydd,A-e., hyny yw, prif gyflogwyr ltaf- ur y devrnas, we<li vnnino i fTurfio I ndeb ar- uthrol 0 gyfoethog, iuiferth o grv-f. Ethol- wyd Syr William Thomas Lewis yn is-gadeir- ydd yr Vnueb hwn, a Mr W. W. Viviiiii in ae!o<l o'r pwyllgor gweinyddol. Nid vw'r ,unietliwr %e(ii (lerb-n v Iles i ddisgwyliai oddiwrth y ddeddf newydd, Deddf v Trethiant Amaethvddol. Erbyn hvn ma(>'r meistri tir yn codi y rhenti mewn ffonld tra ymarferol. nes, fel v dvwedodd Mr Lloyd George ar y pryd yn Nhy'r Cyffredin, mai i boeed v meistr tir. ac nid i law'r am- :h tliwr. vr a vr nrian wedi'r cwhl. MAUWOLAETHAI*. I Mae rlic^tr y m;vrwo!aethau yn un hir (V.llwyd amrv-w wvr cyhoeddus a fuont yn hir yn amlwg mewn cylchoedd pwvsig. Yn mhlith yr enwocaf ohonynt rhaid enwi I, Gladstone. Mr CPl'. a Mr Michael D, ,TOIlP-, Bala. Lhuiwai y rhai hyn nvlchoedd ar- benig. Atynt rhaid ychwanegu Mr Edward Davies, Llandinam: Canon Morg an, Glan- ogwen Parch D. S. Jones. Chwijog; Parcli ,Tohn Hughes, Carneddati; Parch T. Davies, D.D., Llanelli; Parch John Jones, Iaes- te: Parch H, Williams, Ficer Beddgelert Parch T. R. Ellis, Rhoithor Gvffin: Parch D. S. Davies, CaerfiTddin Air J. D. Da- vies, Ysgrifenydd v Dref, Llanidloes: y Prifathraw Gent, o Lanbedr: y Parch W. n, Jones (Goleufryn); Parch Thomas Hughes, Machynlleth (gweinidog hvnaf y Metho<listiaid Calfinaidd); y Parch John Rees, Pontypridd (gweinidog'hynaf Wes- lfyaid Cymreig): Mr Thomas Owen, A.S.; Mr Peter Williams, ceidwad Llvfrfa Ban- gor; Ard;<Ivdd Ion, y Parch D. Lewis, tad- yn-nghyfrmth Esgoh Bangor; Miss A. J. Davies, Lerpwl; Mr Robert Rowland, Porth- madog Mr Morris Roberts, Pwllheli; Parci) T. Job, D.D., Cyn\vil; Parch Hugh Harris, Pencoed Parcli Stephen Lewis, Cilfvnvdd Parch John Williams, Aberystwyth Parch D. Morgan, Resolven, ac amryw ereill. Wrth derfvnu ein cipdrem fn sio am ddig- wyddiadati 1898, dymunwn i'n holl ddarJlen- vyr am 1899 FLWYDDYN" NEWYDD DI)A.